دانلود تحقیق حاشیه نشینی و مشکلات آن

مقدمه: جمعیت انبوهی که در شهرها ، شهرکها و آبادیهای اطراف تهران و مناطق فقیرنشین داخل تهران زندگی می کنند وبا رشد بی رویه ای افزایش می یابد، درواقع اغلب همان کسانی هستند که درمفابله با محدودیتهای پیش گفته، عدم توانایی مالی در تهیه مسکن درداخل محدوده شهر تهران یا مشکلات دیگر در محل سکونت فبلی، مسکن خود را به خارج از محدوده یا مناطق حاشیه ای داخل شهر منتقل کرده اند و در عمل باید جزء جمعیت شهر تهران به شمار آیند.

چرا که هیچ یک از این محلات، آبادیها، شهرکها و حتی شهرهایی که جمعیت آنها به سرععت رشد می کنند مانندمحله های فقیر نشین داخل شهر جاذبه ای جز مجاورت با شهر تهران ندارند که البته وجود رفاه نسبی، تفریح و سرگرمی برای مردم بویژه برای جوانان از عوامل مهم جذب کننده در شهرهای بزرگی چون تهران بوده است.

افزایش جمعیت شهر تهران و به همراه آن گسترش فیزیکی شهر واضافه شدن فواصل شهری، ارائه خدمات را مشکل و گران گرده و مسائلی نظیر کمبود، گرانی، نامناسب و غیر بهداشتی و بالاخره فرسوده، بودن مسکن ، کمبود آب وبرق، تلفن، کمبود فضای سبز ، آلودگی و ترافیک .

کمبود فضای آموزشی، کمبود امکانات پزشکی و دهها مشکل دیگر را به وجود آورده است.

باید خاطرنشان کرد که افزایش جمعیت در خارج از محدوده خدماتی که به طور مستقیم و درموارد غیر مستقیم از خدمات شهری استفاده می کنند باعث شده این مشکلات از عمق و وسعت بیشتری برخوردار گردیده و مشکل جدیدی را در زندگی شهری بوجود بیاورد که ما از آن تحت عنوان حاشیه نشینی نام می بریم.

افرادی که د راین مناطق ساکن می شوند کسانی هستند که توانایی تهیه مسکن درمناطق دیگر شهر که از امکانات و خدمات نسبتاً بیشتری برخوردار هستند را ندارند.

اغلب ساکنان این مناطق را شهر نشینان یا روستائیان مهاجر فقیری تشکیل می‌‌دهند که جهت تأمین هزینه های زندگی در داخل شهر مشغول به کار بوده و برای رسیدن به محل کار باید هر روز مسافت زیادی را طی کنند.

بنابر این رفت و آمد و هزینه های آن از مسائلی است که برای این افراد از اهمیت خاصی برخوردار است.

کمبود آب و فقدان سیستم آبرسانی مناسب نیز از مشکلات دیگری است که اهالی این مناطق با آنان روبه رو هستند به نحوی که در بعضی از این مناطق، آنها مجبود به خرید آب از تانکرهای حامل آب می باشند.

فقدان سیستم جمع آوری زباله و شبکه فاضلاب و هزینه هایی که دفع زباله به همراه دارد موجب بروز آلودگی در این مناطق گردیده واین آلودگی و بیماریهای ناشی از آن به دلیل فقیرنشین بودن آین مناطق و عدم وجود حمایت های اجتماعی امکان تشدید ففر اقتصادی را فراهم می سازد.

تراکم جمعیت و نامناسب بودن مسکن فقر مالی و فرهنگی، فقدان تاسیسات و تسهیلات شهری از جمله مشکلاتی می باشند که ساکنین این مناطق را آنها روبرو هستند.

اگر از دیدگاه تئوریک به این موضوع نگریسته شود می توان مشاهده کرد که مشکلات ناشی از حاشیه نشینی دارای پیامدهای اجتماعی روانی به عنوان یک عامل مهم درحفظ نظم و ثبات اجتماعی مورد توجه قرار گرلفته و میزان گرایش به رفتار ضد اجتماعی که معمولاً انتظار می رود در ناطق حاشیه نشین از درجه بالائی برخوردار باشد وامکان رواج اخرافات اجتماعی و فرهنگی واقتصادی را در میان ساکنان این مناطق افزایش دهد بررسی می شود.

بیان مسئله: در کشورهای در حال توسعه به علت رشد سریع جمعیت و عوامل گوناگون مانند عدم تقسیم مناسب امکانات شهری، مسئله مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به سوی شهرهای بزرگ یک امر عادیست.

درایران نیز از این بعد به علت مسائل خاص جغرافیائی و دیگر مسائل شهرهای بزرگ خصوصاً شهری مانند تهران، دچار مشکل مهاجرت گردیده اند.

د ررژیم گذشته در بیش از سه دهه، تهران چنان رشد یافت که با گذشته خود فاصله گرفت.

