مقدمه به موجب اصلاحی قانون تجارت، مصوب 1347 «شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن هاست و طبق حین قانون «شرکت سهامی» شرکت بازرگانی محسوب می شود و او این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد».
در شرکت های سهامی عده شرکا نباید از 3 نفر کمتر باشد.
طبق قانون یاد شده حداقل میزان سرمایه نیز یک میلیون ریال در شرکت های سهامی خاص و پنج میلیون ریال در سهامی عام است بنابراین مشخصات ویژه این نوع شرکت ها عبارت است از : سرمایه به سهام متساوی تقسیم شده باشد.
مسئولیت دارندگان سهام فقط محدود به سهام آن هاست .
کلیه عملیات شرکت، بازرگانی محسوب می شود .
عده شرکا کمتر از 3 نفر نخواهد بود سرمایه شرکت از مبلغ معینی نباید کمتر باشد.
تقسیم سرمابه به سهام مسلم است شرکت ها باید دارای سرمایه باشد و اساس کار هر شرکت تجارتی، سرمایه است .
منتهی در این قسم شرکت ها سرمایه باید به قسمت های مساوی تقسیم شده باشد و هر قسمت را «سهم» می گویند اگر شرکتی دو میلیون ریال سرمایه دارد باید به هزار سهم دو هزار ریالی و یا پانصد سهم چهار هزار ریالی تقسیم شده باشد و چنین شرکتی نمی تواند یک میلیون ریال از سرمایه خود را به 500 سهم دو هزار ریالی و بقیه را مثلاً به 250 سهم چهار هزار ریالی تقسیم نماید در این گونه شرکت ها، سهامداران لازم نیست که هر یک فقط یک سهم داشته باشند بلکه هر سهامدار می تواند به هر مقدار دلخواه سهم خریداری نماید، مثلاً در شرکتی که سرمایه آن به یک صد سهم تقسیم شده است ممکن است یک سهامدار هفتاد سهم و سهامدار دیگر بیست سهم و بقیه سهامداران هر کدام یک سهم یا دو سهم داشته باشد.
مسئولیت دارندگان سهام در شرکتهای سهامی سهامداران به میزان سهام متعلق به خود مسئول هستند و زاید بر آن مسئولیتی ندارند و اگر شرکت به نحوی متضرر گردد که علاوه بر سرمایه مبنی هم بدهکار شود صاحبان سهام ملزم به پرداخت دیون شرکت نخواهند بود اگر شرکتی که سرمایه آن دو میلیون ریال است ورشکست شود و به نحوی که پانصد هزار ریال با احتساب سرمایه کسری ایجاد شود طلبکاران حق مطالبه از سهامداران را نخواهد داشت زیرا شخصیت و اعتقاب سهامداران به هیچ وجه در شرکت دخالتی ندارد.
تعداد سهامداران: در شرکتی سهامی خاص تعداد شرکا نباید از 3 نفر کمتر باشد این رقم در شرکت سهامی عام، حداقل 5 نفر است .
تعیین حداقل تعداد سهامداران به 3 یا 5 نفر برای تطبیق با سایر مقررات شرکت سهامی است زیرا به موجب قانون تجارت «شرکت های سهامی به وسیله هیئت مدیره ای که از صاحبان سهام انتخاب شده اند وئلا یالبضأ قابل عزل می باشد اداره خواهد شد عده اعضا هیئت مدیره در شرکت سهامی خاص و عام به ترتیب نباید از 3 یا 5 نفر کمتر باشد» بنابراین در شرکت سهامی عام تعداد شرکتها نباید کمتر از 5 نفر باشد.
انواع شرکت سهامی : قانون تجارت شرکت های سهامی را به دو نوع زیر تقسیم نموده است : شرکت سهامی عام شرکت سهامی خاص شرکت سهامی عام : شرکت سهامی عام شرکت که موسسان آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق خروش سهام به مردم تأمین می کنند به این طریق که آنان قبلاً بیست درصد سرمایه را خودشان تعهد کرده حداقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد شده را در جای به نام «شرکت در شرف تأمین» در یکی از بانک ها سپرده گذاری می کنند و سپس اظهار نامه ای به ضمیمه طرح اساس نامه شرکت و طرح اعلامیه پذیر نویسی سهام، به مراجع ثبت شرکت ها تسلیم می نمایند شرکت سهامی عام، کاملترین نوع شرکت سهامی ست که برای انجام امور تجارتی و بازرگانی مهم تشکیل می شود که سرمایه خردی کناف آن را نمی دهد فکر تأسیس هر شرکت ابتدا از ناحیه اشخاصی ایجاد می شود که به آن ها «موسسان» گفته می شود.
