اورانیم اورانیم عنصری است شیمیایی، با علامت اختصاری U ، عدد اتمی آن 92 و جرم اتمی (عدد جرمی) آن 03/238 است.
نقطه ذوب آن 3/1132 درجه سلسیوس، نقطه جوش آن 3818 درجه سلسیوس و چگالی آن 05/19 در 20 درجه سلسیوس است.
فلزی است شکلپذیر و به رنگ سفید نقره ای.
اتم اورانیم سنگین ترین اتم یک عنصر طبیعی است.
در پوسته زمین بسیار فراوان تر از عنصرهای معروفی مانند ید، جیوه و نقره است.
اما در بیشتر سنگهای اورانیم دار، فقط مقدار خیلی کمی از این فلز وجود دارد.
اورانیم هرگز به صورت خالص در طبیعت یافت نمی شود.
از نظر شیمیایی بسیار واکنشپذیر است و به آسانی با بیشتر غیرفلزها وبعضی از اسیدها مانند اسیدئیدروکلریک ترکیب می شود.
این فلز دو ویژگی مهم دارد.
یکی اینکه رادیواکتیو است، یعنی اتمهای آن به طور طبیعی شکسته می شوند و اشعه آزاد می کنند.
از این اشعه در پزشکی، کشاورزی، صنعت، زمین شناسی و زیست شناسی استفاده می کنند.
دوم اینکه بعضی از اتمهای آن شکافتپذیرند، یعنی می توان به طور مصنوعی از راه تاباندن نوترون، هسته آنها را به دو جزء شکافت که در نتیجه انرژی خیلی زیادی آزاد می شود.
از این انرژی هسته ای در نیروگاهها برای تولید برق استفاده می کنند.
در ساختن بمب اتمی و دیگر سلاحهای هسته ای نیز از همین انرژی استفاده می شود.
در گذشته های بسیار دور از ترکیبهای اورانیم در ساختن شیشه رنگی استفاده می کردند.
واژه اورانیم از نام سیاره اورانوس گرفته شد.
این سیاره هشت سال پیش از اورانیم کشف شده بود.
رادیواکتیویته و شکافتپذیری اورانیم چند اتم گوناگون دارد، ولی همه آنها از نظر شیمیایی رفتار یکسانی دارند.
در هسته این اتمها تعداد نوترون ها متفاوت است، اما همه آنها 92 پروتون دارند.
به این چنین اتمها ایزوتوپ می گویند.
اورانیم 234، اورانیم 235 و اورانیم 238، سه ایزوتوپ اورانیم هستند که در طبیعت یافت می شوند.
تعداد پروتون ها در هسته اتمهای این سه ایزوتوپ 92 است، اما عدد جرمی، یعنی مجموع تعداد نوترون های آنها به ترتیب 234، 235، و 238 است.
علاوه بر اینها، دانشمندان تاکنون یازده ایزوتوپ مصنوعی اورانیم نیز ساخته اند.
همه ایزوتوپ های اورانیم رادیواکتیو هستند.
اورانیم 235 تنها ایزوتوپ طبیعی اورانیم است که به آسانی شکافته می شود، اما مقدار آن فقط 71/0درصد اورانیم طبیعی است.
اورانیم 238 که به سختی شکافته می شود 28/99 درصد اورانیم طبیعی را تشکیل می دهد.
مقدار اورانیم 234 در اورانیم طبیعی فقط 0054/0 درصد است.
مهمترین سنگ معدنهای اورانیم عبارتند از: پچبِلنده، اورانینیت، کوفینیت، برانِریت، تورب،رنیت و کارنوتیت.
پچبِلنده مخلوطی از اکسیدهای گوناگون اورانیم است و بیش از هر سنگ معدن دیگری اورانیم دارد، یعنی در حدود 45 تا 85 درصد.
تاکنون مقدار اورانیم خالص در همه سنگ معدنهای دنیا را حدود 23 میلیون تن برآورد کرده اند.
مهمترین ذخیره های اورانیم در زئیر، کانادا، چک، استرالیا، ایالات متحد امریکا و اتحاد جماهیر شوروی (سابق) قرار دارد.
از راه ردیابی اشعه رادیواکتیو اورانیم به وسیله ابزارهای ویژه ای به نام شمارگر گایگر، به محل ذخیره های سنگ معدن اورانیم پی می برند.
پس از استخراج سنگ معدن، نخست آن را آسیا می کنند.
بعد آن را به کارخانه تغلیظ می برند و تا آنجا که امکان دارد از سنگ معدنهای دیگر جدا می کنند.
سپس با استفاده از مواد شیمیایی گوناگون، ناخالصیهای آن را جدا می کنند.
محصول این کارخانه ماده ای است به نام کیک زرد.
این ماده را با فلوئور ترکیب می کنند و سپس به کارخانه غنی سازی می برند تا در آنجا ایزوتوپ های مختلف را از یکدیگر جدا کنند.
اساس روشهایی که در بیشتر کارخانه های غنی سازی اورانیم به کار می رود تفاوت جرم اتمی ایزوتوپ هاست.
اورانیم غنی شده نسبت به اورانیم طبیعی درصد بیشتری اورانیم 235 دارد.
منابع و مآخذ: نام کتاب: فرهنگنامه کودکان و نوجوانان جلد چهارم «الف» پدید آورنده: شورای کتاب کودک ناشر: شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان چاپ: 1380