دانلود مقاله آشنایی و شناخت نکات و امور مرتبط با مهندسی ترابری و مسائل آن

سرفصل: تعاریف و مفاهیم: تعریف و مفهموم حمل و نقل، حمل و نقل و نقش آن در توسعه، تاریخچه برنامه ریزی حمل و نقل در ایران و جهان سیستم های حمل و نقل: آشنایی با سیستم های حمل و نقل، حمل و نقل زمینی، حمل و نقل دریایی، حمل و نقل هوایی برنامه ریزی حمل و نقل: فرایند برنامه ریزی، برنامه ریزی حمل و نقل شهری، برنامه ریزی حمل و نقل ملی و منطقه ای مدل های برنامه ریزی: تولید سفر، توزیع سفر، انتخاب طرق مختلف سفر، تخصیص ترافیک، کاربری های زمین، مدل کارایی حمل و نقل مدیریت سیستم های حمل و نقل: مسائل حمل و نقل و مشکلات حمل و نقل ایران، ارزیابی طرحهای حمل و نقل، برنامه ریزی نیروی انسانی و سازماندهی ترابری یا حمل و نقل به منزله رابطه یا کاتالیزوری است بین همه عناصر و اجزای تشکیل دهنده ساختارهای اجتماعی و اقتصادی و رابطی است بین عرضه و تقاضا یا نقاط تولید و مصرف کالا و خدمات اگر حمل و نقل را به منزله یک سیستم در نظر بگیریم باید به دو بخش اساسی آن توجه شود.

تأسیسات زیربنایی و اینکه در هر مسیری که دارای یک سری مشخصات هندسی و ترافیکی مخصوص به خود باشد بایستی مهندس طراح در انتخاب بهترین یا مطلوبترین حالت سیستم حمل و نقلی تمام شرایط از قبیل محیط، ملزومات، ساختمانها و شبکه ارتباطی و … را بررسی نماید.

تأسیسات روبنایی: شامل وجود تقاضای حمل و نقل، وجود عناصر حمل و نقل، طبقه بندی سیستم های حمل و نقل، وجود سیستم حمل و نقل درون شهری و برون شهری و وجود سیستم های کنترلی می باشد.

هدفهای اساسی و اولویت دار حمل و نقل: اصولاً هدف از برنامه ریزی و طراحی یک سیستم حمل و نقل تأمین جابجایی های مورد نیاز به وجود آمده انسان و کالا از مکانی به مکان دیگر می باشد این جابجایی ها یا نقل انتقال بایستی مطلوب و قابل قبول باشد بنابراین بایستی ارائه خدمات سیستم حمل و نقل طراحی شده دقیقاً با تقاضای حمل و نقل موجود متناسب باشد و دارای بازدهی حداکثر باشد در این خصوص مهندس طراح سیستم حمل و نقل بایستی به عناوین و هدفهای اساسی و اولویت دار حمل و نقل توجه خاص داشته باشد این عناوین که به عنوان عناوین هشت گانه ملاک طراحی سیستم قرار می گیرند عبارتند از: سیستم طراحی شده بایستی منظم و از الگوی مصرف اصولی تبعیت نماید.

سیستم حمل و نقل طراحی شده باید از ایمنی بالا برخوردار باشد.

سیستم بایستی برای استفاده کننده به طور فراوان در دسترس باشد.

سیستم طراحی شده حتماً بایستی در مقایسه با دیگر سیستم های موجود سریع باشد ملاک سرعت، حرکت و جابجایی می باشد.

سیستم بایستی دارای شبکه منظم، یکپارچه و جامع بوده و ارتباطات اتصالی سیستم ها به یکدیگر هماهنگی داشته باشد.

سیستم در چارچوب شبکه طراحی شده باید دارای هماهنگی بوده و از ظرفیت برخوردار باشد.

سیستم طراحی شده به لحاظ جابجایی انسان و کالا بایستی از راحتی و فضای لازم برخوردار باشد.

سیستم باید ارزان بوده و برای تمامی اقشار جامعه قابل استفاده باشد.

جایگاه حمل و نقل در اقتصاد: حمل و نقل شاخه ای از اقتصاد ملی که تأمین کننده گردش کالا و افراد در پروسه تولید، تقسیم و تبدیل مواد می باشد جایگاه صنعت حمل و نقل را می توان در کنار صنایع مادر (صنایع استخراجی، کشاورزی و تولیدی) محسوب نمود هر قدر تولید و پروسه شهرنشینی رشد کند نیاز به حمل و نقل بیشتر می شود از ابتدای تمدن بشر پدیدار گشته ولی در آن دوران رشد آن آرام و آهسته بوده است بنابراین رشد اقتصادی جامعه منوط به وجود شبکه ارتباطی و تسهیلات ترابری مورد نیاز است بدون وجود شبکه ترابری و نیروی انسانی متخصص جهت بهره برداری و رشد صنعت امکان پذیر نمی باشد صنعت حمل و نقل امروزه نقش عمده ای را در اقتصاد ایفا می کند نقش آن شامل تغییر مکان مواد اولیه و ابزار تولید کننده به مصرف کننده می باشد که مصرف کننده ممکن است صنعت یا عموم مردم باشد بدین ترتیب توسط حمل و نقل ارزش پتانسیل کالا به ارزش اقتصادی و تجاری تبدیل می شود به عنوان مثال گندم درون سیلو زمانی ارزش اقتصادی خواهد داشت که در معرض عموم جهت استفاده قرار گیرد و این امر تحقق نخواهد یافت مگر آنکه گندم و یا آرد حمل شود شمای کلی زیر تأثیر حمل و نقل را در پروسه تولید، صنعت و اقتصاد نشان می دهد.