از سال 1356 و با شروع انقلاب و آشوبهای شهری و بعد از آن ، چنگ تحمیلی باعث گردید که افراد بیکار ساکن د ر روستاهای کوچک و بزرگ و شهرهای کوچک، جهت یافتن کار هر چند کاذب روانه شهرهای بزرگ بخصوص حاشیه تهران گردند.

این مهاجران به علت فقر اقتصادی و گرانی مسکن، قادر به خرید خانه در تهران نبودند، و در نتیجه به حاشیه های این شهر که در حال حاضر عمدتاً در حوزه حومه جنوب تهران قرار دارند.

هجوم برده اند و به علت برخورد قاطع با این مهاجران و عدم برنامه ریزی جامع و مناطق، حریم تهران گسترش بی رویه‌ای یافته تا آنجا که روستاهای چند سال گذشته به شهرکهای بزرگ فاقد امکانات رفاهی، آموزشی، درمانی و ...

تبدیل گردیدند.

به طور نمونه می توان به جاده نظامی د رمسیر جاده ری- ورامین اشاره کرد که در سال 1356 فقط سه خانوار در آن زندگی می کردند ولی امروز دهها هزار نفر جمعیت دارد.

به طور کلی مجموعه روستاها و شهرکهای حوزه جنوب حومه تهران امروز با کمبود امکانات رفاهی از طرفی و رشد جمعیت مهاجر از طرف دیگر و همچنین رشد مجتمع های ساختمانی در بخشی از مناطق آن و عدم اعطای مجوز ساخت و ساز در برخی دیگر از مناطق آن، مسائل و مشکلاتی را به وجود آورده است که موجب نارضایتی مردم این مناطق شده است.

ذیلاً خلاصه مشکلاتی را روستاها و محله های خارج از محدوده شهری (محلهای حاشیه نشین) با آن مواجه اند عنوان می شود: مسکن: کمبود مسکن در این نقاط مسئله ای حاد گشته است.

عدم اجازه ساخت وساز از طرفی و رشد جمعیت که خصیصه ذاتی روستائیان مهاجر است از طرفی دیگر باعث ایجاد مشکلات و نابسامانیهائی درآن خانواده ها نهایتاً جامعه شده است.

مشکلات شهری: تشکیل این روستاها و شهرک ها در حریم شهر موجب شده تا در حوزه خدمات شهری قرار نگیرد و عدم خدمات رسانی و تامین امکانات مورد نیاز شهرکها و روستاهای واقع د رحریم باعث شده تا این محلمه ها همواره با مشکلات بهداشتی، آموزشی، خدماتی و ...

مواجه بوده که به نارضایتی ساکنان آن نیز منجر گردیده است.

3- آب آشامیدنی: برای مثالی از مشکل آب آشامیدنی می توان به منطقه 20 تهران اشاره کرد.

آب شرب اغلب روستاها و شهرک های این منطقه از طریقی کاملاً نامناسب (مانند آبرسانی با تانکرهای غیر بهداشتی و...) تأمین می شود که مشکلات عدیده ای را در سطح منطقه بوجود آورده است.

4-مشکلات اقتصادی: گذشته از ساکنان بومی که به کشاورزی و دامداری مشغول می باشند بقیه تازه واردان همیشه با فقر سر در گریبانند، بیکاری و فقدان تخصص کافی موجب گردیده تا شغلهای کاذب و خرید و فروش مواد مخدر و کالاهای غیر قانونی و...

در مناطق حاشیه ای رواج بسیار داشته باشد.

5- مشکلات فرهنگی: به علت پایین بودن سطح تحصیلات و اختلاط فرهنگی ، فرهنگ شهر نشینی در بین اغلب ساکنان حاشیه نشین وجود نداشته واین عدم وجود فرهنگ شهر نشینی در بین ساکنان باعث گردیده تا مشکلات ادارات مختلف را در سطح شهر دو چندان نمایند (مانند استفاده غیر مجاز از سیمهای برق و بهره برداری غیر متعارف از شبکه آبرسانی و...) فقدان ویا کمبود کتابخانه ، تمکانات آ‎موزشی و ...

موجب گردیده تا جوانان به جای پرداختن به سرگرمیهای سازنده به کارهای خلاف و ناشایست روی آورند وبه سوی کژ رفتاری گام بردارند.

6- مشکلات آموزشی: تقریباً تمام روستاها و شهرک های حاشیه ای با کمبود فضای آموزشی مواجه اند ودر صورت داشتن فضای آموزشی از امکانات آموزشی کافی بی بهره اند برای مثال از آموزگارانم تازه کار در امر تدریس استفاده می گردد که فاقد توانایی آموزشی کافی بوده و در نتیجه افت تحصیلی در بین دانش آموزان امری عادی شده است.

7- مشکلات اداری: کمبود مراکز اداری وتداخل وظایف ادارات موجود، موجب شده تا حاشیه نشینان برای پیشبرد ابتدائی کارهای اداری خود مجبور به صرف وقت زیاد و تحمل مشفات فراوانی گردیده وبه تبع آن رشد نارضایتی را شاهد باشیم که زمینه ساز اعتراضات اجتماعی نیز می باشد.

