دانلود تحقیق برداشت

هنر زاده فکر است و معماری،هنر نمایندن اندیشه هاست،اندیشه هایی که از گذشته بر جای مانده تا جلوه گر سالها فرهنگ و تمدن باشد ،معماری قلب تپنده تاریخ است.در زیر ذربین تاریخ نویسان ،و در این میان معماری ایرانی از همان ابتدای ظهورش(قبل از اسلام)تا آن زمان که رنگمایه اسلامی به خود می گیرد جایگاه ویژه ای در میان محققان و سبک شناسان داشته و همواره مورد توجه بوده است.معماری ایرانی تجلی روحی آسمانی بر زمین است و نمود تعالی بشری،تبلور احساس و جوشش آدمی است.

معماری تقارن و تناسب و تعادل و هارمونی است.معماری مقرنس و کنگره و گچ بری است،ترویج خیر است بر شر،و باطن است بر هر چه بیرونی و ظاهری است.

هم اکنون ما به برداشت از مسجد و مدرسه کریمیشان مراوه تپه می پردازیم: تاریخچه بنا در دامنه کوه مسیر جاده کلاله به شهر مرزی مراوه تپه یک اثر تاریخی مذهبی قرار دارد که سالیان زیادی چشم هر رهگذر را به خود جلب می‌کند این اثر تاریخی مذهبی همه ساله در ایام نوروز پذیرای مسافران زیادی است.حوزه علمیه کریم ایشان که در روستایی به این نام در این مسیر قرار دارد با مرکز شهرستان کلاله در شرقی‌ترین نقطه از استان گلستان حدودا ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

تاریخ ساختمان مدرسه را از این یک بیت شعر که بر چوب سردر ان حک کرده‌اند می‌توان دانست: «این مدرسه ایشان سید قلیچ عزیزان تاریخ این بگویم باشد وطن غریبان» با محسوب کردن دو واژه «وطن غریبان» در حروف ابجد، تاریخ 1328 (هجری قمری) بدست می‌آید که معلوم می‌کند عمر بنا بیش از 100سال است و در دوره قاجار بنا نهاده شده است.

«سید قلیچ آخوند» یکی از ترکمنان طایفه گوگلن بود که در یکی از مدرسه‌های علوم دینی «بخارا» درس خوانده و از انجا اجازه نامه آخوندی گرفت و سپس به ایران بازگشت و در زادگاهش برای گسترش علوم دینی مشغول ساختن مدرسه و مسجدی گردید تا در انجا به آموزش علوم دینی بپردازد .

که مدرسه او جزو اولین مدرسه دینی بین ترکمنان ایران بود .

در زمان گذشته برای سفر حج ، حجاج پیاده و یا سواره از طریق زمین به مکه می رفتند در ان زمان چون راه ترکیه امن بود قلیج ایشان از ان طریق راهی مکه می شود ، وقتی به ترکیه می رسد یکی از حکام ترکیه شیفته وی شده و مرید او می شود و برای خدمت به او در بازگشت یکی از استادان معماری ان زمان را با او راهی محل زندگی قلیج ایشان می کند تا برای این منطقه مدرسه و مسجدی بزرگ بنا نماید .

این بنای تاریخی که در دامنه کوه و در دره‌ای در فاصله دو کوه قرار گرفته دارای چشم انداز زیبایی نیز می‌باشد.این بنا قدیمیترین ساختمان مسجد و مدرسه علوم دینی ترکمانان ایران در منطقه گوکلنها بنا شده است.شرح کوتاهی از این مسجد و مدرسه را که در دهکده «کریم ایشان – karim ishan » (واقع در دهستان «قره بلخان») ساخته شده است را در زیر بیان می کنیم .

قدمت ساختمان این مسجد و مدرسه بیش از 100 سال می باشد .

و خصوصیات بناهای آسیای مرکزی و معماری بناهای ایرانی را در خود دارد .

طول و عرض ساختمان مسجد بیش از هفده در سیزده متر و طول وعرض ساختمان مدرسه که در چند متری مسجد بنا شده است کم و بیش سی متر است.

