دانلود مقاله نوار قلب

آیا می‌خواهید بدانید قلب شما سالم است نوار قلب خود را به روش آسان بخوانید سلامتی = قلب سالم تفسیر ساده نوار قلب برای همه تقدیم به روح پدرم تقدیم به مادرم که مثل کوه درس ایستادگی را به من آموخت تقدیم به همسرم که در تمام سختیها مرا یاری نمود تقدیم به پسرم که حس پدرانه را در وجود من نهاد مقدمه خوشا برجان من هر شام و هر روز همه درد و همه داغ و همه سوز خوشا عاشق شدن اما جدائی خوشا عشق و نوای بی‌نوائی امروزه تکنولوژی آنقدر سریع پیشرفت نموده که انسان تا به خود بجنبد می‌بیند که کیلومترها از آن عقب افتاده‌است بنابراین بهتر است این عصر را عصر زمان بنامیم.

و در این عصر انسان آنقدر بمباران اطلاعاتی می‌شود تا بخواهد خودش را پیدا کند زمان از دست رفته‌است.

بنابراین قرن بیستم، قرنی است که علم ناگهان پیشرفت زیادی نموده که فقط انسان می‌تواند گوشه‌ای از علم را فرا بگیرد و در آن تبحر خاصی پیدا کند.

بنابراین برخود واجب دانسته‌ام که مطالب علمی روز را هرچند اندک در اختیار دانش‌آموختگان قرارگیرد.

امید است که این اقدام شایسته مورد توجه و استفاده خوانندگان قرار بگیرد.

فهرست فصل اول عمل خروج و ورود خون به قلب عمل انقباض قلب مرگ ضربان‌ساز غالب قلب چگونگی ایجاد موج‌های طیبعی برروی نوار قلب سرعت ضربان قلب محاسبه سرعت ضربان قلب برروی نوار قلب محور قلب ریتم طبیعی قلب فصل دوم بیماریهای قلب فیبریلاسیون قلب فیبریلاسیون دهلیزی p.v.c هیپوتروفی قلب انفارکتوس قلبی M.I اسکمی آسیب قلبی سندرم بروگادا انفارکتوس تحت آندوکاردی پیشگفتار : قسمت اعظم مرگهای ناگهانی که بطور طبیعی رخ می‌دهند ناشی از بیماریهای قلبی هستند بنابراین بیماریهای قلبی آنقدر اهمیت دارند که سالیانه بیش از 300000 مورد مرگ ناگهانی در ایالت متحده روی می‌دهد مربوط به مرگ‌های ناگهانی هستند و این ارقام در واقع حدود 50 درصد از کل مرگ و میرها قلبی هستند مرگ قلبی ناگهانی نتیجه مستقیم ایست قلبی است که به علت مختلف از جمله به علت ناراحتی قلبی که خود شخص ممکن است از بیماری خود آگاه نباشد دچار ایست قلبی می‌شوند که اگر بموقع شناخته شوند او اگر فوراً به ایست قلبی پاسخ داده شود اغلب ایست قلبی‌ها برگشت‌پذیر هستند بنابراین برای برگشت ایست قلبی افراد باید از روش‌های احیای قلبی تنفس آگاهی کامل داشته باشد.

از آنجا که روشهای احیای و سیستم‌های احیای اورژانسی برای نجات بیمارانی که در خارج از بیمارستان دچار ایست قلبی می‌شوند حیاتی می‌باشد زیرا در گذشته ایست قلبی بطور حتم کشنده بود ولی امروزه با افزایش دانش علم پزشکی و آشنایی افراد با مهارتهای پزشکی در مورد احیای قلبی تنفسی این موارد هرچند کاهش یافته ولی در کشورهای تازه توسعه یافته هنوز جایگاه اصلی خود را پیدا نکرده است.

بنابراین تعریف کلی در مورد قبول که برای مرگ قلبی ناگهانی مطرح است این است که مرگ طبیعی با علل قلبی با از دست‌ رفتن ناگهانی هوشیاری ظرف یک ساعت از شروع علایم حاد در فردی که ممکن است بیماری شناخته شده زمینه‌ای قلبی داشته باشد اما برای آن فرد زمان و مکان و شکل مرگ غیر مترقبه هستند.

با سه کلمه مرگ- ایست قلبی- کلاپس قلبی، عروقی .

بهتر آشنا شویم.

مرگ برابر است : توقف برگشت ناپذیر تمام فعالیت‌های بیولوژیک بدن ایست قلبی برابر است : توقف ناگهانی کار پمپ قلبی که ممکن است با یک اقدام سریع برگشت‌پذیر باشد اما در غیر اینصورت کشنده باشد.

کلاپس قلبی عروقی برابر است توقف ناگهانی جریان خون مؤثر به دلیل عوامل عروقی قلبی با عوامل عروقی محیطی که ممکن است خودبه‌خود بازگردد یا به اقدامات پزشکی نیاز داشته باشد.

همانطویکه می‌دانید یا باید بدانید بیماریهای قلبی شایعترین علل مرگ ناگهانی طبیعی را تشکیل می‌دهند اما بروز مرگ ناگهانی در سنین مختلف دارای یک نقطه pik دارد.