موسسین: قبل از هر کار، موسسان باید بیست درصد سرمایه را تعهد نمایند درست کم، سی و پنج درصد از مبلغ تعهد شده را نزدیکی از بانک ها در حسابی به نام «شرکت در شرف تأسیس» بسپارند.
مثلاً در شرکتی از این دست که با سرمایه یکصد میلیون ریال تأسیس می شود.
موسسان باید حداقل بیست میلیون ریال آن را تعهد نموده هفت میلیون ریال آن را که معادل سی و پنج درصد مورد تعهد است نقداً پرداخت کنند و در حسابی جدیدی که به نام «شرکت سهامی در شرف تأسیس» می باشد و با قید اسم شرکت) نزدیکی از بانک های کشور به امانت گذارند هرگاه تمام یا قسمت از تعهد مومنان به صورت غیر نقد (مانند امتیاز یا ملک) باشد باید عین آن یا اسناد مالکیت آن را در نزد همان بانکی که برای پرداخت مبلغ نقدی حساب باز شده است توزیع نمایند .
سپس اظهار نامه ای که معمولاً چاپی و حاکی از موادی است که در قانون ذکر شده به ضمیمه طرح اساسنامه و طرح اعلامیه پذیره نویس سهام که به امضای کلیه مومنان رسیده باشد منضم به گواهی نامه بانک، دایر بر موجود بودن حساب سپرده و تسلیم مدارک مربوط به آورده غیر نقدی در صورتی که تعهد مومنان به صورت غیر نقد باشد به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نمایند این مدارک باید به امضای موسسان رسیده باشد مراجع مثبت شرکت ها در تهران اداره ثبت شرکت ها و در شهرستان دایره ثبت شرکت ها و در نقاطی که فاقد دایره ثبت شرکت ها باشد اداره ی ثبت اسناد محل خواهد بود مرجع ثبت شرکت ها پس از مطالعه اظهار نامه و ضمایم آن و تطبیق مندرجات آن با قانون، اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویس را صادر خواهد نمود.
پدیده نویسی : تعهد پرداخت سهام را که از ناحیه اشخاص به عمل می آید پذیره نویسی نامیده می شود.
به موجب آگهی (که اصطلاح قانونی آن در این مورد «اعلامیه» است اشخاصی که مایل به سرمایه گذاری در شرکت سهامی عام هستند دعوت می شوند تا با ملاظحه عملی که شرکت برای انجام آن تأسیس می شود و سرمایه ای که در نظر گرفته شده است و با اطلاع از سوابق و شخصیت موسسان در خرید سهام شرکت نمایند.
طرح اعلامیه مزبور باید شامل نکات زیر باشد: نام شرکت موضوع شرکت مرکز اصلی شرکت و شعب آن در صورتی که تأسیس شعبه مورد نظر باشد.
مدت شرکت هویت کامل و اقامتگاه و شغل موسسان .
(در صورتی که بعضی از آن ها در امور مربوط به مضووع شرکت تخصص یا اطلاعاتی داشته باشند ذکر آن به اختصار لازم است ) .
مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک و تعداد و نوع سهام در مورد سرمایه غیر نقد (جنسی) تعیین مقدار و مشخصات و اوصاف و ارزش آن .
در صورتی که موسسان مزایایی برای خود در نظر گرفته اند تعیین چگونگی و موجبات آن مزایا.
تعیین مقداری از سرمایه که موسسان تعهد کرده و مبلغی که پرداخت کرده اند .
ذکر هزینه هایی که موسسان تا آن موقع برای تدارک مقدمات تشکیل شرکت پرداخت کرده اند و برآورد هزینه های لازم تا شروع فعالیت شرکت .