مدرسه، شامل یک حیاط چهارگوشه و بیست و سه حجره است.

این حجره‌ها در چهار سمت ان حیاط جا داده شده‌اند، مسکن طلبه‌های علوم دینی بود.

مسکن آخوند سید قلیچ ایشان در دو اطاق بالای سردر مدرسه بود.

بررسی سازه ای قرارگیری ایران در اقلیم گرم و خشک از یک سو و زلزله خیز بودن این سرزمین ،از سوی دیگر،معماری خاصی را در آن شکل داده است.شیوه از معماری که بتواند ماوایی برای انسان ساکن در این اقلیم و پناهگاهی به جهت در امان ماندن از شرایط نامناسب اقلیمی باشد و در عین حال بیشترین مقاومت را در برابر زلزله داشته باشد.این در حالی است که تنها عنصری که به وقور در این سرزمین وجود داشته خاک بوده است.تمام این عوامل دست به دست یکدیگر داده تا شکلی خاص از معماری را در این سرزمین شکل دهند(معماری گنبد و خشت).به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ، مهمترین ویژگی معماری ایران ، سازه ای بودن و اقلیمی بودن آن است .

همانطور که در بالا گفته شد به دلیل زلزله خیز بودن ایران و سست بودن بستر خاک ، همچنان فقدان سنگ و چوب در قسمت اعظمی از ایران معماری خاصی بر مبنای قدرت سازه ای سقف های پوسته ای شکل گرفت .

در این شیوه ، ایرانیان برای پوشاندن سقف ها به استفاده از پوشش های قوسی شکل و گنبدی روی آوردند که هم تحمل نیروی آنها زیاد است و هم توانایی پخش کردن بهتر نیروها را دارند ، ضمن آن که با مصالح موجود براحتی در دهانه های وسیع قابل اجرا بوده است .

سازه در معماری ایران شامل : پی ، دیوار ، ستون ، قوس و سقف و ...

می باشد در ادامه به بررسی سازه ای هر یک از این عناصر در مدرسه و مسجد کریمشان می پردازیم : 1- پی : پی به عنوان بستر و مکان قرار گیری ساختمان از عناصر مهم سازه ای در بناهای قدیمی به حساب می آید .

در معماری مدرسه کریم ایشان برای ایجاد پی و بستر محکم در ساختمان از مخلوط شفته آهک و سنگ به عنوان پی استفاده نموده است .

2- دیوار : در معماری ایران ، دیوارها به دو دسته تقسیم می شوند الف – دیوارهای باربر ب – دبوارهای غیر باربر دیوار های مدرسه کریم ایشان از نوع دیوارهای باربر می باشند .

که این دیوارها از عناصر بسیار مهم سازه ای در بنا می باشند ، این دیوارها می توانند بار عمده ی سقف را در قالب نیروهای رانشی و نیروهای جانبی چون بادها و ...

تحمل کنند .

دیوارهای باربر در مدرسه کریم ایشان با آجر ساخته شده اند و ضخامت این دیوارها بر حسب میزان نیرویی که قرار بود تحمل کنند ، حتی به یک متر هم می رسیده است .

3- ستون : از دیگر عناصر سازه ای ستون ها هستند .

ستون ها همواره این امکان را می دادند که بتوان فضایی گسترده تر ایجاد نمود .

ستون های بکار رفته در معماری ایران ، غالبا به شکل مربع و دایره بوده است .

در ساخت این ستون ها معمولا از مصالح مختلفی همچون سنگ ، آجر و چوب استفاده می شده است .

ستون های بکار رفته در معماری ایران به دو دسته تقسیم می شوند : الف – ستون های سازه ای ب – ستون های تزئینی در مدرسه کریم ایشان هیچ ستونی بکار نرفته است .

4 – قوس : قوس یا چفد یا دور ، باریکه ای است که بین دو پایه یا دو دیوار اجرا می شود و مانند تیر حمال (باربر) وزن طاق (سقف) را به پایه ها منتقل می کند .

