دانلود مقاله راهبرد های توسعه پایدار در بخش آموزش و پرورش و آموزش عالی

راهبردهای توسعه پایدار در بخش آموزش و پرورش و آموزش عالی آموزش و پرورش و آموزش عالی در ایران در برنامه‌های توسعه کشور ما نیروی انسانی جایگاهی ویژه و نقشی محوری دارد و سهمی به‌سزا در توسعه پایدار ایفا می‌کند.

آموزش و پرورش متولیان اصلی تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد در میان سایر بخش‌ها، موقعیتی خاص و مأموریتی ویژه در برنامه‌های بلندمدت توسعه دارند.

از این رو، تدوین و تنظیم برنامه‌های پنج‌ساله در این دو بخش از حساسیت بالایی برخوردار است.

مجموعه حاضر سند ملی توسعه آموزش و پروش و همچنین آموزش عالی نام دارد و در تهیه آن، چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام، قانون برنامه چهارم و قانون اهداف وظایف و تشکیلات وزارت آموزش و پرورش و همچنین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان مهم‌ترین اسناد فرابخشی برای تعیین سیاست‌ها و تشخیص اولویت‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

در این بررسی به تعداد دانش‌آموزان و همچنین تعداد دانشجویان در پایان برنامه سوم توسعه و وظایف و تکالیف برنامه چهارم، تهدیدها و محدودیت‌های آن اشاره شده است.

تعداد دانش‌آموزان در پایان برنامه سوم توسعه پیش‌بینی عملکرد سال تحصیلی 84-83 که شامل نوآموزان دوره آمادگی یک‌ساله، دانش‌آموزان ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و پیش‌دانشگاهی، استثنایی و نظیر آن در جدول زیر آمده است.