مثلاً قله آغازین مرگ ناگهانی بین زمان تولد تا 6 ماهگی است که به آن سندرم ناگهانی شیرخوراران اطلاق می‌شود سپس میزان بروز ناگهانی سریعاً پائین آمده و در طول دوران کودکی و بلوغ پائین می‌ماند و در میان نوجوانان و جوانان میزان بروز مرگ قلبی ناگهانی 1 مورد در هر 10000 نفر در سال است میزان بروز مرگ ناگهانی قلبی بعد از 30 سالگی شروع به افزایش نمود.

در سنین بین 45 تا 75 سالگی به قله pik دوم خود می‌رسد در این زمان شایعترین میزان بروز مرگ ناگهانی قلبی است که هر فرد لازم حتی هر 6 ماه یکبار جهت بررسی عمل قلب خود حتماً نوار قلب داشته باشد.

زیرا میزان بروز ناگهانی مرگ در این سنین در جمعیت 1 مورد در هر 1000 نفر در سال می‌باشد بنابراین، این ارقام رقم بالایی بوده.

بنابراین در این سنین یک زنگ خطر است برای جمعیتی که در بین این سنین قرار دارند.

بنابراین با افزایش سن در محدوده بین 45 تا 75 سالگی یک عامل خطر قوی برای مرگ ناگهانی قلبی است.

و علل بروز مرگ ناگهانی قلبی در میان مرگ ناگهانی طبیعی با افزایش سن به شدت افزایش می‌یابد بار دیگر مرور می‌کنیم در فاصله سنی 1 تا 13 سالگی فقط مرگ ناگهانی طبیعی مربوط به علل قلبی است در بین 14 تا 21 سالگی این مقدار به 30 درصد افزایش می‌یابد در سنین میانسالی و کهنسالی به 88 درصد می‌رسد و همچنین در گروه سنی 45 تا 64 ساله مرگ قلبی ناگهانی در مردان 7 برابر بیشتر از زنان می‌باشند از عوامل خطرساز دیگر که در بروز مرگ ناگهانی قلبی ارتباط مستقیم دارد و باعث افزایش آن می‌شود مصرف سیگار – دیابت- ازدیاد چربی- فشارخون بالا- عوامل ارثی می‌باشند بنابراین افرادی که دیابتی هستند و یا افرادی که چربی خون و فشار خون بالا دارند و همچنین افرادی که احساس ناراحتی و یا درد در قفسه سینه دارند بایستی نوار قلب داشته باشند زیرا احساس ناراحتی و درد در قفسه سینه یکی از شایعترین چالش‌های برای پزشکان در مطب و بخش اورژانس است زیرا تشخیص افتراقی آن با دردهای که مربوط به اندام‌هایی که در قفسه سینه و شکم موجود است کمی مشکل است بنابراین اگر بموقع تشخیص داده نشود ودرمان نگردد پیش‌آگهی این بیماران از موارد بی‌خطر تا تهدید حیات آنها متغیر است عدم شناخت بیماری قلبی مخصوصاً ایسکمیک حاد قلبی – فیبرلاسیون بطن می‌تواند به عوارض جدی از جمله مرگ منجر شود.

بنابراین توصیه می‌شود افرادی که احساس درد در ناحیه قفسه سینه می‌کنند حتماً اقدام به گرفتن نوار قلب باشند.

زیرا قلب سالم برابر است با سلامتی هر چه فرد سالم‌تر باشد و قلب عاری از هرگونه بیماری باشد عواملی که قلب را تهدید خواهندکرد کمتر خواهدبود.

نحوه بررسی فرد مبتلا به بیماری قلبی اولین قدم در بررسی فردی که دچار بیماری قلبی شده بایستی علائم ناشی از بیماری قلبی بطور عمده حاصل ایسکمی‌میوکارد، اختلال در انقباض و با استراحت میوکارد ، ایجاد مانع در جریان خون ، یا ریتم و سرعت غیرطبیعی ضربان قلبی می‌باشند بررسی شود.

زیرا ایسکمی اغلب با احساس ناراحتی در قفسه سینه تظاهر می‌کند بنابراین فردی که با احساس ناراحتی قفسه سینه به مطب شما مراجعه نمود بایستی به بیماری قلبی مشکوک شد مگر خلاف آن ثابت شود یا کاهش توانایی پمپاژ قلب غالباً منجر به ضعف و خستگی زودرس شخص می‌شود و حتی در موارد شدیدتر باعث می‌شود که شخص دچار سیانوز ( سیاه‌شدن دور لبها) افت فشار خون و سنکوپ شود.

و یا اگر نارسایی در بطن دارد باعث تجمع غیرعادی مایعات در اندام و یا در ریه‌ها شود که به نوبه خود منجر به تنگی نفس و ادم عمومی یا ریوی می‌شود.

و همچنین آریتمی‌های قلبی که اغلب قافلگیرانه بروز می‌کنند و علائم آن تپش قلب، تنگی نفس، درد، افت فشار خون، سنکوپ می‌شود عموماً ناگهانی رخ می‌دهند و ممکن است به همان سرعتی که ایجاد می‌شوند ناپدید گردد تظاهرات اصلی بیماری ایسکمیک قلب شایعترین بیماری قلبی بزرگسالان است که با ناراحتی قفسه سینه به همراه است که ممکن است همانند نارسایی‌ قلبی باعث تاکی آرتیمی یا مرگ قلبی ناگهانی شود.