8- کمبود امکانات بهداشتی، پزشکی کمبود امکانات بهداشتی، پزشکی و دارویی و نیز فقدان آنها در اکثر قسمتهای خارج از محدوده در حالی که حداقل به یک درمانگاه و مرکز بهداشتی نیازمند است، کاملاً مشهود است.

9- عدم وجود بهداشت محیط زیست: وجود کارخانه ها، کانال های فاضلاب، کارخانه های دقاغی، روده پاک کنی، قالیشویی، ریخته گری و ...، درکنار صنایع بزرگ مثل پالایشگاه، کارخانه سیمان و ذوب مس که تولید کننده بوی نامطبوع و گرد و غبار مواد شیمیایی گوناگون می باشند، اثرات سوء بر روی زندگی و محیط زیست حاشیه نشینان دارد.

اهداف تحقیق: همانطوری که اشاره شد هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیر حاشیه نشینی و مشکلاتی آن در پیدایش و شیوع فرهنگی نامتناسب با فرهنگ اصیل اسلامی ایرانی و گرایش یه رفتارهای غیر اجتماعی در میان ساکنان این مناطق می باشد.

ارائه تعریفی از حاشیه نشینی و توصیف منطقه ای حاشیه نشین در شهر تهران و خصوصیات و ویژگیهای آن و همچنین مشکلاتی که این شکل از زندگی برای ساکنان چنین مناطقی به همراه آورده است از موضوعات مورد بررسی این تحقیق را تشکیل می دهد.

بررسی پیامدهای اجتماعی و روانی، خصوصاً گرایش به رفتار ضد اجتماعی در مناطق حاشیه نشین و میزان تاثیری که مشکلات این نوع از زندگی در بروز چنین گرایشی دارد.

هدف دیگری است که در این تحقیق دنبال می شود به همین جهت در تحقیق حاضر ابتدا به توصیف پدیده حاشیه نشینی پرداخته و پس از طرح مباحث نظری وتعریف مفاهیم کلیدی مشکلات زندگی و علل گرایش به رفتار ضد اجتماعی بررسی خواهد شد.

پس: الف) از آنجا که هر جامعه ای ویژگیهای خاص اجتماعی خود را دارا می باشد در این تحقیق برآنیم تا با بررسی نظریات تئوریک موچود در زمینه بحث حاشیه نشینی میزان انطباق آنان با جامعه ایران و بخصوص شهر تهران را مشخص کرده در موارد عدم انطباق علت یا علتها را بیان نمائیم.

ب) هدف دیگر تحقیق حاضر شناخت آسیب پذیریهای اجتماعی، فرهنگی ، اقتصادی و موقعیتهای زمینه ساز مشارکت قشر حاشیه نشین در بحرانها و اعتراضات اجتماعی می باشد.

از آنجا که اکثر محققان به توصیف حاشیه نشینی توجه کرده و کمتر به تهدیدات و آسیب پذیریهای جامعه نشینی پرداخته اند، لازم است تا با بررسی از این دیدگاه تنگناها و کاستیهای این قشر از جامعه مورد مطالعه قرار گرفته وتاثیرات آسیب پذیریهای اجتماعی ، فرهنگی، اقتصادی و...

بر جامعه حاشیه نشین و عوامل زمینه ساز مشارکت این قشر در اعتراضات و شورشها مورد تحقیق و مطالغه قرار گیرد.

روش تحقیق: دراین تحقیق از روش کتابخانه ای در بخشهای تئو.ری برای بررسی تظریات اندیشمندانی چون رابرت پارک[1]، امیل دورکهایم[2]، مایکل تودارو[3]، آلبرت کوهن[4]، رابرت مرتون[5] و ...

که در زمینه مسائل شهری و حاشیه نشینی در جهان قرن بیستم، ابراز عقیده کرده اند استفاده شده است.

و بخش دیگری با روش میدانی دررابطه با قسمت مطالعه موردی در محله نعمت آباد تهران به لحاظ اجتماعی آن منطقه بیشتر با استفاده از روش مشاهده توصیف و مصاحبه استفاده گردیده است.

مفهوم حاشیه نشینی: توافق عمومی بر روی یک تعریف واحد و مشخص برای حاشیه نشینی وجود ندارد وافراد مختلف علاوه بر بکار بردن تعاریف مختلف گاهی با تسامح مواردی چون آلونک نشینی، زاغه نشینی، سکونت در حلبی آبادها، سکونت درمنازل نا متعارف شهری و بد مسکنی یا سکونت در مساکن نابهنجار، بافت غیر متعارف درون شهر، ساکنین جذب نشده به نظام اقتصادی- اجتماعی شهر، عوامل انسانی بزهکاری، جمعیت منزوی، محرومین اجتماعی، فقرا وافراد دو شخصیتی یا دو اصالتی وغیره را با حاشیه نشینی مترادف گرفته اند.

