پرسپکتیو پرسپکتیو عبارت است از نشان دادن تصویر یک جسم بر روی یک صفحه به نام صفحه تصویر.
این گونه تصاویر میتوانند شکل ظاهری اجسام را به خوبی نشان دهند و جوانب مختلف یک جسم را ان طوری که دیده میشود مجسم کنند؛پرسپکتیو تنها تصویری است که چشم انسان ان را به عنوان واقعیت قبول میکند ولی این پرسپکتیو از نظر فنی چندان کامل نیست انواع پرسپکتیو ها (تصاویر مجسم) تصاویر مجسم یا پرسپکتیو به طور کلی به دو دسته تقسیم میشوند: دسته اول پرسپکتیو های مرکزی دسته دوم پرسپکتیو ها یا تصاویر موازی یا پارالاین پرسپکتیو مرکزی (PERSPECTIVE) در پرسپکتیو مرکزى از یک نقطه به نام مرکز (مرکز دید) نگاه مى کنیم و آنچه را که دیده مى شود روى پرده تصویر که ممکن است در پشت و یا جلوى جسم قرار داشته باشد, تصویر مى کنیم.
واضح است که در این نوع پرسپکتیو شعاعهاى مصور با هم موازى نبوده و در همان مرکز دید با یکدیگر متقاربند.
این نوع پرسپکتیو بیشتر در ترسیم نقشه هاى ساختمانى به کار برده مى شود.
در ترسیم پرسپکتیو , بر روى یک سطح مسطح حقیقى جوانب مختلف فرم را آن طور که دیده مى شود ترسیم مى کنیم.
به عبارت دیگر یک پرسپکتیو صحیح تصویر سه بعدى ظاهر (آنچه ما مى بینیم) یک جسم آن طور که در حقیقت وجود داردمى باشد و تنها تصویرى است که چشم انسان آن را به عنوان واقعیت قبول مى کند و احساسات انسانى مى تواند بر آن قضاوت نماید,هر چه ما یک شیئى را بیشتر(یا بهتر) درک نماییم , ترسیم پرسپکتیو آن آسانترخواهد بود.
تصاویر موازی یا پارالاین اگزونومتریک:تصاویراگزونومتریک یا پارالاین تصاویری هستند که همزمان یه بعد یک جسم و ارتباط ابعاد ان را با هم به صورتی حقیقی نشان میدهند .به علت سهولت ترسیم .
موثر بودن انها در نشان دادن تصاویر در ترسیمات بسیار مورد استفاده قرار میگیرند فرق عمده تصاویر اگزونومتریک با پرسپکتیو در ان است که خطوط موازی در تصاویر اگزونومتریک موازی باقی میماند ولی در تصاویر پرسپکتیو(تصاویر عکسی) خطوط موازی به نقاط محو منتهی میشوند تصاویر اگزونومتریک یا پارالاین را میتوان به شرح زیر نام برد: تصاویر ایزومتریک تصاویر دی متریک تصاویر تری متریک تصاویر ابلیک آشنایی با پرسپکتیو پرسپکتیو یعنی علم طراحی شکل ظاهری اشیاء و نحوه دیدن حجم های سه بعدی و ترسیم آنها برروی سطح دو بعدی قوانین پرسپکتیو امکان نمایش عمق و بعد سوم را بر روی صفحه فراهم می کند.
با تغییروتبدیل خطوط وبا حالتهایی که سایه روشن ایجاد می کند.
عمق کاذب و بعد مجازی ایجاد می شود که عامل انحراف دید چشم محسوب می شود وچون چشم مدام در حرکت است هما هنگ با دگرگونی زمان و مکان دریافت های تازه تصویری را بصورت پیوسته ادراک می کند.
در حالتیکه تصویر اشیاء که با قوانین پرسپکتیو بوجود می آ ید تنها نمایش لحظات زمان است که بصورت ثابت و ساکن ایجاد شده است.
در عالم طبیعت (فضای سه بعدی), هر چه به چشم بیننده نزدیکتر باشد بزرگتر(پلان جلوه), و هرچه دورتر باشد کوچکتر(پلان عقب) دیده می شود.
بدین ترتیب اشیاء مثل تیر چراغ برق ویا ریل قطار که در فواصل مختلف نسبت به بیننده قرار دارند بحالت بزرگتر (اشیاء نزدیک به بیننده) و کوچکتر( اشیاء دور نسبت به بیننده) رؤیت می شوند.
نمایش این حالت بر روی سطح, مستلزم رعایت اصول پرسپکتیو است.