بخش دولتی دانشگاه‌ها و مؤسسات زیر را شامل می‌شود: دانشگاه‌های دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دانشگاه پیام نور دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی عالی وابسته به دستگاه‌های اجرایی دانشگاه‌های جامع علمی کاربردی بخش غیردولتی دانشگاه‌ها و مؤسسات زیر را شامل می‌شود: دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی مراکز آموزشی علمی کاربردی مؤسسه‌های آموزش عالی آزاد اهداف آرمانی آموزش و پرورش و آموزش عالی در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور الف) اهداف آرمانی آموزش و پرورش کشور اهداف و جهت‌گیری‌های اساسی بخش آموزش و پرورش از چهار محور تشکیل شده است که عبارتند از: عدالت (فرصت‌های برابر یادگیری و دسترسی به آموزش و پرورش برای همه) کیفیت تقویت هویت دینی و ملی دانش‌آموزان مشارکت بخش‌های غیردولتی در امر آموزش و پرورش ب) اهداف آرمانی آموزش عالی کشور اهداف آرمانی عبارتند از: هدف اول دستیابی به جامعه برخوردار از ویژگی دانش پیشرفته و توانا در تولید علم و فناوری با اهداف کیفی زیر:‌ کارآمد کردن نظام آموزش عالی کشور توسعه منابع انسانی مورد نیاز در جهت تحقق اهداف چشم‌انداز توسعه دسترسی به آموزشی عالی کارآمد کردن نظام حمایت مالی از دانشگاهیان مبتنی بر دیدگاه عدالت اجتماعی هدف دوم دستیابی به جایگاه اول علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی با اهداف کیفی زیر: حمایت ویژه از آموزش‌های مرتبط با فناوری‌های نو و پیشرفته حمایت از استعدادهای فنی پژوهشی و تقویت روحیه کار و ابتکار و کارآفرینی تقویت نهضت نرم‌افزاری و توسعه مرزهای دانش هدف سوم دستیابی به جامعه توسعه‌یافته متکی بر اصول اخلاقی، ارزش‌های اسلامی و هویت ملی با اهداف کیفی زیر: گسترش و تعمیق معرفت دینی، روحیه خودباوری، پویایی فکری و التزام اجتماعی ارتقای بهداشت روانی و جسمانی دانشگاهیان سیاست‌ های آموزش و پرورش در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور ارتقای سطح علمی و تخصصی و افزایش انگیزه شغلی مدیران بهبود مدیریت آموزشگاهی با رویکرد مدرسه محوری و تقویت نقش هیأت‌های امنا در اداره مدرسه افزایش سطح علمی و انگیزه شغلی معلمان و توسعه مهارت‌های حرفه‌ای آنان توسعه فعالیت‌های پژوهشی و همکاری با دانشگاه‌ها پژوهش‌مدار شدن تصمیم‌گیری‌های اصلی آموزش و پرورش در کلیه سطوح برنامه‌ریزی درسی متناسب با رویکرد دانش‌آموز پژوهنده و توسعه فناوری اطلاعات تقویت رویکرد تلفیق و توأم‌سازی فعالیت‌های آموزشی و پرورشی و افزایش مهارت‌های تربیتی معلمان ارتقای بهره‌وری منابع و افزایش سرمایه‌گذاری دولتی برای تأمین امکانات آموزشی و افزایش پوشش توسعه مشارکت مردم و تقویت حمایت از بخش‌های غیردولتی در آموزش و پرورش توسعه کمی و کیفی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و ایجاد انگیزه‌های لازم برای جذب و هدایت استعدادهای مناسب و تأمین تسهیلات، ظرفیت و منابع لازم جهت ایجاد و جلب امکانات جامعه برای توسعه این قبیل آموزش‌ها توسعه و بهبود وضعیت آموزش و پرورش عمومی و دوره پیش دبستانی بر اساس سند برنامه ملی آموزش برای همه توسعه تربیت بدنی و ورزش و ارتقای سطح سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان با اولویت دختران و منابع انسانی توسعه و بهبود فضاهای آموزشی، پرورشی و آموزشی منعطف ساختن ساعات در برنامه‌های درسی برای ایجاد زمینه جهت تقویت و توسعه تربیت بدنی، مهارت‌های زندگی و برنامه‌های فرهنگی و هنری تهدیدها، محدودیت‌های توسعه بخش آموزش و پرورش الف) تهدیدها جهانی شدن و تأثیر آن در تربیت بدنی و هویت ملی و نقش خانواده و پیدایش نیازهای مهارتی جدید شغلی و شهروندی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات تولید فزاینده و خیره‌کننده علم در دنیا، کهنه شدن سریع دانش و عدم تغییر در محتوای آموزش و توانمندی معلمان متناسب با این تحولات گسترش امکانات ارتباطی در جامعه و تأثیرپذیری نامطلوب عدم نگرش سرمایه‌ای به آموزش منابع انسانی و آموزش و پرورش از طرف سازمان‌ها و مراجع سیاستگذار کشور و مبادی توزیع و تخصیص منابع عدم گسترش دامنه آموختن به حیطه‌های آموزش برای زیستن و آموزش برای همزیستی با دیگران مشارکتی بودن ماهیت تعلیم و تربیت و فقدان نظام برنامه‌ریزی متناسب این ویژگی عدم انعطاف در نظام برنامه‌ریزی آموزشی و درسی از جهت تأمین آموزش با کیفیت با تکیه بر نیازهای آینده و تفاوت‌های فردی، فرهنگی، منطقه‌ای و جنسیتی کاهش تدریجی انگیزه ادامه تحصیل در دروه‌های بالاتر به‌ویژه در میان پسران به سبب شرایط اقتصادی خاص در جامعه تأثیر منفی شیوه گزینش دانشجو در دانشگاه‌ها بر فرایند تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش عدم تناسب مهارت‌های حرفه‌ای و سطح تحصیلات معلمان با نیازهای شغلی آنان کاهش انگیزه لازم در معلمان برای خدمت مورد انتظار ب) محدودیت‌ها تأثیرپذیری آموزش و پرورش از قوانین، مصوبات و مقررات عمومی و عدم برخورداری از اختیارات کافی و مورد نیاز عدم تناسب ساختار بخش با اندازه آن، تمرکز بیش از حد در تصمیم‌گیری و فقدان اختیار کافی مدیران واحدهای آموزشی فقدان و یا ضعف آمایش سرزمین در الگوی توسعه کشور عدم نگرش نظام‌مند به منابع انسانی آموزش و پرورش به عنوان اصلی‌ترین زیرساخت توسعه کشور عدم توجه و همراهی لازم از سوی مراجع سیاستگذاری و تصمیم‌گیری در زمینه رفع مشکلات معیشتی و رفاهی فرهنگیان محدودیت منابع برای پاسخ‌گویی به تقاضای اجتماعی به آموزش و پرورش با کیفیت مورد نظر نبود ظرفیت‌های کافی در بخش غیردولتی برای توسعه روش‌های مشارکتی نابرابری در دستیابی به فرصت‌های آموزشی عدم توجه لازم به دوره آمادگی به عنوان پایه و اساس آموزش در دوره‌های بالاتر تأثیر فعل و انفعالات جمعیت دانش‌آموزی بر نیاز به سایر عوامل آموزشی و عدم تناسب منابع و امکانات موجود با این تغییرات فرصت‌ها و قابلیت‌های توسعه بخش آموزش و پرورش الف) فرصت‌ها توجه به جنبه‌های علمی و پژوهشی و