و اکنون به تعریف این مفهوم از دیدگاههای متفاوت می پردازیم: تفاوت حاشیه نشینی و زاغه نشینیک مسکن نابهنجار .

خانه های خلق الساعه، سر پناه یک شبه بر پا شده یا حاشیه نشینی همه مترادف یکدیگر بکار می رود.

البته به تعبیری حاشیه نشینی به مفهوم کالبدی آن تنها سر پناههای خلق الساعه بر پا شده در زمین متعلق به غیر واقع درحاشیه شهرها را در بر می گیرد و لذا برای همه موارد مشهود در جهان سوم مفهوم درستی نیست.

از طرفی Squatter از نظر لغوی ساکنین این قبیل خانه ها رادربر می گیرد به شخصی اطلاق می شود که بدون اجازه درزمین افراد دیگر یا موسسات ودولتها، سرپناهی در مدت کوتاه (یک شبه) برپا کند، ودر آن آرام گیرد.

این نکته قابل ذکر است که مسکن نابهنجار همانگونه که از عنوان آن بر می آید.

طیفی از انواع سرپناه را در بر می گیرد: در یک سوی طیف، خانه قرار دارد که مشابه خانه های مستقل تهی دستان شهری و گاه شبیه مساکن روستایی است، از مصالح با دوام ساخته شده و با دیوار ودری استوار از سایر واحد مجزاست، در آغاز فاقد آب و برق است و امکان دایر کردن چنین خدماتی را (یا به علت نداشتن سند و یا واقع شدن درخارج محدوده خدمات رسانی شهری) ندارد و عموماص در زمین کسانی که با ارائه اسنادی، مالک تلقی می شود با سرعتی شگفت آور بر پاغ شده است.

در قطب دیگر طیف مساکن نابهنجار، زاغه نشینی است که حفره های تعبیه شده در دل کوه ها را بدون روزنی (جز ورودی آن) به بیرون درز می گیرد، به روی این طیف انواع خانه سازی خلق الساعه از جمله آلونک، کپر چادر ، قمیه، پاشکل و کرگین قرار دارد.

تفاوت دیگر از نظر جغرافیایی است همانگونه که از نام حاشیه نشینی بر می آید حاشیه نشینان در اطراف و حومه شهرهای بزرگ سکنی می گزینند.

در صورتی که زاغه نشینی ممکن است در هر جایی از شهر صورت پذیرد، به طور مثال می توان از آلونک نشینان پل مدیریت تهران (که هر از گاهی آنها را بیرون کرده مجدداً باز می گردند) و...

نام برد.

تهدیدات: از تهدید نعاریف مختلفی بیان شده است که در اینجا دو تعریف کلی عنوان شده و نیز انواع تهدید را بیان می کنیم: تهدیدک عبارتست از توانائیها، نیات و اقدامات دشمنان بالفعل و بالقوه برای ممانعت از دستیابی موفقیت آمیزی خودی به علائق و مقاصد امنیت ملی یا مداخله به نحوی که نیل به این علائق و مقاصد به خطر بیفتد.

تهدید: عبارتست از عاملی که تعادل سیستم را بر هم میزند ویا از حد متعارف منحرف می گرداند و یا نقطه منحنی د رسیستم ایجاد می کند، تهدید می تواند درابعاد مختلف مطرح باشد، همانگونه که مناطق ملی، اهداف ملی، قدرت ملی و امثالهم مطرح است، علیه هر یک از اینها نیز می تواند تهدیدی وجود داشته باشد، گاهی تهدید منطقه ای ، ملی پنهان و گاهی آشکار است.

معمولاً کانونهای تهدید یا داخلی ویا خارجی است.

تهدیدهای داخلی دارای تقسیمات زیر است: تهدیدات سیاسی: از قبیل شورشها و جدایی طلبیها و ...

تهدیدات اقتصادی: از قبیل نابسامانیها و بحرانهای اقتصادی.

تهدیدات نظامی: از قبیل کودتا و جتژنگهای داخلی.

تهدیدات اجتماعی: مانند آشوبهای اجتماعی و ...

تهدیدات فرهنگی: از قبیل رواج افکار لائیک، زیر سوال بردن تفکر و اندیشه والای اسلام ناب وغیره.

تهدیدات خارجی نیز دارای تقسیمات زیر است: حمله نظامی تحریمهای اقتصادی تحمیل سیاست انزوا و تقویت بنیه نظامی کشورهای دشمن و غیره.

تاریخچه و روند حاشیه نشینی در جهان: عباراتی چون حاشیه نشینی و حاشیه نشین و خصائص حاشیه نشینی و شخصیت حاشیه نشینان همه مواردی است که به هجوم اروپائیان متفاوت از نظر زبان و مذهب و کشور به شهرهای دنیای جدید و وطن تازه باز می گردد.

شیکاگوی قرن 19 و اوائل قرن 20 تمونه بارز این قبیل اماکن است.