10- در صورتی که انجام موضوع شرکت قانوناً مستلزم موافقت مراجع خاصی باشد ذکر مشخصات اجازه نامه یا موافقت اصولی آن مراجع .
11- ذکر حداقل سهامی که هنگام پذیره نویسی باید از سوی پذیره نویس تعهد شود و تعیین مبلغی از آن که باید مقارن پذیره نویسی نقداً پرداخت گردد.
12- ذکر شماره و مشخصات حساب بانکی که مبلغ نقدی سهام مورد تعهد باید به آن حساب پرداخت شود و تعیین مهلتی که اشخاص می توانند برای پذیره نویسی و پرداخت مبلغ نقدی به بانک مراجعه کنند.
13- تصریح به این که اظهار نامه موسسان به انضمام طرح اساس نامه برای مراجعه علاقه مندان به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم شده است .
14- ذکر نام روزنامه کثیر الانتشاری که هرگونه دعوت و اطلاعیه بعدی تا تشکیل مجمع عمومی موسس منحصراً در آن منتشر خواهد شد .
15- چگونگی تخصیص سهام به پذیره نویسان .
هزینه تأسیس : برای تشکیل و ثبت شرکت سهامی، انجام هزینه هایی از جمله هزینه های تهیه اساس نامه حقوق ثبتی، حق تمبر، حق المشاوره های حقوقی و نظایر آن ها ضروری است .
این هزینه ها را «هزینه تأسیس» می گویند هزینه های تأسیس تحت سر فصل دارایی های نامشهود، در تراز نامه درج و طبق قانون مالیات های مستقیم می توانند تا 10 سال مستهلک شوند.
مجمع عمومی موسس : با سپری شدن مهلتی که برای پذیره نویسی معین شده است و یا در صورتی که مدت پذیره نویسی تمدید شده باشد از انقضای مدت تمدید شده موسسان حداکثر تا یک ماه به تعهدات پذیره نویسان رسیدگی و پس از احراز این که پرداخت تمام سرمایه شرکت تعهد کنندگان را تعیین و اعلام می کنند و مجمع عمومی موسسان را دعوت می نمایند دعوت مجمع عمومی موسسان به این طریق خواهد بود که تاریخ تشکیل مجمع در روزنامه ای که در اعلامیه پذیره نویسی معلوم شده آگهی می شود و علاوه بر آن به موجب دعوت نامه جداگانه، کلیه تعهد کنندگان سهام برای روز و ساعت معین دعوت می شوند و معمولاً دستور مجمع عمومی موسسان هم در آن قید می گردد.
با سپری شدن مهلتی که برای پذیره نویسی معین شده است و یا در صورتی که مدت پذیره نویسی تمدید شده باشد از انقضای مدت تمدید شده موسسان حداکثر تا یک ماه به تعهدات پذیره نویسان رسیدگی و پس از احراز این که پرداخت تمام سرمایه شرکت تعهد کنندگان را تعیین و اعلام می کنند و مجمع عمومی موسسان را دعوت می نمایند دعوت مجمع عمومی موسسان به این طریق خواهد بود که تاریخ تشکیل مجمع در روزنامه ای که در اعلامیه پذیره نویسی معلوم شده آگهی می شود و علاوه بر آن به موجب دعوت نامه جداگانه، کلیه تعهد کنندگان سهام برای روز و ساعت معین دعوت می شوند و معمولاً دستور مجمع عمومی موسسان هم در آن قید می گردد.
ثبت شرکت سهامی عام : اساس نامه ای که به تصویب مجمع موسس رسیده است به ضمیمه صورتجلسه مجمع و اعلامیه قبولی مدیران و بازرسان برای ثبت شرکت به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم خواهد شد هرگاه تا شش ماه از تاریخ مراجعه تسلیم نموده اند، شرکت سهامی عام با تشریفاتی که ذکر شد به ثبت نرسد، با درخواست هر یک از موسسان یا پذیره نویسان مرجع ثبت شرکت ها که اظهار نامه (قبلی) به آن تسلیم شده است گواهی نامه ای حاکی از عدم ثبت شرکت، صادر می کند و به بانکی که تعهد سهام و تأدیه وجوه در آن به عمل آمده است ارسال می دارد تا موسسان و پذیره نویسان به بانک مراجعه و تعهدنامه و وجوه پرداختی خود را مستمر دارند در این صورت هر گونه هزینه ای که برای تأسیس شرکت پرداخت یا تعهد شده باشد به عهده موسسان خواهد بود بنابراین پذیره نویسانی که در اثر اعلامیه وجهی پرداخته اند بدون هیچ گونه هزینه پول خود را دریافت خواهند داشت .
