این حوزه آبخیز با مساحت 437،150 کیلومتر مربع یکی از پهناورترین حوزه آبخیز‌های ایران محسوب می‌گردد و رودخانه‌های غرب، جنوب غربی و جنوب زیرحوزه های سرچشمه گرفته از کوههای زاگرس و بشاگرد و بلوچستان را در بر می‌گیرد.
جمعاً 29 رودخانه با مساحت بیش از 1000 کیلومتر مربع در این زیرحوزه وجود دارد که یا به درون کشور عراق جریان می‌یابند و پس از پیوستن به رودخانه دجله به خلیج فارس می‌ریزند و یا بطور مستقیم به خلیج مزبور و یا دریای عمان وارد می‌گردند.
برخی ازبزگترین رودخانه‌های این حوزه آبخیز به ترتیب از شمال تا جنوب خاوری عبارتند از: سیروان، کرخه، کارون، جراحی، زهره، هله، موند، کل، میناب و سرباز.
در باب اهمیت این زیرحوزه فقط به این نکته بسنده می شود که رودهای دشت خوزستان به تنهائی 30 درصد منابع آب کشور را دارا می باشند حوزه خلیج فارس و دریای عمان این حوزه آبخیز با مساحت 437،150 کیلومتر مربع یکی از پهناورترین حوزه آبخیز‌های ایران محسوب می‌گردد و رودخانه‌های غرب، جنوب غربی و جنوب زیرحوزه های سرچشمه گرفته از کوههای زاگرس و بشاگرد و بلوچستان را در بر می‌گیرد.
برخی ازبزگترین رودخانه‌های این حوزه آبخیز به ترتیب از شمال تا جنوب خاوری عبارتند از: سیروان، کرخه، کارون، جراحی، زهره، هله، موند، کل، میناب و سرباز.
در باب اهمیت این زیرحوزه فقط به این نکته بسنده می شود که رودهای دشت خوزستان به تنهائی 30 درصد منابع آب کشور را دارا می باشندبه گزارش خبرنگار بخش ایران‌شناسی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در این همایش دو روزه که در دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزاری میشود، احسان اشراقی ـ مورخ و استاد دانشگاه ـ در سخنرانی با عنوان «صفویان و خلیج فارس» اظهار داشت: ظهور دولت صفوی در اوایل قرن دهم هجری قمری که مقارن با آغاز قرن 16 میلادی است، یکی از رویدادهای مهم تاریخ ایران محسوب میشود.
پیدایش این دولت که مبانی قدرت خود را پس از قرن‌ها پراکندگی، عدم یکپارچگی ملی و نشیب و فرازهای تاریخی بر وحدت سیاسی و حاکمیت مرکزی و رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع و مرزهای شناخته‌شده‌ی تاریخی استوار ساخته بود، سبب شد، تا ایران نقش عمده‌ی خود را در جریان‌های سیاسی دنیای اسلام و جهان غرب بتواند ایفا کند.
وی ادامه داد: ظهور این دولت در عین حال با دوران اکتشافات دریایی در غرب و نفوذ استعمارگران اروپایی به آب‌های اقیانوس هند و دریای عمان و خلیج فارس مقارن است.
او افزود: تحقیق در خلیج فارس هنوز به کمال نرسیده است؛ زیرا بیشتر مدارک ما درباره‌ی خلیج فارس از منابع یونانی، پرتغالی، اسپانیایی و عرب است، درحالی‌که مدارک خود ما در این‌باره بسیار کم‌اند و وظیفه‌ی برگزارکنندگان این جلسه، جمع‌آوری مدارک و مستندات بیشتر است.
اشراقی اضافه کرد: از نیم قرن اخیر، اقدامات مذبوحانه‌یی در جهت جعل نام‌های تاریخی انجام گرفته‌اند که بیشترین کاربرد آنها را در مسایل سیاسی و جعل نام خلیج فارس می‌توان دانست.
در این همایش، سیدجعفر حمیدی ـ استاد دانشگاه شهید بهشتی ـ درباره‌ی زمان‌شناسی تاریخی، مدنی و فرهنگی خلیج فارس ـ به سخنرانی پرداخت و گفت: برای پی بردن به عمر زمین، فرضیه‌های متعددی ارایه شده‌اند، به‌طوری که نخستین خشکی روی زمین را «پانژه‌آ» گفته‌اند؛ این خشکی پس از میلیون‌ها سال به دو قاره تقسیم شد که آن دو نیز به سرزمین‌های مختلفی تقسیم شدند و به‌دنبال تحولات و لرزش‌های مداوم زمین، 35 میلیون سال پیش، خلیج فارس در دنباله‌ی اقیانوس هند و پیشرفتگی‌های دریای عمان به‌وجود آمد و پنج میلیون سال بعد، براثر زمین‌لرزه‌های بسیار، تنگه‌ی هرمز آشکار شد و خلیج فارس به دریاهای آزاد راه یافت.