اشیایی که ساختمان شکلی آنها از خطوط موازی تشکیل شده است هنگامی که به حالت مایل یا کاملاً در جهت مقابل چشم قرار گیرند فاصله خطوط موازی آن در فاصله دورتر بهم نزدیک می شود ودر صورتیکه به عمق (نقطه گریز در روی افق) ادامه یابد بهم مرسد.
بهمین جهت هر قدر فواصل دورتر باشد اندازها نیزکوچکتر خواهد شد.
موقعیت فضایی اشیاء و اجسام طبیعی در اثر مقایسه و چگونگی قرار گرفتن آنها در جلووعقب یکدیگر سنجیده می شود و در نتیجه عمق و فاصل اشیاء مشخص می گردد.
با ترسیم عناصرشکلی بر روی سطح به حالتی که شکل ها در جلو و عقب یکدیگر قرار گرفته اند, موقعیت فضایی تصاویر برروی سطح مشخص می شود.
طریقه رسم پرسپکتیو پرسپکتیو یک نقطه ای : در پرسپکتیو یک نقطه ای ،تنها یک نقطه گریز بر روی خط افق وجود دارد و خطوط گریزنده یا سهمی کلیه اشکال موجود در تصویر به طرف همان نقطه می روند.در این نوع پرسپکتیو ،کلیه خطوط عمودی ثابت هستند و هیچگونه تغییر جهتی نمی کنند.در تصویر بعضی مکعبها در زاویه ای بالاتر از خط افق قرار گرفته و علاوه بر سطوح مقابل و پهلو سطح زیرین آن نیز قابل مشاهده است.در این حالت،زاویه دید ناظر ،پایین تر از حجم یا سوژه است.در مکعبهای پایین عکس این مسأله به چشم می خورد .یعنی حجم پایین تر از خط افق است و زاویه دید ناظر بالاتر از سوژه قرار گرفته است .در مکعب وسطی خط افق در حد وسط مکعب واقع شده و در این حالت فقط 2 سطح قابل مشاهده باقی می ماند .مکعب دیگرنیز زیر نقطه گریز است ،بنابر این فقط دو سطح مقابل ناظر ،قابل مشاهده است و هیچ یک از کناره های حجم دیده نمی شود.
پرسپکتیو دو نقطه ای : در این شیوه پرسپکتیو ،بر روی خط افق دو نقطه گریز جدا از هم وجود دارد که در دو سوی حجم واقع شده اند .در اینجا نیز سه شکل یا حجم بالاتر از خط افق،بر روی خط افق و پایین تر از خط افق وجود دارد.نکته مشترک در هر سه حالت آن است که خطوط عمودی ثابت هستند و کلیه قسمتهایی که به صورت افقی در حجم اصلی وجود دارند به طرف یکی از نقاط گریز می روند .فاصله نقاط گریز نسبت به سوژه ،الزاماً یکسان نیست و با دور و نزدیک کردن نقاط می توان تنوع دلخواه را در حجم مورد نظر به وجود آورد.
پرسپکتیو سه نقطه ای : کاربرد این نوع پرسپکتیو در اکثر مواقع به صورت ذهنی است و از آن برای ایجاد فضاهای اغراق آمیز استفاده می شود.دو پهلو یا کناره های حجم به سوی دو نقطه گریز که در طرفین بر روی خط افق واقع شده اند می روند؛لیکن در این نوع پرسپکتیو ،برخلاف دو نوع دیگر ،خطوط عمودی موجود در تصویر نیز دچار تغییر جهت و اندازه می شوند و به طرف نقطه گریز سوم می روند.سومین نقطه گریز ،بر روی خط افق قرار نمی گیرد ،بلکه بالاتر یا پایین تر از آن واقع می شود.
کاربرد این نوع پرسپکتیو در اکثر مواقع به صورت ذهنی است و از آن برای ایجاد فضاهای اغراق آمیز استفاده می شود.دو پهلو یا کناره های حجم به سوی دو نقطه گریز که در طرفین بر روی خط افق واقع شده اند می روند؛لیکن در این نوع پرسپکتیو ،برخلاف دو نوع دیگر ،خطوط عمودی موجود در تصویر نیز دچار تغییر جهت و اندازه می شوند و به طرف نقطه گریز سوم می روند.سومین نقطه گریز ،بر روی خط افق قرار نمی گیرد ،بلکه بالاتر یا پایین تر از آن واقع می شود.
پرسپکتیو در نقاشی اکثرآ نقاشی روی صفحات صاف و تخت ( سطح) انجام می شود ، در نتیجه نمی توان به طور واقعی ایجاد دوری – نزدیکی ، گودی – برجستگی ، پستی بلندی نمود .
همچنانکه در عکاسی نیز این محدودیت وجود دارد ، ولی می توان روشها و شگرد هایی به کار برد که بیننده تصور کند اشیا را دور – نزدیک ، برجسته و یا گود می بیند .
