مقدمه: مدیریت به عنوان یکی ازعمده ترین ارکان توسعه درسالهای اخیر نقش مهم وگسترده ای رادرسرنوشت ملی بسیاری ازکشورهاداشته ونتیجتا درفعالیتهای بشرودرزندگی اجتماعی نیاز داریم.
دانش مدیریت،درکشورمابه لحاظ تاریخی،دارای یک سابقه طولانی است وتعالیم اسلام درزمینه رهبری ومدیریت وتجارب ارزشمندی که ازبه کارگیری اصول مدیریتی در قرن گذشته فراهم آمده است،قابلیت استنباط وسیعی رادر خود دارد که می تواند درتبیین "نکات موثردرمدیریت کارآمد"نقش به سزایی راایفا می کند.تمام مدیران،درهمه سطوح ودرانواع سازمانها،مسئول فراهم نمودن شرایطی هستندتاافراد بتوانندبهترین مشارکت رادراهداف گروه داشته باشندومدیران،هنگامی می توانند وظایف خودرابه خوبی انجام دهندکه درک کاملی ازعوامل بیرونی،نظیرعوامل اقتصادی،تکنولوژی اجتماعی،سیاسی واخلاقی که درعملکردشان تاثیرخواهدگذاشت راداشته باشند.
امیدکه مورد توجه همه مدیران جامعه درسطوح مختلف قرار گیرد.
دیباچه (هرکس ازتجربه دیگران پندنگیردمحکوم است که خودتجربه کند.) مدیریت آسان است اماساده نیست.
اگرمدیران برقوانین حاکم بررفتار انسانها آگاهی داشته باشند،هدایت افراد در جهت اهداف کارمشکلی نیست.انسان موجودی است که رهبری وبه حرکت درآوردن او منوط به شناخت دقیق از اواست.لذاشناخت انسان وهدایت کردن اوبسیارضروری است.
بشرموجودی است دارای یک سری توانایی ها واستعدادهای بالقوه وبه رهبری ومدیریت نیازمند.درطول تاریخ،اندیشمندان بزرگ اسلامی وغیراسلامی درباره رهبری وحکومت برمردم هرکدام به سهم خویش موضوع مدیریت رادرابعاد گوناگون موردبررسی وتحقیق قرارداداه اند ازاین جهت دل مشغولی ودغدغه رهبری وسرپرستی اموراز گذشته دورمطرح بوده است به طوری که هرکس دردوران معاصربه نحوی بامسئولیت ومدیریت درگیر است.
درتمام سطوح درمحدود کسب وکار،کارخانه،سازمان،خانواده،به نوعی با مدیریت سروکار دارند.
اگرمدیریت به شیوه درست انجام پذیرد فعالیتهاپرثمر،مشکلات کمتر وموفقیت قطعی است.بسیاری ازافرادامروزه فکرمی کنند مشکل اساسی جامعه کمبود منابع مادی است درحالی که معضل ومشکل جامع درشیوه مدیریت است نه کمبودمنابع.مدیریت صحیح ضعیف ترین سازمان ها را قوی ومدیریت غلط ، سازمان های قوی رادرورطه نابودی واضمحلال می اندازد.
پیام درمدیریت اثربخش: 1- نقش مدیر به روشنی درشمارمهمترین نقش هاست.
2- شایع ترین علت کجروی (مدیران) بی توجهی به کارمندان است.
3- با ارزشترین منابع مدیر نیروی انسانی زیردست اوست.
4- مشارکت درتصمیم گیری پذیرش کارکنان رادرتصمیم گیری بدنبال دارد.
5- رضایت شغلی باعث کاهش غیبت ازکار،ترک خدمت،افزایش کارایی وکاهش حوادث درکارکنان خواهد شد.
6- ارتباط نزدیک مدیربا افرادباعث افزایش کارایی مدیریت خواهدشد.
7- مهمترین قدرت مدیر مهارت ایجاد ارتباط انسانی باکارکنان است.
8- مدیریت یعنی به صورت گروهی حرکت کردن.
پیام مدیریت درارتباطات 1- برای نفوذ درافراد باید مکانیزم یادگیری گیرنده پیام راشناخت وهمانگونه با اوارتباط کرد.
2- بعضی ازافراد انسانهای تصویری یابصری هستند.
3- بعضی ازافرادسامعی (شنیداری)هستند.
4- بعضی ازافرادآماری یاارقامی هستند.
5- ازطریق صدامی توان اشتیاق- اعتماد- اضطراب- آرامش ودیگرمقاصد وحالات را درگیرنده پیام القاءکرد.
6- ارتباط دوطرف مفیدترازارتباط یک طرفه است.
نکات موثردرارتباطات: 1- ازجملات ساده وواژه های روشن دقیق درانتقال مفاهیم استفاده کنید.
2- کلی گویی نکنید، زیادصحبت نکنید،فریادنزنید.
3- وضعیت (روحی وجسمی)گیرنده پیام رادرک کنید.
4- سخنان بیهوده،تعصب آمیزوخارج ازموضوع بیان نکنید.