گرایش به مدیریت علمی در آموزش و پرورش رشد سازمان‌ها و نهادهای غیردولتی (NGOها) و اقبال و حساسیت عامه مردم برای تعلیم و تربیت شایسته و بهینه فرزندان خود و پیشگامی آنان در کارهای خیر و اقدامات عام‌المنفعه خروج (بازنشستگی) قابل ملاحظه نیروی انسانی رسمی و پیمانی و امکان جایگزینی با نیروهای توانمندتر کاهش نوسانات تند و شدید در آمار لازم‌التعلیمان و جمعیت دانش‌آموزی توسعه تشکل‌های صنفی و انجمن‌های علمی معلمان و امکان بهره‌گیری مطلوب و مناسب از این ظرفیت‌ها برای آموزش و پرورش ب) قابلیت‌ها پوشش تحصیلی نسبتاً کامل دوره ابتدایی توسعه سوادآموزی و کاهش جمعیت بی‌سواد کشور امکان فرهنگ‌سازی و تحقق اهداف و برنامه‌های فرهنگی از طریق آموزش و پرورش به عنوان گسترده‌ترین و مؤثرترین بستر ارتباطی با خانواده‌ها و نهادهای اجتماعی دسترسی به فناوری نسبتاً مناسب برای مبادله اطلاعات در فرایند آموزش برخورداری آموزش و پرورش از صدها مرکز آموزش عالی مصوب و دانشکده‌ها و دانشگاه مستقل قابل بهره‌برداری در زمینه ارتقای علمی منابع انسانی برخورداری آموزش و پرورش از نیروی انسانی با میانگین سطح تحصیلات نسبتاً مطلوب و واجد انگیزه برای ادامه تحصیل و ارتقای سطح تحصیلات محدودیت‌ها و تنگناهای توسعه بخش آموزش عالی الف) محدودیت‌ها و تنگناها ناکافی بودن سهم آموزش عالی از اعتبارات عمومی کافی نبودن امکانات نظام آموزش عالی برای حفظ و جذب نخبگان ناکافی بودن سرانه فضا، امکانات و منابع اطلاعات در دانشگاه‌ها کمبود اعضای هیأت علمی و الزام اشتغال بیش از حد آنان به تدریس نبود سازوکار مؤثر برای آموزش مداوم اعضای هیأت علمی نبود نظام جامع نظارت، ارزیابی و اعتبارگذاری در عرصه آموزش عالی کافی نبودن پویایی در نظام آموزش عالی برای پاسخگویی متناسب به نیازهای جامعه کم‌توجهی به پرورش مهارت‌ها، کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری در نظام آموزشی کافی نبودن ارتباطات دانشگاه‌ها با مؤسسه‌های تحقیقاتی ناکافی بودن پژوهش‌های مربوط به برنامه‌ریزی آموزشی کشور ناکافی بودن تسهیلات اعطایی برای توسعه آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی نارسایی قوانین و مقررات مرتبط با نظام آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی ناکافی بودن حمایت‌های مالی دولت و نامشخص بودن جایگاه آموزش‌های علمی کاربردی ناکافی بودن مدرس و منابع ویژه نظام آموزشی علمی کاربردی فقدان جهت‌گیری‌های مرتبط با آمایش سرزمین در برنامه‌ریزی‌های توسعه آموزش عالی فقدان زیرساخت‌های اطلاع‌رسانی و فناوری‌های نوین در شیوه‌های آموزشی (مانند آموزش الکترونیکی) ناکافی بودن نگرش مردم نسبت به مشارکت در آموزش عالی ضعف سیاست‌های کلان و الگوهای رفتار فرهنگی در سطح کشور ناچیز بودن سرانه فعالیت‌های فرهنگی دانشجویی روشن نبودن مفهوم فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها امکانات و قابلیت‌ های توسعه آموزش عالی سلامت فضای فرهنگی نظام آموزش عالی و گرایش عمومی به سوی توسعه فرهنگ و معنویت وجود دانش‌آموختگان توانمند و علاقه‌مند به آموزش و پژوهش در داخل و خارج کشور وجود داوطلبان باهوش، مستعد، دارای خلاقیت و نوآوری اقبال جامعه زنان کشور به آموزش عالی وجود زمینه مساعد فرهنگی برای افزایش حمایت‌های مردمی از توسعه آموزش عالی امکان سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در توسعه آموزش عالی امکان بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و سایر فناوری‌های نو برای توسعه آموزش عالی وجود شیوه‌های متنوع برای دسترسی به آموزش عالی عرضه گسترده و توسعه دانش در کشور توزیع امکانات آموزش عالی در سراسر کشور وجود فرصت‌ و قابلیت ارائه و صدور خدمات آموزش عالی به متقاضیان خارج از کشور روند رو به رشد حضور دانشگاهیان در مجامع علمی و بین‌المللی امکان ارائه آموزش مداوم برای دانش‌افزایی جامعه علمی کشور (دوره‌های مکمل و کوتاه‌مدت) شکل‌گیری و فعالیت قطب‌های علمی در رشته‌های مختلف دیدگاه حمایتی سازمان‌های جهانی مانند یونسکو از توسعه آموزش عالی چالش‌های پیش روی توسعه آموزش عالی پاسخگویی به تقاضای اجتماعی فزاینده برای ورود به دوره‌های آموزش عالی لزوم تغییر نگرش مسئولان به آموزش عالی از یک بخش خدماتی به یک بخش زیربنایی و سرمایه‌ای لزوم بازتعریف نقش و کارکرد آموزش عالی در عصر اطلاعات تأثیرپذیری دانشگاه از بحران‌های جامعه و ضعف نقش تأثیرگذاری دانشگاه بر جامعه ضرورت اصلاح فرایند پذیرش دانشجو در نظام آموزش عالی کشور لزوم حفظ و ارتقای کیفیت در عین افزایش کمیت در آموزش عالی ضرورت تربیت نیروی انسانی دانش‌مدار و مهارت‌یافته منطبق با نیازهای فناوری‌های جدید و نهضت نرم‌افزاری کم‌توجهی به یافته‌های تحقیقات به‌ویژه تحقیقات علوم انسانی کافی نبودن تعامل دانشگاه‌ها با سایر نهادهای اجتماعی کمبود فرصت‌های شغلی مناسب برای جذب دانش‌آموختگان دانشگاهی خروج هدایت‌نشده جوانان ایرانی از کشور برای تحصیل و بروز گسیختگی فرهنگی مقابله با جذب برنامه‌ریزی‌شده استعدادهای کشور در کشورهای حوزه خلیج فارس توجه به پدیده جهانی شدن و عوارض ناشی از آن در عرصه فرهنگی وضعیت بخش آموزش عالی در سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی و مضامین دوازده‌گانه برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور الف) دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی و همچنین فرهنگستان‌های تخصصی، که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط می‌باشند صرفاً براساس آیین‌نامه‌ها و مقررات اداری، مالی، استخدامی و تشکیلاتی خاص، مصوب هیأت‌های امنای مربوط که به تأیید وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد می‌رسد، بدون الزام به رعایت قانون محاسبات عمومی، قانون استخدام کشوری و سایر قوانین و مقررات عمومی اداری و مالی و استخدامی اداره خواهند شد و تا زمانی که آیین‌نامه‌ها و مقررات مورد نیاز به تصویب هیأت امنا نرسیده است طبق مقررات سابق عمل خواهد شد.