شمای تأثیر حمل و نقل در پروسه تولید، صنعت، اقتصاد انواع سیستم حمل و نقل از نظر نوع سیستم حمل و نقلی: حمل و نقل دریایی: از محاسن حمل و نقل دریایی مناسب برای حمل کالاهای حجیم می باشد، مناسب برای مسافتهای طولانی می باشد، ارزان بودن و مناسب برای حمل کالاهای سنگین می باشد و از معایب این سیستم: - مدت زمان حمل بسیار طولانی است.

- متأثر از عوامل جوی می باشد.

- نیاز به عمق مناسب دارد.

حمل و نقل جاده ای: گسترده ترین سیستم حمل و نقل در دسترس بودن و از نظر قیمت مناسبترین سیستم می باشد.

حمل و نقل ریلی: با افزایش مسافت حمل از سیستم جاده ای ارجح تر است سیستم بهره برداری پیچیده، اقتصادی بودن و اینکه فقط در محلهایی که ریل موجود است قابل استفاده است همچنین شیبب زمین باید کم باشد.

حمل و نقل هوایی: سریع بودن، امکان مسافرت ممتد، قابلیت عبور از نقاط غیر قابل دسترس از محاسن این سیستم حمل و نقلی می باشد و از معایب آن گران بودن، از نظر ظرفیت محدود است، متأثر از عوامل جوی می باشد و لزوم رعایت استانداردهای بین المللی.

حمل و نقل کانالی: مختص کشورهایی که دارای آب و مسطح می باشند است.

حمل و نقل لوله ای: بیشترین سیستم قابل استفاده در کشورهای پیشرفته صنعتی و ارزانترین روش برای انتقال نفت، گاز و … می باشد در نمودار زیر عوامل مؤثر در هر سیستم حمل و نقل نشان داده شده است.

استراتژی حمل و نقل:‌ استراژی حمل و نقل در کشورهای مختلف تغییر می کند.

مثلاً در مورد کشورهای صنعتی و دارای سوخت سیستم حمل و نقل لوله ای استفاده می شود در امریکا سیستم حمل و نقلی جاده ای و هوایی در روسیه، دریایی در ایران و اکثر کشورهای خلیج فارس، جاده ای در انگلستان و اکثر کشورهای اروپایی، دریایی می باشد در رابطه با گنجایش و سرعت انواع سیستم های حمل و نقل با توجه به نوع وسیله نقلیه و سیستم حمل و نقلی (کالا یا انسان) گنجایش و سرعت سیستم فرق می کند.

مثلاً برای کامیون در حمل و نقل کالا در گنجایش معمولی 1.5 تا 12 (Ton) ظرفیت داشته و در حالت ویژه 16 تا (Ton) 20 و سرعت آن از 25 تا 54 متغیر است یا در رابطه با هواپیما در حمل و نقل کالا در گنجایش معمولی 5 تا (Ton) 50 در گنجایش ویژه (Ton) 90 و سرعت آن بین 350 تا 500 متغیر است در رابطه با حمل و نقل مسافر در اتوبوس درون شهری از نوع ساده، 40 تا 70 نفر ظرفیت و از 10 تا 20 سرعت دارد.

هواپیما 25 تا 500 نفر ظرفیت و از 500 تا 1000 سرعت می تواند داشته باشد.

کشتی مسافری 100 تا 300 نفر و از 10 تا 80 سرعت دارد.

انواع سیستم حمل و نقل از نظر منطقه جغرافیایی (درون شهری و برون شهری): از نظر منطقه جغرافیایی درون شهری جهت حمل و نقل کالا که از وانت و کامیون استفاده شده و در حمل و نقل مسافر از تاکسی، اتوبوس، مینی بوس، اتوبوس برقی، مترو و … (یا قایق) در منطقه جغرافیایی برون شهری برای حمل و نقل کالا از کشتی، قطار، هواپیما، کامیون، کمپرسی و تریلی استفاده می شود و در حمل و نقل مسافر از اتوبوس، اتومبیل، قطار، کشتی و هواپیما استفاده می شود.

