دانلود تحقیق گاوداری

پیشگفتار بانک کشاورزی به عنوان بانکی تخصصی با هدف تأمین نیازهای مالی دست اندرکاران امور کشاورزی در سراسر ایران ، تأسیس شد .

گستردگی جغرافیایی و ارتباط تنگاتنگ با روستائیان ، ضرورت ارائه خدمات ترویجی و آموزش کشاورزی را ایجاب کرد و براین اساس ، ایجاد شبکه ای از دانش آموختگان کشاورزی ضرورت یافت .

رشد روزافزون علوم در همه زمینه ها ، بنیاد کشاورزی سنتی را در جهان در هم ریخت و تحولی شگرف درعملکرد محصولات کشاورزی و دامی به پا کرد .

به موازات رشد شتابان جمعیت در جهان ، کشورهای پیشرفته با استفاده از جدیدترین یافته های علمی و به کارگیری بهینه آب و خاک و نهاده های کشاورزی و...

آنچنان افزایشی در عملکرد محصولات کشاوری در واحد سطح و محصولات دامی در واحد زمان ایجاد کردند که به صادر کنندگان اصلی تولیدات کشاورزی و دامی تبدیل شدند .

برای مثال از سال1920 تا 1970 یعنی در مدت 50 سال ، طول دوران پرورش جوجه های گوشتی به نصف کاهش یافت در حالی که میزان تولید دو برابر شده بود .

به عبارت دیگر رشد جوجه های یک روزه به طور متوسط روزانه چهار برابر شده بود .

در این مدت ضریب تبدیل غذا از 5 به 2/2 و میزان تلفات در یک دوره نیز از 20 درصد به 4 درصد کاهش یافته بود .

کشورهای در حال توسعه اما ، با افزایش روزافزون جمعیت ، به دلیل استفاده سنتی از منابع طبیعی ، روز به روز فقیرتر می شدند .

از آنجا که پیشرفت و توسعه کشاورزی و دامداری مستلزم شناخت علمی اثر عوامل محیطی در رشد بهینه گیاه و دام و به کارگیری صحیح نهاده های کشاورزی همچون ماشین آلات ، آب ، کود و بذور اصلاح شده و...

است ، ضرورت گسستن از بندهای بهره برداری سنتی از نهاده های کشاورزی و دامی و به کارگیری جدیدترین یافته های علمی در این زمینه به روشنی خود را نشان می داد .

دیگر با عملکرد یک تن در هکتار گندم آبی ، تغذیه جمعیت انبوه و روزافزون امکان پذیر نبود .

بنابراین راهنمایی روستائیان گرفتار روش های سنتی و ارائه مشورت های علمی به متقاضیان ایجاد تأسیسات کشاورزی و دامی ، آموزش هرچه بیشتر دانش آموختگان کشاورزی را در بانک کشاورزی ضروری ساخت .

براین اساس و به کمک کارشناسان سازمان خواروبار جهانی ، دوره آموزشی « روش تهیه و برسی طرحهای کشاورزی » پا گرفت و در این زمینه کارشناسان ورزیده ای تربیت شدند که سال ها آموزش این دوره را به عهده داشتند .

اکنون ، سال ها از آخرین چاپ منابع آموزشی این دوره می گذرد .

در این مدت پیشرفت های چشمگیری در علوم کشاورزی و دامی و صنایع وابسته به آنها ، همچون سایر علوم صورت گرفته است .

اداره کل آموزش و بهبود مدیریت برآن است تا با بازنگری منابع این دوره ، ضمن به روز کردن محتوای منابع آموزشی ، حذف موضوعات کهنه ، جایگزینی مقولات جدید و به کارگیری روش های نوین آموزشی ، به بازسازی این دوره آموزشی بپردازد و تردید ندارد که در این راه به یاری تمامی همکاران کارشناس نیازمند است و دست یاری آنان را به گرمی می فشارد .

اداره کل آموزش و بهبود مدیریت فصل اول : کلیات مقدمه انسان اولیه پس از این که سالیان بسیار زیادی در جنگل ها ، دشت ها و غارها روزگار را با خوردن برگ ، دانه و میوه درختان و شکار حیوانات گذرانید به ساختن پناگاه پرداخت و توانست بعضی از حیواناتی را که تا دیروز شکار می کرد ، رام و اهلی نماید.