اعتبارات هزینه‌ای ازمحل بودجه عمومی دولت، براساس قیمت تمام شده به دستگاه‌های اجرایی یاد شده اختصاص می‌یابد.

اعتبارات هزینه‌ای، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و اختصاصی این مؤسسات کمک تلقی شده و پس از پرداخت به هزینه قطعی منظور می‌گردد.

سهم دولت در هزینه‌های آموزش عالی بخش دولتی، بر مبنای هزینه سرانه تعیین و نسبت آن به بودجه عمومی دولت، بر اساس رشد پوشش جمعیت دانشجویی، در مقایسه با عدد مشابه در برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، افزایش می‌یابد.

ب) هرگونه اصلاح ساختار مالی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی و همچنین فرهنگستان‌های تخصصی منحصراً مشمول مفاد این ماده می‌باشند.

ج) ارزیابی مستمر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و مؤسسات پژوهشی دولتی و خصوصی توسط وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری انجمن‌های علمی و مداخله بر اساس آن در سرمایه‌گذاری در علوم منتخب و تکیه بر ایجاد قطب‌های علمی، براساس مزیت‌های نسبی و نیازهای آتی کشور.

ه) بازنگری در رشته‌های دانشگاهی، بر مبنای نیازهای اجتماعی، بازار کار و تحولات علمی، در راستای توسعه علوم میان رشته‌ای با تأکید بر علوم انسانی.

و) ایجاد تولیت واحد در سیاستگذاری و مدیریت امور مربوط به استعدادهای درخشان و نیز بهره‌برداری بهینه از امکانات مادی و معنوی موجود در این زمینه، وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مجازند از تأسیس باشگاه غیردولتی و صیانت از استعدادهای درخشان کشور حمایت نمایند.

