همانطور که می دانیم در زبان فارسی حروف الفبا 32 و در عربی 28 حرف است و آن چهار حرفی که در الفبای عربی وجود ندارد، عبارتند از: (گ چ پ ژ)
نحوه تلفظ صحیح و نوشتن الفبای عربی :
أ ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک ل م ن و ه ی .
الف باء تاء ثاء جیم حاء خاء دال ذال راء زاء سین شین صاد ضاد طاء ظاء عین غین فاء قاف کاف لام میم نون واو هاء یاء .
شخصی که فارسی زبان است می تواند به راحتی حروف را بدون حرکت بخواند، مگر در مواردی استثنا که با حرکتی در زیر یا زبر آن معنی تغییر می کند. مانند: مَهر مِهر مُهر .
نقش را در تلفظ حروف و کلمات قرآن کریم دارند.
اما برای خواندن زبان عربی به جز عرب زبانها یا افرادی که به زبان عربی مسلط هستند بقیه افراد نمی توانند بدون حرکت (صدا) ، به سهولت کلمات را بخوانند. بنابراین حرکاتی قراردادی انتخاب شده و بر روی هر حرف گذاشته اند که خواندن حروف و کلمات، سخت و دشوار نباشد و همگان بتوانند آنها را به آسانی قرائت کنند. پس حرکات (صداها) ، مهم ترین و اصلی ترین
به طور کل، در زبان عربی صداها (حرکات) به دو دسته تقسیم می شوند:
1 صداهای کوتاه 2 صداهای کشیده
حرکات ( صداهای کوتاه )
فتحه ضمه
کسره
هر صدا دارای علامتی است. علامت صداهای کوتاه عبارتند از: که به آنها
گویند.
فتحه* :
جزء صداهای کوتاه به شمار می آید.
علامت آن به این شکل می باشد.
در فارسی به آن زِبَر می گویند.
حرف دارای فتحه را « مفتوح » می نامند.
مانند: نَماز به حرف « ن » که بر روی آن فتحه ( ) قرار دارد، مفتوح گویند.
به اندازه یک حرکت خوانده می شود. (همانطور که این صدا فضای کمی از خط زمینه را گرفته، پس حق آن نیز به اندازه همان فضایی است که اشغال کرده است.)
حروف مفتوح را با صدای کوتاه « ءَ » همراه کرده و می خوانند.
به مثالهای زیر توجه کنید:
صدق رجعل فعدلک وجد دخل سمع رزق بلغ فخلف خلقک کسب .
نکته: صدا و علامت (شکل) فتحه، در عربی و فارسی فرقی ندارد. فقط در نامگذاری متفاوت است. در عربی به آن فتحه و در فارسی زِبَر می گویند.
تمرین: ع ذ ب ش ه د فَ ذ ه ب ن ص ر و ج د ک خ ل ق ح س د أم ر ک ت ب
م ک ر ن زل ف ع ل م ل ک ف ح ش ر ف خ رج ش ج ره .
صداهای کشیده (مدی)
همانطور که در درس قبل گفته شد، دسته دیگر صداها، صداهای کشیده (حروف مدی) هستند که
عبارتند از:
صدای کشیده « آ » یا « الف مدی » َا
صدای کشیده « ای » یا « یاء مدی » ِی
صدای کشیده « او » یا « واو مدی » ُو
« مد » در لغت به معنای امتداد کشش می باشد. هرگاه بعد از حرکات « فتحه، کسره، ضمه » حرف هم جنس آنها قرار گیرد، آن حرف باعث مد و کشش صدای حرکات به میزان دوبرابر
می شود، از این رو به آن حرف، «حرف مدی» می گویند.
« الف مدی » یا صدای کشیده « آ » :
تعریف «الف مدی» را می توان به چند صورت نوشت :
1 هرگاه بعد از حرف مفتوح، الف بدون علامت قرار گیرد ( ا ا ) آن حرف را همراه با صدای کشیده «آ» می خوانیم که به آن «الف مدی» می گویند.
2 هرگاه فتحه با الف بدون علامت ( ا ا ) همراه باشد، صدای کشیده «آ» یا « الف مدی » را بوجود می آورد که هنگام تلفظ باید به اندازه دو حرکت کشیده شود.
3 حرف مفتوح + الف بدون علامت « ا ا » = «الف مدی» یا صدای کشیده «آ» .
به مثالهای زیر توجه کنید:
تابا حال سار تاب کاد ماذا نبات ثانی تکاد مالها عذاب یداک بجانب نسارع
کواعب رواحها سادتنا وعدنا تحاورکما أفبعذابنا .
تذکّر: ممکن است «الف مدی» در بعضی از کلمات به صورت الف کوتاه ( ) بر روی حروف ظاهر شود که به آن نیز « الف مدی » گویند و قاعده صدای کشیده در آن لازم الاجرا می باشد. مثال:
مَنَفِعَ خوانده می شود مَنَافِعَ یَعِبَادُ خوانده می شود یَاعِبَادُ
تفاوت صدای کشیده « آ» یا ‹‹ الف مدی ›› در رسم الخط فارسی و عثمان طه :
1 در کتابت :
در رسم الخط فارسی به این شکل « ا » و در رسم الخط عثمان طه به این شکل « ا » نوشته
می شود. مانند:
مالک در رسم الخط عثمان طه مالک در رسم الخط فارسی
2 در قرائت :
در رسم الخط فارسی صدای کشیده « آ » خوانده می شود. مالک
در رسم الخط عثمان طه همانند صدای فتحه « ءَ » البته با کشش بیشتر (به میزان دو حرکت) تلفظ می شود. مالک
توجه: صدای «الف مدی» نزد تمامی حروف یکسان نمی باشد، بعد از هشت حرف
« خ ص ض ط ظ غ ق ر » به صورت درشت و غلیظ (شبیه صدای « آ» در فارسی) و بعد از بیست حرف دیگر به صورت نازک و رقیق اداء می شود*.
* فتحه، از کلمه «فتح» به معنای «گشودن»گرفته شده و علت نامگذاری آن این است که در هنگام تلفظِ حروفی که دارای این علامت هستند، لبها حالت گشودن به خود می گیرند.
* این بدان علت است که الف مدی از نظر حالت، همیشه تابع حرف ماقبل می باشد، حروفی که نازک و رقیق تلفظ می گردند الف مدی بعد از آنها نیز نازک و رقیق اداء می گردد و حروفی که درشت و غلیظ تلفظ می گردند، الف مدی بعد از آنها درشت و غلیظ اداء می شود.