دانلود مقاله رنگزا ها

مقدمه : اصطلاح رنگرزی تقریباً منحصر به صنایع نساجی می شود .

رنگرزی به معنی رنگ کردن الیاف ، پارچه ، نخ ، و دیگر مواد نساجی می باشد که هر کدام دارای کیفیتهای متفاوتی از یکنواختی و پایداری در برابر شستشو و در معرض محیط ممکن است میباشد ..

رنگرزی ارتباطی خاص یا رنگ آمیزی الیاف نساجی دارد .

الیاف اصلی که کاربردی گسترده در ساخت منسوجات دارند شامل پشم ، ابریشم ، نخ می باشند و دیگر روش های رنگرزی این رشته ها از بنیاد مختلف هستند .

لازم شده است که مطالعه عمیات رنگرزی را تحت موضوعات جداگانه رنگرزی پشم ، رنگرزی ابریشم و رنگرزی نخ طبقه بندی کنیم .

رنگرزی از لحاظ لغوی به معنای رنگ بخشیدن به الیاف منسوجات می باشد ؛ رنگ بایستی به طور یکنواخت در الیاف نساجی پخش شود و نباید بر روی سطح آن قرار گیرد .

این مقوله نقاشی می باشد نه رنگرزی .

] تمایز بین نقاشی و رنگرزی این است که اولی کاربرد رنگدانه چسبنده برای سطح یک تقریبا طبیعی است ، در صورتی که رنگرزی شامل نفوذ مواد رنگزا در عمق الیاف نساجی می باشد که این با استفاده از برخی از موادی می باشد که دارای ویژگیهای رنگرزی هستند و بعنوان مواد رنگزای شناخته شده اند .

وقتی مقدار کمی از مواد رنگی برای اجناس بکار می رود ، این فرآیند معمولاً به عنوان رنگ آمیزی شناخته شده است ، وقتی که یک ماده سفید را بخواهند متمایل به آبی کمتر به آن رنگ آبی می زنند یا وقتی که به منظور رنگ ویژه نخ مصری به آن قهوه ای کم رنگ می زنند .

تغییر رنگ اصطلاح خاص برای رنگ آمیزی برخی مواد با محلول رنگی می باشد ، مثل رنگ آمیزی کاغذ ، سنگ مرمر ، عاج و غیره [ به منظور اینکه رنگ به درون الیلف نفوذ کند .رنگ آمیزی ماده باید در شکل محلول به کار رود .

در این جا اختلاف بین رنگدانه ها و مواد رنگی بیان می شود ، اولی ماده رنگی حل شدنی است که معمولاً مجموعه ای از اشتقاقات کربن می باشد .

در صورتیکه دومی ماده غیر قابل حلی است که اکثر آن منشاء معدنی دارد .

اما همه حل شدنی هایی که رنگ کننده مواد هستند رنگدانه نیستند ؛ بعنوان مثال محلول سولفات مس دارای رنگ آبی تیره است ؛ بیکرومات پتاسیم در محلول دارای رنگ نارنجی تیره است ؛ اگر پشم با این محلول اشباع شود ، نیاز به یک رنگ آبی یا زرد خواهد داشت ، همانطور که اینگونه است اما این رنگ می تواند با شستشو با آب بسادگی از بین برود .

بعضی از محلول های رنگی در شکاف های بین الیاف باقی می مانند ..

پشم دارای میل ترکیبی با برخی رنگزاها می باشد .

پشم با مواد رنگزا ترکیب می شود و بدینوسیله برای همیشه رنگی باقی می ماند .

واضح است که سولفات مس و بی کرومات پتاسیم رنگدانه نامیده نمی شود .

در این جا اصول دیگری وجود دارد که بایستی مورد توجه قرار گیرد .

عوامل شیمیایی متفاوتی را باید در ارتباط یا بیشتر رنگی بکار گرفت .

که این در جهت ثمر بخش بودن آن است و به منظور داشتن دیدی روشن در فرآیند رنگرزی اصل و عمل این کار باستی درک شود .

بررسی رنگرزی واقعاً یک شاخه ویژه شیمی می باشد ؛ برای همین این ها نه تنها فرآیندهایی کم و بیش شیمیایی هستند بلکه علم مواد گوناگون بکار رفته اصولاً علم شیمی است .