بعدها حاشیه نشینی به کلیه اشکال زندگی در غربت اطلاق گردید و هر مهاجر تازه وارد شده به نقطه ای دیگر، حداقل برای مدتی از این برچسب در امان نماند بدون آنکه یکسان بودن شرایط مورد ارزیابی قرار گیرد.

تحقیقی در آمریکا نیز گویای اینست که شاخص و نشانه رشد شهری آمریکای معاصر، حرکت جمعیت شهرهای مرکزی به سوی اطراف شهر می باشد که حاصل آن ایجاد کلان شهر می باشد.

تا سال 1980 جمعیت 17 تا 26 شهر مرکزی 0که با مرزهای رسمی تعریف شدند) و در سال 1970 جمعیتی معادل نیم میلیون نفر داشتند، رو به کاهش گذارد.

ولیکن جمعیت اطراف شهرهای مرکزی به سرعت رو به افزایش نهاد.

بر اساس دفاتر آماری ایالات متحده جمعیت شهرهای مرکزی MSA 255 بین سالهای 1970 الی 1980 تنها 002/0 افزایش یافت در حالیکه جمعیت مناطق حومه MSA شهرهای مرکزی در حدود 2/18 درصد رد خلال همان دوره افزایش یافت .

در خلال سالهای 1992-1991 میزان جابجائی آمریکائیها از شهرهای مرکزی به حومه ها دو برابر میزان جابجائی از حومه ها به سوی شهرهای مرکزی بود.

شواهد حاکی از استمرار درگرایش به سوی زندگی در حومه ها می باشد.

در بزرگترین شهرهای درحال رشد جهان.

تعداد جمعیت زاغه نشین با شدت زیاد در حال افزایش است.

برای مثال در طول سی سال گذشته به تعداد افرادی که در زاغه ها و حاشیه شهرها اقامت گزیده اند، با شتاب بسیار افزوده شده است.

درمانیل به تنهایی تعداد زاغه نشین ها از اندکی بیش از 000/98 نفر درسال 1365 به یک میلیون و نیم در سال 1980 افزایش پیدا کرده است.

در کوآلالامپور مالزی، اجتماعاتی از مردم که در زمینه های اشغالی حاشیه شهر زندگی می کنند از 000/150 نفر درسال 1976 به بیش از 000/23 نفر درسال 1980 رسیده است.

هم اکنون ساکنان حاشیه شهرها و زاغه ها حدود یک چهارم کل جمعیت مراکز کشورهای در حال رشد را تشکیل می دهند.

در هند، جمعیت زاغه نشین شهر مدرس از حدود 000/412 نفر در سال 1961 تقریباً به یک میلیون و دویست و پنجاه هزار نفر درسال 1981 رسیده است.

مهاجرتهای داخلی در کشورهای در حال رشد در قرن 20 پدیده ای است که با آنچه در زمانهای قبل صورت می گرفته است، تفاوت بسیار دارد زیرا رشد شگفت انگیز صنعت در این قرن و تمرکز صنعتی درتعداد محدودی از شهرکها که مسلماً ملازم با ایجاد بار اشتغال است از یک سو و تمرکز امکانات بهداشتی، درمانی، فرهنگی و غیره از سوی دیگر موجب شده است که جمعیت شهرها به سرعت افزایش پیدا کند و محدوده جغرافیایی آنها بدون تناسب گسترش یابد و مشکلات عدیده ای د رامور اقتصادی- اجتماعی زندگی شهری بوجود آید.

درزمینه مشکلات فوق، می توان از کاهش شدید سطح بهداشت و درمان گرفته تا آلودگی محیط زیست و نارسائیهای خدماتی آب وبرق، تلفن، ترافیک، مسکن و غیره نام برد.

شهرهای بمبئی و کلکته در هندوستان، جاکارتا در اندونزی، لاگوس در نیجریه ، قاهره و اسکندریه در مصر، خارطوم در سودان، دمشق و شام در سوریه، بانکوک درتایلند، سائوپولو در برزیل، مکزیکو در مکزیک، تهران ، مشهد، اصفهان و تبریز درایران از نمونه شهرهایی در کشورهای جهان سوم هستند که سهم مهمی از امکانات مختلف موجود در کشورهایشان را در خود جذب کرده اند.

لذا سالانه از اقصی نقاط این کشورها خیل عظیم مهاجران به سمت این شهرها در حرکت است.

کمبود و نابهنجاری مسکن بر اساس شرایط ساختاری نظامهای سرمایه داری قبل، وجود داشته است لیکن بالا رفتن سطح بهداشت عمومی از دستاوردهای گرانقدر نظام پویای سرمایه داری است، جمعیت شتابان رو به فزونی می نهد وآنانی که به دنیا آمده اند نیز دراین خاک سرد اقامتی طولانی تر می نمایند.

