دانلود مقاله بورس

هدف بورس اوراق بهادار : مهمترین هدف بازار سرمایه این است که با اجرای فرایند سالم سازی و شفافیت پس اندازکنندگانی که دارنده منابع مالی می باشند و هدف کسب سود و بازده معقول دارند را به اشخاص حقوقی و واحدهای اقتصادی که برای توسعه فعالیتهای خود نیاز به منابع مالی دارند پیوند دهد .

اثر بورس اوراق بها دار در هر اقتصادی غیر قابل انکار است و مشارکت کنندگان در این بازار اعم از سرمایه گذاران و صادر کنندگان اوراق بها دار از مزیت های آن بهره مند می گردند .

از دیدگاه اقتصادی ، نقش بورس اوراق بهادار از چهار بعد قابل تامل است : 1- "جمع آوری سرمایه های جزیی و پراکنده ویک کاسه کردن آنها درجهت تجهیزمنابع مالی شرکتها " انتشار سهام وفروش اوراق مشارکت یکی از مطمئن ترین راههای جمع آوری وجوه لازم برای سرمایه گذاری است .

واحدهای تولیدی وتجاری به عوض استقراض ازنظام بانکی می توانند تحت ضوابطی از طریق انتشار سهام یا فروش اوراق مشارکت در بورس نیازهای مالی خود را تامین کنند .

2- توزیع عادلانه درآمد وایجاد احساس مشارکت" با تقسیم مالکیت های بزرگ از طریق فروش سهام آنها در بورس اوراق بهادار ازدید اقتصاد کلان به هدفهای توزیع عادلانه تر درآمد ونیز احساس مشارکت در عموم افراد جامعه در فعالیتهای تولیدی و تجاری کمک زیادی می کند و توزیع مالکیت بین عموم افراد جامعه از دو قطبی شدن جامعه و ناآرامی های اجتماعی جلوگیری می کند.

3- ایجاد یک بازار رقابتی کامل" در بازاررقابتی کامل تعداد زیادی خریدار و فروشنده به نحوی عادلانه تحت مکانیزم بازار یعنی عرضه و تقاضا به فعالیت می پردازند و هرکس می تواند آزادانه اوراق بها دار را خریداری ویا به فروش برساند .

4-"تخصیص مطلوب منابع " بورس اوراق بها دار با تعیین بهای رقابتی سهام به عنوان ابزار انتظامی اقتصاد ،مدیران غیر کارا و ضعیف را تنبیه و مدیران مبتکر و قدرتمند را تشویق می کند .

مزایای بورس اوراق بهادارازسه دیدگاه اقتصادکلان ،شرکتهای سرمایه پذیر ،سرمایه گذاران 1-" مزایای بورس اوراق بهادار ازدیدگاه اقتصادکلان " -جمع آوری سرمایه های جزیی وپراکنده وانباشت آن برای تجهیز منابع مالی شرکتها - بکارگیری پس اندازهای راکد درامر تولید وتامین مالی دولت وموسسات - کنترل حجم پول ،نقدینگی وتورم از طریق انتشار سهام واوراق قرضه - بورس به مثابه بازار رقابت کامل - رشد تولید ناخالص ملی ،افزایش اشتغال وکمک به حفظ تعادل اقتصادی کشور -فراهم نمودن توزیع عادلانه ثروت ازطریق گسترش مالکیت عمومی وایجاد احساس مشارکت عمومی - افزایش درجه نقدینگی ثروت افراد 2-"مزایای بورس اوراق بهادار از دیدگاه واحدهای اقتصادی (شرکتهای سرمایه پذیر) -سهولت در تامین مالی از طریق انتشار سهام وسایر اوراق بهادار - افزایش اعتبار داخلی و خارجی و تامین مالی با به وثیقه گذاردن سهام شرکت در بازارهای مالی داخلی و خارجی - تعیین ارزش بازار براساس قانون عرضه و تقاضا - سهولت در تغییر ترکیب سهامداری وانتقال مالکیت - بوجود آمدن دیدگاهی مطلوب درسرمایه گذاران با کاهش ریسک واحدهای اقتصادی وامکان تامین مالی با هزینه کمتر - برخورداری از مزایای خاص واعتباری مانند افزایش سقف تسهیلات بانکی وانتشار اوراق قرضه وبرخورداری از معافیت های مالیاتی - تبیین چشم انداز فعالیت شرکت در آینده وارزیابی عملکرد شرکت - ارتقاء سطح اعتماد عمومی و استفاده از مشارکت عمومی در توسعه شرکت 3-" مزایای بورس اوراق بها داراز دیدگاه سرمایه گذاران " - خرید سهام و اوراق بهادار برای کسب بازده مناسب وپوشش در مقابل تورم -اطمینان از گزینه سرمایه گذاری به دلیل شفافیت اطلاعات - قابلیت نقدینگی اوراق بهادار وسهولت نقل وانتقال سهام واستفاده از معافیت های مالیاتی -مشارکت درفرایند تصمیم گیری برای اداره شرکتها -ایجاد یک بازار دائمی ومستمر که امکان سرمایه گذاری بلند مدت وکوتاه مدت رافراهم مینماید .