مشخصات شرکت سهامی عام : این مشخصات که شرکت سهامی خاص فاقد آن است به شرح زیر می باشد.
در نام شرکت، قبل از اسم شرکت یا بلا فاصله پس از آن کلمه «عام» اضافه می شود.
مانند «شرکت سرمایه گذاری آینده نگر (سهامی عام )».
قبل از تشکیل شرکت، قسمتی از سرمایه شرکت را با صدور اعلامیه پذیری نویسی در اختیار عموم می گذارند تا اشخاص با مراجعه به بانک ها در خرید آن اقدام کنند .
سرمایه شرکت از 5 میلیون ریال نباید کمتر باشد .
هیئت مدیره شرکت سهامی عام، کمتر از 5 نفر نخواهد بود .
شرکت سهامی عام می تواند اورات قرضه منتشر کند.
شرکت می تواند سهام خود را برای فروش در بورس اوراق بهادار و بانک ها عرضه نماید.
در شرکت سهامی عام نقل و انتقال سهام نمی تواند مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجمع عمومی صاحبان سهام باشد .
در شرکت سهامی عام، مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد.
بازرسان شرکت سهامی عام باید دارای شرایط مخصوصی باشند.
شرکت سهامی خاص : شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن از سوی موسسان تأمین گردیده است.
چون تشکیل شرکت های سهامی عام با تشریفاتی که ذکر شد طولانی ست، قانون تجارت برای امور تجاری ماده تری که نیازمند شرکتهای کمتری است یک نوع شرکت سهامی مقرر داشته است که به شرح فوق «شرکت سهامی خاص » نامیده می شود.
در این قبیل شرکت ها صدور اعلامیه پذیره نویسی وجود ندارد تمام سرمایه از ناحیه موسسان تعهد و اقلاً سی و پنج درصد آن در یکی از بانک ها به نام «شرکت در شرف تأسیس» در حساب مخصوصی پرده می شود.
سرمایه شرکت سهامی خاص نباید کمتر از یک میلیون ریال باشد در صورتی که به عللی سرمایه شرکت تقلیل یابد باید سهامداران در ظرف مدت یکسال آن را جبران و یا شرکت را به نوع دیگری از شرکت، از قبیل با مسئولیت محدود یا تضامنی تبدیل نمایند.
در نام شرکت باید کلمه «خاص» قبل از ذکر نام شرکت و یا بلافاصله پس از آن اضافه شود.
مانند «شرکت سهامی خاص الوند» یا «شرکت سهامی امید – خاص» و قید کلمه خاص باید در اوراق شرکت ذکر گردد زیرا نوع شرکت ها در حقیقت نوع شرکت سهامی خصوصی اند که مراجعه کنندگان باید اطلاع داشته باشند.
شرکت سهامی خاص عبارت است از : در نام شرکت، قبل از اسم شرکت یا بعد از آن کلمه «خاص» باید اضافه شود و این کلمه در کلیه نوشته های شرکت و آگهی ها باید رعایت گردد.
سرمایه شرکت به وسیله خود موسسان تأمین می شود و آنان، حق صدور اعلامیه پذیره نویسی را ندارند.
سرمایه شرکت حداقل یکمیلیون ریال است هیئت مدیره شرکت سهامی خاص حداقل 3 نفر است شرکت سهامی خاص حق انتشار اوراق قرضه را ندارد شرکت سهامی خاص نمی تواند سهام خود را برای پذیره نویسی یا خروش در بورس اوراق بهادار یا توسط بانک ها عرضه نماید یا با انتشار آگهی یا هر نوع اقدام تبلیغاتی برای فروش سهام خود مبادرت کند.