پس رنگرزی به عنوان یک علم شاخه ای از شیمی کاربردی است که برای موضوعات خود به مطالعه الیاف نساجی ، مواد رنگزای و مواد شیمیایی لازم بعلاوه واکنش های شیمیایی که بوسیله این فرآیند انجام می شوند ، می پردازند .

چاپ بافته ها نیز یکنوع رنگرزی است که در هر کدام رنگ تنها برای برخی از بخشها بکار می رود .

این عملا در اصل همانند رنگرزی می باشند .

اختلاف اصلی شامل روش های مکانیکی بکار برده شده در رنگ است .

روش های یکسان دیگری وجود دارد .

مثل رنگرزی اسپری ( افشان ) ، کاغذ گرده برداری ( شابلون ) ، باتیک و غیره .

اصول رنگرزی اساسا در همه موارد یکسان است .

یاد آوری روش های این مقاله در استفاده از مواد رنگی برای هدف های تزئینی و زینتی سئوالاتی در رنگرزی ایجاد کرده است .

در زمانهای گذشته ، زمانی که تقسیم کارگر همانند زمان معاصر انجام نمی شد ، رنگرز در تماس با مواد دقت بیشتری به خرج می داد که در نتیجه نسبت به امروز ماهر تر بود رنگرزی در سبک یاتیک و در بکار گیری رنگ برای طراحی توسط مقداری از هنرمندان رنگرزی انجام شده است و یک کار عالی و ستوده به نظر می آید .

حقیقت اینجاست که افراد غیر حرفه ای این کار را بدون آگاهی از امکانات رنگرزی انجام داده اند که این با مهارت بسیار کم و در تکنیک و یا حتی بدون آن صورت می گیرد .

خلاقیت و مهارت زیاد در تکنیک در ایجاد نتایج خوب در این نوع روش از هنر رنگرزی همانند نقاشی یا دیگر اشکال ارائه هنری به صورت اساسی می باشد .

سبک یاتیک برای لباس و در جهت استفاده ویژه در لباس ویژه با بافت زینتی می باشد .

برای مثال ، این روش از رنگرزی برای کالاهای ابریشمی مورد استفاده در ساخت کمر بندهای بانوان یا لباس های زنانه بکار می رود .

سبک باسمه کاری نیاز به یک روش پر مهارت در کنترل مواد می باشد که این به منظور بدست آوردن نتایج خوب است ، در غیر این صورت طرحهای ناشیانه ایجاد خواهد شد .

همانطور که هر دو این روش ها غالباً نیاز به رنگرزی یک رنگ بر روی رنگ دیگری دارند ، رنگرز باید آگاهی اولیه از چنین ترکیبات رنگی داشته باشد و هدف آن بدست آوری نتایج می باشد .

در رنگرزی باید خلاقیت عمل به کار رود که مربوط به کارهای دستی است .

این اشتباه همیشه شامل حال غیر حرفه ای ها می شود .

اینکه در هر نتیجه غیر عادی جزء هنر است که در این جا خارج ، بحث می باشد .

تنها آنچه که نتیجه هنری را بوجود می آورد شاید توجیه آن مشکل باشد و هیچ شکی در اختلاف بین سلیقه خوب و بد به صورت غریزی نیست و این فرآیند تنها در حین تجربه ایجاد شود .

کاربرد رنگ ها با استفاده از گرد برداری در واقع شکلی از نقاشی دستی می باشد با استفاده از گرده برداری می توان الگو بدست آورد و از برس بجای قطعات نقاشی استفاده می شود .

کار گرده برداری ( شابلون ) بسیار حساس است و برای عمل رنگرزی سازگار است و در این کار استعداد شخصی دارای اهمیت فراوان است .

کاربرد رنگ در عمل گرده برداری که نیازی بسیار به روش های رنگرزی دارد بایستی با آگاهی های لازم در موارد رنگی صورت گیرد .

بدون این آگاهی و کاربرد عملی مناسب آن ، رنگهایی که در روش گرده برداری بدست می آیند .

بدون این آگاهی و کاربرد عملی مناسب آن ، رنگهایی که در روش گرده برداری بدست می آیند کمی بیشتر از طرحهای سطحی هستند .

این رشته ها برای رنگرزی در این کشور رشته ای گسترده می باشد و امکانات زیادی برای ایجاد محصولات هنری وجود دارد که در رشد و تشویق هنر مؤثر است .