قوس ها انواع مختلفی دارند و از نظر اجرا نیز متفاوت هستند .

قوس ها در معماری ایران به سه دسته تقسیم می شوند : الف – قوس های باربر : بار را به زمین منتقل می کنند .

ب – قوس های تزئینی : به جهت زیبایی در ساختمان بکار می روند .

پ – قوسهایی که هم باربرند و هم تزئینی در مدرسه کریم ایشان از هر سه نوع قوس فوق به کار گرفته شده است .

علاوه بر تقسیم بندب قوس ها ، با توجه به نوع کاربردشان در بنا ، انواع متفاوتی از قوس ها را به لحاظ شکل ظاهری و نحوه ترسیم و اجرا شاهد هستیم : ( قوس تخم مرغی ، فوس جناقی ، قوس کمانی ، قوس پنج او هفت تند و ...

) قوس های بکار رفته در ایوانچه مدرسه کریم ایشان از نوع قوس جناقی می باشد دیوار های مدرسه کریم ایشان از نوع دیوارهای باربر می باشند .

) قوس های بکار رفته در ایوانچه مدرسه کریم ایشان از نوع قوس جناقی می باشد 5 – سقف یکی از شاهکار های معماری ایران طراحی پوشش های سقف با سازه های پیشرفته در زمان و مکان خاص خود بوده است .

هرچند هندسه سقف های سنتی ، معمولا از نوع طاق و گنبد است ، اما چنان چشم بیننده را خیره می کنند که او را از اندیشیدن درباره مهارت بکار رفته و مسائل اجرایی آن دور می سازد .

پوشش های سقف در ایران به سه دسته عمده تقسیم می شوند : الف – پوشش های مسطح یا تیر پوش : همان سیستم تیر و ستون یا تیر و دیواره حمال می باشد که اصطلاحا به سقف های تیر پوش معروفند .

ب – پوشش های شیب دار : این نوع پوشش نیز از انواع پوشش های مسطح می باشد .

در این سقف ها از خرپای چوبی استفاده می گردد و پوشش شیب دار به صورت خرپشته بر روی آن قرار می گیرد .

پ – پوشش های منحنی : این پوشش ها خود به دو دسته طاق های قوسی و گنبد تقسیم می شوند.

.

سقف مدرسه کریم ایشان به صورت پوشش منحنی می باشد که به دو صورت طاق های قوسی و گنبد است که طاق قوسی آن به روش ترکین اجرا شده است .

تَرکین Tarkin در این نوع چیدن ، گنبد را بصورت ترک ترک اکثراً با قالب گچی می سازند و بعد فاصله میان ترکها را با آجر یا خشت پر می کنند .

در اجرا تویزه های گچ ونی را ( نی در داخل گچ حالت آرماتور در بتن دارد ) روی زمین مطابق قوس مطلوب ( قوس گنبد ) می سازند و پس از تکمیل ، همه تویزه ها را در فضای موردنظر توسط (( وادارهائی )) سرپا نگه می دارند بعد بین تویزه ها را با آجر یا خشت پر می کنند .

در این طریقه اجرا برخلاف انواع دیگر گنبد از شاهنگ و هنجار استفاده نمی شود .

طرز ساختن گنبدهای ترکین: گنبدهای ترکین را بدون استفاده از شاهنگ و هنجار ساخته اند زیرا گاهی این گنبدها خیزشان به 16 الی 18 متر می رسد و امکان ساختن تویزه های با گچ و نی با این ارتفاع نیست .

در گنبدهای مرتفع ترکین ترکها را تکه تکه ساخته و رویهم و کنار هم می چیدند به این ترتیب که تا ارتفاع معینی از گنبد یک سری ترک مشابه کنار هم قرار می گرفت و دور تا دور گنبد را می پوشانید بعد سری دیگری از ترکها که ارتفاع بعدی گنبد را شامل می شد روی ردیف زیرین قرار می گرفت و بهمین ترتیب چیدن ادامه پیدا می کرد تا ارتفاع گنبد کامل شود .