فصل دوم : آشنایی با سازمان بورس اوراق بهادارومفاهیم اولیه : شرکتها سهام خودرابه مردم عرضه می کنند ومردم به نسبت تعدادسهامی که خریداری می کنند مالک شرکت می شوند .در سازمان بورس شرایط خرید وفروش سهام برای مردم فراهم می شود .

شرایط پذیرش شرکتها دربورس : تعداد سهامداران باید بالاتر از 500نفر باشد .

نباید 10درصدسهامداران مالک بیشتر از 80درصد سهام شرکت باشند .

حقوق صاحبان سهام بیشتر از 30درصدباشد .

دولت مالک کمتر از 49درصد سهام شرکت باشد .

ارکان بورس اوراق بهادار : 1- شورای بورس : شورای بورس عالی ترین مرجع تصمیم گیری دربورس است واعضا آن شامل : دادستان کل کشوری ،رئیس بانک مرکزی ،خزانه داری کل ،معاون وزیر اقتصاد ،نماینده اتاق بازرگانی وسه شخصیت اقتصادی است که برای مدت 4سال انتخاب می شوند .

وظایف آنها : نظارت به اجرای قانون ،تصویب آیین نامه ها وقوانین 2- هیئت پذیرش اوراق بهادار : این هیئت وظیفه پذیرش یا رد شرکتهادربورس را دارد واعضاء آن شامل :رئیس هیوت مدیره بورس ،جانشین رئیس کل بانک مرکزی ، 2حسابدار مجرب وکارشناس اتاق بازرگانی است .

3- سازمان کارگزاران بورس : اعضاءاین سازمان کارگزاران بورس هستندکه وظیفه آنها ایجاد شرایط وامکانات خرید یافروش اوراق بهادار است .

اعلام قیمت های اوراق بهادار ،گردآوری اطلاعات برای مشتریان ونظارت برروابط بین مشتریان وکارگزاران از جمله وظایف آنها است .

4- هیئت مدیره بورس : از جمله وظایف آن صدور پروانه کارگزاریها ،اداره کارهای بورس ،نظارت بر کارگزاران وکارمندان و اخذ تصمیمات قانونی درموردکارگذاریهااست .

این هیئت هر ماه یکبارجلسه دارد .

5- هیئت داوری بورس : اعضاءآن تشکیل شده اند از :نماینده وزارت دادگستری به عنوان رئیس ،نماینده شورای بورس ،نماینده اتاق بازرگانی .

از جمله وظایف این هیئت رفع اختلاف بین کارگزاران بامشتری است .

6- روابط عمومی سازمان بورس : نقطه ارتباط سازمان با مردم است و اطلاع رسانی وانتشار کتب و مجلات و...ازجمله وظایف آنها است .

نقطه ارتباط سازمان با مردم است و اطلاع رسانی وانتشار کتب و مجلات و...ازجمله وظایف آنها است .

نحوه تصمیم گیری دربورس : تصمیم گیری درشرکتهای پذیرفته شده بورس توسط مجمع عمومی صورت می گیرد و شامل 3نوع است: - مجمع عمومی موسس - مجمع عمومی عادی - مجمع عمومی فوق العاده وظایف مجمع عمومی فوق العاده : افزایش یا کاهش سرمایه ، تغییر دراصول کلی شرکت و...

این مجمع زمانی تصمیماتش معتبر است که3/2 شرکت کنندگان به آن رای بدهند و مشروط به اینکه نصف سهامداران حاضر باشند .

مجمع عمومی عادی : این مجمع شامل گرد همایی مدیران وسهامداران است که در آن مدیران وضعیت شرکت را گزارش می کنند .

و سهامداران در مورد سوددهی و موارد دیگر تصمیم گیری می کنند وزمان آن توسط شرکتها در مطبوعات کثیر الانتشار اعلام می شود .

وظایف این مجمع شامل : انتخاب مدیران و بازرسان ،مشخص کردن مطبوعات کثیر الانتشار ، تقسیم سود و...

تصمیمات در این مجمع از طریق رای گیری صورت می پذیرد و سهامداران به نسبت تعدادسهامشان ،حق رای دارند وتصمیمات زمانی معتبر است که نصف بعلاوه یک به آن تصمیمات رای دهند .

طبق قانون شرکتها مهلت دارند تا 8ماه پس از تاریخ مجمع سود سهامداران را پرداخت نمایند .

و این شود متعلق به سهامدارانی است که در تاریخ مجمع مالک سهام بوده باشند .

تالار اصلی و فرعی در بورس : تالار اصلی ،تالاری است که شرکتهایی که توانسته اند خودراباقوانین بورس وفق دهندبه آنجاراه پیدامی کنند.

تالار فرعی ،تالاری است که شرکتها ابتدادرآن پذیرفته می شوند ودرآن تالار آزمایش می شوند واگرتوانستند خودراباقوانین تطبیق دهنددرتالاراصلی پذیرفته می شوند انواع تابلوهادربورس : درتالار تابلوی بزرگی به رنگ قرمز وجود دارد که اطلاعات این تابلو بدون تاخیر است وهرچه در همان لحظه خرید یا فروش می شود در تابلو ثبت میکند وتغییر قیمت رانشان میدهد .