از طرفی کانون پر شر و شور توسعه به شهرها نقل مکان می کند وبه قول ما مخورد: «فشار رقابت برای جا و مکان برقیمت زمین خاصه درمراکز سیاسی یا پایتخت های اروپا افزود، ارزش بالای زمین مانند برلین دوره فردریک کبیر به الگوی نا مناسب مسکن انجامید و تراکم وانبوهی بسیار، نبود زمین بازی کودکان، هوای کم، بی نوری فقدان تسهیلات و تاسیسات داخلی، اجاره بالای اقامت در محله های فقیر نشین آن هم نه فقط برای گدایان، دزدان، کارگران فصلی و سایر بی طبقه گان رانده شده، بلکه برای پخش اعظم جمعیت، خصیصه اصلی شهر قرن بیستم گردیده.» مسکن خلق الساعه در اکثر شهرهای جهان سوم بر پا شده و در هر نقطه ای بنا به دلایلی برآن نام خاص نهاده اند.

مثلاً در فلیپین ساکنین این محله ها را Barong Barong در ترکیه Gece okbdu و نزولاRanchos ، در مکزیکوسیتیColonias Proletavias ، درپرو Barriodos ، درهندوستان Bustees و در ایران نوع بهتر مساکن خلق الساعه را شهرکهای غیر مجاز و انواع دیگر راحلبی آباد، زاغه وآلونک نشینی نام دادند.

آمار جمعیت ساکن درانواع خانه های خلق الساعه یا نابهنجار و در شهرهای مختلف طبعاً متفاوت است، لیکن درتمامی جهان سریعاص روبه فزونی است.

تخمین های بیش از 20 سال قبل یعنی سال 1964 میلادی نشان می دهد که 2/1 جمعیت آنکارا.3/1 جمعیت مکزیکوسیتی ، 17 درصد جمعیت هنگ کنگ، 13 درصد جمعیت دهلی، 23 درصد جمعیت مانیل ساکن مساکن نابهنجار بوده اند.

تمامی کشورهای جهان سوم برای ویران کردن خانه های نابهنجار واسکان ساکنین درنقاط دیگر و جلوگیری از رشد بیشتر این قبیل محلات چاره هایی اندیشیده اند وبا توجه به مسائل خدمات شهری می توان ادعا کرد که مسکن نابهنجار یکی از مهمترین مسائل شهری برنامه ریزی جهان سوم را تشکیل می دهد وشاخص تمام عیار مسائل شهری کشورهای یاد شده به شمار می رود.

چرا که از یک سو نشان دهنده وابستگی دیر پای قبیل کشورها به سرمایه داری جهانی است که شروع آن در بسیاری از نقاط به 150 سال قبل بر می گردد و از سوی دیگر نمود بارز مهاجرت بی رویه و بی برنامه ای است که درکشورهایی سر آغاز تخلیه روستا یا مهاجرت بنه کن به شمار می رود.

مسکن نابهنجار همچنین منعکس کننده رشد غیر متطقی شهری خاصه به صورت تک قطبی در جهان سوم است.

معضل مسکن، استفاده غیر مجاز از شبکه های خدمات شهری که در مواردی از هم اکنون بیش از ظرفیت واقعی خود مورد بهره برداری قرار می گیرد.

مسائل بهداشت محیط و بالاخرخ استعداد آسیب زایی این مناطق نیز نشان دهنده اهمیت مسئله مسکن نابهنجار در برنامه ریزی و سیاست شهری جهان سوم است.

طبق برآورد دبیر خانه سازمان ملل متحد.

حصیر آبادها و حلبی آبادها به طور متوسط با ضریب 15 درصد در سال توسعه می یابند که این ضریب تفریباً 4 برابر رشد شهرهاست.

مثلاً آنکارا د ردهه بعد از 1960 با ضریب 3/5 درصد رشد کرده است در حالی که در محله های فقیر نشین اطریش ضریب رشد 6/12 درصد بوده است.

بین سالهای 1952 تا 1966 ضریب رشد مکزیکوسیتی 8/2 درصد بود در حالی که حصیر آبادهایش ده برابر این مقدار رشد داشته اند، افزایش جمعیت لیما از سال 1975 به بعد در حدود 9 درصد درسال بوده است در حالیکه درحلبی آبادهایش جمعیت مثل قارچ از زمین می روئید و رشد جمعیت به 64 درصد در سال می رسید.

شکست پاکسازی زاغه ها و انتقال زاغه نشینان منجر به این شد که بسیاری از دولتهای کشورهای در حال توسعه در طول دهه های 1960 و 1970 دست به تلاشهایی درجهت احداث واحدهای مسکونی دولتی به تعداد زیاد بزنند وضعیت مسکن یکی از مهمترین مسائل و مشکلاتی تهی دستان بود وساخت واحدهای مسکونی دولتی با قیمت نسبتاً پایین .

به عنوان یک راه حل انتخاب شد.