برای اینکه نظم بهم نخورد همه تویوزه های تَرکی را روی زمین می ساختند سپس آنرا تکه تکه در مراحل مختلف بالا آمدن گنبد کار می گذاشتند .

امروزه بجای استفاده از شاهنگ چوبی از شاهنگ آهنی استفاده می کنند که کار را خیلی آسان میکند ولی ظرافت و کارآیی چوب را ندارد .

شبستان مسجد کریم ایشان شناخت عناصرتزئینی بی تردید هرگز نمیتوان معماری اسلامی ایرانی را جدا از کاربرد موثر هنرهای تزئینی،مورد بررسی قرار داد، چرا که با سهمی آنچنان بالا روبروییم که گویی اگر روزی نقوش هنرهایتزئینی را از تن بنا برکنیم.چه بسا که این معماری با همه شکوه،صلابت و اسنواری اش رنگ ببازد.

ناپسند بودن تصویر سازی جانداران در فرهنگ ایرانی اسلامی ،هنرمند ایرانی را به سوی خاصی هدایت کرد و او در بستر این تفکر و اندیشه ،هنری با مفاهیم بالای انتزاعی خلق نمود .این هنر علاوه بر نقشتزئینی خود ،در مواردی جنبه کارکردی نیز داشته است.از جمله این هنرها میتوان به هنر خطاطی، اسلیمی،کاشی کاری ،گچکاری،آجرکاری ،کتیبه سازیری،آیینه کاری و ...

اشاره نمود.که در بنای مدرسه و مسجد کریم ایشان کاشی کاری ،گچکاری،آجرکاری به کار رفته است که به تجزیه و تحلیل آن در زیر می پردازیم: کاشی کاری در میان هنرهای معماری اسلامی هنر کهن و پر سابقه کاشی کاری ،بیشترین و عمده ترین سهم را دارا می باشند.هنری گویای جذبه و شور و ذوق و ایمان که دستهای هنرمند آن را مکاشفه پیموده تا به ساحت هنر تقدسی ویژه ببخشد.اولین نمونه های کاشی در ایران را می توان در شوش و تخته جمشید یافت.در عصر اشکانیان با همه نفوذ فرهنگ یونانی ،باز هم کار کاشی رونق داشت اما در عصر ساسانیان هنر های ضریفه جانی تازه یافتند و کاشی نیز در نقش های متنوع و رنگهای گوناگون،دوره ی پر ثمری را پشت سر گذاشت تا آنکه در دوره اسلامی،کاشی به عنوان نمادی از هنر و معماری این سرزمین به شکوهی خاص رسید.انواع کاشی را در ابنیه تاریخی و سنتی ایران،میتوان به 6 دسته تقسیم نمود: کاشی ساده یا تک رنگ کاشی های شکل دار کاشی نره یا معقلی کاشی معرق کاشی هفت رنگ تنها قسمتی از این بنا که در ان کاشی به کار رفته نمای خارجی سردر ورودی حوزه است که در دو سمت ان، دو نقش خورشید از آجر کاشی ساخته‌اند که نماد ومظهرخدا می باشدو در بالای سردر ورودیاز کاشی کاری معقلی استفاده شده است .

کاشی های رنگی سردر را بوسیله شتر از بخارا به انجا آورند .

آجرکاری شیوه های گوناگون معماری ایران بر مبنای رفتار مکانیکی مصالح و نقش معمارانه آن در برپایی بنا،شکل گرفتن.استمرار بکر گیری آجر در معماری دوران اسلامی موجب گردید تا پیمون معماری ایران چه از نظر تناسب و زیبایی و چه از نظر جنبه های ایستایی متحول گردد و این فرصت را فراهم سازد تا خلق زیبایی در بناهای کم حجم و متوسط میسر گردد.استفاده از آجر در معماری سنتی ایران بر 2گونه است: آجر به عنوان عنصر سازه ای آجر به عنوان عنصر تزئینی: آجر به عنوان عنصر تزئینی: آجر به عنوان یک عنصر تزئینی، کارایی آن را دارد که با تمامی عناصر تشکیل دهنده یک معماری بیامیزد و یا به شکل یک عنصر مجرد و تزئینی جلوه گری نماید .