دستورالعمل برای مدیریت ارتباطات موثر: 1- تشریح مفهوم وعقیده برای خودقبل ازورود به فرآیند ارتباطات 2- بررسی دقیق ازمقصودوهدف ارتباط 3- دربرنامه ریزی ارتباطات بادیگران مشورت کنید.
4- ارتباط موثر نیازمند پیگیری می باشد.
پیام درمدیریت کاربردی زمان: ازدست دادن فرصت ها موجب حزن واندوه است .
(حضرت علی (ع)) درمیان منابع وامکاناتی که افراد ومدیران دراختیار دارند با اهمیت ترین، باارزش ترین، کمیاب ترین آنها زمان دردسترس مدیران است.
تنها منبعی که قابل جایگزین کردن وبازیابی نیست.
مشکلات مدیران در نادرست استفاده کردن زمان عبارتنداز: 1- به تعویض افتادن کارها 2- افزایش اشتباهات درانجام وظایف 3- ناقص انجام دادن وظایف 4- ازبین رفتن منابع و امکانات 5- ایجادنارضایتی درکارمندان وارباب رجوع عوامل اتلاف کننده زمان عبارتنداز: 1- عدم برنامه ریزی درکارها، عدم رعایت الویتها درانجام وظایف 2- اشتغال به امورغیرضروری و وسواس درتصمیم گیری 3- ارتباط یک طرفه وغیرموثر 4- کارکنان کم واطلاعات ناقص 5- فقدان انضباط شخصی راههای کنترل نمودن زمان : 1- وظایف افراد را دقیقا مشخص کنید.
2- مشارکت درتصمیم گیری 3- تخصیص سنجیده منابع وامکانات 4- خوش خلق باشید وافراد مورد تشویق قرارگیرند.
5- اهداف ونظرات خود رابطوردقیق – شمرده درجملات کوتاه بیان کنید.
پیام درمدیریت اسلامی : نهج البلاغه کتاب گهربارحضرت علی (ع) منبع عظیمی ازارشادها جهت تقویت هنر مدیریت می باشد.از فرامین حضرت علی (ع) نتایج ذیل رامی توان گرفت: 1- مدیرنباید دراجرای امورهوسها فردی را دخالت دهد.
2- مدیردرهمه حال باید عدالت را رعایت کند وهمگان را درمقابل قانون یکسان بداند.
3- درانجام امورسازمان خداوند مورد نظر باشد.
4- مدیرباید سازمان را چون خانواده خود پندارد وسعی کندکه عیوب ونواقص موجود را درحیطه مدیریت تجزیه وتحلیل کرده وراه اصلاح آن رابیابد.
5- کارمند باید موقعیت، وظیفه خود وشرافت را دوست بدارد ودرحد اعلی به آن ارزش بگذارد.
6- دررعایت استخدام داوطلبان شغل، دقت بیشتری شود و...
یکی از اهداف سازمان افزایش رضایت شغلی درکارکنان می باشدکه ازدوجنبه اهمیت دارد: 1- رضایت شغلی باعث افزایش کارایی سازمان گردد.
2- نارضایتی شغلی باعث افت کاری درسازمان می گردد.
آثارنارضایتی شغلی درسازمان: افزایش ضایعات کاری وحوادث درسازمان .
افزایش خسارت عمدی وسرقت درسازمان .
افزایش کیفیت کاری کارمندان و برخورد خشن باهمکاران وارباب رجوع به خطرافتادن رضایتمندی کلی : کارمند به مرور زمان دچار نگرانی وافسردگی درمحیط کار می شود و در زندگی اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و زندگی راملال آور می بیند.
علل نارضایتی شغلی درسازمان : - عدم تعهد: هرچه فردی تعهد کمتری داشته باشد دراثر کوکچترین عامل یا حادثه ای رضایت شغلی اوکاهش می یابد.
- نوع کار(عدم تناسب بین شغل وشاغل): - اگرشغلی که به فردمحول شده متناسب باتحصیلات وتخصص فردنباشد فرد شغل را درحد شخصیت خود نداند نه تنها کارنمی کند بلکه باعث انحلال درکاردیگران نیز خواهد شد.
شیوه های کاهش نارضایتی شغلی وافزایش خشنودی شغلی درسازمان - رعایت تناسب شغل وشاغل .
- فرآهم آوردن احتیاجات فیزیکی لازم درمحیط .
- توجه به امورحقوق واضافه کار.
- افزایش امنیت شغلی وایجاد تنوع درمحیط کار.
پیام درمدیریت قاطعیت : قاطعیت رابا پرخاشگری وتجاوزاشتباه نگیرید، رفتار سلطه جویانه رابا قاطعیت اشتباه نگیرید،هدف آموزش قاطعیت عمیق کردن تجربه ونشان دادن انسانیت شماست نه اینکه شما را تبدیل به یک فرد سلطه جوکند.
عواملی که سبب قاطعیت درفرد می شود: 1- دانش کم وتجربه وتبخرکم .
2- نقص رفتاری وعدم باوربه مسئله خاص .
3- ایده های نادرست، شخصیت ترسو وخجالتی.