تبدیل شرکت سهامی خاص به عام : شرکت سهامی خاص ممکن است در تمایل صاحبان سهام به شرکت سهامی عام تبدیل شود.
در چنین موردی طبق قانون تجارت رعایت چهار اصل زیر ضروری ست : موضوع تبدیل شرکت باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده برسد .
سرمایه شرکت به مبلغ 5 میلیون ریال رسیده باشد یا این که تصمیم گرفته شود که از طریق پذیره نویسی، سرمایه افزایش یابد.
دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته و دو ترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد.
اساسنامه شرکت براساس شرکت سهامی عام تنظیم یا اصلاح شود.
در این صورت، شرکت سهامی خاص باید ظرف یک ماه از تاریخ تصویب مجمع عهد صورت جلسه مجمع را به ضمیمه اساس نامه و دو ترازنامه و حساب سود و زیان که به تأثیر حسابدار رسمی رسیده باشد و صورت دارایی شرکت اعم از مقتول و غیر معقول و تقدیم آن که مورد تائید کارشناس رسمی وزارت دادگستری باشد ضمن اعلامیه ای به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نماید مسلم است مطابق قانون باید حاوی تمام نکات و مزایای شرکت، از قبیل نام و موضوع و سرمایه دویون و تعهدات باشد که به تصویب و امضای صاحبان سهام رسیده باشد در صورتی که افزایش سرمایه به عمل آمده باشد مرجع ثبت شرکت ها، مراتب را در روزنامه کثیر الانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می شود و یا دست کم در یک روزنامه کثیر الانتشار دیگر، آگهی می نماید.
هرگاه شرکت در نظر داشته باشد افزایش سرمایه خود را از طریق پذیره نویسی و شرکت مردم در خرید سهام افزایش دهد و به این مناسب، قصه صدور اعلامیه پذیره نویسی داشته باشد، مجمع ثبت شرکت ها پس از رسیدگی به اعلامیه، اجازه انتشار آن را صادر می کند در این صورت، مانند پذیره نویسی شرکت های سهامی عام، اعلامیه آن انتشار و اشخاص با مراجعه به بانک مربوط در خرید سهام اقدام می نمایند تنها تفاوتی که تعهد اشخاص در موقع تقاضای ثبت شرکت سهامی عام دارد این است که در این حالت باید قیمت اسمی سهام نقداً پرداخت شود.
در چنین موردی ، پس از رسیدگی هیئت مدیره و اعلام به ثبت شرکتی ها، به شرح فوق و نشر آگهی از طرف اداره ثبت ، شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تبدیل می شود .
اساسنامه : اساسنامه، مهم ترین سند شرکت سهامی و مدرکی ست که چارچوب فعالیت شرکت به آن بستگی دارد کلیه شرکت های سهامی، اعم از شرکت سهامی عام یا شرکت سهامی خاص باید دارای اساسنامه باشد اساسنامه، حدود اختیارات مجامع عمومی و هیئت مدیره را تعیین و تکلیف سود و زیان شرکت و مدت انحلال آن را معین می نماید.
اساسنامه تابع نظر موسسان و اکثریت دارندگان سهام است .
نام شرکت : شرکت سهامی باید دارای نام مخصوصی باشد زیرا نامیدن شرکت به نام سهامداران به علت این که مسئولیتی ندارند ممنوع است و چون هر شخصی حقوق مانند شخص حقیقی باید دارای نام باشد تا تشخیص داده شود از این رو، انتخاب نام برای شرکت ضروری و از مبانی اولیه تشکیل آن است .
مر کز اصلی شرکت : مرکز اصلی شرکت : یکی از مواردی است که باید در اساسنامه نوشته شود و معمولاً مجامع عمومی و جلسات هیئت مدیره در آن جا تشکیل می گردد مرگز شرکت، از سوی مجمع عمومی می تواند تغییر مکان داده شود .
موضوع شرکت : موضوع شرکت، هدفی است که شرکت برای آن تأسیس شده است .
مثلاً شرکتی که برای تولید خودرو یا سرمایه گذاری در صنایع پتروشیمی تشکیل شده عمل «تولید خودرو» و یا «سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی» موضوع شرکت است .