گونه های مختلف آجربکار رفته در نماسازی را می توان به 7 دسته تقسیم نمود : آجر واکوب و آبمال آجر پیش بر آجر مهری آجر تراش آجرهای تزئینی قالبی و تراش آجر آبساب : الف) رگ چین ب) گل اندازی ج) گره سازی د) آجرکاری رنگی یا گره سازی ت) آجرکاری خفته یا پتگین ث) خوون چینی ح) آجرکاری با آجرهای نقش دار خ) آجر فرش قواره بندی درآجر کاری مدرسه و مسجد کریم ایشان از آجرکاری راسته خفته ، آجرکاری هره و آجرفرش استفادهشده است گچبری گچ یکی از مصالح اصلی معماری ایرانی است که به واسته قابلیتهای ویژه آن همواره مورد توجه هنرمندان و معماران واقع شده است .

به طوریکه علاوه بر ملات بودن ، به عنوان یکی از مصالح تزئینی نیز مورد توجه قرار گرفته است .

از گذشته های دور گچبری به صورت کنده کاری ، برجسته کاری مرسوم بوده و از اجزای مهم تزئینات معماری ایران بوده که به فراوانی به کار رفته و رشد زیادی کرده است .

با بررسی انواع موقعیت ها و عناصر تزئینی محققین بر این باورند که بطور کلی می توان این گونه عناصر را به چهار دسته بارز و مشخص تقسیم بندی نمود : نقوش هندسی (گره ) نقوش گیاهی نقوش حیوانی و انسانی و تلفیق آنها در آثار گچبری نقوش خطی در کتیبه ها گچبری های بکار رفته در معماری ایران را از نظر شکل می توان چنین دسته بندی نمود : الف) گچبری شیر و شکری ب) گچبری برجسته ت) گچبری زبره ث) گچبری برهشته ج) گچبری تخمه درآوری (الوان ) ح)معرق گچی (گچ تراش ) خ) گچبری مشبک (توری ) در مدرسه کریم ایشان از نقوش گیاهی در گچبر استفاده شده است .

در: مناره مناره : جای نار، جای نور، جای روشنایی، ساختمان برج مانندی که در کنار راه می سازند برای چراغ روشن کردن یا راهنمایی.مناره ها یکی از عناصر اصلی فن و هنر معماری اسلامی محسوب می شوند.

الگوی اصلی مناره ها، برجهای کوتاه و مربع شکل پیش از اسلام سوریه بود که برای معابد و یا مقاصد کلیسایی ساخته می شد ولی معماران مسلمان بر ارتفاع آن افزودند و به بناهای پله دار چند طبقه ای از نوع فانوس های دریایی رومی نزدیک تر کردند.

نخستین مناره در حدود سال 45 هجری به درخواست والی عراق، زیاد بن ابیهی، در مسجد جامع بصره برپا شد.

بلافاصله پس از آن، به دستور حاکم مصر، چهار مناره به مسجد عمرو در فسطاط ملحق گردید و این در حالی است که در مصر، مناره های دیگری به مساجد اضافه می شدند.

شاید بتوان رواج ساخت مناره ها در جوامعی با جمعیت غالب غیر مسلمان را در تمایل مسلمین به ابراز و تحکیم حضور خود و نیز عاملی در گردآوری مسلمانان پراکنده از نواحی مختلف شهر به منظور انجام فریضه نماز دانست.

گوناگونی فرم مناره ها در ایران پیش از اسلام نیز ریشه های ساخت مناره به چشم می خورد.

پیش از اسلام، منار (میل) عنصر نمادین برای راه جویان بیابانها بود که در حیطه حکومت ساسانی، نوعی آتشگاه نیز محسوب می شد و مسئولیت نگهداری آتش آن بر عهده موبدان گذاشته شده بود.