درتالار بورس تابلوی دیگری وجود داردکه به اندازه تلویزیون است وبرروی دیوارهای تالار نصب می شود.

اطلاعات این تابلوها دقیق است اما نسبت به تابلوی قرمز تاخیر دارد .

همچنین درگوشه و کنار تالار رایانه هایی وجود دارد که اطلاعات شرکتها بصورت دقیق در آنها وجود داردو جهت ارزیابی شرکتها از آنها استفاده می شود .

ضمنا در تالار بورس تابلوهایی وجود دارد که اطلاعات مربوط به 50شرکت فعالتر در آن وجوددارد.

این شرکتها از نظر درجه نقدینگی و حجم معاملات نسبت به سایر شرکتها وضعیت بهتری دارند در فصل های بعد توضیحات آن خواهد آمد .

یکی دیگر از تابلوهای بورس ،تابلوی عرضه وتقاضا است که کسانی که قصد فعالیت در بورس را دارند باید به این تابلو خیلی توجه کنند زیرا که رشد یا کاهش قیمت با عرضه وتقاضای سهام رابطه مستقیم دارد .

قیمتها درتالاراصلی وفرعی : طبق قانون قیمت پایه هرسهم درتالاراصلی نباید کمتراز100تومان باشد امادرتالارفرعی می تواند کمتراز100تومان باشد .

سقف قیمت و کف قیمت : دربورس اوراق بها دارکمترین حد قیمت را کف قیمت و بالاترین قیمت را سقف قیمت می گویند .

مثلا اگر قیمت سهمی درروزهای گذشته 210،205،180،195تومان بوده باشد، قیمت 180تومان راکف قیمت وقیمت 210تومان را سقف قیمت گویند .

بسته شدن نماد شرکتها در تابلو بورس : شرکتها در زمان تشکیل مجمع عمومی و تعیین هیئت مدیره و افزایش سرمایه و...تغییر می کنند و نمادشرکت به این خاطر بسته می شود و در این هنگام خریدوفروش متوقف می شود .

انواع ارزشها : ارزش دفتری : ارزشی که در ترازنامه ثبت می شود وقیمت تاریخی نیز نام دارد یعنی خواه این قیمت برای امسال باشد خواه برای 3سال قبل ارزش ذاتی : ارزش یک سهم برحسب نرخ بازده سرمایه گذاری ،که هرچه بازده بالاتر باشد ارزش ذاتی سهم بیشتر خواهد بود .

ارزش اسمی : ارزشی که آنرا قانون مشخص می کند وبرای هر برگه سهام 100تومان است .

ارزش بازار : قیمت فروش سهام دربازار ،این ارزش را عرضه و تقاضا مشخص می کند .

انواع سهام : 1-سهام عادی : که از تقسیم حقوق صاحبان سهام بر قیمت هر سهم به میزان 100تومان است و سهامداران به نسبت سهام خود مالک شرکت می شوند .

شرکتها الزامی به پرداخت مبالغ سهام عادی ندارند اما سهامداران می توانند هرزمانی که بخواهند آن را بفروشند حال اگر شرایط بازار وشرکت مناسب باشد با قیمت بالا واگر شرایط بازار خوب نباشد باقیمت کمتر .

2- سهام ممتاز : که این نوع سهام دارای سود معینی است که هر ساله شرکت پرداخت می کندمثلابه میزان 10%قیمت اسمی سهام و این نوع سهام را به عنوان جایزه و تشویق به افراد خاصی می دهند که البته این نوع سهام در ایران وجود ندارد .

3-اوراق مشارکت یا اوراق قرضه : اوراقی که صادر کننده آن متعهد می شود اصل پول و سودرادرتاریخ معین پرداخت کند .

فرق سهام عادی با اوراق مشارکت : سهام عادی سند مالکیت شرکت است وصاحبان سهام در سودوزیان شرکت سهیم هستند ودرتصمیم گیریها درمجمع حق رای دارند اما اوراق مشارکت دارای سودمعین است و مالکان آن حق دخالت درتصمیمات شرکت را ندارند .

ریسک و انواع آن گاهی اوقات ما از یک دارایی انتظار خاص ومعقولی داریم .وقتی این احتمال وجود داشته باشد که این انتظار ما محقق نشود به آن ریسک می گویند .منشاریسک درموردشرکتها فروش نرفتن کالاهایی است که آنها تولید میکنند .

به عبارتی ریسک دامنه تغییرات یک بازده درطول یک دوره زمانی مشخص است که میزان تحقق انتظارات ما را به چالش می کشد .

انواع ریسک : ریسک سیستماتیک ،ریسک غیرسیستماتیک ریسک سیستماتیک به عنوان ریسک بازار یاریسک تجاری شناخته می شود .این ریسک قابل کاهش نیست چراکه امکان نداردهیچ نوع سرمایه گذاری درعالم بدون خطرباشدحتی دربهترین شرایط اقتصادی وبهترین حالت امنیت مقداری ریسک وجوددارد .اما نکته مهم این است که این ریسک راکاهش دهیم .