در زبان تجسمی به سطوح صاف و تخت ، دو بعدی یا سطح گویند و به شکل های برجسته – گود ، دور یا نزدیک ، سه بعدی یا حجم گفته می شود.
برای ایجاد تصور سه بعدی یا حجم بر روی سطوح صاف ( دو بعدی ) در هنرهای تصویری به دو شکل می توان عمل کرد : 1- پرسپکتیو 2 – سایه روشن پرسپکتیو را که در قدیم علم مناظر و مرایا می گفتند ، به 3 بخش تقسیم می کنند.
1 – پرسپکتیو فرم 2 – پرسپکتیو رنگ 3 – پرسپکتیو تیره روشن قبل از پرداختن به موضوع پرسپکتیو این سوال را باید پاسخ گفت که آیا آموختن آن در هنر های تجسمی واقعا لازم و ضزوزی است ؟؟
مسلمآ بدون دانستن آن ها هم می توان خیلی کارها کرد ، همچنانکه کودکان بدون اطلاع داشتن از دانش پرسپکتیو نقاشی می کنند و یا در نقش های دو بعدی ( مثل فرش و کاشی کاری ) و همچنین آثار بو جود آمده توسط بسیاری از نقاشان کارهای با ارزشی پدید آمده است ولی از آنجایی که جهان اطراف ما را حجم و نور فرا گرفته است پس توانایی های پرسپکتیوی کمک فراوانی به فهم بهتر و رابطه بر قرار کردن بیشتر با دنیای عینی اطراف ما می نماید .
این موضوع را تجربه سی و چند ساله اینجانب در آموزش به رشته های مختلف تجسمی ثابت نموده است که فراگیری آن تا چه حد توانایی و دید هنرجویان را ارتقا داده است .
علت احساس عدم توانایی بسیاری از افراد در آموختن نقاشی قبل ار آنکه اقدامی در این جهت کرده باشند ، اکثرا به دلیل عدم اطلاع و تجربه شان از همین اصول و قوانین است .
کما اینکه بعد از آن که با روش های ساده و قابل فهم پس از مدت کمی می بینند که می توانند بسیاری از اشیا و مناظر اطراف خود را طراحی نمایند شوق به فراگیری در آن ها افزایش قابل توجهی پیدا می کند .
پرسپکتیو با شدت بخشی به کنتراست) بسیاری ار هنرمندان با ایجاد اختلاف در میزان شدت تاریکی یا نور در سطح دو بعدی عمق و فضا ایجاد کرده اند، تراکم تاریکی در پلان اول موجب میشود که شبکیه چشم دریافت بیشتری از جسم ، به نسبت دیگر اجزا کند و بدین ترتیب عمقی کاذب در سطح القا گردد -اختلاف رنگ) دید انسان نسبت به طیفهای رنگی خالص و شفاف حساسیت بیشتری نشان میدهد و این دسته از رنگها تاثیر بلاواسطه ای روی شبکیه چشم دارند ، بر عکس به هر میزان از خلوص رنگ کاسته شود و یا مثلا با سفید و یا لایه های خاکستری ممزوج گردد، روی شبکیه چشم کمتر تاثیر میگذارند - ژرف نمایی با بهره گیری از صراحت و ابهام ) صراحت و ابهام در سطح دوبعدی میتواند ایجاد عمق نماید بدین معنی که هر قدر شی و یا موضوع در تصویر دارای صراحت باشد ، جلوتر به نظر میآید و به عوض چنانچه از صراحت شکل کاسته شود ، دورتر به نظر خواهد آمد - ژرف نمایی با اختلاف اندازه و قطر خط ) لازم به توضیح بیشتر نیست بریژیت رایلی از این شیئه بسیار بهره برده است- تناسب عناصر بصری ظرفیت آنرا دارند که یکدیگر را کامل و یل تعریف نمایند به دیگر سخن هیچ شکل بزرگی نمیتواند وجود داشته باشد مگر اینکه شکل کوچکتری در کنارش قرار گرفته باشد ولی به محض اینکه همین تعریف مشخص شد،تمام نسبت با افزودن یک شکل دیگر تغییر می یابد ، مقیاس را نه فقط از طریق اندازه نسب ، بلکه از طریق ارتباط با زمینه یا محیط نیز میتوان شناخت .
موضوع تناسب در هنرهای تجسمی نسبی است و هرگز نمیتوان ادعای مطلق بودن را نمود منابع : http://art14.blogfa.com/post-84.aspx کتاب پرسپکتیو تالیف گوئن وایت کتاب ترسیم فنی و نقشه کشی