از نظر منطقه جغرافیایی درون شهری جهت حمل و نقل کالا که از وانت و کامیون استفاده شده و در حمل و نقل مسافر از تاکسی، اتوبوس، مینی بوس، اتوبوس برقی، مترو و … (یا قایق) در منطقه جغرافیایی برون شهری برای حمل و نقل کالا از کشتی، قطار، هواپیما، کامیون، کمپرسی و تریلی استفاده می شود و در حمل و نقل مسافر از اتوبوس، اتومبیل، قطار، کشتی و هواپیما استفاده می شود.

انواع سیستم حمل و نقل از نظر ترانزیت: که به دو نوع تخلیه ترانزیت و عبور ترانزیت تقسیم می شود در تخلیه ترانزیت می تواند عبور بدون تخلیه بوده (تریلی با بار سوار کشتی شده و انتقال داده شده و دوباره در مقصد تریلی شروع به حرکت می کند مانند حوضه خلیج فارس) یا عبور مستقیم فقط کالا (تریلی بار را خالی کرده و مجدداً با وسیله دیگری منتقل می شود) در رابطه با عبور ترانزیت که بیشتر از کانتینر استفاده می شود کانتینر سوار کشتی یا قطار شده و مجدداً از کشتی به تریلی یا قطار حمل می شود همچنین ترانزیت هوایی هم داریم.

بررسی مسیر ایده آل از دیدگاه مهندس ترابری: برای برقراری ارتباط بین دو نقطه از نواحی کشور، دو شهر، دو منطقه صنعتی یا اقتصادی نیاز به ایجاد راه ارتباطی جهت راحتی حمل و نقل کالا و مسافر می باشد امروزه جهت ساخت یک راه و ایجاد یک مسیر صرفاً به یک واریانت انتخابی اکتفا نمی گردد بلکه بوسیله مهندسین و طراحان از دیدگاه حمل و نقلی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته و ایده آل ترین آنها برای اجرا و ساخت پیشنهاد می شود از دیدگاه مهندس ترابری یک مسیر باید دارای شرایط زیر باشد: رفع نیاز حمل و نقل کالا و مسافر تأثیر مسیر در افزایش رشد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، اداری و صنعتی کنار مسیر طول مسیر و تعداد شهر و شهرستانهایی که مسیر از آنها می گذرد و اینکه هر چه این تعداد بیشتر باشد بهتر است میزان ناهمواریهای مسیر، میزان شیب و … یکدست بودن فرم هندسی مسیر در پلان، از نظر تعداد قوس طول و شعاع قوس که هر چه بیشتر باشد بهتر است میزان هزینه اجرا و ساخت آن مسیر برای هر کیلومتر و برآورد سوددهی آن مسیر در سال میزان سرمایه ثانویه جهت افزایش کیفیت مسیر و توسعه آن در آینده مدت زمان مورد نیاز جهت ساخت و تحویل پروژه و مدت زمان بهره دهی آن حجم عملیات خاکی، تعداد پل ها، طول پلها، تعداد تونلها و طول آن و تعداد طول دیوارهای حائل میزان مصالح مصرفی، تعداد کارگر و ماشین آلات مورد نیاز، سوخت و هزینه های متفرقه میزان تأثیر شرایط جوی در منطقه ای که مسیر از آن ناحیه می گذرد سرعت وسائل نقلیه (سرعت مجاز، سرعت حداکثر و سرعت متوسط)، گنجایش مسیر هزینه های مربوط به نگهداری و بهره برداری از مسیر انتخاب بهترین مسیر که در بر گیرنده تمامی نیازهای اشاره شده باشد مشکل است به این دلیل اینکه اهمیت دادن به یک پارامتر باعث تأثیرگذاری منفی روی پارامترهای دیگر می شود بنابراین نیاز به برآورد تمامی هزینه های قابل محاسبه و هزینه های فرضی می باشد که از دیدگاه اقتصادی روشهای گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد تا ایده آل ترین واریانت انتخاب شود از این روشها می توان به روش سرماه ویژه، برآورد مخارج بهره برداری از مسیر، مدت زمان جبران، ضریب مخارج سالانه حداقل و روش نسبت منافع به مخارج نام برد.

برنامه ریزی حمل و نقل شهری: هر ساله بر تعداد وسائل نقلیه در جاده های کشور و به خصوص در خیابانهای شهرهای بزرگ افزوده می شود و انتظار می رود این افزایش در آینده نیز ادامه یافته و حتی بیشتر شود افزایش تعداد وسائل نقلیه در شهرها به عوامل متعددی از قبیل رشد جمعیت، اوضاع اجتماعی، اقتصادی، تحولات فرهنگی، چگونگی بهره وری از زمین و … دارد با وجود آنکه هر ساله میلیاردها ریال صرف ایجاد راهها و تأسیسات جدید می شود ولی تراکم ترافیک در خیابانها روز به روز افزایش می یابد و میزان ترافیک به خصوص در ساعات اوج به حد اشباع و غیر قابل قبول می رسد باید در نظر داشت حل مسأله حمل و نقل شهری مثل همه مشکلات اجتماعی مستلزم مطالعه و برنامه ریزی اصولی و مداوم دارد به دلیل تغییر و تحول سریع اجتماع ما برنامه ریزی در زمینه های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و ترابری اهمیت بسیار دارد و حقیقت این است که تاکنون به هیچ یک از این موارد به خصوص ترابری شهری توجه لازم نشده است.