ریسک غیرسیستماتیک ریسکی است که با داشتن سبد سهام قابل کاهش می باشد به عنوان مثال اگراقدام به خرید سهام از از 8صنعت مختلف صورت گیرد درصورتی که چند صنعت ضررداشته باشند وقیمت سهام وسود کاهش یابد.فعالیت سایر شرکتها این زیان را برای ما جبران می کند .

آگاهی از ارتباط مستقیم بین عامل ریسک وبازده می تواند مارادربهینه سازی عملکردمان در بازار سرمایه یاری دهد .به عبارتی بابالابردن ریسک می توان انتظار بازده بیشتری را داشت .

اما این بدان معنی نخواهد بود که باریسک بی نهایت می توان بازده فوق العاده ای را نیز کسب کرد زیراکه همنوایی بین ریسک وبازده تا یک سطحی دارای وابستگی است وبابالاتررفتن ریسک تا سطحی معین ،قدرت بازده کم می شود منحنی ریسک نحوه محاسبه ریسک : به عنوان مثال اگر یک سهم در طول یک دوره 5ساله میانگین بازده برابر50%داشته است این بدان معنی نیست که این شرکت همه ساله دقیقا 50%بازده داشته است .در جدول زیر دوشرکت الف و ب میانگین بازده یکسانی درطول5سال داشته اند .ام کدامیک از این دوشرکت ریسک کمتری دارد .

فرمول محاسبه ریسک : درنتیجه ریسک بازده شرکت الف برابر14وریسک بازده شرکت ب برابر 47می باشد .

قیمت سهام : قیمت روز یا قیمت جاری سهام بر اساس میزان عرضه وتقاضای سهام تعیین می شود .

در صورتیکه تقاضا برای سهمی افزایش یابد ،قیمت آن سهم افزایش می یابد ودرصورتی که عرضه سهمی بیشتر از تقاضای آن باشد قیمت آن کاهش می یابد .

عرضه وتقاضا نیز خود تابع اطلاعات است مثلا اطلاعاتی که درقالب اطلاعیه از سوی مدیران شرکت یا مسئولین بورس ارائه می گرددویااطلاعاتی که بر اساس تحلیل تحلیلگران بازار شایعه می شود .

صرف سهام وکسرسهام : وقتی شرکتی سهام خودرابیشترازارزش اسمی بفروشد می گویند سهام با صرف فروخته شده است .

وقتی شرکتی سهام خودراباقیمت کمتر ازارزش اسمی بفروشد می گویندسهام باکسرفروخته شده است .

روشهای سرمایه گذاری دربورس : -بلندمدت (1سال به بالا ) - میان مدت (کمتر از 1سال ) - کوتاه مدت (3ماهه وکمتر ) هرسه نوع سرمایه گذاری بازده دارد ولی معمولا سرمایه گذاری بلند مدت ریسک کمتروبازده بالاتری دارد سهامداران از حیث بهره برداری ازسهام 2گروه هستند : 1- تعدادی از سودسهام استفاده می کنند ،مثلا شرکت درابتدای سال پیش بینی می کند که به ازای هر سهم میزانی سود نقدی بپردازد .عده ای بخاطر سوداین سهام راخریداری می کنند .

2- عده ای دیگر از رشدقیمت سهام استفاده می کنند .مثلا سهام خریداری شده به قیمت 175تومان پس از 4ماه به 225تومان می رسد وسهامدار در این زمان اقدام به فروش سهام کرده و از نوسان قیمت استفاده می کند .

شاخص وانواع آن شاخص ها نشاندهنده عملکرد بازار وسهامداران است که به وسیله آن می توان پی به وضعیت بازار برد واقدام به خرید وفروش سهام کرد وانواع آن عبارتند از : 1- شاخص مالی و شاخص صنعتی : شرکتها از نظر فعالیت به دو قسم تقسیم می شوند : شرکتهای سرمایه گذاری (که مستقیما کار صنعتی انجام نمی دهند بلکه در صنایع مختلف به سرمایه گذاری می پردازند مثل شرکت غدیریاسرمیه گذاری بانک ملی.)وشرکتهای صنعتی یا غیرسرمایه گذاری (که مستقیما فعالیت تولیدی وصنعتی انجام می دهند مثل صنایع خودرو ) به شاخص شرکتهای سرمایه گذاری شاخص مالی وبه شاخص شرکتهای غیر سرمایه گذاری شاخص صنعت می گویند .

2- شاخص بازده نقدی :این شاخص نشان دهنده رشد شرکتها از نظر سود خالص (وناخالص )می باشد .

3- شاخص بازده نقدی وقیمت :رشد شرکتها از نظر سودخالص وقیمت به وسیله این شاخص نشان داده می شود .

4- شاخص کل : این شاخص نشان دهنده وضعیت کل بورس واقتصاد کشور است .

وقتی این شاخص کاهش می یابد نشان دهنده رکود وبحران اقتصادی و زمانی که بالا می رود نشان دهنده شکوفایی ورونق بازار بورس واقتصاد کشور است ومحاسبه آن توسط تیم های اقتصادی انجام می گیرد .