این محقق تاریخ بیان کرد: از ده هزار سال پیش، یعنی از آغاز دوران چهارم زمین‌شناسی و بعد از آن‌که آب آرامش خود را بازیافت و خشکی‌ها گسترش یافتند، تمدن‌های گوناگون در حاشیه و مجاورت خلیج فارس پیدا شدند؛ تمدن‌هایی مانند سومر، ایلام، اکد آشور، هخامنشی و ساسانی.
او ادامه داد: خلیج فارس از آغاز تا امروز مورد نظر جهانگردان و متجاوزان بوده است، به‌طوری که اروپاییان سال‌ها و بلکه قرن‌ها بر این نواحی تسلط داشته‌اند.
حمیدی همچنین با آوردن اشعاری از شاعران پارسی‌گو، افزود: فراوانی این اشعار، نشانه‌هایی از فرهنگ و تمدن کهنسال این خلیج با عظمت است.
به گزارش ایسنا، مقصودعلی صادقی ـ استاد تاریخ دانشگاه تبریز ـ مقاله‌ای را با عنوان «مورخان ایرانی روزگار صفوی و مساله هرموز» ایراد کرد.
وی در این مقاله، به پدیده‌ی استعمار اروپایی در قرن‌های جدید از قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی و تاثیرات آن بر ایران و بخصوص خلیج فارس و نیز مساله هرموز اشاره کرد.
علیرضا خلیفه‌زاده ـ محقق تاریخ گناوه و بوشهر ـ نیز درباره‌ی نقش دیراب در تحولات قرن هشتم خلیج فارس و وقایع مربوط به این مناطق سخنانی بیان کرد.
در ادامه‌ی این همایش، احمد حبیبی ـ محقق ـ درباره‌ی مثل‌های خلیج فارس و استان هرمزگان به ایراد سخن پرداخت و گفت: کرانه‌های خلیج فارس همیشه در فرهنگ و هنر ایران جایگاه خاص و ویژه‌ای داشته‌اند، به‌گونه‌ای که هنرمندان به‌نامی در این خطه‌ی ایران‌زمین پرورش یافته‌اند.
وی از وقایع‌نگاران و تاریخ‌نویسانی که بندر لنگه را شهر بادگیرهای خلیج فارس نام نهاده‌اند، نام برد و افزود: هنگامی که به مطالعه‌ی شعرها، آثار دانشمندان و نوشته‌های عالمان و نویسندگان شهرستان‌های بندر لنگه، بستک و دیگر نقاط خلیج فارس مبادرت می‌ورزیم، به‌خوبی احساس نوستالوژیک و یاد زادگاه و سرزمین آبا و اجدادی آفرینندگان این کتب و آثار را درک می‌کنیم.
همچنین رسول جعفریان ـ محقق ـ درباره‌ی تعامل مذهبی ساکنان سواحل جنوبی و سواحل شمالی خلیج فارس، اظهار داشت: به لحاظ مذهبی در طول تاریخ، این دو منطقه مراوداتی با هم داشته‌اند، چه پیش از اسلام در آیین زرتشتی و چه پس از اسلام، این تعامل یکسره وجود داشته است.
وی اضافه کرد: ساکنان هر کدام از این نواحی، به اقتضای شرایط به منطقه‌ای دیگر مهاجرت می‌کردند و به همین دلیل است که بخشی از ترکیب جمعیتی ـ نژادی این مناطق با این مهاجرت‌ها قابل تفسیر است.
او همچنین از مناسبات تجاری بین این دو منطقه سخن به میان آورد.
در ادامه‌ی همایش، علی‌اشرف صادقی ـ عضو فرهنگستان زبان فارسی ـ سخنرانی خود را تحت عنوان گویش‌های محلی استان فارس و نواحی ساحلی خلیج فارس ایراد کرد.
وی با اشاره به گویش‌ها و لهجه‌های موجود در خلیج فارس و مناطق جنوبی به ذکر تاریخی و دلایل آنها پرداخت و طریقه‌ی شناخت آنها را در اشعار بزرگانی چون حافظ و سعدی توضیح داد.
او اظهار داشت: در گویش‌های بعضی از مناطق خلیج فارس هنوز واژه‌ی (قاف) وارد نشده است؛ زیرا (قاف) یک واژه‌ی عربی است.
همچنین محمدرضا وصفی نیز گفت: پدیداری دولت صفوی در سال 1501 میلادی (907 هجری قمری) به‌دنبال سه رویداد مهم در نیمه‌ی دوم قرن پانزدهم میلادی روی داد که از نگاه تاریخ تمدن بشری بسیار مهم است.
او یکی از واقعه‌های این دوران را سقوط آخرین پایگاه اجتماعی ـ سیاسی مسلمانان در آندلس ارزیابی و بیان کرد: این رویداد به نوع خود، نتیجه‌ی تراکمی از کشاکش تاریخی بین دو حوزه‌ی تمدن اسلام و مسیحیت و کهن‌تر از آن، تمدن فارس و یونان یا فارس و رم است.
حسین نوربخش ـ پژوهشگر ـ نیز بندر لنگه را عروس خلیج فارس خواند و موضوع‌های مربوط به بندر لنگه را در سه عنوان بندر لنگه‌ی دیروز، بندر لنگه‌ی امروز و بندر لنگه‌ی فردا مطرح کرد.