هدف از ساخت مناره ها در آن زمان، عبادت و راهنمایی مسافران بود و پس از اسلام در کنار مساجد، عنصری نمادین گشت برای هدایت دیده و دل به سوی مکان مقدس مسجد.

به طور کلی، مؤذن از همان آغاز اسلام جایگاه مخصوص داشته است.

هم چنان که بلال در زمان پیامبر اکرم بر بلندترین بام های منازل و یا بر روی استوانه ای می رفت و اذان می گفت.

اذان گفتن از بام خانه پیغمبر تا مناره های رفیع قرون بعد، مسیری طولانی را پیمود.

قدیمی ترین مناره ها در ایران از همان قرون اولیه اسلام، در آناتولی از قرن پنجم هجری و در هندوستان از قرن هفتم هجری به بعد ساخته شدند.

علی الظاهر، زینت دادن، منقوش کردن و رنگین کردن مناره ها از نیمه قرن سوم هجری به بعد مرسوم شد و آیات و احادیث نبوی در قالب تزیینات آجرکاری، گچ بری و کاشیهای رنگی بر مناره ها نقش بستند.

مناره ها از چهار جزء اصلی تشکیل شده اند: · پایه : به صورت مربع، شش یا دوازده ضلعی.

· ساقه : به شکل استوانه یا مخروطی · سرپوش : مربع و هشت گوش که مهمترین بخش مناره است.

· رأس : همان سایبان که به اشکال مختلف ساخته می شود.

هر چند که در سراسر جهان اسلام، مناره ها اغلب از همین اجزا تشکیل شده اند اما با تأثیر پذیری از شیوه معماری ملی هر منطقه، شکلی خاص به خود گرفتند.

در شمال آفریقا مناره ها حجیم و چهارگوش، در مصر به صورت چند طبقه، در ایران و مناطق همجوار به شکل استوانه ای لاغر ولی رفیع با گلدسته هایی زیبا و بی همتا، در ترکیه عثمانی به گونه مدادی شکل با ردیفی از بالکنها و در صحرای آفریقا و حتی حاشیه خلیج فارس به شکل هرم ناقص ساخته شدند.

مناره , برگی از هنر اسلامی معماری درهمه دوران ازتاثیرگذارترین هنرهای این سرزمین بوده است.

هنر اسلامی که به معنای فضلیت می باشد خاک ایران را به عرشستان هنر تبدیل کرده است.

معماران ایران چه پیش از اسلام با تکنیک آنچنانی و چه پس ازاسلام با مفاهیم آسمانی فاصله خاک و افلاک را به هیچ رسانیده سنگ و آجر را ماه و ستاره کرده اند.بناها و عناصر معماری متعددی در این جاودانگی ازلی و ماندگی ابدی دخیل بوده اند.

یکی از این عناصر که در هر دو دوره پیش و پس از اسلام نقشی چشمگیر و حضوری کم نظیر به عهده داشته میل یا مناره است.

برگی از تاریخ مناره : منار یا مناره که چراغدان و چراغپایه نیز گفته شده در لغت به معنای کانون نور محل روشنایی و جای نار است.

وجه تسمیه اینست که در دوران پیش از اسلام مناره یا میل راهنما را جهت راحتی مسافران می ساختند.

این هادیان قافله ها و راهنمایان کاروانها را عموما" در کنار راهها و جاده ها ساخته در تاج آنها آتشی روشن کرده تا گمگشتگان با دیدن نور آنها درشب های تاریک یا روزهای مه گرفته راه را از بیراه بازشناخته به سمت شهر بیایند.

تاریخ احداث اولین مناره جهان اسلام بر کسی معلوم نیست فقط به طور کلی می توان گفت در زمان خلافت امویان اعراب با الگو برداری از مناره های ایران پیش از اسلام به این بناها کاربری تازه ای داده جهت اذان گویی از مناره ها استفاده کردند.تاریخ ساخت اولین مناره ایران پس از اسلام بازهم نامشخص است.