در بیماری ایسکمیک قلب که مهمترین بیماری قلب می‌باشد ممکن است عملکرد قلب یا عروق کرونر در حالت استراحت کافی باشد اما نیاز ما در عین فعالیت تأمین نکند لذا سابقه ناراحتی قفسه سینه و یا تنگی نفس که در تنها در طی فعالیت ظاهر می‌شود و از مشخصات بیماری قلبی است در برخی موارد بیماران مبتلا به ناهنجاریهای قلب و عروق ممکن است چه در حالت استراحت و چه در حالت فعالیت بدون علامت باشند اما با یک معاینه دقیق و کامل ممکن است یک یافته غیرطبیعی را نشان دهند مانند وجود صداهای اضافی قلب( سوفل) افزایش فشارخون و یا اختلال در نوار قلب (ECG) یا با ابعاد سایه قلب درعکس قفسه سینه و همچنین در برخی بیماران فاقد علامت و علائم اولیه ممکن است حادثه بسیار وخیم باشد که این منجر به مرگ قلبی ناگهانی سکته قلبی یا سکته مغزی ‌شود.

بنابراین بیماری قلب و گردش خون آنقدر شایع هستند و بعضی مردم بقدری با علائم مهم این بیماری آشنایی دارند که بیماران و گاه پزشکان بسیاری از شکایات غیرقلبی را اشتباهاً به بیماری قلبی عروقی نسبت می‌دهند بنابراین لازم است تمایز علائم و نشانه‌های ناشی از بیماری عضوی قلب از علائمی است که مستقیماً ارتباطی به قلب ندارند توضیح داده شود.

از علائم مهمی که یکی از تظاهرات اصلی نارسایی قلبی است تنگی نفس می‌باشد اما این تنگی نفس مربوط به بیماری قلبی نبوده و ممکن است از جمله بیماریهای ریوی چاقی شدید و اضطراب نیز این علائم را داشته باشد.

اینک چه میزان بیماری قلبی مسؤول اینچنین عوامل می‌باشد اغلب با انجام یک معاینه دقیق بالینی مشخص می‌گردد بنابراین لازم است نوار قلب در حین استراحت و در حین فعالیت از بیمار بدست آید و حتی لازم باشد عکس سینه و اکو از بیمار درخواست شود.

همانطوریکه متذکر شدیم بیماری ایسکمیک شایعترین بیماری قلب می‌باشد و برای تشخیص صحیح و شناسایی ایسکمی میوکارد بعنوان علت بیماری قلبی وجود درد قفسه سینه در حین فعالیت برای بیمار از نظر بالینی بسیار مهم است لیکن تشخیص ایسکمی برای طرح‌ریزی یک روش درمانی یا تعیین پیش‌آگهی کافی نیست مگر اینکه نابهنجاریهای آناتومیک زمینه‌ای که مسؤول ایسکمی میوکارد است مثال آترواسکروزر عروق کرونر یا تنگی دریجه آئورت مشخص گردد.

و همچنین در مورد این که دیگر اختلالات میوکارد مانند کم‌خونی شدید و پرکاری تیروئید بررسی شود.

بنابراین برای یک تشخیص صحیح قلبی با شرح حال و معاینه فیزیکی کامل آغاز می‌گردد سپس با توجه به معاینات بالینی می‌توان به کمک چهار روش زیر آنرا تکمیل کرد.

درخواست ECG ( نوار قلب) لازم و حیاتی است رادیوگرافی قفسه سینه ( عکس سینه) درخواست اکو( کاردیوگرام) : در مرحله یا در قدم سوم لازم است .

در مرحله چهارم اگر شرایط بیمار حاد یا تهاجمی باشد درخواست آنژیوگرافی کردن لازم می‌گردد.

در فرآیند تشخیص نتایج حاصل از هر یک از این روش ما باید به تنهایی وسپس توأم با یکدیگر ارزیابی شود.

زیرا با این روش ها می‌توان یک یافته جزئی اما خیلی مهم پیدا کرد.

بنابراین هر فردی که مشکوک به بیماری قلبی است باید یک نوار قلب گرفته شود این روش حیاتی‌ترین و مهمترین روش برای بررسی بیماران قلبی بوده زیرا سرنخی حیاتی رسیدن به یک تشخیص صحیح بدست دهد و وقتی سرنخ‌های سایر روشها با یافته‌های بدست آمده از نوار قلب ترکیب شود.

نوار قلب می‌تواند اطلاعات اساسی و تأئید کننده‌ای را ارائه دهد.

اما یک پزشک حاذق باید قبل ازگرفتن نوار قلب وسایر اقدامات بعدی لازم است سابقه خانوادگی بیمار را بداند بنابراین یک شرح حال کامل از بیمار ضروری می‌باشد درگرفتن شرح حال یک بیمار مبتلا به بیماری شناخته شده یا مشکوک به بیماری قلبی عروقی باید به سابقه خانوادگی توجه خاص شود.