از جمله علل این بی توجهی لزوم استفاده از منابع مالی عظیم، عدم تشخیص ضرورت و اهمیت بسیار زیاد موضوع می باشد این عوامل همراه با عوامل کند کننده پیشرفت مثل حجم بالای کار که لازم است در این زمینه صورت بگیرد و نیاز به استفاده از نیروی متخصص انسانی برای پیشبرد آن سبب شده است که مشکل ترافیک ابعاد سرسام آوری پیدا کند.

روند مطالعه و برنامه ریزی ترابری شهری: مراحلی که در فرایند مطالعه و برنامه ریزی ترابری شهری انجام می شود به ترتیب زیر می باشد: بررسی و جمع آوری آمار و اطلاعات لازم در مورد وضعیت موجود ترابری، الگوی سفر، بهره وری از زمین، وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه و مشخص کردن مسائل و مشکلات موجود (اجرای این مرحله نیاز به مقدماتی دارد تا آمارگیری امکان پذیر شود) ساختن مدلهایی براساس آمار و اطلاعات حاصل از مرحله اول برای تشخیص رابطه بین امکانات بالقوه و وسایل ترابری، نحوه بهره وری، وضعیت سفر و عوامل اجتماعی.

به کار بستن مدلها در رابطه با پیش بینی های مربوط به جمعیت، وضعیت اقتصادی و سایر عواملی که به نحوی در وضعیت ترابری مؤثرند تا پیش بینی الگوی سفر و وضعیت سفر در آینده.

مقایسه پروژه ها و سیستم های مختلف ترابری و انتخاب مناسبترین آنها به منظور رفع نیازهای آینده این مقایسه برای بررسی مسائلی از قبیل اثر اقتصادی سیستم انتخاب شده، میزان وابستگی به تکنولوژی ، تأثیرهای سیستم منتخب بر محیط زیست و … انجام می شود انتخاب سیستم ترابری بعد سیاسی نیز دارد.

مقدمات مرحله اول (مرحله آمادگی): از جمله مواردی که در این مرحله بررسی می شود وضعیت فعلی ترابری، میزان مخارج، بودجه لازم و محدودیتهای مالی و سیاسی می باشد مسائل و مشکلات فعلی و آینده نیز در این مرحله بررسی می شود برای تعیین حدود و میزان آمار و اطلاعات لازم باید قبلاً اهداف و نتایج را به دقت تأئید و مشخص کرد به عبارت دیگر باید سیاست اجرایی عملیات دقیقاً تنظیم شود عملیاتی که برای مقدمات شروع آمارگیری لازم است عبارتند از:‌ مشخص کردن ناحیه مطالعاتی و تعیین محدوده آن (با خیابان مناطق جدا شده است) مرزبندی ناحیه مطالعاتی که به دو بخش حوضه داخلی و خارجی تقسیم می شود.

مشخص کردن شبکه ترابری، شهری و عمومی.

مشخص نمودن ناحیه مطالعاتی و تعیین محدوده آن: اولین مسئله ای که قبل از آمارگیری باید مشخص شود وسعت ناحیه مطالعاتی و تعیین محدوده‌ آن است و منطقه ای که آمارگیری باید در آنجا انجام شود ناحیه مطالعاتی توسط افراد با تجربه تعیین می شود و باید در عین نزدیکی به محدوده شهر مناطق گسترش آینده را نیز شامل شود در عین حال این ناحیه بایستی با عوارض طبیعی یا مصنوعی مثل رودخانه، خط آهن، آزادراه و … مرزبندی شود بعد از مشخص شدن حوزه مطالعاتی با خطی فرضی محدوده آن را مشخص می کنیم که به آن مرز ناحیه مطالعاتی گویند سپس این ناحیه به دو بخش حوضه های داخلی و حوضه های خارجی تقسیم می شود مشخص نمودن حوضه داخلی دومین گام برای مقدمات آمارگیری می باشد حوضه های داخلی باید دارای خصوصیات زیر باشند: یکنواختی حوضه از لحاظ چگونگی بهره وری از زمین مثلاً یک محدوده مسکونی که به عنوان حوضه داخلی در نظر گرفته می شود بایستی کلیه ساختمانهای آن محدوده مسکونی باشد و اضح است که تحقق این امر غیر ممکن است.