اما در کنار این اقدام هیچگونه تسهیلات خدمات عمومی و فرصتهای اشتغال فراهم نگشت و ناگزیر باز هم نتایج حاصله همچون قبل نا امید کننده بود، هزینه خانه سازی دولتی بالا واجاره خانه سنگین بود در نتیجه اقدامات معمولاً خانواده هایی با درآمد متوسط منتفع شدند و خانواده های تهیدست سودی نبردند و بیشتر زاغه نشینان نیز فقط از زاغه های ویران شده به مناطق دیگر شهر رانده شدند.

حاشیه نشینی مسئله ای نیست که تنها مختص کشورهای جهان سوم باشد.

بلکه در کشورهای پیشرفته نیز می توان نمونه هایی از حاشیه نشینی را البته با اختلافاتی از نظر کمی و کیفی مشاهده کرد.

بررسیهایی که در سطح جهانی به عمل آمده حاکی از آنست که درصد زاغه نشینی وحاشیه نشینی به جمعیت شهرهای مهم دنیا از 9% در لیماتا 65% در از میر متغیر می باشند.

به طور متوسط درحدود 33% جمعیت شهرهای بزرگ به صورت حاشیه نشینی و زاغه نشینی زندگی می کنند.

آمار زیر که در مورد کشورهای جهان سوم است، نشان می دهد که این مسئله به صورت حادتری دامنگیر این کشورها است: درهند جمعیت زاغه نشین شهرها بین 30 تا 50% ساکنین آنها را تشکیل می دهد (Rangwala ,1983).

بنا بر گزارش 1981 سازمان ملل متحد از هر 5 شهر نشین کشورهای در حال توسعه 2 تن زاغه نشین بوده اند.

این مقدار 40% جامعه آنان را شامل میشود.

اگر هیچگونه تغییر مهمی در سیاستهای این کشورها بوجود نیاید.

این رقم درسال 2000 به 62 درصد رسیده است.

درحال حاضر نیز 50% از افراد کشورهای در حال توسعه زاغه نشین هستند.

ظهور و وجود این اجتماعات به عنوان مهمترین مسئله ای درآمده که مهاجرت را به صورت این مشکل حاد اجتماعی مطرح میکند.

فصل دوم گسترش شهرها شهر نشینی پدیده ای تازه نیست، درواقع بازی با کلمات خواهد بود اگر بگوییم این پدیده قدمتی برابر با قدمت تمدن دارد.

اما، با آن که انسانهایی که از راه شکار و جمع آوری غذا زندگی می کردند د رمحلی به نام شهر گرد نیامده بودند.

فرهنگ نو سنگی که اساس و بنای تمدنهای پیش ازدوران صنعتی بود تنها اقلیتی شهر نشین ایجاد کرده بود، ظهور صنعت با فرایند رشد زندگی شهری توام بود و در طی آن بیشتر مردم د رکشورهای صنعتی برای زندگی در شهرها گرد آمدند.

اگر چه در کشورهای فقیر کنونی نسبت جمعیت شهر نشین کمتر است اما این نسبت در حال افزایش است و حقیقت یکی ازبارزترین تغییراتی که در این کشورها در حال شکل گرفتن است مهاجرت مردم در سطح جهان ازنواحی روستایی به شهرها است که روندی سریع وحتی رشدی پرشتاب دارد.

اما د رجهانی که تکنولوژی حاکم ، سرمایه بر است، عموماً رشد وافزایش فرصتهای شغلی در صنعت جدید تنها جوابگوی معدودی از افراد مهاجر به شهرها خواهد بود.

همین مسئله است که باعث می شود رشد شهر نشینی در جهان معاصر در کشورهای فقیر ویژگی مختص به خود را داشته باشد و بسیاری مشکلات که خاص این کشورهاست به وجود آید.

تفاوت حاشیه نشینی در غرب و کشورهای جهان سوم طبق نظریه دانیل لرنر.

غالب شهرها، مکان پناه گرفتن مدمی بی جا، آواره ورانده شده است که چون خش و خاشاک روان بر سیلاب به همراه سیل مهاجرت از روستا ها کنده شده و به جامعه شهری سرازیر شده اند.

بدون آنکه در زندگی صنعتی مدرن پذیرفته شده باشند.

به نظر وی آلونک نشینی دراولین دیدگاه اثری است از آثار گذاری جوامع سنتی به جوامع صنعتی و شهری مدرن.

طبعاً چنین گذار پر اهمیت و تاریخ ساز را نمی توان به دلیل آثار جنبی چون آلونک نشینی نفی یا متوقف ساخت.

در جریان تحولات شهرهای مغرب زمین نیز چنین پدیده ای در محلات فقیر نشین متعلق به سیاهپوستان و یهودیان رخ داده است وتا به امروز در سطحی محدود ادامه یافته است.

راه حل پیشهادی این دیدگاه چیزی نیست مگر تحمل این قبیل مکانها ورها کردن آن در دست نامرئی بازار که خود به هر تقدیر چاره ای خواهد اندیشید، اشکال اساسی این دیدگاه که درباب زمینه های ایدئولوژیک آن قبلاً گفتیم.