عوامل تاثیرگذاربربورس یا درونی است (مثل تورم ،تغییر مدیریت و..)یا خارجی (تحولات وبحرانهای سیاسی جهانی ) پذیره نویسی سهام : وقتی شرکتی برای اولین بار سهامش را به بازار بورس ارائه می دهد به این ارائه سهام به بازار پذیره نویسی می گویند و بردونوع است : 1-بازار اولی (شرکتی که برای اولین بار سهامش را به بازار ارائه می کند ) 2-بازار ثانوی (شرکتی که قبلا دربورس سهام دارد اقدام به انتشار سهام جدید می کند .) افزایش سرمایه شرکت : در صورتی که شرکت فروش خوبی داشته باشد ونیاز بازار راهم به خوبی بشناسد وجهت پاسخگویی به نیازهای بازار وگسترش فعالیت خود تصمیم به افزایش سطح تولید بگیرد وخطوط جدیدی را راه اندازی کند این شرکت به سرمایه نیاز دارد .بنابراین مدیران شرکت ،سهامداران را به مجمع فوق العاده می خوانند و هیئت مدیره طرح توجیهی افزایش سرمایه خود را برای سهامداران ارائه می دهد ودرصورت تصویب سهامداران اجرا می گردد.

به فرض اینکه میزان افزایش سرمایه شرکت 100%باشد دراینصورت به هریک ازسهامداران یک سهم به ارزش اسمی 100تومان واگذار می شود ویا اگر میزان افزایش سرمایه 50%باشد به ازای هردوسهم ،یک سهم جدید واگذار می شود .

روشهای افزایش سرمایه : 1- اگر افزایش سرمایه از محل اندوخته ای که شرکت قبلا ذخیره کرده باشد ،روش جایزه می گویند بدین صورت که مبلغ سهام جدید از محل اندوخته قبلی شرکت پرداخت می شود وسهامداران ،سهام جدید را بطور رایگان وبنام سهام جایزه دریافت می کنند .

2- در صورتیکه شرکتها از سهامداران مبلغی را جهت افزایش سرمایه دریافت کنند به این روش افزایش سرمایه به روش آورده می گویند .

3- در صورتیکه شرکت سهام جدید را به بازار عرضه کند وبا این پولهای جدیدی که از راه عرضه سهام بدست آمده افزایش سرمایه دهد ،روش صرف سهام می گویند .

حق تقدم : هرگاه شرکتی که در بورس پذیرفته شده وسهام آن فروخته شده است اقدام به فروش سهام جدید کند سهامداران قبلی شرکت دراینکه مالک این سهام جدید شوند حق اولویت دارند .رفتار سهامداران قبلی در قبال این سهام جدید عرضه شده سه حالت است : 1- با استفاده از حق تقدم خود مالک سهام جدید می شوند و هر سهم را به قیمت اسمی آن خریداری می کنند .

2- سهامدار ،حق تقدم خود را دربازار بورس به فروش می رساند .

3- مهلت قانونی سهامدار به اتمام می رسد و شرکت سهام جدید را به بازار عرضه می کند و وقتی سهام به فروش رفت پول سهام جدید را به حساب سهامدارقبلی که از حق تقدم خود استفاده نکرده است واریز می کند (البته پس از کسر قیمت اسمی هر سهم ) علت اینکه شرکت پول سهام فروخته شده را به حساب سهامدار قبلی واریز می کند چیست ؟

به این دلیل که وقتی سهام جدید به بازار عرضه می شود قیمت افت می کند وشرکت مقدار افت قیمت را به سهامدار قبلی می دهد .

فرم حق تقدم توسط شرکت به آدرس سهامدار قبلی ارسال می شود و اودرمهلت قانونی می تواند آنرا مالک شود یا اینکه خودش آنرا بفروشد درغیر اینصورت شرکت از طرف وی ،سهام را می فروشد وپول را به سهامدار قبلی می دهد .

افزایش سرمایه درواقع به معنی تجزیه سهام وشکستن سهام است .

یعنی هرسهم به چندسهم شکسته می شود .مثلا اگر میزان افزایش سرمایه 30%باشد ،هرسهم به 3/1تجزیه می شود .وبه دلیل شکسته شدن سهام ،قیمت روز سهام نیز می شکند وبه قیمت جدیدی معامله میشود .روش محاسبه قیمت جدید طبق فرمول زیر است : آخرین قیمت هرسهم قبل از بسته بسته شدن نماد شرکت +مبلغ پرداختی به ازای حق تقدم هر سهم قبلی =قیمت جدید سهم میزان افزایش سرمایه +1 به عنوان مثال اگر آخرین قیمت هرسهم قبل ازبسته شدن نمادشرکت جهت افزایش سرمایه به میزان 30%معادل 306تومان باشد واز طریق مطالبات سهامداران افزایش سرمایه صورت گیرد .قیمت هرسهم شرکت سرمایه گذاری انصاف پس از بازگشایی نماد شرکت در تالار اصلی بورس بدین صورت محاسبه می شود باتوجه به اینکه مبلغ افزایش سرمایه ازمحل مطالبات است پس به ازای حق تقدم هرسهم قبلی 30تومان از مطالبات کسر می شود .(درصورتیکه افزایش سرمایه از محل آورده نقدی باشد به ازای حق تقدم هرسهم قبلی 30تومان به سهامداران پرداخت می شود اما درصورتیکه افزایش سرمایه از محل اندوخته شرکت به صورت سهام جایزه باشد حق تقدم وپرداختی نیز صورت نمی گیرد بلکه فقط سهام جدید بین سهامداران توضیح می شود .) فصل سوم : فرایند سرمایه گذاری دربورس اوراق بهادار پس ازاینکه سرمایه گذار،تصمیم خودرانسبت به سرمایه گذاری درخرید یک ورقه بهادارخاص ،یا مجموعه اوراق بهاداراتخاذکردبرای اجرای منظور خود بایستی به یکی از کارگزاران مراجعه کرده ودستورخریدیافروش خودراارائه دهد .