از طرفی دیگر ، این نوع حرفه مورد تقاضای هنرمندان اهل ذوق می باشد شیمیدانان رنگ و منسوجات به همرده رنگ شناسان کارخانه های مواد رنگی توجه کمی به احتمالات هنر رنگریزی داشته اند .

اما رنگ شناسان باید هنر رنگرزی را تشخیص دهند و بشناسند .

و مواردی هم وجود دارد که هنوز در رشته رنگرزی کشف نشده اند و ممکن است در طول استفاده از مواد رنگی کشف شوند .

همانطور که یک زمینه رشته اصلی رنگرزی می باشد .

خوب است که این موضوع را تا حد امکان گسترش دهیم .

رنگ شناسان و تولید کنندگان مواد رنگی بایستی توجه بسیار جدی داشته باشند .

رشته مورد نظر در طراحی روش های خلاق در کاربرد مواد رنگی بایستی برای رنگ شناس ثابت شده باشد .

البته احتمالاتی وجود دارد که این فرآیندها ممکن است مطابق با تولیدات بزرگ باشد که نتایجی با سطح بالای کیفیت ارائه خواهد داد .

2) تاریخی - با توجه به موارد تاریخی ، قدمت رنگریزی با صنعت نساجی یکسان است و مطابق با اسناد نوشته شده تاریخ بشری است .

دقیقاً در این رابطه میل سازنده بشری در جهت پوشاندن خود از نامساعدی آب و خوا منجر به نتایج هنری می شود .

از اسطوره شناسی یونان ما در می یابیم که اردنی ، خدای زن تا بنده دفتر ادیون رنگرز پشم بود که هنر رنگرزی را به دیگران نشان داد .

شاید قدیمی ترین گزارشات در رابطه با دوران صنعت ملل باستان آنهایی باشند که در طبقات تاریخی چین بدشت می آیند ؛ از طریق این گزارشات مابه نوع رنگرزی ابریشم در 2600 سال قبل از میلاد پی می بریم .

مواد رنگی استفاده شده از گیاهان مختلف بدست می آمدند .

رنگرزی و صنعت مربوط به آن ، از خیلی پیش ها کاربرد داشته اند و این استعمال توسط ایالت های هند شرقی بود ] هندوهای باستان با تعداد بیشماری از مواد رنگی گیاهی آشنا بودند ، با وجود این ما از اصل و ویژگیهای این مواد چیزی متوجه نمی شویم و یا اینکه خیلی کم متوجه می شویم .

حتی برای رنگهای اصلی در حال حاضر در هند به کار گرفته می شوند مطالعات کمی صورت گرفته شده است .

عمل رنگرزی که بوسیله خمره تخمیر انجام می شد به نظر می آید که منشاء آن در هند باشد .

[ در مورد مواد نگ امیزی بکار گرفته شد .

توسط مردم باستان در رنگرزی می توان گفت که این مواد همگی از مواد معدنی و گیاهی می باشند .

در لن زمان رنگرز به جنگل و گیاهانی را که ویژگی رنگرزی داشتند را جمع آوری کرد .

و با جوشاندن انها در اب مواد رنگیشان را استخراج کرد .

و این مایع جوشانده را به صورت حمام رنگ به کار گرفت .

استفاده از دندانه ها ( موادی که رنگ را ثابت و پایانگه می دارند ) نیز برای اکثریت مواد رنگی گیاهی شناخته شده اند .

در حقیقت نشان دادهنده است که با استفاده از دندانه های فلزهای مختلف رنگدانه های مختلفی ایجاد می شود .

رنگ نیلی از زمان های خیلی قدمی و به طور گسترده کار برد داشته است .

مخصوصاً در کشورهای آسیایی که این مخصوص تولید رنگهای آبی می باشد .

] یک لباس رنگ شده یا رنگ نیلی در 3500 سال بعد از میلاد مسیح یافت شده است و تحقیقات مربوطه نشان داده است که مصریها از این نوع رنگ 2500 سال قبل از میلاد استفاده می کردند .

[ رنگ قرمز از استخراج مواد و دیگر محصولات گیاهی برای رنگرزی رنگ زرد به کار می رفتند .

در تاریخ اروپا فینیقیه ای ها ظاهراً در مهارت رنگرزی مشهورترین بودند و پارچه های رنگی زیبای آنها سوژه تجارت گسترده آنها با دیگر ملت ها بود .

رنگیزه ارغوانی معروف که منشأ آن فینیقیه ای ها است و ارزش بالا و زیبای آن بعنوان نشان سلطنتی تلقی شده است .