او توانست همراه با پیشرفت ابزار کارش جایگاهی مخصوص برای دامهایش در گوشه ای از مأوی و مسکن خویش بنا کند .

پس از اهلی کردن دام و بهره برداری از محصولات آن ، دامداری های اولیه را شکل داد و بهره برداری اقتصادی و رفع نیاز جامعه بشری را سامان بخشید .

در این دوران گاو در کشورهای باستانی مصر ، یونان ، چین ، هندوستان و ایران اهمیت بسیاری داشته و پرورش داده می شده است و آثاری مادی ، کتابها و کتیبه های نوشته شده و نقوش به جای مانده در غارها از دلایل آن است .

در آثار تخت جمشید و کاخهای مصر ، یونان و هندوستان کمتر کتیبه و سنگ نوشته ای می توان یافت که بدون نام یا تصویر گاو باشد .

این دام بزرگ تأمین قسمت عمده ای از نیازهای اولیه همچون گوشت ، فراورده های لبنی و حتی انجام دادن کارهای سخت بشر را به عهده گرفت و شاید به همین خاطر تصویر آن در بین بعضی از اقوام ، مظهر قدرت و پرچم آنها شد و در میان بعضی از اقوام دیگر جایگاهی مقدس پیدا کرد .

به عقیده بعضی از باستان شناسان ، هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح در خاورمیانه و در کنار رودخانه های دجله و فرات و کنار دریای مدیترانه اهلی کردن گاو مرسوم بوده است .

اگر چه دامداری مبتنی بر کوچ نشینی به علت طی طریقهای طولانی و از دست دادن زمان پیشرفت زیادی نکرد ، اما پرورش گاو در اقصا نقاط دنیا ، به علت داشتن فرصت کافی ، به خدمت گرفتن تجربه و تکنولوژی ، رعایت اصول بهداشت ، مدیریت دامپروری و احداث جایگاه های مختلف ، به عنوان یک حرفه سود آورد توسعه یافت .

کمبود پروتئین در جهان با توجه به گزارش کارشناسان سازمان خواربار جهانی در بیشتر کشورهای آسیائی و آفریقایی مقدار تولید شیر و رکورد گاوهای شیری به علت کمبود علوفه و مواد غذایی بسیار پائین است .

در حالی که حدود 78 درصد گاوهای جهان در کشورهای در حال توسعه اند ، این کشورها حدود 10 درصد شیر و 30 درصد گوشت تولیدی جهان را عرضه می کنند و مصرف سرانه پروتئین در آنها از 3 تا 10 گرم در روز تجاوز نمی کند.

یکی از علل اصلی وجود چنین اختلافی ، استفاده از امکانات و تکنولوژی جدید در کشورهای پیشرفته است .

به عنوان مثال در این کشورها ، در یک گاوداری 80 رأسی که 50 هکتار زمین زراعتی داشته و تولیداتش سیلو می شود ، جمع ساعات کار سالانه شش هزار ساعت تخمین زده می شود ، که معادل با کار دو نفر کارگر تمام وقت است .

طبق آمار منتشره در کتاب دیری کاتل در سال 1971 از تعداد 7/12 میلیون رأس گاو شیری در آمریکا متجاوز از 117 بیلیون پوند، شیر تولید شده است .

ولی در بسیاری از کشورهای عقب مانده ، خانواده های کثیری دیده می شوند که کار اصلی آنها نگهداری یک رأس گاو است و برای امرار معاش ناچاراً شیر تولیدی را به بازار عرضه نموده و خود در فقر کامل مواد پروتئینی به سر می برند .

در ایران با توجه به نظام سنتی متکی به تاراج و تخریب مراتع به شیوه کوچ نشینی و عشایری و داشتن دامهای بزرگ با مقدار کم تولید و عدم جوابگویی به نیاز جمعیت با نرخ رشد بالای موالید ، ضرورت ایجاد شرایط لازم ، برای استقرار نظام مدرن متکی به علوفه دست کاشت ، استفاده از ضایعات کارخانه های صنعتی ، اصلاح مدیریت و استفاده از تکنولوژی که بتواند ، نظام بازار و معادلات بین منطقه ای در سازمان تولید را سامان بخشد به شدت احساس می شود .

به همین دلیل در برنامه توسعه ، جایگزینی نظام مدیریتی نوین به جای نظام دامداری سنتی مدنظر بوده و نگاه معطوف به استفاده بهینه از امکانات و به خدمت گرفتن آخرین دستاوردهای بشری در سایه تکنولوژی که بتواند منجر به رفع بیکاری بشود ، از اهداف برنامه است .

براساس آمارهای موجود از منابع معتبر ، تعداد گاو ها و گوساله های کل کشور 5.128.000 رأس است .

از این تعداد ، 831.700 رأس گاو اصیل 2.406.000 رأس دورگ و بقیه گاو و گوساله بومی است .

همچنین در 1.376.400 واحد بهره برداری 5.877.000 کیلوگرم شیر و 729.000.000 کیلوگرم گوشت قرمز تولید شده و 32917 نفر در واحدهای دامداری صنعتی به کار مشغولند .

مقدار شیر تولیدی در استان تهران 575.000 کیلوگرم و تعداد دامها 167.000 رأس گوساله و گاو است .

(بدون توجه به واردات شیر و گوساله های نر پرواری از استان های همجوار) با توجه به این اطلاعات ، میانگین دامهای هر واحد بهره برداری در کشور 7/3 رأس گاو و گوساله است .

در تفکیک استانی بیشترین میانگین مربوط به تهران با 8/7 و کمترین میانگین مربوط به هرمزگان با 98/1 رأس گاو و گوساله است .

این امر پراکنش دامداری ها را در سطح بسیار وسیعی از کشور و مشکل ارائه خدمات به آن ها و هزینه بر بودن آن را نشان می دهد .

از طرفی معدل شیر روزانه هر رأس 28/6 کیلوگرم و در یک دوره شیرواری 883/1 کیلوگرم است که حدود یک سوم استانداردهای جهانی است .

این آمار برای واحدهای سرشماری شده تهران و برای هر رأس 68/18 کیلوگرم در روز یا 5658 کیلوگرم در یک دوره شیردهی گزارش شده است.

براساس آمارهای موجود از منابع معتبر ، تعداد گاوها و گوساله های کل کشور 5.128.000 رأس است .

(بدون توجه به واردات شیر و گوساله های نرپرواری از استان های همجوار) با توجه به این اطلاعات ، میانگین دامهای هر واحد بهره برداری در کشور 7/3 رأس گاو و گوساله است .

نژاد گاوها از نظر شکل ظاهری ، خصوصیات ژنتیکی ، وزن و اندام ، اهمیت تولید شیر یا گوشت و اقلیم زندگی با هم متفاوت بوده و بر این اساس طبقه بندی و نامگذاری می شوند .

نژادهای معروف آنها عبارتند از : الف) نژادهای اروپایی 1.

هلشتاین نام اصلی این نژاد که از ناحیه ای به نام فریزلند در کشور هلند ، به سراسر دنیا صادر شده ، هلشتاین فرژین است .

این نژاد از سنگین وزن ترین گاوهای شیری دنیاست .

وزن ماده گاو بالغ آن 750-600 کیلوگرم و نر بالغ آن 900-750 کیلوگرم است .

ضریب تبدیل غذا به گوشت در این نژاد مناسب است .

انطباق با شرایط آب و هوایی بسیار متفاوت ، از مناطق سر سیر گرفته تا معتدل و نیمه گرمسیری از ویژگیهای این نژاد است .

مهمترین ویژگی این نژاد شیردهی فوق العاده آن است که در مناطق خوش آب و هوای امریکا حتی به پانزده تن در سال و در اروپا ، سیزده تا چهارده تن در سال با 4-2/3 درصد چربی می رسد .

قد گاوهای این نژاد 35/1 تا 50/1 متر است .

سری ظریف و اغلب سیاه و سفید با شاخ های کوچک و بسیار شکیل دارند.

گردن متوازن با سینه ای فراخ و سیاه ، سفید ویژگی گاوهای این نژاد است .

2.

جرسی (Jersey) این نژاد که از کشور بریتانیا به دیگر نقاط دنیا صادر شده است ، جثه ای کوچکتر از هلشتاین دارد .

وزن ماده بالغ 500-450 و نر بالغ 650-550 کیلوگرم است .

رنگ پوست بدن از قهوه ای تا قهوه ای روشن مایل به زرد تیره متغیر است .

مقدار تولید شیر آن کمتر از نژاد هلشتاین اما درصد چربی آن بیشتر است .

در مقایسه با نژاد هلشتاین مقاومت این نژاد نسبت به آب و هوای نیمه گرم و خشک بیشتر است .

3.

براون سویس (Brown Swiss) زادگاه و مرکز اصلی پرورش این نژاد مناطق کوهستانی سویس است .

این نژاد جثه ای بزرگ و اسکلتی خوش قواره برای اصلاح نژاد دارد و از نظر تولید گوشت و شیر قابل توجه است.

مقدار شیر ماده گاو براون سویس از هلشتاین کمتر ولی درصد چربی شیرش بیشتر است .

رنگ پوست بدن آن ها از قهوه ای تا خاکستری متغیر است .

وزن گاو بالغ ماده به 650 کیلوگرم می رسد .

ضریب تبدیل غذا به گوشت در این نژاد مناسب است و از نظر مقدار شیردهی بعد از هلشتاین قرار دارد .

4.

سایر نژادهای اروپائی علاوه بر نژادهای مذکور نژادهای مختلفی چون نژاد قرمز دانمارکی ، گزنزی ، سمینتال ، فنلاندی ، نرماندی ، لیموزین و نژاد معروف گوشتی شورت هورن (Short Horn) بریتانیائی وجود دارند .

نژاد هردفورد که بسیار وزین است و وزن آن به 1500-1350 کیلوگرم می رسد ، از نژادهای ممتاز گوشتی دنیا است .

ب) نژاد هندی نژاد گاوهای گوشتی زبو (ZEBO) و گاو شیری سیوال از نژادهای مهم شبه قاره هند هستند و به سایر کشورهای دنیا صادر شده اند .

ج) نژاد گاوهای ایرانی شاید به توان گفت در ایران تا زمانی که شبکه های ارتباطی توسعه نیافته بود ، گله هایی با خصوصیات نژادی در مناطقی که کوچ در آن صورت نمی گرفت وجود داشته است .

اما به علت کوچهای مکرر و خشکسالی های متوالی و کمی مراتع و تاخت و تازهای مکرر همسایگان نمی توان نژاد خالص یا گرید خاصی را معرفی کرد .

با این حال ، گاو سرابی به علت شیرواری شهرت فراوان داشته و مشتقات لبنی آن معروف بوده است .

از طرفی نمی توان از ذکر گاو گلپایگانی که شیری پرچرب داشته و مشتقات شیر آن بسیار مردم پسند بوده غافل ماند .

گاو سیستانی که جزئی از اکوسیستم هامون است ، با جثه ای مطلوب در همان حوالی محدود و محصور شده است .

اگر چه ذکر نژاد گاوهای ایرانی در نشریات مختلف جای بحث دارد ، اما مطالعات عمیق و اصلاحات ژنتیکی مستمری بر روی آنها تحت عنوان نژاد ایرانی به مانند نژادهای خارجی انجام نگرفته است .

دستگاه گوارش نشخوارکنندگان دستگاه گوارش نشخوارکنندگان ، از لب و دهان ، دندان ، زبان ، حلق ، مری ، معده چهارقسمتی و روده تشکیل شده است .

معده نشخوارکنندگان نقش بسیار مهمی در گوارش و سیستم هاضمه دارد .

چهارقسمت معده نشخوارکننده عبارتند از شکمبه ، نگاری ، هزارلا ، شیردان .

شکمبه اگرچه چهارقسمت معده نشخوارکنندگان از هم جدا نیستند و به آسانی محتویات آنها از قسمتی به قسمت دیگر عبور می کند ، اما هر کدام اهمیت ویژه ای دارند .

برای مثال ، شکمبه به عنوان محفظه ای برای تخمیر بی هوازی کربوهیدراتها، بیش از نهصد تیپ باکتری یا میکرو ارکانیسم و پروتزا را در هر گرم از محتویات خود جای داده است .

میکروارکانیسمها ، آنزیم هایی را تولید می کنند که سبب شکسته شدن و هضم فیبرها و کربوئیدراتهای موجود در خوراک می شوند .

حاصل این اعمال اسیدهای چرب با طول زنجیر کوتاه است که برای ساخت چربی شیر در شکمبه جذب می شوند .

البته بین نشخوارکننده و میکروارکانیسمها ، همزیستی مسالمت آمیزی وجود دارد و آنها لازم و ملزوم یکدیگرند .

پروتئین ها نیز به وسیله این موجودات ، در معده به اسیدهای آمینه ، آمین و آمونیاک تبدیل می شوند که مورد استفاده خود میکروارکانیسمها قرار گرفته و پس از مرگ این باکتریها ، لاشه آنها و قسمتهایی از اسیدهای آمینه مورد استفاده دام قرار می گیرند .

چربیها نیز توسط همین جانداران ذره بینی هیدرولیز و به اسیدهای چرب و کلسترول تبدیل می شوند .

تجزیه این مواد تحت تاثیر آنزیمهای تولید شده توسط باکتری ها ، صورت می پذیرد .

علت همزیستی نشخوارکننده ، با این میکروارگانیستها ، این است که دام با ایجاد محیطی تاریک ، مرطوب و بدون اکسیژن ، شرایط لازم را برای بقا و فعالیت این موجودات فراهم می کند .

سپس با حرکات شکمبه و مخلوط کردن محتوای آن و نیز برگشت دوباره قطعات بزرگ و نشخوار مجدد و خردکردن قطعات خوراک سبب می شود تا سطح تماس میکروب ها با مواد خشبی بیشتر و عملیات هضم ، آسان تر شود .

در اثر این اعمال ، باکتریها رشد و تکثیر یافته ، فعال تر شده و ضمن تجزیه ترکیبات غذایی ، برای کلنی باکتریها و دام غذا تهیه می کنند .

پس از عبور این محتویات از معده به روده غذای سرشاری برای دام آماده می شود.

نگاری نگاری جایگاه سقوط اجسام سنگین ، همچون میخ ، شن و سایر اجسام خارجی وزین است .

هزارلا محتویات شکمبه و نگاری قبل از ورود به شیردان و روده کوچک باید از هزارلا بگذرد .

این محفظه کتابچه ای مانند که هنوز نقش آن به خوبی شناخته نشده است با محتویات معده ، سطح تماس زیادتری برقرار کرده و با فشردن مواد غذایی و کمک به هضم و جذب آن ، محتویات معده را به شیردان هدایت می کند .

شیردان شیردان نوزاد نشخوارکنندگان که حدود هشتاد درصد معده چهارقسمتی آنان را تشکیل می‌دهد در زمان شیرخواری مانند معده جانوران تک معده ای عمل می کند .

پس از ورود غذا به شیردان ، شیره معده ، اسید هیدروکلریک و آنزیمهایی مانند رنین (Rennin) و پپسین (Pepsin) که از دیواره شیردان ترشح می شود بر روی مواد غذایی اثر کرده و باعث شکسته شدن پروتئین ها و تبدیل آنها به پپتیدها می شوند .

رنین با لخته و دلمه کردن شیر ، هضم و جذب شیر را برای نوزاد شیرخوار آسان می کند .

جذب پروتئین پروتئین ها به دو بخش قابل تجزیه Ruman Degradable Protein (RDP)و غیرقابل تجزیه در شکمبه Ruman Undegradable Protein (RUP)تقسیم می شوند .

پروتئین قابل تجزیه در شکمبه به آمونیاک (NH3) و اجزاء تشکیل دهنده پروتئین ها مثل پپتیدها و اسیدهای آمینه تفکیک می شود .

میکروکانیستها از این اجزاء برای رشد و تکثیر خود استفاده کرده و انرژی لازم برای خود را از طریق تجزیه کربوتیدراتها تأمین می کنند .

پروتئین های زنجیربلند و لاشه این میکروارکانیسمها پس از عبور از شیردان و روده ها تحت عنوان By Pass Protein و تحت تاثیر آنزیمهای روده ، جذب و وارد جریان خون می شوند و این نوع پروتئین که حدود 60 درصد کل احتیاجات یک گاو را در اواسط شیرواری تشکیل می دهد ، از طریق روده جذب می شود .

پروتئین هایی که در شکمبه تجزیه نمی شوند پس از ورود به شیردان و روده تحت تاثیر آنزیمها به اسیدآمینه تبدیل شده و جذب می شوند .

بررسی ها نشان می دهند ، وجود مقادیر کمی از غذاهای پروتئینی با منشاء حیوانی در جیره غذایی در تولید شیر موثر است .

با ترشح شیره روده ، اسیدهای آمنیه و پپتیدها که از تجزیه پروتئین ها به وجود آمده اند و همچنین قندهای ساده مثل گلوکز که از تجزیه هیدروکربن ها حاصل شده اند ، جذب جریان خون می شوند .

اسیدهای چرب و لیپیدها در ابتدای روده تحت تاثیر صفرا که از کبد ترشح می شود قرار گرفته و حل شده و در نهایت پس از ورود به سیستم لنفاوی جذب بدن می شوند .

عملیات هضم به وسیله آنزیمهای مترشحه از روده کوچک ، در روده بزرگ نیز ادمه می یابد .

در روده بزرگ آب محتویات غذایی گرفته شده و مواد غذایی تحت هجوم باکتریهای موجود در روده بزرگ فاسد شده و به همراه باقیمانده مواد غذایی هضم نشده و سلولهای جدا شده از سیستم گوارش دفع می شوند .

سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش علوفه تازه و نارس فیبر کمتر و پروتئین و مواد ویتامینه بیشتری دارد .

چنانچه گاو در چراگاهها و مراتع از این علوفه ها استفاده کند ، به علت داشتن فیبرکم و آب زیاد ، توقف این غذا در دستگاه گوارش کم بوده و با سرعت بیشتری از آن عبور می کند .

به همین دلیل در فصل بهار اکثر گاوها دارای مدفوعی سبزرنگ بوده و گاهی دچار اسهال های شدید می شوند .

برای جلوگیری از این امر باید با افزودن مواد غذایی فیبردار توقف مواد غذایی را در دستگاه گوارش بیشتر کرد تا فرصت تجزیه و هضم مواد غذایی فراهم شود .

یکی از دلایل کاهش چربی شیر در بهار همین سرعت عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش است .

علاوه بر علوفه های نارس ، دانه های غلات و حبوبات نیز فیبر بسیار کمی دارند و سرعت عبور آنها نیز نسبت به مواد خشبی و یا فیبردار کمتر است .

درصد پایین کربوهیدراتهای قابل تجزیه ، سنتز پروتئین میکروبی را هم کاهش می دهد .

زیاد دادن کنسانتره ، تغذیه با علوفه های تازه و با فیبر کم و عدم توجه به توازن تغذیه کاهش تولید ، عدم سلامت دام و بروز بیماریهای متابولیک همچون اسیدوز ، سم درد ، جابه جایی شیردان ، بیماری گاو چاق خوابیده ، تخته بند و کتوز را به همراه دارد .

احتیاجات غذایی گاوشیری نیاز غذایی گاو شیری شامل آب ، انرژی ، پروتئین ، مواد معدنی و ویتامین هاست .

آب در میان مواد غذایی ، آب از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است .

مواد غذایی در صورت حل شدن در آب ، قابل جذب ، هضم و دفع می باشند .

از طرف دیگر 87 درصد ترکیبات شیر ، 90 درصد ترکیبات خون و بیش از هشتاد درصد بافت چشم از آب تشکیل شده است .

بقیه اعضای بدن دام نیز با درصدهای مختلفی دارای آب هستند .