کارگزاران : کارگزاران اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را در بازار بورس بازی می کنند آنهادراین نقش ،وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار را برعهده دارند .به عبارتی آنها عامل تطابق عرضه وتقاضا هستند .

کارگزاران طی تشریفات وآزمونهای متعدد و خاصی انتخاب می شوند وبنابراین در کارخود صلاحیت ،مهارت ودانش لازم رادارا می باشند .

کارگزاران وظایف متنوعی دارند که موارد زیر از اهم آنها می باشد : 1- انجام معامله :اجرای سفارش خرید برای خریداران و سفارش فروش برای فروشندگان.

2- اداره حساب سرمایه گذاری اشخاص :شرکتهای کارگزاری دربرخی موارد نقش مدیریت حساب سرمایه گذاری اشخاص را ایفا می کنند 3- وره و راهنمایی : کارگزاران با دسترسی نسبتا وسیع وسریع تر به اطلاعات ،وباداشتن کارشناسان متخصص معمولا خدمات اطلاعاتی قابل توجهی به مشتریان ارائه می دهند .

4- فی شرکتها برای پذیرش دربورس .

معیارهای انتخاب کارگزار : قابلیت انجام سریع سفارش مشتری .

داشتن اطلاعات مربوط وکافی داشتن سیستم های داخلی مناسب فرایند دریافت واجرای سفارش : بعد ازانتخاب کارگزار مناسب ،نوبت به ارائه سفارش خرید یا فروش می رسد .سفارشات مشتریان از طریق فرمهایی توسط سازمان بورس دراختیار کارگزاران قرار می گیرد ارائه می شود .

درصورتی که سفارش مزبور خریدباشد همزمان با ارائه سفارش ،مشتری باید وجهی معمولا به اندازه خرید مورد نظر خود به حساب شرکت کارگزاری پرداخت نماید .

درحالت سفارش فروش ،مشتری باید علاوه بر فرم سفارش فروش ،فرم دیگری که وکالتنامه فروش نامیده میشود را نیز تکمیل کند .

سفارشهای خرید وفروش : سفرشات خرید وفروش فرمهای نمونه ای هستند که رابطه حقوقی وقراردادی بین مشتریان وکارگزار ،در امر خرید یا فروش را تعیین و تعریف می کنند و به همین دلیل تکمیل صحیح و دقیق آنها ( خرید و فروش) ز اهمیت خاصی برخوردار است .این فرمها معمولا از دو قسمت تشکیل می شوند ،یک قسمت چاپی ،که معمولادرتمام فرمها یکسان ومشابه است ویک قسمت جاهای خالی که مشتری اطلاعات مورد نظر خود در قراردادمعامله را در آنها درج می کند نمونهای از سفارشات خرید وفروش درقسمت ضمائم آمده است .

با توجه به شروطی که می توان در قسمت قیمت گنجاند ،انواع سفارش زیر به وجود می آید : سفارش به قیمت بازار :در صورتی که کلمه "روز "یا "جاری "در قسمت بهای سهام درج شود سفارش به قیمت بازار شکل می گیرد .براساس این نوع سفارش ،معامله با بهترین قیمت رایج در بازار صورت می گیرد و با این شیوه قیمت گذاری ،کارگزار سعی خواهد کرد درحالت خرید ،سهم مورد نظر را به پایین ترین قیمت خریداری کند ودر حالت فروش ،آن را به بالاترین قیمت به فروش رساند .

این شیوه تعیین قیمت خرید و فروش ،معمولا انعطاف عمل زیادی برای کارگزار ایجاد می کند وبنابراین سرعت زیادی به معامله می بخشد .

ولی در عین حال ،برای مشتری این خطر رانیز دارد که ممکن است قیمت معاملاتی نسبت به قیمت مورد نظر مشتری متضرر گردد .

سفارش قیمت معین : مشتری می تواند قیمت خاصی را در قسمت خالی مربوط درج کند ،دراین صورت سفارش به قیمت مشخص بوجود می آید .

طبق این نوع سفارش ،کارگزار تنها درقیمت خاص مورد نظر مشتری اقدام به معامله خواهد کرد .

این شیوه تعیین قیمت ،احتمال تغییر قیمت را کاهش می دهد ولی موجب می شود انعطاف عمل کارگزار در معامله نیز کم شود .