وی موقعیت جغرافیایی بندر لنگه را تشریح کرد: بندر لنگه یکی از شهرستان‌های صاحب نام استان هرمزگان است که در دامان خلیج فارس واقع شده است و بین بوشهر و بندرعباس قرار دارد.
او افزود: در سال‌های دور، بندر لنگه یکی از معتبرترین و آبادترین بنادر ایران و از جمله مراکز مهم اقتصاد خاورمیانه به‌شمار می‌رفته و به‌خاطر نداشتن نظیر و مانند به «بندر لنگه» یا «عروس خلیج فارس» شهرت داشته است.
به گزارش ایسنا، عبدالرسول خیراندیش ـ استاد دانشگاه ـ هم سخنرانی خود را با موضوع نوروز دریایی (مبنای تقویمی دریانوردی، تجارت و زراعت در خلیج فارس) بیان کرد.
این محقق نوروز را یکی از مهم‌ترین پدیده‌های فرهنگی جهان و ایران و یکی از عوامل شناسایی حوزه‌ی تمدن ایران دانست.
وی زمینه‌های مطالعاتی نوروز را تنها متعلق به نواحی داخلی ایران که مبتنی بر اقتصاد کشاورزی یا دامداری است، ندانست و افزود: برپایی جشن‌های نوروز در ممالکی که با کشور ایران پیوستگی ارضی دارند، گواه قاطعی بر این مدعاست که به‌کارگیری نوروز در تقویم دریانوردی نیز مطرح بوده و نه‌تنها در سواحل جنوب ایران، بلکه در گستره‌ای وسیع از اقیانوس هند کاربرد داشته است.
خیراندیش اظهار داشت: نوروز به‌عنوان مبنایی برای محاسبات نجومی و انجام سفرهای دریایی، کم‌کم موجب پدید آمدن نوع خاصی از نوروز، موسوم به نوروز دریایی شده است که حتا می‌تواند به‌عنوان منشا نوروز مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
براساس این گزارش، عبدالمجید ارفعی ـ کارشناس خطوط دوره‌ی باستان ـ سخنان خود را با موضوع تموکن 1 و 2 در گل‌نوشته‌های هخامنشی ایراد کرد.
وی گل‌نوشته‌های باروی تخت جمشید را که تا به امروز خوانده شده‌اند، 43 تموکن (tamukkan) دانست و بیان کرد: براساس شواهد در متن گل‌نوشته‌های هخامنشی با یک نام روبه‌رو هستیم که این امر در ایران دیروز و امروز بی‌سابقه نیست و با بررسی‌های دقیق در آن درمی‌یابیم که در 42 مورد مکان (شهر تموکن) باید در شرق تخت جمشید، بر سر راه تخت جمشید ـ کرمان بوده باشد و با پیوند با شهرهای شرقی ایالت پارس، بویژه نی‌ریز تنها یک‌بار از آن یاد شده است.
در ادامه‌ی این همایش، بیژن اسدی ـ عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ـ موقعیت ویژه‌ی اقتصادی ـ تجاری جزیره‌ی کیش در تاریخ را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و گفت: در میان جزایر و بنادر تاریخی و مشهور منطقه‌ی خلیج فارس، جزیره‌ی کیش همواره از اهمیت تجاری و اقتصادی بالایی برخوردار بوده است.
این مدرس مسایل سیاسی، انرژی خاورمیانه و خلیج فارس، ادامه داد: جزیره‌ی کیش در دوران فعالیت خود از اواخر قرن پنجم تا اواخر قرن هشتم هجری قمری به‌مدت سه قرن بسیار آباد و از نظر تجاری و بازرگانی بسیار پرتحرک بوده است، چنان‌چه در این دوره، بسیاری از راه‌های تجارت دریایی منطقه به کیش منتهی می‌شدند و مورخان و جهانگردان خارجی در نوشته‌های خود از اهمیت و موقعیت ویژه‌ی تجاری کیش همواره بحث کرده‌اند.
هیبت‌الله مالکی ـ عضو هیات علمی دانشگاه فیروز‌آباد فارس ـ نیز به ایراد سخن پرداخت و با آوردن نمونه‌هایی از ارجوزه خلیج فارس ابن ماجد کنگی، گفت: ایرانیان باستان از دیرباز به دریانوردی، سیر و سفر و بازرگانی در دریای چین و هند نام‌آور بوده‌اند، به‌گونه‌ای که دریا در اندیشه‌ی ایرانیان همواره منبع ثروت و نعمت و بزرگراه ترقی بازرگانی و یکی از راه‌های شایسته ملت‌ها و مسیری هموار برای گفت‌وگوی تمدن‌ها بوده است مطالب مرتبطخلیج فارس، نامی به قدمت تاریخ جعل تاریخ با تطمیع در موزه لوور اعتراض حسینی به حذف نام خلیج فارس از نقشه راهنمای موزه لوور نام های سرزمین ایران پایان شانزدهمین همایش بین المللی خلیج فارس کارتوگرافی؛ از هنر تا جنگ شانزدهمین همایش بین المللی خلیج فارس