] کاژیره برای رنگ کردن ابریشم براق توسط مصریها به کار می رفت .

یونانی هاهم از آن بعنوان رنگ درباری استفاده می کردند و حتی در ایرلند باستان ( قرن هفدهم ) شنل پادشاهی با آن رنگ می شد .

این ماده در قدیم بعنوان میوه بدون دانه رنگیزه ای شناخته شده بود و به نظر می آمد که یک محصول گیاهی باشد .

این رنگیزه تا قبل از میلاد یهود برای مصریها شناخته شده بود و گفته می شود که توسط فینیقیه ای ها کشف شده است .

یهودیان آن را تولد می خواندند و مصریها آنها رنگ کرمی می خواندند .

در فارس این رنگ حتی بعد از رنگیزه ارغوانی کاربرد بیشتری داشت .

] که رنگ قرمز روشن از رنگیزه های گیاهی تولید می شد .

[ .

] توضیح کامل تری توسط پلینی در بخش های مختلف کتاب تاریخ طبیعت انجام شده که این در رابطه با اصل رنگ ارغوانی و روش های بکار رفته برای بدست آوردن آن از نرم تن صدف دار بود و به عنوان وسیله ای برای رنگ دار منسوجات بود .

[ مواد رنگی از برخی از نرم تن های صدف دار بدست امده بود که در طول ساحل جمع اوری شده بود و تحقیقات کنونی نشان داده است که این نرم تن صدف دار دارای مواد رنگی می باشد .

رنگیزه های مستقیماً از این نرم تن صدف دار بدست می آیند و محصول آن 4/1 گرم رنگ خالص است .

با توجه به گفته پلینی یونان در زمان الکساندر بزرگ با هنر رنگ آمیزی پشم در رنگ ارغوانی و دیگر رنگها آشنا بود و همچنین در رنگرزی رنگهایی مثل مشکی ، زرد ، آبی و سبز که با شستن آب از بین می رفتند .

رومانی ها با تعدادی از رنگهای مختلف آشنا بوند و آنها را به رنگهای اصلی و فرعی تقسیم کرده بودند : رنگهای اصلی برای رنگ کردن پوشاک زن و مرد بود در صورتیکه رنگهای فرعی فقط برای یک مورد از این دو جنس کاربرد داشت .

مثلاً رنگ زرد برای لباس های عروس بکار می رفت .

این یک طبقه بندی جامعه شناسی چشمگیر رنگها بود .

پلینی شرح مختصری در مورد مواد استفاده شده در رنگرزی داده است .

او زاج سفید را تسریح کرد و آن را در انواع سیاه و سفید طبقه بندی کرد .

با وجود این از گفته های پلینی در می یابیم که رومانی ها با هنر رنگ آمیزی پشم آشنا بودند .

به نظر می آمد که آنها از علف های دریایی برای ثابت کردن رنگ سفید استفاده می کردند .

رومانی ها نیز جوهر دباغی را بعنوان یک رنگیزه سیاه بکار می بردند و برای این منظور از جوشانده پوست درخت بلوط هم استفاده می کردند .

رنگیزه های درختی برای رنگ زرد و صدف ها برای قهوه به کار می رفتند و روش کاربردی آنها همانند روش کاربرد بی رنگ نیلی بود .

رنگ های قرمز از ریشه های گیاه روناس بدست می آمدند ؛ و همچنین از ریشه کلم قرمز گرفته می شود و نام تجاری آن آلکانا می باشد و در حال حاضر این رنگیزه ها بعنوان رنگ ارغوانی بکار می روند و در قدیم مواد رنگی دیگر از برخی از نرم تن های صدف دار بدست می آمدند .

(2) معمولاً ماده ای که باید رنگ آمیزی گردد ، یک حالت یکنواخت و ثابتی دارد و فشرده است و مایع رنگ به وسیله چند پمپ یا فشار هوا در اطراف آن ماده یک حرکت چرخشی پیوسته دارد .

ماشین ها و دستگاه هایی که خاص این فرآیند هستند امروزه رایج زیادی یافته اند : از جمله قابلیت های دستگاه های مذکور این است که می توانند مقادیر بسیار زیادی داده را در یک فضای اندک جای دهند و علاوه بر این ، بر خلاف دستگاه های نسل قدیم که بر اساس خاصیت سایش و اصطکاک کار می کردند ، به کالای مورد نظر آسیبی وارد نمی سازند .