مدت شرکت : شرکت ممکن است برای مدت محدودی مثلاً 10 یا 30 سال تشکیل شود و نیز ممکن است این زمان نامحدود باشد در صورتی که مدت زمان فعالیت شرکت محدود باشد باید آن مدت، معلوم گردد و اثر آن این است که با فرا رسیدن تاریخ و انقضای مدت، شرکت به خودی خود منحل و بر چیده می شود.
مثلاً چنانچه برای ساختن یک فرودگاه، شرکت خاصی تشکیل شود با خاتمه عملیات ساخت و بهره برداری از فرودگاه، مدت زمان فعالیت شرکت مذکور، خاتمه یافته تلقی می شود .
حقوق صاحبان سهام : سرمایه هر شرکت سهامی عبارت است از جمع قیمت اسمی آن شرکت، بنابراین سرمایه به سهام متصاوی قسمت می شود و هر یک از سهامداران یک یا چند سهم آن را خواهند داشت .
پرداخت سرمایه : قانون اجازه داده است که در موقع تشکیل شرکت های سهامی عام، دارندگان سهام اقلأ سی و پنج درصد از مورد تعهد خود را پرداخت و باقی مانده آن را حداکثر ظرف مدت 5 سال پرداخت نمایند.
ولی هرگاه آورده های سهامداران، غیر نقدی باشد باید تمام آن تقدیم و تسلیم شده باشد.
سرمایه شرکت های سهامی ما مولأ شامل دو بخش است : سرمایه پرداخت شده که همان مبلغی است که سهامداران به حساب شرکت واریز کرده اند.
سرمایه تعهد شده ما به التفاوت مبلغ اسمی مبلغ واریز شده .
اهمیت سرمایه شرکت، بیشتر مورد نظر معامله کنندگان با شرکت است و اشخاص با اطلاع از اعتبار و میزان سرمایه با شرکت، قرار داد منعقد می کنند و یا معامله انجام می دهند به این دلیل هر شرکت باید در سربرگ های چاپی خود میزان سرمایه شرکت و آن قسمتی را که تأدیه شده درج نماید تا اشخاص طرف معامله با شرکت از سرمایه آن مطلع باشند.
سرمایه نقدی و غیر نقدی : سرمایه ، ممکن است نقدی یا غیر نقدی.
سرمایه نقدی که اغلب شرکت های سهامی دارند وجه نقد است .
سرمایه غیر نقدی مال یا امتیاز یا عملی ست که سهامداران در قبال سهام خریداری شده می پردازند مثلاً ممکن است در شرکتی که موضوع آن ساخت و ساز مسکن است شخصی یک قطعه زمین به ارزش یکصد میلیون ریال تسلیم و در مقابل، هزار سهم یکصد هزار ریالی قبول کند.
اندوخته قانونی : در تجارت امکان دارد زیانی متوجه شرکت شود که باعث از بین رفتن سرمایه شود در قانون تجارت پیش بینی شده است و قانون، هیئت مدیره شرکت را ملزم نموده است که پنج درصد از سود خالص شرکت را به اندوخته قانونی تخصیص دهد تا در حساب خاصی به نام «اندوخته قانونی» ثبت شود.
این الزام تا زمانی است که مانده اندوخته مذکور، معادلیک دهم سرمایه اصلی شرکت گردد و اضافه بر آن را قانون به اختیار شرکت گذاشته است.
افزایش سرمایه: در اثر پیشرفت کار و احتیاج به نقدینگی و یا انجام طرح های در دست اجرا، شرکت ها نیاز به افزایش سرمایه پیدا می کنند که ناچار می شوند به سرمایه خود اضافه نمایند.
در چنین حالتی شرکت ناچار است سهام جدیدی بفروشد در صورتی که در اساس نامه پیش بینی شده باشد می توان با رعایت آن اقدام به افزایش سرمایه و فروش سهم نمود.
افزایش سرمایه زمانی امکان پذیر است که سرمایه قبلی شرکت تماماً تادیه شده باشد و تا زمانی که شرکا هنوز تعهد قبلی خود را کاملاً انجام نداده و مبلغی از سرمایه را هنوز نپرداخته اند، شرکت حق افزایش سرمایه را «تحت هیچ عنوان» نخواهد داشت.