تجمع خانوادگی بیمارها در بسیاری از اشکال ناهنجاریهای قلبی شایع است مثلاً انتقال مندلی نقایص ژنتیکی مفرد ممکن است روی دهد از جمله در کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک – سندرم عارفان و مرگ ناگهانی همراه با سندرم QT بلند، فشارخون اولیه یا آنرواسکروز کروز بنابراین تجمع خانوادگی بیماریهای قلب و عروق نه تنها به دلایل ژنتیکی رخ می‌دهد بلکه ممکن است به الگوهای رفتاری یا تغذیه‌ای خانوادگی نیز مرتبط باشند مانند مصرف بیش از حد نمک و کالری یا سیگار بنابراین دانش‌آموختگان باید بدانند که نوار قلب یک آزمون با ارزش برای قلب و عروق است.

عمل خروج و ورود خون به قلب قلب یکی از اعضای مهم بدن است که در قسمت قفسه سینه و در بین ریه‌ها قرار دارد که کار آن پمپماژ خون به داخل رگهاست.

قلب از بافت عضلانی مختلط ساخته شده که اندازه قلب هر شخص به اندازه مشت آن شخص است.

قلب دارای 4 حفره است که 2 حفره در بالا و 2 حفره در پائین قرار دارد.

به 2 حفره بالائی دهلیز و به 2 حفره پائینی بطن‌ها می‌گویند.

دهلیزها خود توسط دیواره‌ای از هم جدا شده‌اند بنابراین سمت چپ را دهلیز چپ و سمت راست را دهلیز راست می‌گویند.

و بطنها نیز به همان صورت توسط دیواره‌ای از هم جدا شده‌اند.

سمت چپ را بطن چپ و سمت راست را بطن راست می‌گویندبین دهلیزها و بطنها دیواره وجود دارد که ارتباط بین دهلیزها و بطنها را توسط دریچه‌ها دولختی و سه لختی صورت می‌‌گیرد.

بین دهلیز راست و بطن راست دریچه‌ای بنام سه‌لختی وجود دارد که کار دریچه یکطرفه بود.

فقط اجازه ورود خون از دهلیزها به بطنها بوده و مانع برگشت خون از بطنها به دهلیزها می‌شود و بین دهلیز چپ و بطن چپ دریچه‌ای بنام دولختی وجود دارد که اجازه ورود خون از دهلیز چپ به بطن چپ بوده و مانع برگشت خون از بطن به دهلیز می‌شود.

گردش عمومی خون: با انقباض بطن چپ خون توسط سرخرگ بزرگ بنام آئورت از قلب خارج می‌شود و توسط سرخرگهای کوچک، کوچکتر به همه قسمتهای بدن می‌رود به استثناء ششها و پس از تبادل مواد غذایی و دی اکسید کربن و اکسیژن بین خون با سلولها دوباره خون توسط سیاهرگهای کوچکتر وارد یک سیاهرگ بزرگ شده از طریق آن خون وارد دهلیز راست ریخته می‌شود و پس از انقباض دهلیز راست خون وارد بطن راست شده و با انقباض بطن راست خون توسط سرخرگ ششی وارد ششها می‌شود.

در ششها پس از تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن خون توسط سیاهرگ ششی وارد دهلیز چپ شده و با انقباض دهلیز چپ خون وارد بطن چپ می‌شود مجدداً با انقباض بطن چپ خون توسط سرخرگ بزرگی بنام آئورت ار قلب خارج شده و به همه قسمتهای بدن به استثناء ششها می‌ورد این کار پیوسته ادامه دارد.

این مراحل را قلب با توجه به سن انقباض بطور طبیعی در بالغین بین 60 تا 100 بار انجام می‌دهد.

نکته قابل فهم: سرخرگ= شریان سیاهرگ= ورید طرف چپ قلب خون اکسیژن‌دار طرف راست قلب خون دی‌اکسیدکربندار چگونگی تغذیه خود قلب همانطوریکه اشاره شد از بطن چپ سرخرگ بزرگی بنام آئورت خارج می‌شود بلافاصله شاخه‌هایی از آئورت منشعب می‌شود جهت تغذیه خود قلب به قسمتهای مختلف فلب می‌رود بنابراین عروقی که تغذیه کننده خود قلب است از سرخرگ آئورت منشاء می‌گیرد به رگهای که قلب را تغذیه می‌کند عروق قلبی یا عروق کوونری می‌گویند که این عروق‌ها تغذیه‌کننده خود قلب هستند اگر یکی از این عروق و یا شاخه‌ای از این عروق براثر عواملی مختلف مخصوصی در افراد که ( سیگاری- چربی خون- عدم فعالیت – عدم تمایل به ورزش دارند) دچار مشکل و یا به عبارتی ساده‌تر دچار مسدود و گرفتگی شود در این حالت گفته می‌شود عروق کروونری یا همان عروق قلبی دچار آسیب‌ یا دچار گرفتگی شده‌است.

شاخه‌هایی که قلب را خونرسانی می‌کنند 1- عروق کرونروی راست 2- عروق کرونروی چپ 3- عروق کرونروی قدامی 4- عروق کرونروی خلفی تحتانی هر یک از این شاخه‌ها قسمتی از قلب را خونرسانی می‌کنند اگر یکی از شاخه‌های قلبی دچار مسدود شود علائمی در فرد که از نظر بالینی ظاهر می‌شود که شایع‌ترین و مهمترین علائم آنژین صدری یا همان درد در ناحیه قفسه سینه می‌شود و ممکن است در بعضی مواقع علائم در فرد ظاهر نشود ولی رگ به مرور زمان دچار گرفتگی می‌شود که در این حالت ممکن است این عروق بطور ناگهانی گرفته شود در این حالت می‌گویند شخص سکته قلبی کرده‌است که در این مورد در صفحات و فصل‌های آینده بطور کامل بحث خواهد شد.