به منظور پاسخگویی مناسب به افزایش تقاضا برای ورود به آموزش عالی، با استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود و حمایت از مشارکت‌های مردمی: الف) به دستگاه‌های اجرایی دارای واحد آموزش عالی وابسته، اجازه داده می‌شود برای ظرفیت مازاد بر نیاز خود، با اخذ مجوز از شورای گسترش آموزش عالی، در مقطع کاردانی دانشجو پذیرش کرده و هزینه آن را از متقاضیان دریافت و صددرصد (100%) آن را به حساب درآمد اختصاصی واریز نمایند.

درآمد اختصاصی مذکور مشمول مفاد ماده (4) «قانون نحوه انجام امور مالی و معاملاتی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مصوب 18/10/1369» است و براساس مقررات مربوط، به اجرای این دوره‌ها و ارتقای کیفیت واحد آموزشی، اختصاص می‌یابد.

در مواردی که کسب آموزش‌ها توسط آموزش‌گیرنده موجب تعهد خدمت یا ارتقای رتبه استخدامی فرد می‌گردد، دستگاه‌های مربوطه می‌بایستی مجوز لازم را از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، اخذ کنند.

اجرای دوره‌های کارشناسی، در رشته‌هایی که امکان برگزاری آن در دیگر دانشگاه‌ها میسر یا به صرفه و صلاح نباشد، به صورت استثنا و با اخذ مجوز از شورای گسترش آموزش عالی بلامانع است.

ب) به منظور دسترسی به فرصت‌های برابر آموزشی و ارتقای پوشش جمعیت دانشجویی (نسبت جمعیت دانشجویی به جمعیت 18 تا 24 سال) به سی درصد (30%) تا پایان برنامه چهارم، به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی اجازه داده می‌شود از طریق تنوع‌بخشی به شیوه‌های ارائه آموزش عالی نسبت به برگزاری دوره‌های تحصیلی از قبیل: شبانه، نوبت دوم، از راه دور (نیمه‌حضوری)، آموزش مجازی، دوره‌های مشترک با دانشگاه‌های معتبر خارجی و دوره‌های خاص، اقدام کرده و هزینه‌های مربوط را با تأیید وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد از داوطلبان اخذ و به حساب درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها واریز نمایند.

درآمد اختصاصی مذکور، مشمول مفاد ماده (4) قانون نحوه انجام امورمالی و معاملاتی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مصوب 18/10/1369 است.

شهریه دانشجویان جانباز 25% و بالاتر و فرزندان آنان، فرزندان شاهد، آزادگان و فرزندان آنان و دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی از محل اعتبارات ردیف خاص و توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تأمین می‌شود.

تعداد دانشجویان مشمول این بند به تفکیک هر استان باید همه‌ساله توسط نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و کمیسیون‌های برنامه و بودجه و محاسبات و آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی گزارش‌ شود.

ج) به دولت اجازه داده می‌شود، تسهیلات اعتباری به صورت وام بلندمدت قرض‌الحسنه، در اختیار صندوق‌های رفاه دانشجویان یا سایر نهادهای ذی‌ربط قرار دهد.

تا بخشی از دانشجویان دوره‌های مذکور در بند «ب» این ماده و دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی دولتی و غیردولتی و پیام نور، که امکان پرداخت شهریه را ندارند، بتوانند با استفاده از این وام شهریه خود را پرداخت و پس از فراغت از تحصیل، به‌تدریج بازپرداخت کنند.

د) دولت موظف است، به منظور حمایت از دانشجویان آن عده از مؤسسات آموزش عالی غیردولتی ـ غیرانتفاعی دارای مجوز از وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که صندوق رفاه دانشجویان آن‌ها تشکیل نشده است.

اعتبار خاصی را علاوه بر اعتبارات معمول به طورموقت در اختیار صندوق رفاه دانشجویان قرار دهد تا به عنوان وام قرض‌الحسنه بلند مدت در اختیار دانشجویان این گونه مؤسسات قرار گیرد.

استفاده‌کنندگان وام مذکور، موظف به بازپرداخت آن در اقساط بلندمدت پس از فراغت از تحصیل هستند.

ه) دانشگاه پیام نور از محل دریافت شهریه از دانشجویان، کمک‌های مردمی و اعتبارات و بودجه عمومی اداره می‌گردد.

و) به دولت اجازه داده می‌شود به طرح‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و تعاونی در زمینه ایجاد و توسعه واحدهای آموزش عالی، در صورت انطباق با ضوابط و سیاست‌های آموزش عالی کشور و حسب مورد براساس ضوابط وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری از محل بودجه عمومی، یارانه سود اعتبارات بانکی اعطا کند.

ایجاد آموزشکده‌های غیردولتی به منظور توسعه دوره‌های کاردانی علمی ـ کاربردی، در اولویت استفاده از تسهیلات بانکی مذکور خواهند بود.