دریکسان انگاشتن تجربه غرب سرمایه داری با شرایط جوامع عقب مانده است و غافل از این امر که تجربه غرب تا حدود زیادی به بهای فلاکت جهان سوم تحقق یافته است.

ایدئولوگهای وابسته به مراکز سرمایه داری، از این مسئله بنیانی غافلند که شرایط ساختاری کشورهای صنعتی غرب با رشد چشمگیر صنایع، سطح اشتغال ، امنیت شغلی و مزد نسباً بالا (به استثناء مراحل اولیه صنعتی شدن) به طور خودکار گسترش محلات فقیر نشین را کنترل کرده و این اماکن رابیشتر ما من و ماوای رانده شدگان وقانون گریزان ساخته است.

به علاوه وجود چنین محلاتی، برا ی سرمایه داری فواید عدیده ای به همراه دارد، حال آنکه درجهان توسعه نایافته یا رو به توسعه، آلونک نشینی با چنان سرعتی پیش میرود که گاه از نصف جمعیت شهرهای بزرگ در می گذرد و به نحوی که برای مثال در کلکته در سال 1972 میلادی فقط 3000 نفر در خیابان می خوابیده اند.

نحوه سکونت حاشیه نشینان مطلب قابل توجه در حاشیه نشینی وجود تفاوت درنحوه سکونت حاشیه نشینی با دیگر انواع سکونت در شهر و روستا ودر ایل می باشند.

به بیانی دیگر، این شیوه زندگی با دیگر انواع شیوه های زندگی متفاوت است.

علت تفاوت بین شیوه های زندگی در سکونتگاههای مختلف وجود نابرابری در دسترسی به امکانات موجود درجامعه است.

انواع شیوه های سکونت ، با توجه به امکاناتی که در اختیار افراد مختلف قرار گرفته است، شکل میگیرد.

بنابر این می توان گفت که نابرابری درتوزیع امکانات چهرهای مختلف سکونتگاهها را به وجود آوردهاست.

برای دستیابی دقیق تر به این مطلب، کافی است که عواملی مشابه را در شیوه های مختلف سکونتی ، با یکدیگر مقایسه کنیم، مثلاً مصالح ساختمانی به کار گرفته شده در ساختمان سرپناه را که بازترین اختلاف بین سکونتگاههاست ویا شیوه مصرف را که شاخص عمده ای د رشناخت شیوه ی زندگی افراد مختلف می باشد.

شناخت دراین حد تقریباً در حیطه دانش عمومی مردم قرار داشته و همگان به راحتی این نابرابری راتشخیص می دهند.

اما شناخت علت نابرابری توزیع امکانات دقت بیشتری می خواهد و ما را به دریافت عمیق تری از مسئله رهنمون می شود.

برای دستیابی به شناخت عمیق تر ، لازم است که درابتدا امکان را تعریف کنیم و ببینیم چگونه به دست می آید.

هر چیزی که انسان قدرت بهره برداری از آن راداشته باشد نوعی امکان بشمار می آید دسترسی به حلب برای ساختن خانه، امکان ایجاد ساختمانی از حلب را فراهم می آورد و داشتن قدرت دسترسی به آجر وتیر آهن ، امکان ساختن خانه ای با آن مسئله را ممکن می سازد.

بنابر این هر چیزی که اسنان قدرت دسترسی و بهره برداری از آن را داشته باشد، امکان نامیده می شود.

اما: قدرت دسترسی و بهره برداری چگونه به وجود می آید؟

جهان پر از مواهب مختلف است، شیوه ی استفاده از شمار اندکی از این مواهب توسط انسان شناسایی شده و دیگر مواهب، به صورت دست نخورده باقی مانده اند.

تمام تلاش انسان در این است که بتواند به طور روز افزون.

شیوه ی استفاده از مواهب بیشتری را بداند واز مواهب در دسترس خود استفاده بهتری کند.

مثلاً از نفت به عنوان مواد سوختی استفاده می شود.

اما با رشد دانش بشر و کشف شیوه استفاده از نفت درصنایع پتروشیمی، احساس می شود که شیوه استفاده بهتری از این ماده کشف شده و می بایست ماده دیگری را جایگزین نفت.

به عنوان یک منبع انرژی سوختی ، کنیم.

می توان گفت که شیوه استفاده از موارد مختلف، آن مواد را به همان نحو مخصوص، در اختیار انسان قرار می دهد.

به بیان دیگر شیوه ی استفاده و یا فن بهره برداری از مواهب مختلف، آن موهبت رابه همان نوع، د ردسترس انسان قرار داد، و وارد محدوده امکانات انسان می کند، پس ، شیوه استفاده یا فن مشخص کننده امکان است.

گفتنی است که شیوه استفاه و یا فن بهره برداری از مواهب طبیعی نزد اقوام و ملل مختلف متفاوت بوده و حتی دربین افراد یک قوم نیز گوناگون است همین اختلاف باعث دسترسی به امکاناتی متفاوت می شود که چهره زندگی گروهها وافراد مختلف را از یک دیگر متمایز می سازد.