سفارش محدود :مشتری می تواند در قسمت قیمت ، سقف یا کف قیمت تعیین کند.

با این شیوه عمل انعطاف کارگزاران در محدوده قیمتی تعیین شده تا حدودی بیشتر شده ،انجام سفارش نیز تسریع می شود .

از طرفی مشتری اطمینان بیشتری نسبت به دامنه قیمت معاملاتی خواهد یافت .

تعیین کد معاملاتی برای مشتریان : بعداز این که مشتری سفارش مورد نظر خود را به کارگزار تسلیم کردنوبت به تعیین کد معاملاتی مشتری میرسد کدمعاملاتی نمادی است که بصورت اختصاصی برای تمامی مشتریانی که دربورس اوراق بهادار معامله میکنند به منظور شناسایی وی درسیستم معاملاتی سهولت انجام معاملات از نظر دادن اطلاعات متعددمربوط به خریداران یا فروشندگان ،نگهداری اطلاعات مشتریان ،گزارشهای دوره ای وصحت معاملات انجام شده توسط کارگزاران (زیرامعاملاتی که در بورس صورت می گیسرد به نام شخص خریدار یا فروشنده انجام می شود )تعیین می شود .

کد معاملاتی معمولا علامتی است مرکب از سه حرف و پنج عدد که حروف آن سه حرف اول تشکیل دهنده نام فامیل شخص و اعداد طبقه بندی وی در بانک اطلاعاتی سیستم کامپیوتری است.برای مثال برای نام "رضا محمدی "ممکن است در سیستم کامپیوتری کد زیر مورد استفاده قرار گیرد .

"محم 01251" برای کسانی که اولین بار است اقدام به خرید می کنند ، به درخواست کارگزار توسط واحد صدور کد بورس ،کد معاملاتی ایجاد می شود وسپس تمام خرید یا فروشهای فرد با همان کد انجام می شود .

اجرای سفارش مشتریان : پس از اینکه کد معاملاتی مشتری به وسیله کارگزار تعیین یا توسط بورس صادر شد ،کارگزار یا نماینده وی ، سفارش مشتری راوارد بازارمی کند .

شبکه ارتباطات رایانه ای تشکیل دهنده بازار ،توسط برنامه ای که به آن سیستم اجرای اتوماتیک سفارشات می گویند ونسبت به قواعد بازار و آیین نامه معاملات درحدی که به آن برنامه داده شده تسلط دارد ،معاملات را انجام می دهد .

روشی که سیستم از آن پیروی می کند دقیقا مشابه سیستم معاملات تالار و مبتنی بر نوعی حراج دوگانه است .

دراین سیستم معامله وقتی انجام خواهد شد که قیمت فروش و قیمت خرید دقیقا مساوی یکدیگر گردند .براساس قواعد حراج این سیستم معاملات خرید را به حداقل قیمت و معاملات فروش را به حداکثر قیمت به انجام می رساند .

سفارشات خرید و فروش که توسط کارگزاران برای معامله وارد سیستم می شود هر یک وارد لیست مجزا می گردد .

این سفارشات اول براساس قیمت خرید و فروش و دوم بر مبنای زمان ورود در صف خریداران یافروشندگان قرار می گیرند .

در حالت خرید ، اگرخریداری به قیمت بالاتر از دیگران بخرد،در صف خریداران،جلوتر از همه قرار خواهد گرفت (به ترتیب نزولی )ودرحالت فروش ،اگر فروشنده ای ارزانتر از دیگران بفروشد،نفراول فروشندگان خواهد شد(به ترتیب صعودی) کازگزاران ازساعت 8:30 تا18 میتوانند دستورات خرید وفروش خود را در سیستم وارد کنند یا خذف نمایتد ویا تغییر دهند هردستور خرید یا فروش یک مشخصه زمانی دارد اگر کارگزار این مشخصه را "روز "وارد کند دستور فقط برای همان روز اعتبار خواهد داشت ودر صورتی که به صورت "باز"وارد شده باشد ،تازمانی که کارگزار آن را حذف نکند معتبر خواهد بود مثال:در لیست خریداران و فروشندگان سهم خاصی ،در حال حاضر تعداد و قیمتهای زیر وجود دارد: در این حالت معامله انجام می شود و در صفحه معاملات ،معامله ای با 100سهم و قیمت هر سهم 8000ریال ثبت می شود .

ترتیب صف به شکل زیر خواهد بود .

صدور اعلامیه خرید و فروش و گواهینامه موقت سهام : بعد از انجام هر معامله برای مشتریان (خرید و فروش )توسط سیستم یکسری فعالیت های پشتیبانی و نهایی معامله انجام می شود که صدور اعلامیه های خرید وفروش و صدور گواهینامه موقت سهام نمونه ای از آنها می باشد .

اعلامیه های خرید و فروش ،اسنادی هستند که اطلاعات مربوط به وضعیت معامله سهام یک مشتری را نشان می دهند .

این اعلامیه ها در حال حاضر برای هر معامله در 3نسخه تهیه می شود .یک نسخه برای خریدار سهام ،یک نسخه برای فروشنده سهام ،یک نسخه برای شرکتی که سهامش معامله شده است .