عمل انقباض قلب همانطوریکه باید بدانید قلب برای انتقال خون به قسمتهای بدن و به خود قلب نیاز به انقباضات مرتب دارد و این عمل انقباضات منظم خود را در هر دقیقه 60 تا 100 بار انجام می‌دهد اما این عمل انقباض قلب از کجا ناشی می‌شود با مطالعه‌های مختلف و با بررسی‌های لازم دریافت که در خود قلب قسمتهای خاصی وجود دارد که در این قسمتهای سلولهای قلب خودبخود تحریک الکتریکی می‌شوند با مطاله کامل در قلب قسمتهای مختلف وجود دارد که باعث تحریک الکتریکی قلب شده و از این طریق عمل انقباضات منظم و مرتب قلب انجام می‌شود که مهتری مرکزی که باعث تحریک الکتریکی و باعث کنترل الکتریکی قلب می‌شود در قسمت فوقانی خلفی دهلیز راست قرار دارد که به این قسمت مرکز ضربان‌ساز غالب قلب گفته می‌شود.

مرکز ضربان‌ساز غالب قلب قلب برای عمل انقباض منظم خود توسط یک مرکزی بنام مرکز ضربان‌ساز غالب قلب که در قسمت فوقانی خلفی دهلیز راست قرار دارد تحریک الکتریکی می‌شود که به این مرکز ضربان‌ساز غالب قلب می‌گویند و این مرکز در قسمت فوقانی و خلفی دهلیز راست قرار دارد و در آن قسمت مجموعه سلولهایی وجود دارد که به این مجموعه سلولهای گروهی گره دهلیزی یا گره سینوسی می‌گویند این گره‌ها که همان مجموعه سلولهای هستند که تحریک الکتریکی تولید می کنند و با عث انقباض دهلیزهای قلب می‌شود سپس تحریک الکتریکی یا به عبارت موج الکتریکی از گره دهلیزی به گره دهلیزی بطنی از آنجا به دسته هیس و از دسته هیس به شاخه‌های راست و چپ منتقل و از آنجا به تارهای فیبری بنام پورکنژ و از آنجا به سلولهای بطن منتقل و باعث انقباض بطن‌ها می‌شود و این انقباض دهلیزها و بطن‌ها در هر دقیقه در افراد بالغین بطور میانگین 60 تا 100 بار کار خود را بطور مرتب انجام می‌دهند.

اما تعجب نکنند بموقع گره دهلیزی بطنی و دسته میس و شاخه‌های راست و چپ تارهای پورکنژ را توضیح خواهیم داد.

درحالت کلی یاد می‌گیریم که در قسمت فوقانی خلفی دهلیز راست سلولهایی وجود دارند که عمل تحریک الکتریکی را انجام می‌دهند به این قسمت ضربان‌ساز غالب قلب می‌گویند و چون این ضربانات بطور منظم ریتمیک هستند به این دلیل به ریتم سینوسی معروف است به این خاطر است که گره دهلیزی را گاهی گره سینوسی می نامند این گره سینوسی باعث تحریک الکتریکی در قلب می‌شود وقتی این گره سینوسی تحریک شد این تحریک الکتریکی را به گره دیگری بنام گره دهلیزی بطنی در قسمت پائین‌تر قرار دارد منتقل می‌کند سپس این تحریک الکتریکی به قسمت دیگری بنام دسته هیس منتقل شده و از دسته هیس این تحریک الکتریکی به شاخه‌های راست و چپ قلب منتقل شده توسط تارهای انتهای به سلولهای بطن‌ها می‌رود و باعث اتقباض بطن‌ها می‌شود این چرخه‌ کامل انقباضات منظم قلب است اول دهلیزها منقبض سپس بطن‌ها منقبض می‌شوند.

با توجه به شکل متوجه گره سینوسی – گره دهلیزی بطنی – دسته میس- شاخه‌های راست و چپ تارهای فیبری می‌شود.

کار مرکز ضربان‌ساز غالب قلب همانطوریکه به یاد دارید در قسمت فوقانی خلفی دهلیز راست گرهی وجود دارد بنام گره دهلیزی یا همام گره سینوسی می‌گویند وجود دارد که آغازگر ضربان قلب می‌باشد که باعث تحریک الکتریکی( دپولاریزاسیون) دهلیز شده و این تحریک الکتریکی باعث می‌شود که در روی نوار قلب موجی ثبت شود که به آن موج P می‌گویند بنابراین با تحریک الکتریکی گره‌سینوسی دهلیزها منقبض شده و با انقباض دهلیزها اولین موجی که دستگاه نوار قلب ثبت می‌کند به شکل می‌باشد که به آن موج P می‌گویند.