ز) وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان وآموزش پزشکی مکلفند به منظور ارتقای توانمندی دانشگاه‌های مادر و مهم دولتی کشور در زمینه‌های آموزشی و پژوهشی درمقایسه با دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی برنامه ویژه‌ای تهیه و حداکثر تا پایان سال اول برنامه به تصویب هیأت وزیران برسانند.

ح) اعطای مدرک و یا واسطه شدن در اعطای مدرک دانشگاهی به هر صورت و تحت هر عنوان بدون اخذ مجوز از وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط ممنوع و اشخاص متخلف مشمول ماده واحده قانون تعطیل مؤسسات و واحدهای آموزشی و تحقیقاتی و فرهنگی که بدون اخذ مجوز قانونی دایر شده و می‌شوند مصوب 7/10/1372 می‌باشند.

ط) اعطای موافقت اصولی و فراهم نمودن سازوکار لازم برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و تعاونی در زمینه ایجاد و توسعه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی توسط وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صورت می‌پذیرد.

ضوابط راه‌اندازی مؤسسات مذکور، پس از تکمیل و آماده بودن مؤسسات برای بهره‌برداری و مدیریت علمی مجری خواهد بود.

ی) به منظور جلوگیری از خروج بی‌رویه سرمایه‌های انسانی، فکری، علمی و فنی کشور دولت موظف است در سال اول برنامه چهارم توسعه ضمن انجام مطالعات و بررسی راهکارهای مناسب اقدامات قانونی لازم را به عمل آورد.

دولت موظف است، به منظور تضمین دسترسی به فرصت‌های برابر آموزشی به‌ویژه در مناطق کمتر توسعه یافته گسترش دانش، مهارت و ارتقای بهره‌وری سرمایه‌های انسانی به‌ویژه برای دختران و توسعه کمی و کیفی نظام آموزش عمومی آن دسته، اقدام‌های ذیل که جنبه قانون‌گذاری ندارد را به انجام برساند: الف) توسعه زمینه‌های لازم، برای اجرای برنامه آموزش برای همه.

ب) اجباری کردن آموزش تا پایان دوره راهنمایی، به تناسب تأمین امکانات و به‌تدریج در مناطقی که آموزش و پرورش اعلام می‌کند، به طوری که در پایان برنامه چهارم این امر محقق گردد.

ج) علاوه بر تأمین اعتبارات عمومی بخش آموزش، نسبت به اتخاذ تدابیر لازم به منظور توسعه استقلال مالی، مدیریتی و اجرایی واحدهای آموزشی (مدارس)، در جهت استفاده هر چه بیشتر از سرمایه و توان اجرایی بخش ‌غیر‌دولتی، در توسعه ظرفیت‌ها و ارتقای بهره‌وری آن‌ها اقدام نماید.

د) اصلاحات لازم را در زمینه برنامه‌های آموزشی و درسی و تعمیق و بهبود آموزش ریاضی، علوم و زبان انگلیسی انجام دهد.

ه) ارتقای توانایی و مهارت حرفه‌ای معلمان، با تدوین استانداردهای حرفه‌ای معلم، از جهت دانش، رفتار و عملکرد، با استفاده از تجارب بین‌المللی و شرایط بومی کشور.

و) افزایش انگیزه شغلی معلمان، با تأمین جایگاه و منزلت حرفه‌ای مناسب و اصلاح نظام پرداخت متناسب با میزان بهره‌وری و کیفیت خدمات آن‌ها.

ز) در صورتی‌که خروجی نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش در طول سال‌های برنامه چهارم توسعه، بیش از میزان پیش‌بینی شده در جدول شماره (9) این قانون برای دستگاه فوق باشد، آموزش و پرورش مجاز است پس از تاًیید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور نسبت به به‌کارگیری حداکثر نیمی از میزان مازاد بر سهمیه خروجی پیش‌بینی نشده، با اولویت در مناطق کمتر توسعه یافته و منحصراً برای امر آموزش اقدام نماید.

ح) تدوین و اجرای نظام سنجش صلاحیت علمی و رتبه‌بندی معلمان و ارتقای سطح آموزشی و تحصیلی آنان.

ط) برنامه‌ریزی برای تدوین برنامه آموزشی ارتقای سلامت و شیوه‌های زندگی سالم.

ی) تدوین و اجرای طرح راهبردی سوادآموزی کشور، با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی، زیستی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف کشور، با رویکرد جلب مشارکت‌های مردمی و سازمان‌های ‌غیر‌دولتی به طوری که تا پایان برنامه چهارم، باسوادی افراد حداقل زیر سی سال، به طور کامل تحقق یابد.