تناسب حوزه از لحاظ وسعت به نحوی که امکان مطالعه و بررسی با دقت مناسب (لازم) در آن محدوده امکان پذیر باشد (معمولاً هر چه حوضه داخلی به محدوده شهر نزدیکتر باشد وسعت آن را کمتر در نظر می گیرند) به خاطر اینکه مناطق مرکزی شهر از لحاظ عوامل جذب و ایجاد ترافیک از تراکم بیشتری برخوردارند.

نقش جمعیت: با توجه با افرادی که در محدوده هر حوضه داخلی سکونت دارند (براساس جمعیت و وسعت ناحیه مطالعاتی بین 1000 تا 3000 نفر در نظر گرفته می شود.

به منظور تسهیلات آمارگیری مرزبندی حوضه های داخلی به گونه ای انتخاب می شود که در آن محدوده امکان ترکیب و محاسبه اطلاعات و آمار جمع آوری شده و برقراری ارتباط بین آنها وجود داشته باشد.

انتخاب محل هر حوضه داخلی با توجه به جاده های اصلی، عوارض طبیعی و محدوده های تعیین شده شهری همچنین وضعیت حوضه های مجاور.

کدبندی حوضه ها به نحوی که اجرای عملیات آمارگیری ساده شود.

ب) حوضه خارجی مناطق خارج از محدوده ناحیه مطالعاتی را به حوضه های خارجی تقسیم می کنند که وسعتی بیشتر از حوضه های داخلی دارد.

مناطق خارج از محدوده‌ ناحیه مطالعاتی را به دو دسته حوضه های میانی و حوضه های خارجی تقسیم می کنند سومین گام از مقدمات آمارگیری مشخص کردن شبکه ترابری شهری و شبکه ترابری عمومی می باشد خود شبکه ترابری نیز مثل ناحیه مطالعاتی به حوضه های داخلی و خارجی تقسیم و کدبندی می شود هر تقاطع که به نام پیوند نامیده می شود کدبندی می گردد در خصوص شبکه ترابری عمومی به دلیل ویژگیهای خاصی که دارد جدا از ترابری شهری بررسی می شود در شبکه ترابری عمومی ایستگاهها نقش و اهمیت ویژه ای دارد زیرا وسایل ترابری عمومی در مسیرهای مشخص و بین ایستگاهها طی شده و مسافران به آن پیوسته یا از آن جدا می شوند بعد از مشخص شدن شبکه ترابری تعداد سفرهای هر حوضه آمارگیری می شود مثلاً هر خانواده در یک حوضه مشخص سفر می کند که این سفرها یا با سیستم ترابری عمومی یا با وسیله نقلیه شخصی و یا با وسایل نقلیه تجاری صورت می گیرد.

آمارگیری: بعد از مشخص شدن حوضه ها و شبکه های ترابری آمارگیری شروع می شود هدف اصلی از آمارگیری دستیابی به اطلاعات لازم در مورد تعداد سفر، ویژگیهای سفر، الگوی سفر، پی بردن به امکانات فعلی سیستم ترابری به نحوی که براساس آن بتوان مدلهای لازم را ساخت و از همه مهمتر این است که بتوان پیش بینی آینده را نیز به عمل آورد برای رسیدن به این هدف آمارگیری های زیر انجام می شود: آمارگیری از ویژگیهای سفر، ساختار خانواده که از طریق مراجعه مستقیم به منازل صورت می گیرد و به آن آمارگیری در منازل گویند در این روش اطلاعات مربوطه به سفرهایی که افراد خانواده انجام می دهند همچنین ساختار خانواده و خصوصیات خانواده جمع آوری می شود روش آمارگیری در منازل با مصاحبه حضوری و یا به وسیله پرسشنامه آماری که سؤالات از پیش تعیین شده در آن آمده است صورت می گیرد منظور از ساختار خانواده تعداد،‌ افراد، سن، جنس و شغل آنها است همچنین دسترسی یا عدم دسترسی هر خانواده به اتومبیل،‌ درآمد آنها، کلیه سفرهایی که افراد بزرگتر از 5 سال انجام می دهند (در یک روز معین) خصوصیات مربوط به وضع استخدامی، مبدأ و مقصد سفر، زمان شروع و خاتمه هر سفر منظور از سفر، نوع وسیله نقلیه، تعداد سرنشین اتومبیل در صورت سفر با اتومبیل شخصی، جزئیات پارکینگ (مساحت، تعداد طبقات، تعداد محل پارک و …) و مسیر اتوبوس برای افرادی که با اتوبوس سفر می کنند.

آمارگیری از رفت و آمدهای خاص که از طریق ایجاد استگاههای مخصوص در کنار مسیرها انجام می شود که به آن آمارگیری در کنار جاها گویند از جمله سفرهایی که باید آمارگیری و سپس مدلسازی شود سفرهایی است که از محدوده حوضه مطالعاتی عبور می کنند.