مناره مسجد شوش با بدنه ای استوانه ای و پلکان داخلی در قرن اول هجری و مناره مسجد تاریخانه دامغان با پایه چهارضلعی از خشت و گل در قرن دوم هجری از نخستین مناره های اسلامی ایران هستند.

مناره هایی که با کاربرد جدیدشان یعنی اذان گویی از این به بعد گاهی گلدسته برخی اوقات نار و جاهایی نیز موءذنه نامیده شده اند.

ازپایان کار صفویان تا شروع عهد قاجاریان مناره قابل توجهی در ایران ساخته نشد.

در دوره قاجار مناره های مرتفع و کوتاه زیادی ساخته شده از نمونه های بلند می توان به مناره های حرم حضرت معصومه (س) وبارگاه حضرت عبدالعظیم (ع) واز نمونه های کوتاه به مناره های داخلی مدرسه شهید مطهری ومسجد امام خمینی تهران اشاره کرد.

ساختمان مناره : مناره از سه بخش تشکیل می شود : 1- پایه 2- ساقه 3- تاج 1- پایه یا سکو: با توجه به ارتفاع زیاد ومساحت کم قاعده پایه مهمترین نقش را در مقاومت مناره داشته کوچکترین سستی در این قسمت یا زمین زیران منجر به فروریختن بنا می شود.

بنابراین زمین را تا رسیدن به لایه های سخت حفر کرده با شفته وسنگ پر می کنند.

سپس پایه یا سکو ساخته می شود.

گاهی مناره ها را بدون پایه مستقیما" روی زمین می سازند که از نمونه های آن میتوان به منار علی و مناره مسجد برسیان اشاره کرد.

پایه ها معمولا" یا مربع بوده مانند منار رهروان اصفهان و منار خسروگرد سبزوار یا کثیرالاضلاع بوده مانند منارهای سین و زیاد که بدنه استوانه ای در وسط سکو قرار می گیرد.

2- ساقه یا بدنه : از دوران پیش از اسلام می توان به میل اژدها یا نورآباد که ساقه ای چهار ضلعی داشته اشاره کرد.

همچنین می توان از میل فیروزاباد متعلق به دوره ساسانی نام برد.

ساقه ای چهار ضلعی با پلکانی بر بدنه خارجی به ارتفاع سی و سه متر (در حال حاضربیست و شش متر) که هر چه به سمت بالا می رود از پهنای آن کاسته می شود.بعد از اسلام ساقه استوانه ای تحفه مناره سازان شد و خود نیز بدل به برگ سبزنقاشی مقرنس کاران آجرکاران و کاشی کاران گشت.

تا اوایل قرن پنجم مناره به صورت منفرد و مجزا از مجتمع مسجد ساخته می شد.

گاهی مناره ای به مسجدی ساخته شده اضافه می شد و گاهی مسجدی در کنار مناره ای موجود احداث می گشت.

ساقه مناره های منفرد سه گونه است: الف) ساقه های استوانه ای بسیار ساده با تزئینات ناچیزمانند مناره گلپایگان و خرم آباد و مناره مسجد جامع تفرش ب) ساقه های استوانه ای با ارتفاع زیاد که به دلیل مساحت بیشتر قاعده نسبت به مقطع فوقانی حالتی مخروطی داشته ایستایی بیشتری دارند.

ج) مناره های منشوری که با استقبال معماران ایرانی مواجه نشده معدودی از آنها در ایران ساخته شد.

دراین مناره ها مقطع ساقه چند ضلعی است که با صعود به بالا از مساحت آن کاسته می شود مانند مناره مسجد نائین.از حیث زیباشناسی با توجه به اهمیت قرینه سازی در معماری ایران مناره های زوجی چیزی بیشتراز یک شاهکار هستند و همانطور که دونالد ویلبر می گوید استادانه ترین و زیباترین راه اهمیت دادن به سردر بلند ساختن آن وقراردادن دو مناره در دو طرف آن بود.از دید فنی مناره های زوجی نقشی موثر در مقابله با نیروهای رانشی اتاق ایوان ایفا می کنند.