اگر از دیدگاه اقتصادی به قضیه بنگریم ، ماده رنگی ، آب و بخار نیز بی اهمیت نیستند .

ساختار و روش های عملکرد انواع مختلف دستگاه های رنگرزی با ذکر جزئیات عمل در پی خواهد آمد .

بهره برداری عملی از این ماشین ها مستلزم انجام چندین فرآیند متوالی به شرح زیر است : 1) شستشو ( یا مرطوب کردن ) 2) رنگرزی ( که شامل یک فرآیند نه چندان ساده است ) 3) آبکشی 4) سانتریفوز نمودن الیاف 5) خشک کردن در عین حال طبیعت دقیق و ماهیت اصلی این فرآیندها و وسایلی که در طی هر یک از آنها مورد استفاده قرار می گیرند شدیداً به ویژگی و شکل ماده ای بستگی دارد که باید رنگ شود .

6.آب و بخار موجود در حمام ویژه رنگرزی .

از آنجا که آن در یک مقیاس وسیع تقریباً در تمامی فرآیندهای عملیات رنگرزی مورد استفاده قرار می گیرد ، لذا لازم است در یک اتاق رنگرزی کاربردی ، به دقت مورد نظر قرار داشته باشد .

آب ، گذشته از این که باید به فراوانی در دسترس باشد و از قیمت اندکی نیز برخوردار باشد ، باید از نظر کیفیتی هم دارای شرایط بخصوصی باشد ؛ درجه سختی پایین و دارا بودن کمترین میزان آهن ممکن .

با در نظر داشتن اهمیت و نقش آب در عملیات رنگرزی ، می توان در طی این فرآیند بیشترین بهره ممکن را از آب کسب کرد .

مقدار آبی که در طی یک عملیات رنگرزی مورد نیاز است ، بستگی به نوع و خصوصیت الیاف کالا دارد ؛ دقیقاً مثل ساختار و شکل دستگاهی که عمل رنگرزی در آن صورت می پذیرد .

وقتی که کالای رنگ آمیزی شده در محیط باز خشک می شود ، دیگر نیازی به متراکم کردن و تنگ هم چیدن آنها در داخل دستگاه نیست ؛ ولی در عوض در جایی که باید کالای مورد نظر در محلول قرار داشته باشد ، به اندازه کافی آب نیاز است تا بافته های درون دستگاه را به دقت جابجا کند .

پنبه نسبت به پشم یا ابریشم مقدار آب کمتری به خود می گیرد ؛ چون یک الیاف متراکم تر است و از نخ های چگال تری تشکیل گردیده .

مقدار آبی که پنبه به خود جذب می کند حدود بیست برابر وزن آن است .

به عنوان مثال یک پوند برای رنگ شدن نیاز به حدود 2/1 تا 2 گالن مایع رنگرزی دارد و خمره ای که می تواند حاوی یکصد پوند پنبه باشد معمولاً 225 تا 250 گالن مایع رنگرزی نیاز دارد .

پشم و ابریشم دو برابر آب نیاز دارند .

به عنوان نمونه 1 یا 1:40 یا 1:50 پوند پشم ( یا ابریشم ) که به شکل کلاف پیچیده شده اند ، در حدود 5 گالن مایع رنگرزی نیاز دارند که مقدار کم تر از این 5 گالن غیر محلی خواهد بود .

در واقع کار کردن با مقداری کم تر از 5 گالن تقریباً غیر محلی است ؛ چون در این صورت این امکان از بین می رود که مواد را به گونه ای بپیچیم که به یک قدرت جذب و نفوذ یکنواختی دست پیدا کنیم .

وقتی از چنین دستگاه های رنگرزی استفاده می کنیم که اجازه می دهند در هر زمان تنها قسمت خاصی از مواد در محلول رنگرزی قرار داشته باشند یا زمانی که مواد به گونه ای تنگ هم چیده شده اند و محلول رنگرزی در پیرامون آن یک حرکت چرخشی دارد .

در این صورت محلول کمتری نسبت به حالت قبلی مورد استفاده قرار می گیرد .

حت چنین شرایطی نسبت های آب و الیاف را می توان به 1:15 و یا حتی به 1:10 کاهش داد .