به این معنا که مبدأ و مقصد آنها یا یکی از این دو در خارج محدوده حوضه مطالعاتی قرار دارد دانستن تعداد این گونه سفرها برای پیش بینی نحوه رشد آنها در آینده لازم است برای آمارگیری در کنار جاده معمولاً در ایستگاههایی مشخص و در مرز محدوده حوضه ناحیه مطالعاتی انجام می شود وسیله نقلیه به کمک پلیس متوقف و آمارگر سؤالات لازم را با مسافرین مطرح و جواب پرسش را ثبت می کند این سؤالها که از قبل تعیین شده اند شامل مبدأ و مقصد سفر، محل توقف بعدی، منظور از مسافرت، نوع وسیله نقلیه تعداد سرنشین، علت انتخاب این مسیر و میزان درآمد و یا مخارج سفر سؤال می شود این آمارگیری به یک سازماندهی دقیق و مشخص نیاز دارد و در صورتیکه به درستی انجام شود بهترین روش آمارگیری در مطالعه و برنامه ریزی ترابری شهری می باشد.

آمارگیری استخدامی: منظور از این آمارگیری بدست آوردن اطلاعات لازم در رابطه با مکانهای کارگری و کارمندی و ارتباط آنها با ترابری شهری می باشد در این آمارگیری اطلاعاتی از قبیل نوع فعالیت اداره یا مؤسسه، سطوح زیربنای مؤسسه تعداد کارگران و کارمندان و تعداد وسایل نقلیه اعم از اتوبوس یا کامیون شخصی می شود.

آمارگیری از وسایل نقلیه تجاری: از این طریق آمار سفرهایی که با وسایل ترابری تجاری در محدوده حوضه مطالعاتی صورت می گیرد بدست می آید برای این کار پرسشنامه هایی تهیه می کنند و در اختیار راننده قرار می دهند تا سفرها را همراه با مبدأ، مقصد، توقف گاه وسیله نقلیه و … در آن ثبت کند.

آمارگیری از وسیله ترابری عمومی: هدف اصلی از این آمارگیری بدست آوردن اطلاعات لازم در مورد مبداً و مقصد سفر مسافران با وسایل ترابری عمومی تعداد این قبیل مسافران می باشد این آمارگیری مکمل آمارگیری در منازل به شمار می رود.

آمارگیری از جزئیات شبکه ترافیک: در این آمارگیری جزئیات مربوط به جاده ها و شبکه ترابری عمومی پیوند به پیوند برداشته می شود و اطلاعات لازم از قبیل طول، عرض، ظرفیت، سرعت، تعداد تصادفیها و وضع عمومی اطراف پیوند مشخص می شود همین آمارگیری در مورد شبکه ترابری عمومی نیز انجام می شود و اطلاعاتی از قبیل سرعت وسیله نقلیه عمومی، میزان تأخیر آن،‌ مدت زمان سفر از ایستگاه تا ایستگاه بعدی همراه با زمانهای سوار و پیاده شدن مسافران، تعداد مسافران در هر ایستگاه، تعداد مسافرانی که در هر نوبت امکان سوار شدن پیدا می کنند و … برداشت می شود.

آمارگیری از پارکینگ ها و توقف گاهها، این آمار از این جهت اهمیت دارد که دسترسی یا عدم دسترسی به پارکینگ تأثیری بسیار مشخص بر میزان سفر دارد به علاوه هر گونه تغییر در این گونه امکانات اعم از توسعه، تغییر محل یا کاهش، نیاز به مطالعه و آمارگیری دارد اطلاعاتی که در این آمارگیری جمع آوری می شود عبارتند از مکان و ظرفیت پارکینگ، مدت زمان پاک یا توقف و تراکم پارکینگ می باشد.

از دیگر آمارها اطلاعات لازم که تهیه آن ضروری می باشد اطلاعات مربوط به نحوه بهره وری از زمین، وضعیت ساختمانها از قبیل نوع مصالح، ساختار، عمر و … بدست آورده و روی نقشه مشخص می شود همچنین مکانهای تفریحی، پارکها، فضای سبز و نیز محلهایی که تاکنون فعالیت عمرانی روی آن انجام نشده مشخص می شود و خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مردم در رابطه با فعالیتهای آنها از قبیل آموزش، کار، تفریحات و اطلاعات اقتصادی مربوط آمارگیری می شود.

2-مدلسازی و ساختن مدلهایی براساس آمار و اطلاعات حاصل از مرحله 1 برای تشخیص روابط بین امکانات و وسایل ترابری، وضعیت سفر، وضعیت اجتماعی، اقتصادی و نحوه بهره وری از زمین و کلاً وضع موجود که براساس آن مدل و فرمولهایی ساخته می شود و از طریق رابطه هایی که به دست می آید هم امکان پیش بینی وضع آینده ترابری وجود دارد و هم امکان یافتن راه حلهای مناسب که پاسخگوی نیازهای فعلی ما باشد بنابراین مدلسازی در ترازهای مختلف صورت می گیرد در نتیجه مدلهای متعدد و فرمولهای متعدد بدست می آید که با هم در ارتباط می باشند.