ک) بهره‌گیری از فناوری اطلاعات، در تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی و درسی کلیه سطوح و تجهیز مدارس کشور، به امکانات رایانه‌ای و شبکه اطلاع‌رسانی.

ل) روزآمد نگهداشتن دانش و مهارت‌های کارکنان آموزش و پرورش، در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات.

م) پیش‌بینی تسهیلات و امکانات لازم، برای نوسازی، مقاوم‌سازی و استاندارد و متناسب نمودن فضاهای آموزشی، به ویژه مدارس دخترانه و تنظیم سازوکارهای حمایتی از خیرین مدرسه‌ساز.

ن) وضع و اجرای مقررات لازم برای تأمین جذب و نگهداشت نیروی انسانی مورد نیاز مناطق کمتر توسعه یافته کشور.

س) فراهم کردن امکانات مناسب برای رفع محرومیت آموزشی از طریق گسترش مدارس شبانه‌روزی، روستا مرکزی و خوابگاه‌های مرکزی، آموزش از راه دور و رسانه‌ای و تأمین تغذیه، آمد و شد و بهداشت دانش آموزان و سایر هزینه‌های مربوط به مدارس شبانه‌روزی و نیز ایجاد و گسترش اماکن و فضاهای آموزشی، پرورشی و ورزشی به تناسب جنسیت و تهیه و اجرای برنامه‌های لازم برای گسترش آموزش پیش دبستانی و آمادگی به‌ویژه در مناطق دو زبانه.

الف) دستگاه‌های اجرایی موظفند، درصدی از اعتبارات هزینه‌ای خود را، برای طراحی و اجرای دوره‌های آموزشی ضمن خدمت کارکنان خود (خارج از نظام آموزش عالی رسمی کشور) در برنامه آموزش کارکنان دولت پیش‌بینی و در موارد زیر، هزینه کنند: دوره‌های آموزشی ضمن خدمت متناسب با مشاغل مورد تصدی کارکنان، به منظور افزایش سطح کارایی و ارتقای مهارت‌های شغلی آنان (به‌خصوص برای زنان) به ویژه از طریق آموزش‌های کوتاه مدت.

دوره‌ آموزشی ویژه مدیران.

ب) کلیه دستگاه‌های اجرایی موظف‌اند، در چارچوبی که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تعیین می‌کند، حداکثر طی مدت شش ماه پس از تصویب این قانون، برنامه‌های آموزشی سالانه خود را، برای دوران برنامه چهارم تهیه و اجرا نمایند.

دولت مکلف است، به منظور گسترش دانش و مهارت، اصلاح هرم تحصیلی نیروی کار و ارتقای و توانمندسازی سرمایه‌های انسانی، کاهش فاصله سطح دانش و مهارت نیروی کار کشور با سطح استانداردهای جهانی و ایجاد فرصت‌های جدید شغلی برای جوانان، برای نظام آموزش فنی و حرفه‌ای و علمی- کاربردی کشور، ظرف مدت یک سال از تاریخ تصویب این قانون در محورهای زیر، سازوکارهای لازم را تهیه و با پیش‌بینی الزامات مناسب اجرا نماید: الف) انجام اقدامات قانونی لازم به منظور برپایی نهاد سیاستگذار در آموزش فنی و حرفه‌ای و علمی– کاربردی با توجه به تجربیات جهانی و داخلی به عنوان مرجع اصلی تصویب چشم‌اندازها، راهبردها وسیاست‌های کلان بخش و تا زمان شکل‌گیری نهاد، ستاد هماهنگی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای موضوع ماده (151) قانون برنامه سوم توسعه به‌کار خود ادامه خواهد داد.

ب) استقرار نظام کارآموزی و کارورزی، برای تمام آموزش‌های رسمی (متوسطه و عالی)، غیررسمی فنی و حرفه‌ای و علمی ـ کاربردی.

ج) تدوین نظام استاندارد و ارزیابی مهارت نیروی کار کشور، با رویکرد بین‌المللی.

د) طرح جامع توسعه منابع انسانی مورد نیاز این بخش، شامل: جذب، انگیزش، ارتقای شغلی، آموزش، بهسازی و نگهداشت نیروی انسانی.

ه) نظام حمایت از مؤسسات و بنگاه‌های دولتی و بخش ‌غیر‌دولتی، در توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و علمی ـ کاربردی به ویژه در مناطق کمتر توسعه یافته.

و) نوسازی و بازسازی ساختارها، امکانات و ارتقای کیفیت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و علمی ـ کاربردی و توسعه مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای، فناوری اطلاعات و ارتباطات، با حداکثر مشارکت بخش خصوصی و تعاونی و بهره‌گیری از همکاری‌های بین‌المللی.