بنابراین زمانی که موج P را برروی نوار قلب مشاهده کنیم می‌فهمیم که تحریک الکتریکی گره‌سینوسی وجود دارد و انقباض دهلیزها رخ داده است که این حالت طبیعی می‌باشد باید در قسمت اشتقاق ها موج P باشد اگر نباشد پاتولوژیک محسوب می‌شود بنابراین وجود موج P نشاندهنده دپولاریزاسیون و انقباض دهلیزها است پس دهلیزها سلامت هستند وجود موج P را معادل انقباض دهلیزها در نظر می‌‌گیریم با انقباض دهلیزها خون وارد بطن‌ها می‌شود با توجه به شکل چگونگی انقباض دهلیزها را می‌بینید و وجود موج P را آتریال = دهلیزها وقتی که دهلیزها عمل طبیعی و منظم خود را انجام داده‌اند خون توسط دریچه‌هایی که بین دهلیزها و بطن‌ها وجود دارد وارد بطن‌ها شده همانطوریکه قبلاً متذکر شدیم بین دهلیز چپ و بطن چپ دریچه‌ای بنام دولختی( میترال) وجود دارد کار دریچه یک طرفه می‌باشد و مانع بازگشت خون از بطن به دهلیزها می‌شوند مگر در مواقع بیماری و این دریچه‌ها بعنوان عایق‌ الکتریکی بین دهلیزها و بطن‌ها هستند و تنها راه هدایت الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها گرهی بنام گره دهلیزی بطن می‌باشد.

پس از اینکه متوجه شدیم دهلیزها انقباض شده و موج‌ P ایجاد کرده حال نوبت به انقباض بطن‌ها می‌رسد.

بنابراین دپولاریزاسیون یا همان تحریک الکتریکی وقتی از طریق گره سینوسی به گره دهلیزی بطن منتقل شد در حین رسیدن به سیتسم هدایت بطنی تحریک الکتریکی خیلی سریع از طریق دسته هیس به شاخه‌های چپ و راست و به تقسیمات کوچکتر آنها و به تارهای انتهایی بنام فیبرهای پورکنژ هدایت شده و به سلولهای بطنی می‌رسند و باعث تحریک الکتریکی سلولهای بطنی می‌شود.این تحریک الکتریکی باعث انقباش بطن شدن باعث شکل یا موجی بنام QRS برروی دستگاه نوار قلب ثبت می شود بنابراین آغاز انقباض بطن‌ها باعث ایجاد کمپلکس QRS برروی نوار قلب می‌شود بنابراین بعد از موج P که قبلاً توضیح داده شد که اولین موج است که براثر انقباضات دهلیزها روی قلب ثبت می‌شود موج بعدی که بطور طبیعی برروی نوار قلب ثبت می‌شود QRS است و موج QRS براثر انقباض بطن‌ها ایجاد می‌شود.

تفسیر QRS بطور طبیعی اول موج ثبت شده باید Q باشد نکته قابل توجه آن است که موج Q اولین انحنای کوچک روبه پائین است غالباً موج Q نباید روی نوار قلب رؤیت شود و اگر رؤیت شود باید خیلی کوچک باشد و اندازه آن از مربع کوچک کمتر باشد بعد از موج Q دومین موجی که ظاهر می‌شود موج R است باید روبه بالا باشد و بدنبال موج R موج S می‌آید که کل کمپلکس QRS نمایشگر فعالیت الکتریکی بطن‌ها است پس از هر کمپلکس QRS یک قطعه خط افقی داریم که قطعه ST نامیده می‌شود پس از آن یک موج T عریض ظاهر می‌شود.

بنابراین از آنجا همه انقباض بطن یا همان سیتول بطن از آغاز موج QRS تا پایان موج T بطول می‌انجامد فاصله QT از لحاظ بالینی اهمیت زیادی دارد و فاصله QT زمانی طبیعی در نظر می‌گیرید که اندازه آن کمتر از نصف فاصلهR-R در سرعتهای طبیعی قلب باشد.

حال یک سیکل طبیعی قلب را دوباره مرور می‌کنیم اولین موج که روی نوار قلب ثبت می‌شود موج P است سپس کمپلکس QRS و خط زمینه ST و سپس موج T و سپس خط زمینه متعاقب آن تا زمانی که موج P بعدی ظاهر شود که این حالت نشاندهنده یک سیکل طبیعی نوار قلب می‌باشد.

موج P انقباض دهلیزها - موج QRS انقباض بطن‌ها - موج T زمان استراحت مجدداً برگردید به صفحات قبلی را مرور کنید تا زمانی که سیکل طبیعی یک نوار قلب را یاد نگرفته‌اید ادامه ندهید.

اگر یادگرفته‌اید می‌توانید به سؤالهای زیر پاسخ دهید: ابر اثر انقباضات دهلیزی اولین موجی که در روی نوار قلب ثبت می‌شود … است.

(P) براثر انقباضات بطنی موجی که برروی نوار قلب ثبت می‌شود… است.

(QRS) موجی که بعد از موج QRS در پایان ظاهر می‌شود … است.(T) فاصله QT زمانی طبیعی است که اندازه آن کمتر از نصف فاصله … باشد.

(R-R) جهت یادگیری مجدد سیکل طبیعی نوار قلب را به ذهنتان بسپارید.

سیستم اعصاب قلب چگونه است، قلب سیستم عصبی خودکار دارد یعنی قلب توسط سیستم عصبی خودکار که شامل اعصاب سمپاتیک و اعصاب پاراسمپاتیک است تنظیم می‌شود اعصاب سمپاتیک باعث افزایش ضربان قلب و اعصاب پارا سمباتیک باعث کاهش ضربان قلب می‌شود.

سیتسم عصبی خودکار قلب همچنین باعث کنترل سرعت ضربان‌سازی گره سینوسی می‌باشد و همچنین باعث تنظیم جریان خون و فشار خون می‌شود و این اعمال از طریق تنظیم انقباض و انبساط شریانهای کل بدن اعمال می‌شود.

بنابراین جریان خون بستگی به سرعت ضربان قلب دارد لذا تحریک اعصاب سمپاتیک موجب افزایش سرعت جریان ضربان‌سازی گره‌سینوسی دهلیزی و تحریک اعصاب پاراسمباتیک موجب کاهش ضربان‌سازی می‌شود بنابراین برای تنظیم ضربان قلب تعادل بین سیستم اعصاب سمباتیک و پاراسمباتیک باشد.

سرعت ضربان قلب سرعت ضربان قلب به معنی تعداد سیکل‌ها در دقیقه می‌باشد که بطور طبیعی در بالغین بین 60 تا 100 بار در دقیقه می‌باشد.

بنابراین مرکز ضربان‌سازی قلب که به آن مرکزی ضربان‌سازی غالب قلب می‌گویند در هر دقیقه 60 تا 100 بار ضربان می‌سازد شکل زیر را بخاطر بسپارید.

همانطور که قبلاً ذکر شد این گره سینوسی دهلیزی در دیواره فوقانی خلفی دهلیز راست قرار دارد و این گره سینوسی دهلیزی است که سبب انتشار یکسری ضربان منظم می‌شود و به این ضربان منظم ریتم سینوسی می‌گویند بطور طبیعی یبن 60 تا 100 بار در دقیقه است اگر این ضربان کمتر از 60 بار یا بیشتر از 100 بار در دقیقه باشد مرکز ضربان قلب دچار آسیب شده‌است.

اگر تعداد ضربان قلب کمتر از 60 بار در دقیقه باشد به این حالت می‌گویند که قلب آهسته ضربان دارد که برادی‌کادری می‌گویند که علت آن اکثر اوقات فعالیت بیش از حد اعصاب پاراسمپاتیک است.

و این کاهش ضربان قلب ممکن است گاهی اوقات به حدی باشد که گردش خون و خونرسانی به مغز کاهش یابد و موجب سنکوپ گردد.

اگر تعداد ضربان قلب بیش از 100 بار در دقیقه باشد یعنی گره‌سینوسی دهلیزی با سرعت بیش از 100 بار در دقیقه وظیفه ضربان‌سازی قلب را برعهده بگیرد که این حالت می‌گویند قلب ضربان سریع دارد یا به عبارتی تاکیکاردی می‌نامند و شایعترین علت تاکی‌کاردی ورزش است که موجب تحریک اعصاب سمپاتیک و آن نیز سبب تحریک گره‌سینوسی دهلیزی می‌شود مجدداً به خاطر بسپارید که مرکز غالب ضربان‌سازی قلب همان گره‌سینوسی دهلیزی است که در قسمت فوقانی خلفی دیواره دهلیز راست قرار دارد.

نکته قابل توجه این است وقتی این مرکز غالب ضربان‌سازی می‌کند.

همه کانونهای ضربان‌سازی قلب خاموش می‌شوند در قلب همانطور که متذکر شدیم نواحی وجود دارند که اینها می‌توانند ضربان‌سازی کنند و ضربان‌سازی آنها بالقوه بوده.

در وضعیت اضطراری و در شرایطی که مرکز غالب ضربان نمی‌تواند عمل ضربان‌سازی را انجام دهد این مرکزها با توجه شرایط خاص خود شروع به ضربان‌سازی می‌کند در شرایط طبیعی این کانونهای ضربان‌ساز خاموش هستند و فقط مرکز ضربان‌سازی گره‌سینوسی دهلیزی است اگر این مرکز دچاز مشکل و عیب شود یکی از ضربان‌سازی خاموش شروع به فعالیت می‌کند.

حال محلهای که این ضربان‌سازها وجود دارند: گره دهلیزی است محل اتصال دهلیزها به بطن‌ها وجود دارند زمانی که ضربان‌سازی بالاتر از خود نتواند عمل ضربان‌سازی را انجام دهد این مرکز شروع به ضربان‌سازی می‌کند.

سومین محل ضربان‌سازی خود بطن‌ها هستند.

روال کار ضربان‌سازی به این صورت است اگر یکی از مرکز شروع به ضربان‌سازی کند کانونهای دیگری خاموش هستند.

اگر گره‌سینوسی شروع به ضربان‌سازی کند که این عمل طبیعی قلب است کانونهای که ضربان‌ساز بالقوه‌ای دارند خاموش هستند و اگر گره‌سینوسی دچار مشکل شود عمل ضربان‌سازی انجام ندهد گره پائین‌تر از آن که محل اتصال دهلیزها به بطن‌ها است که به آن گره دهلیزی بطنی می‌گویند شروع به ضربان‌سازی می‌کند و کانونهای پائین‌تر از آن خاموش هستند و اگر این گره دهلیزی بطنی دچار مشکل وآسیب شود کانونی که در بطن‌ها است شروع به ضربان‌‌سازی می‌کند.س این کانونهای ضربان بالقوه عبارتند از: سرعت ضربان‌سازی دهلیزی که در حدود 60 تا 80 ضربه در دقیقه است.