4- راضی نگه داشتن همه افراد وداشتن نقطه ضعف.
قاطعیت داشتن درکار شامل پنج مهارت اساسی است عبارتنداز: 1- جهت یابی جدی:تفکر درست درجهت شناخت دقیق هدف وشیوه های درست عملیات، جهت حصول به اهداف.
2- توانایی انجام کار: داشتن نظم وقدرت تمرکز بالا، داشتن مهارت وتجربه کافی 3- کنترل اضطراب وترس ناشی از کار )واکنشهای عاطفی نامناسب درانجام کار باعث تخریب کار می شود.) 4- روابط انسانی خوب درکار:اغلب افراد بخاطر کار با دیگران از کار کناره می گیرند یا اخراج می شوند.
روش های تقویت قاطعیت : - متناسب با موقعیت،ارتباطات خود را شکل دهید.
- احساسات خود را(خشم ومحبت) آشکارکنید.
- درزمان انجام وظیفه باکسی شوخی نکنید.
- کاری که قبول می کنید انجام دهید.
پیام درمدیریت بهره وری به هدر دادن مال درغیر مجرای صحیح، ضایع کردن آن، واسراف است.
(حضرت علی (ع)) بهره وری عبارت است از استفاده بهینه ازمنابع (نیروی انسانی، تجهیزات، قوانین، پول) در راستای اهداف سازمان وکارمندان به صورتی که : * خدمات سازمان به بهترین شکل ارائه گردد.
* رضایت شغلی کارکنان حداکثر شود.
* بهره وری پیامدنگرش وهزینه پیامدبهره وری است.
* تلاش برای بهبود بهره وری به منظور رسیدن ازوضعیت موجود به وضعیت بهتراست.
* بهره وری هوشمندانه تصمیم گرفتن وخردمندانه کردن عمل وبرای دستیابی به زندگی بهتر ومتعالی تر است.
اهداف اصلی بهره وری درزندگی 1- ارتباط درست باخدای خود،خود وجهان هستی.
2- رسیدن به حیات شایسته ومطلوب .
3- رسیدن به کمال مطلوب .
4- پرورش قوه خلاقیت وابتکار.
اهداف بهره وری سازمان 1- بهبود کیفیت زندگی درمحیط کار.
2- بهبود شرایط گزینش افراد .
3- کاهش هزینه، بهبود کیفیت، بهبود ایمنی 4- همکاری صمیمانه تردرمحیط کار واستفاده بهینه ازنیروی انسانی تاریخچه بهره وری بهره وری اولین باردرسال 1766 میلادی درمقاله ای که (QMESNAY) امریکایی نوشت مطرح شد ودرسال 1773 میلادی (LITTRE) آن درمقاله ای تحت عنوان ((علاقه به تولید)) به کار برد، ودرسال 1950 سازمان همکاری اقتصادی اروپا (OEEC) تعریف زیراز بهره وری ارائه داد: - بهره وری عبارت است از پارامتری که ازتقسیم برون داد به یکی از عوامل تولید به دست می آید.
- تعریف دیگر از بهره وری (کارایی+ اثربخشی= بهره وری) - اثربخشی عبارت است ازمیزان تحقق اهداف وانجام موفقیت آمیز ماموریت.
- کارایی عبارت است از نسبت برون داد واقعی به برون دادمورد نظر(استاندارد) انواع بهره وری : بهره وری خواه درسطح خرد(میکرو) وخواه درسطح کلان (ماکرو)برروی یک عامل تولیدتاکید می کند.
شقوق گوناگون بهره وری : - بهره وری نیروی انسانی - بهره وری تکنولوژی - بهره وری سرمایه - بهره وری اطلاعات - بهره وری زمین - بهره وری مدبزیت ب )رداشتهای نادرست از مفهوم بهره برداری غالبا از مفهوم بهره وری برداشتها وطرز تلقیهای نادرستی بعمل آمده است مانند: 1- بهره وری مختص صنعت است.
2- بهره وری یعنی سود بیشتر 3- بهره وری یعنی تولید بیشتر 4- بهره وری یعنی کاهش هزینه 5- بهره وری قابل اندازه گیری نیست.
معنای لغوی بهره وری : واژه (PRODUCTIVITY) واژه ای است به معنای قدرت تولید وباز آورد و مولد بودن .کلمه بهره ور به استناد فرهنگ فارسی به معنای بهره بر، سود برنده،کامیاب است درکارهای تحقیقاتی معنی راندمان، بازدهی، تولید، مولدیت، باروی....
نیز بکار رفته است.
عوامل انگیزشی یا تهسیل کننده در بهره وری 1) انگیزه ای مادی 2) امنیت مادی 3) ایجاد شرایط مناسب 4) ایجاد محیط رقابت انگیز 5) ثبات رفتاری درمدیران 6) همسویی بین اهداف کارکنان وسازمان 7) توجه به گروه وشیوه مدیریت 8) ایجاد شرایط برای پیشرفت 10) ارتباط موثر 11)ایجادسیستم تشویق وتنبیه براساس ملاکهای عینی