به منظور انجام عمل آبکشی پس از رنگرزی ، دست کم به همان اندازه آب که برای فرآیند رنگرزی استفاده کردیم ، اینک هم نیاز داریم تا یک آبکشی درست و دقیق صورت پذیرد .

در طی عملیات آبکشی ، با بهره گیری از آب تمیز و فاقد املاح فیزیکی ، باقیمانده محلول های رنگرزی که در لابلای فواصل نخ ها و الیاف جمع شده اند را از بین می برند و رنگ هایی که به صورت سطحی روی کالای رنگ آمیزی شده رسوب کرده اند را پاک می کنند تا بدین وسیله رنگ اصلی و مناسب کالا به چشم آید .

با یک برآورد کلی می توان چنین بیان کرد که هر پوند نخ رنگ شده ، برای آبکشی شدن نیاز به 2 تا 5 گالن آب دارد .

البته شاید موقعیتی نیز وجود داشته باشد که لازم باشد آبکشی به گونه ای دقیق تر و با ظرافت بیشتر انجام شود و در نتیجه به مقدار بسیار بیشتری آب نیاز خواهیم داشت .

بیشتر محلول های رنگرزی که در شستشو ، رنگرزی و غیره مورد استفاده قرار می گیرند باید از دمای بالایی برخوردار باشند .

برای افزایش دادن دماهای جوش لازم است که حجم بخار موجود در اتاق نگرزی افزایش پیدا کند .

در زمان قدیم ، خم رنگرزی را با حرارت مستقیم آتش گرم می کردند ولی امروزه از شبکه سراسری بخار استفاده می شود که در اتاق رنگرزی قرار دارد .

گرم کردن از طریق بخار به دو صورت می تواند انجام گیرد : با استفاده از شبکه بسته لوله هایی مارپیچی یا با بکار گیری یک لوله سوراخ دار ؛ که در نوع اخیر بخار داغ مستقیماً از منافذ لوله به درون محلول رنگرزی تزریق می شود و آن را گرم می کند .

روش نخست مناسب تر و موثر تر است .

چرا که اجازه نمی دهد مواد خارجی و آلاینده ( نظیر روغن ) به همراه بخار به درون محلول رنگرزی وارد و باعث افت کیفی آن شود .

همچنین به مرور زمان محلول رنگرزی کم رنگ تر می شود و غلظت خود را از دست می دهد ؛ چون آب داخل بخار سبب کاهش نسبت رنگ به آب در محلول می گردد .

نقطه ضعف دیگری که در دمیدن بخار به داخل حمام رنگرزی وجود دارد این است که سبب تلاطم و آشفتگی بیش از حد محلول رنگرزی می گردد که این عامل نیز خود موجب نخ پیچ شدن و کوفته شدن جسم درون حمام رنگرزی می شود .

گذشته از تمام این موارد ، قرار داشتن بیش از حد جنس در برابر حرارت ناشی از بخار دارای یک سری خطرات دیگر نیز هست ؛ از جمله این که بیش از حد حرارت ببیند و این حرارت زیاد می تواند با تغییر دادن رنگ الیاف به آن آسیب برساند و کیفیت آن را کاهش دهد .

از دیدگاه اقتصادی ، استفاده از روش بخار تأثیر چشمگیری بر روی قیمت واقعی رنگرزی دارد .

از آنجا که سیستم موتورخانه ها ، نیروگاه ها و کارخانه های برق به نوعی در ارتباط با تولید بخار می باشند ، بنابراین می توان از بخار خروجی موتور برای مصارف دیگر از جمله استفاده در سیستم گرم کننده اتاق های رنگرزی بهره گرفت .

از این رو وقتی که از یک نوع موتور متراکم کننده استفاده می شود ، ترتیب قرار گیری سیستم به گونه ای خواهد بود که به وسیله آن آب داغ را در یک بخش فشرده ساز تولید کنیم .

بخاری که برای گرم کردن اتاق رنگرزی تولید می شود نباید در فشار خیلی بالایی قرار داشته باشد ( درست مثل بخار مورد نیاز برای موتورها ) ، بلکه یک دریچه کاهش دهنده فشار در سه راه شاه لوله ورود بخار به اتاق رنگرزی قرار می گیرد تا بدین وسیله فشار به بالاتر از lbs 40 افزایش پیدا نکند .

مسئله عبور بخار که معمولاً در یک حمام رنگرزی ملاحظه می گردد .

یک مسئله بی اهمیتی نیست .