ز) استفاده از توان و امکانات بخش‌های دولتی و ‌غیر‌دولتی، در توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و علمی ـ کاربردی.

ح) نیازسنجی و برآورد نیروی انسانی کاردانی مورد نیاز و صدور مجوز لازم و حمایت، به منظور تأسیس و توسعه مراکز آموزش دوره‌های کاردانی در بخش خصوصی و تعاونی به نحوی که تا سال چهارم برنامه ظرفیت‌های مورد نیاز ایجاد گردد.

آموزش و پرورش و آموزش عالی در ایران تعداد دانش‌آموزان در پایان برنامه سوم توسعه ردیفعنوان شاخص یا هدف کمیواحد متعارفپیش‌بینی عملکرد سال 84-83 (سال پایانی برنامه)1تعداد نوآموزان دوره آمادگی یک‌سالههزار نفر4702دانش‌آموز ابتداییهزار نفر6,4003دانش‌آموز راهنماییهزار نفر4,5004دانش‌آموز متوسطه و پیش‌دانشگاهیهزار نفر4,7005دانش‌آموز استثناییهزار نفر806جمع دانش‌آموزانهزار نفر16,1507دانش‌آموز تیزهوش (سرآمد)هزار نفر398تعداد سوادآموزان در دوره مقدماتینفر467,1659تعداد سوادآموزان در دوره تکمیلینفر431,67510تعداد سوادآموزان در دوره پایانینفر370,58311تعداد سوادآموزان پایه پنجم ابتداییهزار نفر28412کل سوادآموزانهزار نفر1,55413پوشش تحصیلی ظاهری ایتداییدرصد5/11014پوشش تحصیلی ظاهری راهنماییدرصد2/11215پوشش تحصیلی ظاهری متوسطه (16-14 ساله)درصد8316سهم متوسط نظری از پوشش ظاهری 16-14 سالهدرصد6117پوشش تحصیلی ظاهری پیش‌دانشگاهی (17 ساله)درصد7/3518تعداد باسوادان جمعیت 6 ساله و بالاترهزار نفر51,79819سهم باسوادان در کل جمعیت 6 ساله و بالاتردرصد5/8620تعداد بی‌سوادان جمعیت 6 ساله و بالاترهزار نفر8,076 تعداد دانشجویان در پایان برنامه سوم توسعه مقطع تحصیلیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش دولتیبخش غیردولتیبخش غیردولتیبخش غیردولتیمقطع تحصیلیوزارت علوم، تحقیقات و فناوریوزارت علوم، تحقیقات و فناوریوزارت علوم، تحقیقات و فناوریوزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکیوزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکیوزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکیدانشگاه پیام نوردانشگاه جامع علمی ـ کاربردیدستگاه‌های اجراییوزارت آموزش و پرورشجمعدانشگاه آزاد اسلامیمؤسسات آموزش عالی غیردولتی و غیرانتفاعیجمعجمع کلمقطع تحصیلیروزانهشبانهجمعروزانهشبانهجمعدانشگاه پیام نوردانشگاه جامع علمی ـ کاربردیدستگاه‌های اجراییوزارت آموزش و پرورشجمعدانشگاه آزاد اسلامیمؤسسات آموزش عالی غیردولتی و غیرانتفاعیجمعجمع کلکاردانی8,3658,00016,36521,7006,40028,1000180,3006,235172,000403,00029100026,000317,000720,000کارشناسی20,6000100,00030,600025,7007,80033,500369,1659,70032,2853,000753,65063125024,100655,3501,409,000کارشناسی ارشد3,60007,70043,7003,00003,00082001,480049,000276001,40029,00078,000دکترای حرفه‌ای2,0003002,3003,050030,050000032,35012650012,65045,000دکترای تخصصی7,63507,6357,35007,3501500015,00025005003,00018,000جمع کل260,000116,000376,00087,80014,200102,000370,000190,00040,000175,0001,253,00096500052,0001,017,0002,270,000 اهداف آرمانی آموزش و پرورش و آموزش عالی در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور سیاست‌های آموزش و پرورش در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور تهدیدها، محدودیت‌های توسعه بخش آموزش و پرورش فرصت‌ها و قابلیت‌های توسعه بخش آموزش و پرورش محدودیت‌ها و تنگناهای توسعه بخش آموزش عالی امکانات و قابلیت‌های توسعه آموزش عالی چالش‌های پیش روی توسعه آموزش عالی وضعیت بخش آموزش عالی در سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی و مضامین دوازده‌گانه برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور راهبردهای مربوط به آموزش در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور