دانلود تحقیق مالیات بر ارزش افزوده و ویژگی های آن

پس از جنگ جهانی دوم بنا به دلایل متعدد بسیاری از کشورها درصدد اصلاح ساختار مالیاتی خود بر آمدند.

در این میان مالیات بر ارزش افزوده در دو دهه ی گذشته به عنوان یک روش جدید مطرح شده و به لحاظ ویژگی های انعطاف پذیری که دارد مورد توجه کشورهای مختلف به هنگام اصلاح ساختار مالیاتی واقع شده است.دلایلی که انگیزه ی این اصلاح را در کشورهای گوناگون ایجاد کرد مسائل مختلفی بوده که به رغم در برداشتن طیف وسیعی از موارد مختلف می توان آنها را در چهار مورد زیر دسته بندی کرد: 1)رفع نارسایی های مالیاتی سنتی 2)ایجاد منبع درآمد برای پاسخگویی به هزینه های روزافزون دولت.

3)ایجاد سیستم مالیاتی متناسب با عملکرد پیمان های منطقه ای 4)ایجاد تحول در ساختار مالیاتی به دلیل هماهنگ نبودن آن با روند توسعه اقتصادی به رغم این که به دلیل ناشناخته بودن مالیات بر ارزش افزوده برخی از کشورها نسبت به پذیرش آن ابراز نگرانی کرده اند، اما با گذشت زمان شمار کشورهای استفاده کننده از این مالیات به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

به طور کلی در بررسی های گوناگون در خصوص تئوری مالیات بر ارزش افزوده صاحب نظران اقتصادی این مالیات را از سه جنبه ی مختلف مورد بررسی قرار داده اند.

این سه جنبه عبارتند از: الف) مسائل ساختاری-اقتصادی-اجتماعی مالیاتی بر ارزش افزوده مشکلات مرتبط با آن ها و راههای مقابله با این مشکلات ب)اثرات مخلتف مالیات بر ارزش افزوده بر متغیرهای اقتصادی از دیدگاه خرد و کلان.

ج) فرق مختلف اجرای مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای مختلف و استفاده از تجارب حاصل به منظور بهبود ساختار این روش مالیاتی.

در قسمت های بوری پس از شرح مختصر تاریخچه ی مالیات بر ارزش افزوده، به تجزیه و تحلیل کامل موارد فوق الذکر پرداخته خواهد شد.

تاریخچه مختصر مالیات بر ارزش افزوده در 1981 مالیات بر ارزش افزوده توسط فون زیمنس به منظور فائق آمدن بر مسائل مالی بعد از جنگ طرح ریزی و به دولت آلمان معرفی شد.

به رغم اظهار علاقه و تمایل کشورهای دیگر( مثل آرژانتین و فرانسه) در مورد آگاهی از چگونگی ساختار مالیات بر ارزش افزوده، این مالیات به طور رسمی تا 1954 در هیچ کشوری به کار گرفته نشد.

در این سال کشور فرانسه مالیات بر ارزش افزوده را به صورت مالیاتی برای کالاهای مصرفی در مرحله ی تولید اعمال کرد و در 1986 این کشور توانست مالیات بر ارزش افزوده را به صورت مالیاتی جامع به مرحله خرده فروشی گسترش دهد.

در دهه 1960 بسیاری از کشورهای اروپایی از مزایای مالیات بر ارزش افزوده آگاه شوند و این مالیات تدریجا در سیستم مالیاتی بسیاری از کشورهای اروپایی به کار گرفته شد در اواسط 1960 در سال 1966، جامعه ی اروپا به منظور هماهنگ سازی سیستم مالیاتی و بهبود جریان کالاها و خدمات تمام کشورهای عضو را مکلف و پذیرفتن ساختار مالیات بر ارزش افزوده کرد و نیز پذیرش این مالیات را به عنوان یکی از پیش نیازهای لازم به منظور عضویت در جامعه اروپا عنوان نمود.

در دهه ی 1960 و1970 بسیاری از اعضای جامعه ی مشترک کشورهای اروپایی این مالیات را پذیرفتند (دانمارک 1976، آلمان غربی 1986، هلند 1969، لوکزامبورگ 1970، بلژیک 1971، ایرلند 1971، ایتالیا 1973، و بالاخره انگلستان 1973).

در حین زمان و نیز در دهه ی بعد کشورهای دیگری ( از جمله برزیل، اروگوئه، مکزیک، آرژانتین، شیلی، ساحل عاج، آمریکا، ژاپن، استرالیا، نروژ، سوئد، الجزایر، مغرب و تونس) به خیلی کشورهای استفاده کننده از مالیات بر ارزش افزوده پیوسته و این مالیات را جانشین برخی از مالیات ها از جمله مالیات بر فروش کالاهای کارخانه ای، مالیات بر کل فروش، مالیات بر درآمد شرکت ها و ..

کردند.

از سوی دیگر، انتقال از سیستم برنامه ریزی متمرکز به سیستم متکی به مکانیزم بازار نیز لزوم تغییر سیستم مالیاتی را در کشورهای اروپایی مرکزی و شرقی ایجاب کرده است.

در حال حاضر کشورهای مجارستان و آلمان دموکراتیک (قبل از ادغام دو آلمان)، مالیات بر ارزش افزوده را به منظور اصلاح ساختار مالیاتی خود به کار برده اند.

علاوه بر این، کشورهای بلغارستان، لهستان و یوگوسلاوی نیز نسبت به کاربرد این روش مالیاتی از خود تمایلات مثبت نشان داده اند.

به هر حال با گذشت زمان و نمایان شدن نقاط قوت مالیات بر ارزش افزوده، درجه‌ی محبوبیت این مالیات بیشتر گشته است.

به طوری که در حال حاضر بیش از 50 کشور از این مالیات استفاده می کنند و بیش از 10 کشور دیگر نیز به طور جدی در مورد پذیرا شدن آن از خود تلاش های مثبتی نشان داده اند.

نرخ و پایه ی مالیاتی مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای مختلف متفاوت بوده و متوسط نرخ به کار گرفته شده در حد 5 تا 18 درصد در نوسان بوده است.

هر چند که در بعضی از کشورها برخی از خدمات مثل خدمات دارویی، خدمات بیمارستانی، خدمات امنیتی، خدمات خانه، خدمات بیمه، خدمات پستی و خدمات زیربنایی عمومی مثل آب، برق و گاز مشغول مالیات نمی شوند، اما در برخی دیگر از کشورها پایه ی مالیات بر ارزش افزوده وسیع تر از سایر مالیات های سنتی بوده و موادی از قبیل خدمات تفریحی، خدمات حمل و نقل، خدمات قانونی، خدمات ملکی و حتی خدمات زیربنایی را نیز در بر می گیرد.

این پایه ی وسیع توانسته است در بسیاری از کشورها درآمدهای مالیاتی را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

(جدول شماره ی 1 سال پذیرش، سهم مالیات بر ارزش افزوده از تولید ناخالص داخلی و از کل درآمدهای مالیاتی و نرخ این مالیات را در برخی از کشورهای در حال توسعه نشان می دهد).

از طرفی پاره ای از کشورها نیز به دلیل رعایت رفاه اجتماعی، مواد غذایی و مواد مورد نیاز عامه مردم را مشمول نرخ های پایین تر مالیاتی می کرده اند.

هر چند که کشورهای عضو جامعه مشترک اروپا از جمله کشورهای پیشتاز در زمینه ی یکسان سازی نرخ های مالیات بر ارزش افزوده بوده اند، لیکن تلاش آنها در این زمینه تاکنون به ثمر رسیده است.

با منظور درک بیشتر پایه های تئوریک مالیات بر ارزش افزوده در قسمت بعد به بررسی کامل ساختارهای این مالیات پرداخته خواهد شد.

در این زمینه مواردی از قبیل مبانی تئوریک مالیات بر ارزش افزوده (شامل بررسی مفهوم و نحوه ی محاسبه این مالیات از دیدگاههای مختلف، طبقه بندی های گوناگون این مالیات)، دلایل انتخاب مالیات بر ارزش افزوده به وسیله ی کشورهای مختلف (نقاط قوت و مزایای آن)، دلایل عنوان شده دررد مالیات بر ارزش افزوده (نقاط ضعف و نواقص آن)، نرخ ها، پایه ها و معافیت های مالیاتی و ...

مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت.

مفهوم مالیات بر ارزش افزوده مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر فروش چند مرحله ای است که خرید کالاها و خدمات واسطه ای را از پرداخت مالیات معاف می سازد.

به عبارت دیگر، مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر قیمت فروش است که در اصل بار مالیاتی آن بر دوش مصرف کنندگان نهایی بوده و این مالیات براساس درصدی از ارزش افزوده در هر ‌‌ مرحله ای از تولید اخذ می شود.

ارزش افزوده در یک بنگاه برابر تفاوت بین فروش بنگاه و هزینه های خرید کالاها و خدمات خریداری شده از بنگاههای دیگر است.

به عبارت دیگر، ارزش افزوده ارزشی است که تولید کننده به مواد خام و عوامل تولیدی دیگری که خریده است (غیر از نیروی کار) اضافه می کند؛ قبل از این که کالای جدید تولید شده و یا خدمات جدید ایجاد شده را به فروش برساند.

از دیدگاهی دیگر حاصلجمع ارزش افزوده تمام بنگاههای اقتصادی در واقع همان تولید ملی است.

زیرا کل معاملات منهای معاملات واسطه ای (خرید بنگاهها از بنگاههای دیگر) برابر با مجموع دستمزد، نرخ بهره اجاره و سایر پرداخت ها به عوامل تولید در سطح ملی و مساوی تولید ملی است.

به عبارت دیگر، ارزش افزوده برابر است با : ارزش معاملات واسطه ای – ارزش شکل معاملات = ارزش افزوده تولید ناخالص ملی = فروش نهایی استهلاک + اجاره + سود + نرخ بهره + دستمزد = به منظور اجتناب از مسئله احتساب مضاعف و یا چندگانه، در محاسبه تولید ناخالص ملی نباید فروش کالاها و خدمات واسطه ای در نظر گرفته شود.

بنابراین، پس از حذف معاملات واسطه از کل معاملات، آنچه که باقی می ماند برابر ارزش فروش نهایی است.

به همین دلیل، فروش نهایی برابر ارزش کل دستمزد، نرخ بهره، اجاره، استهلاک و سود است.

این تعریف در مورد تولید ناخالص ملی نیز صدق می کند.

بر این اساس می توان عنوان کرد که مجموع ارزش افزوده تمام بنگاههای بازرگانی در هر مرحله از تولید نوع دیگر تعریف تولید ناخالص ملی است.

لذا مالیات بر ارزش افزوده برابر مالیات بر تولید ملی است.

براساس موارد ذکر شده، پایه ی مالیاتی مالیات بر ارزش افزوده برابر کل درآمد حاصل از فروش نهایی هزینه ی خرید عوامل تولید (ورودی ها) از سایر بنگاههاست که با خارج کردن خرید از سایر بنگاههای مالیات دهنده از مالیات بندی چندگانه اجتناب ورزیده می شود.

به عبارت دیگر، مالیات به کل فروش بنگاه اعمال می شود و با اعمال آن اعتبار مالیاتی برای خرید از سایر بنگاهها به بنگاه جدید اعطا می شود.

بنابراین، اعمال مالیات بر ارزش افزوده نیازمند فهرست کردن کل صورت حسابها در بنگاه است.

زیرا هر بنگاه برای دریافت اعتبار مالیاتی باید قادر باشد که شرح مالیات پرداخت شده توسط فروشنده ی قبلی را ارائه دهد.

این نیاز خریدار را تشویق می کند که با فروشنده قبلی برای پرداخت مالیات فشار آورد.

در خصوص مفاهیم ارزش افزوده و مالیات بر ارزش افزوده مثال های زیر ارائه می شود.

مثال شماره (1) : مراحل مختلف در تولید کفش به قرار زیر است: - حرکت پوست از گله دار به دباغ - حرکت چرم از دباغ به بنگاه تولید کننده کفش - حرکت کفش ها از بنگاه تولید کننده کفش به عهده فروش - حرکت کفش ها از عهده فروش به خرده فروشی ها - حرکت کفشها از خرده فروشی ها به مصرف کنندگان در هر مرحله ارزش کالا فزونی می یابد و بنابراین قیمت فروش کالا نیز زیاد می شود.

هر تغییر در قیمت بیانگر ارزش افزوده در هر مرحله است بنابراین، ارزش یا قیمت کالای نهایی برابر جمع تغییرات ارزش افزوده در مراحل مختلف است و مالیات به تغییرات نیز درست برابر مالیات بر ارزش نهایی کالا است.

تشریح فرایند ارزش و نیزاعمال مالیات بر ارزش افزوده با نرخ 10 درصد برای مثال یش گفته در جدول شماره (2) مشخص شده است.

در مثال شماره (1) مجموع مالیات در مراحل مختلف برابر 315 ریال است که برابر اعمال نرخ 10 درصد بر کل فروش کفش به مصرف کننده ی نهایی یعنی 315=10% × 3150 ریال است.

مثال شماره (2) : مراحل مختلف در تولید و توزیع شلوار به قرار زیر است: - حرکت پشم از بنگاه دامپروری به کارخانه ریسندگی - حرکت پشم از بنگاه دامپروری به کارخانه ریسندگی - حرکت نخ از کارخانه ریسندگی به کارخانه نساجی - حرکت پارچه از کارخانه نساجی به بنگاه دوزندگی - حرکت شلوارها از بنگاه دوزندگی به عهده فروش - حرکت شلوار ها از عهده فروش به خرده فروش - حرکت شلوارها از خرده فروش به مصرف کننده جدول شماره (2) : تشریح فرایند ارزش افزوده و مالیات بر ارزش افزوده تشریح فرایند ارزش افزوده و مالیات بر ارزش افزوده با نرخ 10 درصد در فرایند تولید و توزیع شلوار به شرح جدول شماره (3) است.

بنابراین ، ملاحظه می شود که محصول تولید شده در هر مرحله از تولید، به عنوان مواد واسطه در مرحله بعدی تولید مورد استفاده قرار می گیرد.

پس قیمت فروش محصول در هر مرحله از تولید، برای کارخانه ای که تولید مرحله بعدی را انجام می دهد، هزینه مواد واسطه است.

قیمت فروش نخ نیز که برای کارخانه پشم بافی درآمدی است، برای کارخانه نساجی که خریدار آن است هزینه ای محسوب می شود.

جدول شماره (3): تشریح فرایند ارزش افزوده و مالیات بر ارزش افزوده مجموع ارزش افزوده تولید شده در تمام 6 مرحله تولید و توزیع 640 ریال است .

1 قیمت محصول نهایی (شلوار) نیز برای مصرف کننده برابر همین مقدار است.

از سوی دیگر، مجموع مالیات در مراحل مختلف فرایند تولید و توزیع نیز برابر 64 ریال است که برابر اعمال نرخ 10 درصد بر کل فروش شلوار به مصرف کننده نهایی ( 64 = 10% × 640 ریال) است.

مثال شماره (3) : الف: محاسبه ارزش افزوده کالاها در مراحل مختلفی تولید می شوند؛ برای مثال یک مدل ساده تولید را در نظر بگیرید: عملکرد تولید در مراحل مختلف به شرح زیر است: زارع گندم را به عمل می آورد و آن را با آسیابان برای آرد تحویل می دهد.

آسیابان گندم را آرد می کند و آن را به نانوایی می فروشد،‌نانوا آنرا تبدیل به نان می کند و انرا به مغازه دار می فروشد؛ مغازه دار نیز انرا به مصرف کننده می فروشد.

برای روشنتر شدن مطلب، مورد ذکر بصورت مثال عددی در جدول شماره (4) نشان داده شده است.

ردیف (1) ارزش افزوده در هر مرحله‌ی تولید را نشان می دهد.

ردیف (2) خریدهای تر تولید کننده را در هر مرحله ی تولید آشکار می سازد.

چنانکه ملاحظه می شود،‌آسیابان 400 دلار به زارع برای خرید گندم می پردازد و گندم آرد شده را به 700 دلار به نانوا می فروشد.

بر این اساس،‌ ارزش افزوده در هر مرحله ی تولید برابر تفاوت فروش بنگاه و خرید ورودی ها و مواد استفاده شده در جریان تولید است.

نانوا 700 دلار برای خرید آرد می پردازد و نان را به 950 دلار می فروشد.

پس در این مرحله 250 دلار به ارزش تولید افزوده شده، در هر مرحله تولید با کسر کردن خرید از فروش، ارزش افزوده (که در ردیف 3 نشان داده شده است) را می توان به دست آورد بنابراین، ارزش افزوده برابر است با: اجاره + نرخ بهره + سود + دستمزد = جمع پرداختی به عوامل تولید توسط تولیدکنندگان = ارزش افزوده ب) محاسبه ی مالیات بر ارزش افزوده مالیات بر ارزش افزوده با اعمال درصد نرخ مالیات در هر مرحله تولید بدست می آید.

برای مثال، در جدول ارائه شده اگر نرخ مالیات بر ارزش افزوده 20 درصد باشد در ردیف (4) بدهی مالیات در هر مرحله تولید را می توان مشاهده کرد.

کل درآمد حاصل از مالیات بر ارزش افزوده با جمع کردن پرداختی در هر مرحله ی تولید حاصل می شود که برابر با 200 دلار است.

نتیجه مشابه با اعمال 20 درصد مالیات بر سطح خرده فروشی حاصل می گردد.

به این ترتیب ملاحظه می شود که مالیات بر ارزش افزوده راهی دیگر برای جمع کردن مالیات بر فروش است.

( توجه که در مثال ارائه شده درآمد خالص برابر 100 دلار و برابر ارزش افزوده است).

جدول شماره (4) : محاسبه مالیات بر ارزش افزوده اگر در محاسبه مالیات بر ارزش افزوده از روش فاکتورنویسی استفاده شود،‌بدهی مالیاتی هر بنگاه بر پایه کل فروش آن خواهد بود و بنگاه می تواند برای مالیات هایی که توسط عرضه کنندگان قبلی پرداخت شده اعتباری را در مقابل بدهی خود ادعا نماید.

در مثال ارائه شده، نانوا برای فروش 950 دلار باید مالیاتی برابر 190 دلار ( 190 = 20% ×950) را پرداخت کند، اما وی می تواند ادعایی برابر 140 دلار ( 140 = 20% × 700) مجموع مالیات های پرداخت شده توسط زارع و آسیابان را عنوان کند.

روش فاکتورنویسی انگیزه ای در تولید کنندگان برای کنترل یکدیگر به منظور اجتناب از فرار مالیاتی ایجاد می کند.

زیرا، در صورتی که زارع و آسیابان مالیات خود را نپردازند، باید آن مقدار را نانوا بپردازد.

البته باید توجه شود که روش فاکتور نویسی از بین برنده ی کامل فرارهای مالیاتی نیست،‌برای مثال، تولیدکنندگان می توانند با یکدیگر تبانی کنند و فاکتورهای غلط بسازند و راه را برای فرار مالیاتی مهیا کنند.

مثال شماره (4): محاسبه ارزش افزوده و مالیات بر ارزش افزوده به صورتهای قیمت بدون شمول و قیمت با شمول مالیات.

در جدول شماره (5) چگونگی محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به صورت های مختلف قیمت بدون شمول مالیات و قیمت با شمول مالیات نشان داده شده است.

فرض بر این است که تولید کننده کالا در فرایند تولید به عوامل تولیدی شامل مواد اولیه، سوخت و کانتینر احتیاج داشته باشد.

مجموع ارزش این ورودیها بصورت قیمت بدول شمول مالیات برابر 175 پوند می گردد.

اگر نرخ مالیات بر ارزش افزوده ای برابر 8 درصد به صورت قیمت بدون شمول مالیات اعمال شود، در این صورت ارزش کل ورودیها با قیمت شمول مالیات برابر 189 پوند می شود که 14 پوند از مقدار ذکر شده برابر مالیات مربوط به عوامل تولید مواد اولیه، سوخت و کانتینر است.

حال اگر در فرایند تولید،‌تولید کننده ارزش افزوده ای به مقدار 100 پوند را ایجاد کند، مقدار 8 پوند مالیات جدید به این ارزش افزوده تعلق خواهد گرفت.

بنابراین،‌ به اندازه ی 108 پوند به قیمت شمول مالیات قبلی ورودیها ( 189 پوند) اضافه می شود و بر این اساس قیمت نهایی برابر 297 پوند خواهد بود.

از سوی دیگر، قیمت بدون شمول مالیات برابر 275 پوند ( حاصلجمع ارقام مربوط به ستون یک جدول) است که اگر مالیات اعمال شده به ورودیها و ارزش افزوده ایجاد شده توسط تولید کننده ( حاصلجمع ارقام مربوط به ستون دو جدول) به آن اضافه گردد، برابر 297 پوند می شود که مساوی قیمت با شمول مالیات ( حاصلجمع ارقام ستون سه جدول) است.

نحوه محاسبه مالیاتی که باید توسط تولیدکننده پرداخت شود به قرار زیر است: قیمت نهایی ( خروجی) 297 پوند کل مالیات بر ارزش افزوده قابل حصول 2200 پوند کل ارزش عوامل تولید ( ورودیها) 175 پوند کل مالیات بر ارزش افزوده عوامل تولید 14 پوند موازنه بدهی مالیاتی یا مالیاتی که تولید کننده باید پرداخت کند 8 پوند جدول شماره 5 : محاسبه ارزش افزوده و مالیات بر ارزش افزوده به صورتهای قیمت بدون شمول مالیات و قیمت باشمول مالیات واحد قیمت : پوند مشاهده می شود که به تاجر ( مبادله کننده کالا) مالیات تحمیل نمی شود.

به این ترتیب تولید کننده به عرضه کننده قبلی مالیاتی را که او پرداخته است،‌پرداخت می کند.

گذشته از این، او باید مقدار حقوق مالیاتی و مالیات بر ارزش افزوده خود را نیز پرداخت کند.

براین اساس، هر دو جزء مالیات، یا در مرحله قبل از تولید و یا در مرحله توزیع به مصرف کننده محاسبه می شود.

مزیت دیگر این نوع مالیات این است که مالیات بدون توجه به مراحل مختلفی که کالاها و خدمات از ان ها می گذرند، به کالاها و خدمات اعمال می شود.

بدین ترتیب که در مثال پیشین در مراحل مختلف فرایند تولید ( یعنی از بنگاه به تولید کننده و از تولید کننده به عمده فروش و از عمده فروش به خرده فروش)، مالیات بر ارزش افزوده باید پرداخت شود و به ازای آن، اعتبار مالیاتی برای جمع مالیات پرداخت شده منظور شود.

- روش های مختلف اعمال مالیات بر ارزش افزوده چهار روش اصلی محاسبه مالیات بر ارزش افزوده چنانکه قبلا ذکر شد، ارزش افزوده برابر ارزش ایجاد شده در هر مرحله تولید است.

به بیان ساده تر، ارزش افزوده برابر با ارزش کالای تولید شده یا خدمات (خروجیها) منهای حاصلجمع ارزش عوامل تولید (ورودیها مثل مواد خام، انرژی، وسائط نقلیه و ...) به کار برده شده در هرمرحله تولید است.

بنابراین،‌ارزش افزوده می تواند از دو دیدگاه تحمعی ( یعنی حاصلجمع دستمزد، بهره، اجاره و سود) و تفریقی ( خروجی منهای ورودی) حاصل گردد.

به این ترتیب که : ورودی – خروجی = سود + اجاره + بهره + دستمزد = ارزش افزوده V.A = W + I + R + = O - I براساس دیدگاه های تجمعی و تفریقی چهار روش مختلف برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده موجود است.

نحوه محاسبه روش های مختلف به شرح زیر است: 1- روش تجمعی مستقیم یا روش حسابی : ( سود + اجاره + بهره + دستمزد ) t ( t برابر نرخ مالیات است) 2- روش تجمعی غیرمستقیم* : (سود )t + (اجاره + بهره + دستمزد )t 3- روش تفریقی مستقیم یا روش حبابی*: (ورودی - خروجی ) t 4- روش تفریقی غیرمستقیم*: (ورودی ) t – (خروجی) t روش شماره (4) به این دلیل که بنگاهها در جریان پرداخت مالیات باید فاکتورنویسی بر فروش و خرید هر پرداخت مالیاتی را در هر دوره ی حسابداری به منظور کسب اعتبار مالیاتی اعمال کند به روش فاکتور نویسی شهرت یافته است.* روش فاکتورنویسی ابتدا در کشور فرانسه به کار گرفته شد، در حال حاضر کشورهای بازار مشترک و نیز اکثر کشورهای اعمال کننده مالیات بر ارزش افزوده از این روش استفاده می کنند.

در روش فاکتورنویسی تمام معاملات به یک نسبت ثابت بدون توجه به این که معاملات نهایی یا واسطه باشند،‌ مالیات بندی می شوند.

برای مشخص ساختن بدهی مالیات به پرداخت کننده مالیات اجازه داده می شود که با کسب اعتبار مالیاتی، مقدار مالیاتی را که برای خرید کالاهای واسطه ای پرداخته است از مالیات بر فروش کسر کند،‌به این ترتیب، بدهی مالیاتی با اعمال یک نرخ ثابت مالیات به کل فروش فاکتورهای نوشته شده،‌ و سپس کسر مقدار مالیات بر ارزش افزوده پرداخت شده به خرید کالاهای واسطه ای قبلی مشخص می شود.

بنابراین چنانکه ملاحظه می شود،‌برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده نیاز به محاسبه ارزش افزوده نیست.

برای درک بیشتر، چگونگی محاسبه ی بدهی مالیاتی در سطور زیر مشخص شده است: در واقع مالیات بر خرید در هرمرحله از تولید اعمال می شود.

در مرحله نهایی که مصرف کننده،‌ کالاها را می خرد، در واقع مالیات بر ارزش افزوده درقیمت کالاها منظور شده است؛ و چون مصرف کننده معاملات واسطه ای ندارد که از بدهی مالیاتی او کم شود، لذا مصرف کنندگان مالیات را بدون هیچ کاهش مالیاتی پرداخت می کنند.

از طرفی بنگاههایی که خریدار کالاهای سرمایه ای هستند،‌در ارتباط با اعتبار مالیاتی برای مالیات های پرداخت شده در مورد کالاهای سرمایه ای آزاد هستند.

لذا بدهی مالیاتی یک بنگاه که خریدار کالاهای سرمایه ای هستند،‌ در هر دوره مالیاتی برابر است با: در روش فاکتورنویسی، کلیه معاملات با نرخ (یا نرخهای) تناسبی تعیین می شود و بدون توجه به ان که کالا نوعا واسطه ای یا نهایی است، مشمول محاسبه مالیات قرار می گیرد و به فروشنده ی کالا یا خدمات تکلیف می شود که در موقع فروش، مالیات را برابر نرخ، محاسبه و مالیات یا مالیاتهایی را که روی خرید کالا یا خدمات واسطه ای پرداخت کرده است از مالیات متعلق به فروش کسر و مازاد را ضمن درج در فاکتور فروش به حساب دولت واریز کند.

به این ترتیب، به ارزشهای افزوده در هر مرحله از زنجیره ی تولید و توزیع کالا یا خدمات مالیات تعلق می گیرد و از انجا که مصرف کننده نهایی معاملات واسطه ای ندارد و در نتیجه نمی تواند بدهی مالیاتی خود را تهاتر کند، بنابراین پرداخت کننده نهایی مالیات بر ارزش افزوده کالا خواهد بود.

چنانکه گفته شد، روش تفریقی غیرمستقیم یا روش فاکتورنویسی یا روش اعتبار مالیاتی معمول ترین روش محاسبه مالیات بر ارزش افزوده است و تاکنون به وسیله بسیاری از کشورها به کار گرفته شده است.

دلائل عمده عمومیت یافتن به کارگیری این روش در قیاسی با سار روشها در قسمت بررسی روش مستقیم در مقابل روش غیرمستقیم که در زیر به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد، مشخص تر می شود.

- روش مستقیم در مقابل روش غیرمستقیم چنانکه ذکر شد، به رغم سادگی و زودتر به نتیجه رسیدن روشهای مستقیم وصل مالیات بر ارزش افزوده، عمومیت کاربرد روش تفریقی غیرمستقیم یا روش اعتبار مالیاتی در کشورهای مختلف در قیاس با روشهای دیگر بیشتر است.

دلایل مختلفی برای کاربرد بیشتر روش اعتبار مالیاتی از طرف صاحبنظران مالیاتی ارائه شده که مهمترین آنها در زیر شرح داده شده است: 1- مهمترین دلیل این است که در روش فاکتورگیری بدهی مالیاتی به معاملات تعلق می گیرد و همین مسئله این روش را از دیدگاه قانونی و تکنیکی و نیزاز لحاظ سادگی انجام عمل محاسبه نسبت به سایر مالیات ها برتر می سازد.

به عبارت دیگر، دلیل این برتری منعکس شدن میزان مالیات در صورت حسابهای فروش و محاسبه و اعمال ان در هر بار معامله است.

این مزیت در روشهای دیگر وصول مالیات بر ارزش افزوده موجود نیست.

2- چون در روش فاکتورنویسی بنگاهها برای کسب اعتبار مالیاتی نیازمند نگهداری کلیه صورتحسابها و مدارک معاملات است، لذا یک سیستم اطلاعاتی جامع برای حسابرسی ایجاد می شود.

3- نگهداری کلیه صورتحسابها و مدارک معاملات توسط اشخاص و موسسات، انجام عمل کنترل و حسابرسی را برای دستگاه مالیاتی به سهولت میسر می سازد.

4- در روش فاکتورنویسی نوعی مکانیزم ضد فرار مالیاتی وجود دارد.

بدین معنی که اگر بنگاهی در یک مرحله از زنجیره ی تولید مالیات را نپردازد، بدیهی مالیاتی این بنگاه در مرحله بعدی تولید باید پرداخت شود.

لذا این بدهی به فروشنده مرحله بعدی تعلق می گیرد.

بنابراین، هر خریدار مایل خواهد بود که کالایی را که می خرد مالیاتش قبلا پرداخت شده باشد تا بتواند اعتباری از بابت کاهش مالیات را کسب کند.

البته باید توجه داشت که این گفته به مفهوم امکان ناپذیر بودن فرار مالیاتی به هنگام اعمال مالیات بر ارزش افزوده نیست.

برخی اوقات در بسیاری از کشورها مواردی از قبیل فرار مالیاتی در موسسات کوچک و خدمات حرفه ای ( پزشکان، وکلا،‌بیمه گران و ...) مشاهده می شود و نیز تبانی بنگاههاو مصرف کنندگان برای انجام معامله بدون در نظر گرفتن مراحل فاکتورنویسی و ثبت معاملات امکان بروز فرار مالیاتی را ایجاد می کند.

5- هنگام اعمال نرخهای چندگانه مالیاتی، روش فاکتورنویسی نسبت به روشهای وصول شماره 1 و2 ارزش افزوده ارجح تر است.

6- هر چند که ساده ترین روش محاسبه مالیات بر ارزش افزوده، روش تفریقی مستقیم یا روش حسابی (روش شماره 3) است، اما به دلیل اینکه در این روش به طور معمول محاسبه مالیات بر ارزش افزوده منوط به مشخص شدن حساب سود و زیان سالانه است،‌ لذا هنگام بروز نوسانهای شدید در ارزش خرید، فروش و موجودی انبار، که بنگاه تمایل به محاسبه ارزش افزوده در دوره های کوتاه تر دارد، انجام این کار برای وی مشکل خواهد بود.

در حالیکه روش اعتبار مالیاتی را می توان به راحتی برای دوره های مختلف (یک ماهه، دو ماهه و یا چهار ماهه) به کار برد.

براساس موارد ذکر شده، روش اعتبار مالیاتی عملی ترین راه محاسبه و وصول مالیات بر ارزش افزوده است.

زیرا اولا در این روش، بدهی مالیاتی براساس دوره های مختلف زمانی از هفتگی تا سالانه محاسبه می شود؛ ثانبا در این روش می توان از نرخهای مالیاتی چندگانه استفاده کرد؛ ثالثا این روش بهترین ارزیابی به روز* را فراهم می کند.

- انواع مختلف مالیات بر ارزش افزوده مالیات بر ارزش افزوده را می توان به طرق گوناگون طبقه بندی کرد.

در این قسمت به شرح روشهای مختلف این طبقه بندی ها می پردازیم: 1- براساس پایه و مراحل پوشش: مالیات ها می توانند براساس مرحله تولید یا توزیع و یا اینکه براساس مراحل محدودتر مثل کارخانه به اضافه عمده فروشی یا عمده فروشی به اضافه خرده فروشی اعمال شوند ( باید توجه داشت، مالیاتی که اساس ارزش افزوده را فقط در یک مرحله، مثلا کارخانه رعایت کند، به عنوان مالیات بر ارزش افزوده محسوب نمی شود) بر طبق پایه و مراحل پوشش، مفاهیم مختلفی برای مالیات بر ارزش افزوده ایجاد می شود که در زیر به شرح چگونگی ایجاد این مفاهیم مختلف پرداخته خواهد شد.

برخلاف اآنچه که تصور می شود، مالیات بر ارزش افزوده به طور عام مالیات بر ارزش افزوده نیست؛ بلکه این مالیات، مالیاتی بر هزینه های مصرف خصوصی در اقتصاد ملی است.

در ارتباط با فهم متفاوت مالیات بر ارزش افزوده باید به موارد زیر توجه شود: - در حسابهای ملی مفهوم ارزش افزوده، تمام فعالیت ها غیر از فعالیت های قاچاق را در بر می گیرد، در حالیکه این نحوه اندازه گیری ارزش افزوده برای حصول مالیات بر ارزش افزوده کلابی ربط است.

- هر چند ارزش افزوده برابر جمع ارزش تولیدمنهای کالاهای واسطه ای (ورودیها) و استهلاک در کل اقتصاد است، ولی این مفهوم نیز پایه ی مالیات بر ارزش افزوده را به دست نمی دهد؛ زیرا در این مالیات مجوزی برای کاهش کالاهای سرمایه ای از پایه وجود ندارد.

این سهولت تنها در مورد کل سرمایه های جدید و نه سرمایه هایی که جایگزین سرمایه های از بین رفته می شوند،‌ صادق است.

- تفاوت دیگر میان درامد ملی براساس ارزش افزوده و پایه ی مالیات بر ارزش افزوده در این موضوع است که صادرات بیانگر کار انجام شده ای است که برای مصرف داخلی مهیا و قابل دسترسی نیست.

مع هذا به رغم عدم دسترسی، صادرات قسمتی از ارزش افزوده را تشکیل می دهد.

در حالیکه در مالیات بر ارزش افزوده، صادرات از پایه ی مالیاتی حذف می شود، و از طرف دیگر واردات که در ارتباط با ارزش افزوده داخلی نیست ( در داخل تولید نشده است) به پایه ی مالیاتی مالیات بر ارزش افزوده اضافه می شود.

- همچنین هزینه های پرداختی دولت برای دستمزد و حقوق قسمتی از پایه ی مالیاتی را تشکیل نمی دهد.

به همین دلیل، ارزش افزوده دولت از مالیات بر ارزش افزوده حذف می شود.

در برخی از خدمات مثل خدمات پزشکان،‌ قضاوت و غیره نیز در پایه ی مالیات بر ارزش افزوده محسوب نمی شود؛‌ به رغم اینکه کارآنها جزئی از تولید ملی را تشکیل می دهد.

گذشته از موارد فوق الذکر سه مورد زیر نیز به طور اخص تفاوت هایی را در محاسبه ی مالیات بر ارزش افزوده ایجاد می کند که عبارتند از : الف) محاسبه ی خرید کالاهای سرمایه ای و تفویض اعتبار مالیاتی ب) وضع مالیات بر خرده فروشی، عمده فروشی و یا صنعت ج) قیمت شمول و یا بدون شمول مالیات - براساس روش محاسبه همان طور که مشاهده شد، چهارنوع روش محاسبه متفاوت در مورد مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد.

در معمولی ترین روش محاسبه که نوع اعتبار مالیاتی نامیده می شود، بنگاه بدهی مالیاتی خود را با اعمال یک نرخ به کل فروش و سپس کم کردن مالیات پرداخت شده برای خرید در ان دوره محاسبه می کند.

روش اعتبار مالیاتی را با استفاده از طرق زیر می توان به کار گرفت: الف) روش تفریقی: در این روش از کل مقدار فروش وجه پرداخت شده برای خرید مواد و کالاهای واسطه ای کسر می شود.

ب) روش تجمعی : این روش از طریق جمع کردن اجزای ارزش افزوده مثل دستمزد پرداختی، نرخ بهره پرداختی،‌سود خالص و ...

و سپس اعمال نرخ مالیات بر آن قابل حصول است.

چنانکه ملاحظه شد، بدلیل راحتی عملکرد بنگاه و نیز راحتی حصول مالیات دولت در روش فاکتورنویسی، این روش بیشتر از سایر روشها به کار گرفته می شود.

- براساس طبقه بندی کالای نهایی سرمایه ای مانند ماشین آلات و ابزار آلات در این روش سه دیدگاه موجود است.

تفاوت پایه در این سه دیدگاه به دلیل تفاوت در محاسبه و به کارگیری کالاهای سرمایه ای در مالیات بر ارزش افزوده است.

این دیدگاه عبارتند از : نوع مصرف، نوع درآمد و نوع تولید ناخالص ملی.