نمونه ای از این اعلامیه های خرید و فروش در قسمت ضمائم آمده است که اطلاعات زیر را در آنها نشان میدهد .

کدشرکت ،تاریخ انجام معامله ،مشخصات شناسنامه ای مشتری ،مشخصات معامله ای واطلاعات مالی مربوط به معامله مشتری برای تسهیل انجام معاملات توسط سیستم کامپیوتری ،برای هرشرکت نماد خاصی طراحی شده است که متشکل از چند حرف می باشد اولین حرف این نماد مشخصه صنعت یا گروهی است که شرکت در قالب آن فعالیت می کند سایر حروف نیز تلخیصی از نام شرکت و معمولابه گونه ای انتخاب می شود که بخوبی نام شرک اصلی را تداعی کند .

مثلاً نماد "وبشهر"که مختص شرکت توسعه صنایع بهشهر است.

براساس اولین حرف "و"نشان می دهد که شرکت در گروه شرکتهای سرمایه گذاری (واسطه مالی) است وسایر حروف بهشهر مخففی است ازنام توسعه صنایع بهشهر نماد شرکتها دربورس : ب :تجهیزات برقی /پ : گروه لاستیک وپلاستیک / ت : ماشین آلات و تجهیزات /چ :صنایع چوب و کاغذ /خ :نقلیه موتوری / د:دارویی / ز:زراعت وخدمات وابسته /س :شرکت سیمانی / ش :شیمیایی و نفت / غ : صنایع غذایی /ف : صنایع فلزی / ق : شرکت قندی / ک : کانی غیر فلزی /ل : لوازم خانگی / م : شرکت محاسباتی / ن : صنایع نساجی / و : واسطه گری مالی هزینه انجام معاملات : هزینه ای که مشتریان برای انجام معامله متحمل می شوند برای سفارشات خرید و فروش تاحدودی متفاوت است .درحال حاضر برای سفارشات خرید ،مبلغی که خریدار می پردازد عبارت است از 4.%ارزش خرید بابت کارمزد کارگزار (مشروط براینکه از 15000ریال کمتر و از 100000000ریال بیشتر نگرددومبلغ 15.%ارزش خرید بابت کارمزد گسترش بورس .بدیهی است در صورتی که کارمزد معامله ای بیش از 100000000ریال باشد ،کارمزد محاسباتی 100000000ریال خواهد بود .

برای سفارشات فروش ،علاوه بر2مورد کارمزد کارگزار و کارمزد گشترش بورس ،5.%مالیات وجود دارد .

علاوه بر اعلامیه های خرید وفروش توسط سیستم ،گواهینامه موقت سهام جدید صادر شده و در اختیار خریداران و یا فروشندگانی که بخشی از سهام خود را فروخته اند قرار می گیرد .

(در واقع برای فروشندگان گواهینامه جدیدی مساوی باقیمانده سهام این افراد صادر می شود ) این گواهینامه که قابلیت نقل و انتقال دارد ،یک روز کاری پس از روز انجام معامله صادر می گردد وتا قبل از صدور آن شخص نمی تواند سهم خود را به فروش برساند .

در صورتی که شخص قبلا سهام خاصی را داشته باشد و تعداد دیگری از همان سهم را بخرد با صدور گواهینامه جدید ،گواهینامه قبلی باطل شده و کل موجودی سهام وی در گواهینامه جدید ثبت می شود .

وکارگزار موظف است که گواهینامه های قبلی را (درهنگام خرید و فروش) از سهامداربگیرد وباطل نماید .

تسویه حساب با مشتریان : آخرین مرحله از فرایند معامله توسط مشتری ،تسویه حساب نامبرده می باشد .

تسویه حساب برحسب اینکه مشتری خریدارباشد یا فروشنده از نظر دوره زمانی متفاوت است .

در حالتی که مشتری خریدار باشد تسویه حساب بعد از صدور اعلامیه خرید توسط بورس وروشن شدن وضع حساب مشتری درکارگزاری ممکن خواهدبود اما در صورتی که مشتری فروشنده باشد تسویه حساب 4روز کاری بعد صورت می گیرد برای مثال اگر سهم در روز شنبه به فروش برسد روز چهارشنبه وجه نقدی را به حساب وی واریز می کند .

دامنه مجاز تغییر قیمت ونحوه محاسبه حجم مبنا وقیمت پایانی روز : میزان تغییر قیمت نسبت به روز قبل 2درصد (مثبت یا منفی )است واعمال این تغییر متناسب با حجم سهام معامله شده در طی روز میباشد .

حجم مبنا : حداقل تعداد برگه سهامی که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز به قیمت میانگین موزون بسته شود حجم مبنا برای کنترل رشد بی رویه قیمت سهام درسال 82 تصویب شد .براین اساس با فرض اینکه 20%سهام کل یک شرکت طی یکسال مورد معامله قرار گیرد وروزهای کاری سال 250روز باشد براین اساس حجم مبنای روزانه یک سهم 0008.

تعداد کل سهام شرکت میباشد .