ترازهایی از قبیل: مدلسازی برحسب الگوی سفر مدلسازی برحسب منظور از سفر مدلسازی و ترابری شهری انجام می گیرد.

الگوی سفر از نظر نوع وسیله نقلیه: سفر عبارتست از حرکت یک نفر در یک جهت از مبدائی معین به مقصد مشخص به وسیله یک یا چند نوع وسیله نقلیه بنابراین نوع وسیله نقلیه اولین عاملی است که در تشخیص وضعیت سفر و در نتیجه الگوی سفر در نظر گرفته می شود.

براساس نوع وسیله نقلیه سفر ممکن است با وسیله نقلیه شخصی، عمومی یا تجاری صورت گیرد و از نظر افرادی که از وسیله نقلیه استفاده می کنند معمولاً به دو دسته تقسیم می شوند: افرادی که وسیله نقلیه شخصی دارند.

افرادی که فاقد نقلیه هستند (بنابراین گروه دوم از وسیله نقلیه عمومی استفاده می کنند) 2-امروزه معمولترین روش در نظر گرفتن منظور از سفر می باشد.

منظور از سفر: سفرهایی که مبدأ حرکت آنها خانه می باشد و خود به 6 گروه است: سفر به مقصد کار از خانه – سفر از خانه به مراکز خرید – سفر از خانه به مقصد انجام کارهای شخصی (مراجعه به بانک و پزشک و …) – سفر از مبدأ خانه به مراکز آموزشی – سفر از خانه به مراکز اجتماعی فرهنگی – سفر از مبدأ خانه به مراکز تفریحی.

سفرهایی که مبدأ حرکت آنها خانه نیست از جمع بندی الگوهای فوق به سه وضعیت سفر باید توجه کرد.

الف) سفر به مقصد کار از مبدأ خانه ب) سفر به مقصد غیر کاری از مبدأ خانه ج) سفر از مبدأ غیر خانه الگوهای سفر نسبت به ناحیه مطالعاتی: الگوهای سفر براساس مبدأ و مقصد نسبت به ناحیه مطالعاتی به چهار گروه تقسیم می شوند: سفرهایی که مبدأ و مقصد آنها هر دو در داخل ناحیه مطالعاتی قرار دارد.

سفرهایی که مبدأ و مقصد آنها هر دو در خارج ناحیه مطالعاتی قرار دارد.

سفرهایی که مبدأ داخل و مقصد در خارج آن است.

سفرهایی که مبدأ در خارج از ناحیه مطالعاتی و مقصد در داخل قرار دارد.

براساس الگوهای فوق مدلهایی ساخته می شود از قبیل مدل تولید سفر که به کمک آن می توان تعداد سفرهایی که در هر حوزه داخلی شروع و به همان حوزه ختم می شود پیش بینی کرد.

2-مدل توزیع سفر: یعنی اینکه مشخص شود که سفرهای تولید شده در هر حوزه به چه نحوی بین سایر حوزه ها توزیع می شود.

3-مدل تفکیک ترافیک (سفرهایی که با وسیله نقلیه مشخصی و یا از طریق وسایل ترابری عمومی انجام می شود) 4-مدل تخصیص سفر: منظور مشخص کردن مسیر سفر افراد با وسایل مختلف را تخصیص سفر گویند با توجه به اینکه مسیر افرادی که از وسایل نقلیه عمومی استفاده می کنند مشخص باشد موضوع تخصیص ترافیک بیشتر به تعیین میزان استفاده از سایر وسایل ترابری مربوط می شود.

طرح جاده های شهری: جاده های شهری براساس دو پارامتر ایمنی و ظرفیت طوری طرح می شوند که بتواند با سرعت پیش بینی شده طرح به راحتی و با ایمنی در آن رانندگی کرد.

برای بالا بردن ایمنی در جاده ها و تقاطعها و افزایش ظرفیت مسیر و شبکه ترابری روشهای مختلفی وجود دارد که بسیاری از آنها از مدیریت صحیح ناشی می شود بنابراین خیابانها و تقاطعها و سیستم ترابری عمومی باید براساس ضوابط و مشخصاتی معین و منطقی طرح و ساخته شود از نظر طبقه بندی جاده های شهری به دو گروه تقسیم می شوند: طبقه بندی از نظر نوع بهره برداری از نظر طرح هندسی از نظر نوع بهره برداری به انواع جاده های توزیع کننده اصلی – جاده های توزیع کننده ناحیه یا فرعی، جاده های توزیع کننده محلی و جاده های اتصالی یا دسترسی تقسیم می کنند.

جاده های توزیع کننده اصلی: توزیع ترافیک در مسیرهای طولانی صورت گرفته و آزادراهها از این نوع جاده ها محسوب می شوند باید در اثر مورد راههای خروجی مناسبی در طول جاده پیش بینی کرد.