این موضوع هم روی سلامت عمل و هم در تولید خوب و با دوام مؤثر است .

این بخار به دو روش در سیستم به جریان در می آید : به وسیله فن مکنده ای که به طور سری در خط سیستم قرار گرفته و یا به وسیله تهویه طبیعی که به طور مناسب در روی پشت بام حمام رنگرزی نصب گردیده است .

در هوای سرد ، ایجاد بخار و مه کافی در داخل حمام رنگرزی به طور رضایتبخش صورت نمی پذیرد مگر این که هوای گرم تولید شده نیز با کمک دستگاههای مکنده فن به درون محیط حمام دمیده شود .

در طی این عملیات، فن هوای درون حمام را به بیرون از آن منتقل می کند .

حالا اگر هوای سرد و تازه از خارج به داخل آن مکیده شود .

این کار سبب افزایش مه و رطوبت از طریق کاهش درجه حرارت درون حمام خواهد گردید .

یک طرح خوب ، عبارت است از ترسیم مسیر ورودی هوا از اتاق های خشک کن گرم شده یا اتاق حرارت که این طرح را می تواند به راحتی سبب تولید بخار در روزهای سرد سال شود .

در حالتی که اتاق رنگرزی در یک ساختمان مستقل و یک طبقه قرار گرفته است ، میتوان محل پشت بام را به صورتی طراحی کرد که بهترین تهویه را انجام دهد .

این کار می تواند به طور مؤثری هم در هوای سرد و هم در هوای گرم ، بخار تولید شده را به خوبی انتقال دهد .

از آنجا که میزان مناسب نور نقش مهمی در سازگاری رنگی دارد ، حمام رنگرزی می تواند به خوبی از یک پنجره شمالی نورگیری کند .

با این وجود ، این کار همیشه عملی نیست .

تحت شرایط کلی ، حمام رنگرزی می تواند به بهترین نحوی نورگیری طبیعی انجام دهد .

از این رو قرار گیری محل حمام رنگرزی در بخش زیر زمین کارخانه یک عمل قابل اعتراض به شمار می آید .

اشکال گوناگون رنگرزی بافته ها و مواد خام نساجی : 7- حالت هایی که در آنها منسوجات رنگ می شوند .

با در نظر گرفتن حالتی که در آن مواد نساجی و بافته ها رنگ آمیزی می گردند ، این نوع فرآیند با توجه به تشریح عملکرد واحد تولیدی شدیداً متحول می گردد .

پشم در حالتی که نرم و آزاد و نافشرده است به بهترین وجه رنگرزی می شود ، در حالت تابیده شده و کلاف نیز به خوبی رنگ می گیرد .

اگر بافته شده و به صورت محصول نهایی نیز به حمام رنگرزی انتقال یابد باز هم به خوبی قابل رنگ شدن می باشد پنبه هم در حالت خام و نخ شده و منسوج با بالاترین کیفیت رنگ می شود .

ابریشم عموماً به شکل کلاف های نخی رنگ می شود و هنگامی که بافته شده باشد ، میزان رنگ کم تری به خود می گیرد .

البته ابریشم خام و نرم فقط می تواند به شکل ابریشم باز رنگ شود .

هم پنبه و هم در حالت ابریشم ، رنگ آمیزی در حالت خام و بافته شده خیلی ارزان قیمت تر از حالتی است که به صورت نخی می باشند .

ولی در این حالت یک اشکال نیز به چشم می خورد که این اشکال ناشی از وجود نخ حتی نخ رنگی است و در پنبه زنی ، طراحی روی پارچه و سلسله مراتب نخ ریسی سبب ایجاد یک سری بی نظمی ها می گردد که حتی در کلاف های خام رنگرزی شده نیز به چشم می خورد .

رنگ از قابلیت نفوذ بهتری برخوردار است و در بعضی حالت ها سریع تر هم رنگ می گیرد .

در اینجا یک صرفه اقتصادی نیز وجود دارد که باعث کاهش در قیمت تولید محصول می شود ؛ وقتی که نخ رنگ آمیزی می گردد .

لازم است که از دوک و ماسوره جدا و به صورت کلاف های نخی پیچیده شوند .

اینک این کلاف ها رنگ می شوند و پس از رنگ آمیزی دوباره به بسته بندی مورد نظر مثل دوک ( برای استفاده در کارخانه های نساجی ) و یا قرقره ( برای مصارف خانگی ) پیچیده می شوند .