نیروهای رانشی گنبد و ایوان به دو نیروی افقی و عمودی تبدیل می شوند.

نیروی عمودی با نیروی عکس العمل زمین به وسیله پایه های قطور و نیروی افقی با عناصری مانند مناره که نیروی اضافی ایجاد می کند خنثی می گردد.هر ساقه یا بدنه دارای بخشهای زیراست: 2-1- دکل: با توجه به ساقه دکل چندضلعی یا استوانه ای است که پلکان مارپیچی به دور آن می چرخد وبالا می رود.

دکل میلهای پیش از اسلام بسیار قطور بوده اند ولی در دوران اسلامی باریکتر و ظریفتر می شوند.

دکلها معمولا از گچ سنگ و اجر ساخته شده و گاهی جهت استحکام بیشتر از سرب مذاب استفاده شده است.

2-2- پلکان: پلکان میل فیروزآباد خارج از بنا قرار دارد اما در مناره های اسلامی پلکان به صورت مارپیچی حول دکل می چرخد.

جهت پلکان عموما برخلاف حرکت عقربه ساعت بوده و تاثیر قابل ملاحظه ای بر مقاومت بنا در برابر زلزله دارد.

در سه مناره مسجد جامع یزد مناره سلجوقی گلپایگان و مناره کوتاه مدرسه خان شیراز استثنایی در پلکان وجود دارد.

در این مناره ها دو پلکان وجود دارد.

یکی جهت صعود و بالا رفتن و دیگری جهت پایین امدن به صورتی که هیچ ارتباطی بین این پلکانها نیست.

در این حالت با در نظر گرفتن قد یک فرد متوسط القامه و با احتساب ارتفاع و فاصله خود راه پله ها دو پلکان به صورت مارپیچی و موازی هم ساخته می شوند.

2-3- نورگیرها: الف) روزنه هایی کوچک به اندازه جای خالی یک یا چند آجر.ب) پنجره هایی بزرگ که گاهی جهت اذان گویی نیز از آنها استفاده می شده است.3- تاج: سومین و بالاترین بخش یک مناره تاج یا کلاهک است.

ساقه در نقطه گلوگاه با افزایش مقطع عرضی باز شده به صورت دایره یا چند ضلعی در آمده نعلبکی مناره یا جایگاه موءذن را می سازد.

دیواره مناره از نعلبکی یا کف تاج وسط تاج و سرپوش تاج گذشته تا حدود دو متر بالا تر از سقف تاج ادامه پیدا می کند.اطراف تاج با دیواری کوتاه یا نرده های مشبک فلزی وچوبی محصور می شود.

مناره معماری نور الهی راهنمایی و هدایت است.

مناره ها ساخته شدند.

چه برای راهنمایی ابدان گم شده در صحرا چه برای بیداری ارواح خواب مانده در سحرگاه.

مناره جلوه ای کم نظیر از همزیستی هنرهاست.

جایی که آجرکاری کاشی کاری نقوش اسلیمی مقرنس کاری و دهها هنر دیگر هوای هنرناب را در فضا می پراکنند.

برداشت نهایی از مسجد ومدرسه کریم ایشان 1-پلان: پلان طبقه همکف پلان طبقه اول 2 -نما: نمای شمالی مدرسه نماس جنوبی مدرسه نمای غربی مدرسه نمای شرقی مدرسه نمای غربی مسجد نمای شرقی مسجد نمای شمالی مسجد نمای جنوبی مسجد بررسی هندسه و عملکرد مسجد و مدرسه کریم ایشان 1.تقارن: -هندسه: 3-تکرار منابع: زمرشیدی،حسین، طاق و قوس معماری ایران ،انتشارات کیهان زمرشیدی ، حسین ، کاشی کاری ایران ، انتشارات کیهان پیرنیا ، محمد کریم ،آشنایی با معماری اسلامی ایران ، انتشارات علم و صنعت ایران هیلن برن ، روبرت ، معماری اسلامی، ترجمه دکتر باقر آیت الله زاده شیرازی ، انتشارات روزنه