سرعت ضربان‌سازی محل اتصال دهلیزی بطنی در 40 تا 60 ضربه در دقیقه است.

سرعت ضربان‌سازی بطنی در حدود 20 تا 40 ضربه در دقیقه می‌باشد.

نکته قابل توجه این است زمانی که یک کانون شروع به ضربان‌سازی می‌کند تمام کانونهایی که با سرعت آهسته‌تر از خودش را سرکوب می‌کند.

اگر گره‌سینوسی دهلیزی از کار بیافتد اولین کانونی که ضربان‌سازی را انجام می‌دهد کانون دهلیزی است که می‌تواند وظیفه ضربان‌سازی را با سرعت ذاتی خود در حدود 60 تا 80 ضربه در دقیقه برعهده بگیرد.

اگر کانون دهلیزی از کار بیافتد دومین کانونی که شروع به ضربان‌سازی می‌کند محل اتصال دهلیزها به بطن‌ها می‌باشد این حالت زمانی است عدم وجود تحریک الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها می‌باشد.

بنابراین کانون با سرعت ذاتی خود در حدود 40 تا 60 ضربه در دقیقه وظیفه ضربان‌سازی را برعهده می‌گیرد بخاطر دارید که گره دهلیزی بطنی تنها راه هدایتی بین سیتسم هدایتی دهلیزها و بطن‌ها است با بلوک کامل هدایتی د رگره دهلیزی بطنی که در بالای محل اتصال دهلیز به بطن است هیچ تحریک الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها منتقل نمی‌شود و کانون خاموش موجود در بطن‌ها تحریک می‌شوند تا ضربان‌سازی را انجام و بطن‌ها فعال گردد.

بنابراین کانونهای ضربان‌سازی بالقوه‌ای که بطن‌ها هستند فعال شده عمل ضربان‌سازی را انجام می‌دهند و این زمانی است که تحریکات ضربان‌سازی منظم از مناطق بالاتر وجود نداشته باشد بطن‌ها شروع به ضربان‌سازی با سرعت ذاتی خود که در حدود 20 تا 40 ضربه در دقیقه است کار ضربان‌سازی را آغاز می‌کنند پس با توجه به تعداد ضربان در دقیقه می‌تواند گفت کدام کانون محل ضربان‌سازی را انجام می‌دهند و نکته قابل توجه آن است کانونهای خاموش بطنی زمانی فعال می‌شوند که کانونهای بالاتر عمل ضربان‌سازی را انجام ندهند و مکانیسم سرکوب توسط ضربان سریع از روی این کانون برداشته شود.

بطور کلی یاد می‌گیریم مرکز ضربان‌ساز قلب گره سینوسی که 60 تا 100 ضربه در دقیقه است که طبیعی‌ترین کار قلب توسط این گره است.

گره دهلیزی یا کانون دهلیزی که 60 تا 80 ضربه در دقیقه است.

کانون دهلیزی بطنی که 40 تا 60 ضربه در دقیقه است.

کانون بطنی که 20 تا 40 ضربه در دقیقه است.

مجدداً جهت یادگیری مرکز ضربان‌سازی پشتیبان در قلب را مرور می‌کنیم.

اگر مرکز غالب که همان گره‌سینوسی عمل ضربان‌سازی آن متوقف شده یک کانون ضربان‌ساز دهلیزی با سرعت ذاتی خود در حدود 60 تا 80 بار در دقیقه است ضربان‌سازی می‌کند اگر این کانون هم متوقف شود کانون درمحل اتصال دهلیزها به بطن می‌تواند وظیفه ضربان‌سازی را با سرعت ذاتی خود در حدود 40 تا 60 ضربه در دقیقه است برعهده بگیرد.

بطن‌ها نیز زمانی‌که ضربان‌سازی بالاتر متوقف شود شروع به ضربان‌سازی می‌‌شوند که ضربان‌سازی بطنی با سرعت ذاتی خود در حدود 20 تا 40 ضربه در دقیقه ضربان‌سازی می‌کند.

سرعت ضربان‌ قلب را روی نوار قلب چگونه محاسبه می‌کنید.

برای محاسبه سرعت ضربان قلب لازم نیست حتماً کلمه‌ای را حفظ کنید و یا به خودتان و به ذهنتان فشار بیاورید فقط لازم است اعداد را به ترتیب حفظ کنید 50 ،60،75،100 ، 150 ، 300 ابتدا نوار قلب را جلو خود بگذارید و موج R را پیدا کرده و آنرا بررسی کنید و به دنبال یک موج R بگردید که برروی خط مشکی ضخیم نوار قلب منطبق باشد در نظر بگیرید سپس اعداد را به ترتیب برروی خط مشکی ضخیم‌ بعدی در ذهن خود قرار بدهید.

اعداد به ترتیب 300-150-100-75-60-50 هستند.