اگر مواد و الیاف به صورت باز و کلاف نشده رنگ شوند ، پس از عملیات رنگرزی مستقیماً دور قرقره یا دوک پیچیده می شوند تا به مصارف نساجی و یا سایر مصارف به کار آیند .

در اینجا چند اشکال وجود دارد : البته این اشکال زمانی به وقوع می پیوندد که الیاف به صورت کلاف نشده و باز رنگ آمیزی شوند .

در مرحله نخست ، همیشه مقدار کم یا زیادی از ماده رنگ شده در محل رنگ آمیزی شدن باقی می ماند و از این طریق هدر می روند .

این ماده باقیمانده و تلف شده می تواند به شکل ورقه ای ، رشته ای و یا پشم نیم ریسته باشد ، که ارزش رشته های نخی نسبت به زمانی که رنگرزی نشده اند سخت تر تولید و درهم پیچیده می شوند و بافت و شکل گیری آنها مشکل تر است .

در حالی که پس از عملیات رنگرزی ، الیاف به میزان کمتر یا بیشتر با همدیگر آمیخته می شوند و درهم گیر می کنند و به طور قابل ملاحظه ای از خاصیت ارتجاعی و کشسانی انها کاسته می شود و از لحاظ کیفیت پیچ خوردگی و تابیده شدن پیشرفت می کنند .

در مورد پنبه، چون بیشتر موم طبیعی موجود در بافت های آن از الیاف جدا و از بین می روند ، لذا پنبه زنی و پیچ خوردن آن مشکل می گردد .

در چنین وضعیتی ، همیشه امکان رنگرزی پنبه به صورت بافته و دسته شده وجود ندارد .

چرا که الیاف به شرایطی دچار می شوند که پیچیدن و تاب دادن به آنها غیر ممکن می شود .

از این گذشته رنگ آمیزی کردن دسته های تافته طبیعتاً دارای خلوص و درخشندگی رنگمایه ای نخواهد بود .

در حالی که وقتی الیاف در قالب کلاف به رنگرزی انتقال ی یابند ، این ویژگی را بدست می آوردند .

در میان سلسله مراتب فرآیند تولید الیاف نساجی ، فرآیندی که می تواند کیفیت دسته های تافته را کاهش دهد ، همین نحوه رنگ آمیزی آن است که سبب افت کیفی رنگ می گردد .

ارزان قیمت ترین شکل رنگ آمیزی محصولات نساجی ( در مقیاس وسیع ) ، رنگرزی پارچه است .

چرا که در این شیوه میزان ضایعات پس از عملیات به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند 8- فرآیند خشک کنی .

منظور از ان ( از طریق فشردن محصول یا به اصطلاح عامه « چلاندن » آن ) عبارت است از جذب مقدار زیاد آب موجود در میان درز و فضای الیاف تا از این طریق به خشک شدن سریع آن کمک گردد .

نخ ها و باس های بافتنی و ...

حتی پس از طی کردن مرحله آبکشی هنوز این بین 1 تا 11 برابر وزن خود حاوی آب می باشند .

با انجام عملیات آبکشی و استخراج آب میان الیاف که با استفاده از ماشین گریز از مرکز ویژه این کار صورت می گیرد ، سهم آب باقی مانده در جسم حدود 65 تا 100 در هر سنت از وزن آن جسم می باشد .

به بیان بهتر ، حدود lbs 100 به عنوان مثال ، نخ و الیاف رنگ آمیزی و آب کشیده شده پس از این که از دستگاه سانتریفوژ ( گریز از مرکز ) بیرون می آیند هنوز حاوی تقریباً 65 تا lbs 100 آب هستند .

خشک کنی و رنگرزی مواد هر دو فرآیندهایی هستند که باید با دقت انجام شوند و در بسیاری موارد باید در مورد بکارگیری مواد رنگی ملاحظات خاصی را در نظر داشت .

معمولاً رنگ ظاهری مواد در هنگام خشک شدن به طور چشمگیری تغییر می کند .

این مطلب به خصوص در مورد چند مصداق دارد .

پنبه در زمان خیس بودن ، بسیار تیره تر به نظر می رسد .

معمولاً همیشه عملیات خشک کردن مصنوعی در حالتی انجام می گیرد که مواد ، بسته بندی شده اند .

چرا که خشک کردن در هوای آزاد چندان مناسب نیست و زمان زیادی را به خود اختصاص می دهد .