طرح این جاده ها به این گونه می باشد که حداقل تقاطع و نقاط برخورد را داشته باشد همچنین شیب و عوامل مؤثر بر ظرفیت و سرعت و ایمنی ترافیک در طراحی آن در نظر گرفته شود.

این نوع جاده ها باید به گونه ای طرح شوند که مناطق تجاری، صنعتی و مسکونی شهر را به کمک جاده های دیگر به هم ارتباط دهند و دسترسی به نقاط مختلف شهر را به راحتی و با ایمنی فراهم کند اگر در ساختن جاده های توزیع کننده اصلی با استانداردهای مطلوب امکان نداشته باشد باید از راههای دیگر مثل ممنوع کردن توقف در کنار خیابان، مسدود کردن ورودیهای فرعی به منظور کاهش تعداد تقاطعها و جلوگیری از گردش های غیر ضروری ظرفیت و استاندارد جاده موجود را افزایش می دهد.

2-جاده های توزیع کننده جاده ای یا جاده های فرعی: نقش این جاده ها توزیع ترافیک بین نواحی مختلف شهری (مسکونی، تجاری، صنعتی) این جاده ها در حقیقت جاده های اصلی را به جاده های محلی نواحی فوق متصل می کند این جاده ها باید طوری طرح شوند که ضمن تأمین ایمنی امکان دسترسی نواحی به کل شبکه شهری را فراهم کند.

به این منظور گاهی لازم است تدابیری مثل ممنوع کردن توقف و یا مسدود کردن انتهای آنها اتخاذ شود.

3-جاده های توزیع کننده محلی یا فرعی درجه 1: این جاده ها توزیع ترافیک بین یک ناحیه مسکونی، تجاری و صنعتی را ممکن می کند.

4-جاده های اتصالی با دسترسی یا فرعی درجه 2: این جاده ها، جاده های فرعی و کوچکی می باشند که دسترسی به ساختمانها و محیط اطراف مناطق را مؤثر می کنند.

این جاده ها چون به عابرین پیاده سرویس می دهند باید طوری طرح شوند که تردد و تراکم زیاد نداشته باشد بنابراین در موارد لازم از توقف وسائل نقلیه در کنار آنها یا عبور بعضی از وسایل نقلیه در بعضی از ساعات روز جلوگیری می شود.

ظرفیت جاده های شهری: سرعت وسائل نقلیه در شهر کمتر از خارج شهر می باشد از اینرو ظرفیت عملی جاده های شهری نسبت به جاده های خارج شهری کمتر می باشد طرح جاده های شهری بر مبنای ظرفیت لازم در ساعات اوج در نظر می گیرند.

آنچه استفاده از ظرفیت جاده را در شهر محدود می کند نقاطی می باشد که باید در طرح آنها دقت لازم منظور گردد از نظر ایمنی در جاده های شهری که از عوامل مهم محسوب می شود در نظر گرفتن نحوه تردد وسائل نقلیه و عابرین پیاده برای تأمین ایمنی در جاده های شهری می باشد برای تأمین و افزایش ایمنی در جاده های شهری روشهای مختلفی وجود دارد از جمله تفکیک ترافیک، استفاده از وسائل مختلف کنترل و اعمال مقررات منظور از تفکیک ترافیک برای افزایش ایمنی در جاده ها این است که باید نقاط برخورد وسائل نقلیه به یکدیگر یا به عابرین پیاده کاهش یابد.

نقش طرح هندسی در طراحی جاده های شهری: در طرح هندسی جاده های شهری علاوه بر پارامترهایی مثل سرعت شعاع قوس، مسافت دید و سه عوامل دیگری نیز دخالت دارد این عوامل عبارتند از وضعیت و موقعیت توپوگرافی شهر،‌ مراکز خرید، تجارت و صنعتی، مناطق مسکونی و نقاط خروجی جاده های اصلی در حقیقت طرح یک جاده شهری یک برنامه سه بعدی می باشد که علاوه بر ظرفیت و کشش لازم باید اثر ظاهری آن نیز بر شهر و محیط اطراف مورد توجه قرار می گیرد.

همچنین پلها و ابنیه فنی بایستی از نظر هماهنگی با محیط اطراف خوشایند و مطلوب باشند یعنی عبور و مرور عابرین در طول و عرض هر مسیر به راحتی به انجام گرفته و محیط زیست نیز در نظر گرفته شده باشد.

ظرفیت جاده: ظرفیت یا کشش جاده عبارتست از حداکثر تعداد وسیله نقلیه ای که بتواند در مدت زمان معینی با کیفیت قابل قبول و در مقطعی مشخص از جاده از یکی از خطوط یا تمامی عرض جاده در یک جهت یا هر دو جهت از جاده عبور کند ظرفیت جاده تابع عوامل متعددی مثل طرح هندسی نوع روسازی، عوامل جوی، خصوصیات رانندگان و وضعیت ترافیک می باشد.