گاهی در عمل مشاهده می شود که شرکت سود سرشاری داشته است و ارزش سهام آن در بازار، بیش از قیمت اسمی سهام یعنی پولی است که سهامداران در روز اول پرداخته اند در چنین حالتی شرکت با تصویب مجمع عمومی فوق العاده اقدام به انتشار سهام جدید به قیمتی بیشتر از قیمت اسمی می نماید.
قانون تجارت در این مورد می گوید که «شرکت می تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی بفروشد و یا این که مبلغی علاوه بر مبلغ اسمی سهم، به عنوان اضافه ارزش سهم از خریداران دریافت کند هم چنین شرکت می تواند عواید حاصله از اضافه ارزش سهام فروخت شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقداً بین صاحبان سهام سابق تقسیم کند یا در ازای آن، سهام جدید به صاحبان سهام بدهد.
به طور کلی، افزایش سرمایه در شرکت های سهامی به یکی از روش های زیر انجام می پذیرد .
1- افزایش سرمایه از طریق افزایش مبلغ اسمی سهام موجود که در این روش باید موافقت کلیه سهامداران در جمع اعلام شود و تمام مبلغ افزایش سرمایه نقداً پرداخت گردد.
1/2- افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید که در این شیوه تأدیه مبلغ افزایش سرمایه (بهای سهام) جدید به یکی از روش های زیر امکان پذیر خواهد بود .
2/2- از حمل اندوخته ها یا سود تقسیم نشده شرکت گفتنی ست که صدور سهام جدید از حمل اندوخته ها یا سود تقسیم نشده را «سود سهمی یا سهام جایزه» می نامند.
کاهش سرمایه ک هم چنان که سرمایه شرکت ممکن است اضافه شود گاهی نیز اتفاق می افتد که سرمایه شرکت ها کاهش می یابد .
کاهش سرمایه به دو صورت انجام می شود.
اختیاری اجباری کاهش اختیاری سرمایه : در مواردی که شرکت موفق به انجام اهداف اساسنامه ای خود نمی شود و بیش از مبلغ مورد احتیاج، سرمایه در اختیار دارد، می تواند قسمتی از سرمایه خود را کاهش داده به شرکا مسترد دارد.
به استناد قانون تجارت «مجمع عمومی فوق العاده شرکت می تواند به پیشنهاد هیئت مدیره در مورد کاهش سرمایه به طور اختیاری اتخاذ تصمیم کند مشروط بر این که در اثر کاهش به تساوی حقوق صاحبان سهام لطمه ای وارد نشود و سرمایه شرکت از حداقل مبلغ مقرر کمتر نشودی یعنی در شرکت های سهامی عام از پنج میلیون ریال و در شرکت های سهامی خاص از یک میلیون ریال کمتر نباشد.
توضیح این که به استناد قانون تجارت، خرید سهام شرکت از سوی همان شرکت ممنوع است زیرا در این صورت سرمایه شرکت تقلیل پیدا می کند بدون این که کاهش سرمایه آگهی شود البته در کشورهای خارجی خرید سهام از سوی شرکت ها مجاز است که به این گونه سهام «سهام خزانه» می گویند.
کاهش اجباری سرمایه : اگر تقلیل سرمایه در اثر زیان های وارده به قدری باشد که نصف سرمایه شرکت از میان برود در این صورت قانون تجارت هیئت مدیره شرکت را موظف نموده است که مجمع عمومی را دعوت نمایند تا نسبت به بقا یا انحلال شرکت تصمیم بگیرند مجمع عمومی می تواند در مورد انتظار سهام جردید و یا کاهش سرمایه و یا انحلال شرکت اتخاذ تصمیم نماید .
این تصمیم را در هر حال مدیرانش رکت مطابق مقررات قانون به اطلاع مرجع ثبت شرکت ها خواهند رسانید «هرگاه مجمع عمومی فوق العاده رأی به انحلال شرکت ندهد باید در همان جلسه با رعایت مقرراتی که برای ثبت شرکت لازم است سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهند 1) مشروط بر این که از میزان حداقلی که برای شرکت های سهامی تعیین شده کمتر نباشد.