بنابراین در صورت محدود کردن میزان آب در اختیار دام، درآمد گاوداری به شدت کاهش می یابد .

انرژی انرژی که صورتی از ماده است را می توان به زبان ساده " توانایی انجام کار " تعریف کرد .

هر تغییری در جهان هستی با تغییر صورتهای انرژی به یکدیگر همراه است .

واحد انرژی کالری نام دارد .

یک کالری مقدار حرارتی است که دمای یک گرم آب را یک درجه سانتیگراد افزایش می دهد .

هر هزار کالری را یک کیلوکالری و هر هزار کیلوکالری را یک مگاکالری یا ترم (Therm) می نامند .

انرژی مواد غذایی از سوختن و تجزیه کربوهیدارتها یا قندها در دستگاه گوارش حاصل می شود .

کربوهیدراتها از کربن ، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده اند .

این مواد را می توان به سه گروه تقسیم کرد .

منوساکاریدها با فرمول شیمیایی (6O12H6C ) که در گیاهان ، تحت تاثیر انرژی آفتاب ، از ترکیب 2CO و آب ساخته می شود .

نور (فتوسنتز) 2O6 + 6O12H6C O2H6 + 2CO6 در شکمبه گاو ، منوساکارید تجزیه شده و عکس واکنش فوق انجام می شود .

از یک قندی ها می توان گلوکز ، گالاکتوز و فروکتوز را نام برد.

دی ساکاریدها با فرمول شیمیایی 11O22H12C ، از ترکیب دو ملکول قند منوساکارید با از دست دادن یک ملکول آب به وجود آمده اند .

از دی ساکاریدها می توان ساکاروز ، مالتوز و لاکتوز را نام برد .

پلی ساکاریدها با فرمول کلی n (5O10H6C ) ازتعداد زیادی قندهای ساده تشکیل شده اند.

نشاسته یکی از فراوان ترین پلی ساکاریدهای موجود در دانه غلات است که گاهی مقدار آن در دانه ها به 60% وزن دانه می رسد .

نشاسته منبع بسیار خوبی برای تغذیه گاو شیری و حتی پرواری (برای تولید شیر و گوشت) است ، زیرا قابلیت هضم بسیار بالایی داشته و به راحتی توسط میکروارکانیسمها تجزیه شده و انرژی آزاد می کند .

از دیگر پلی ساکاریدها می توان سلولز ، همی سلولز و لیگنین را نام برد.

گلیکوژن یا نشاسته حیوانی در کبد حیوانات و از ترکیب قندهای ساده ساخته و ذخیره می شود .

هنگامی که دام گرسنه باشد و یا میزان قند خونش از مقدار معینی کمتر شود ، گلیکوژن به گلوکز تبدیل و وارد خون می شود .

سلولز و همی سلولز و لیگنین از پلی ساکاریدهای گیاهی هستند .

نقش آنها تولید انرژی لازم برای فعالیت های حیاتی مختلف مثل تپش قلب و خون رسانی ، تنفس و همچنین گرم نگهداشتن بدن است .

آزاد شدن انرژی ، توسط باکتریهای دستگاه گوارش و از تجزیه کربوهیدراتها صورت می گیرد .

ارزش غذایی کربوهیدراتهای موجود در غذای دام براساس قابلیت هضم آنها در دستگاه گوارش متفاوت است .

ارزش غذایی نشاسته و منوساکاریدها که سهل الهضم هستند ، زیاد است .

چون شیره گوارشی روده بر کربوهیدراتهای دارای ملکول بزرگ مثل کاه موثر نیست و این کربوهیدراتها فقط تحت تاثیر باکتریها در سیرابی و روده ها هضم می شوند ، ارزش غذایی کمتری دارند .

پروتئین پروتئین ها ترکیبات عالی هستند که از کربن ، هیدروژن ، اکسیژن و ازت تشکیل شده و ممکن است در ساختمان آنها گوگرد و فسفر نیز باشد .

هر ملکول پروتئین از اتصال تعدادی اسیدآمینه درست شده است .

اسیدهای آمینه را بر همین اساس سنگ بنای حیات می نامند .

به طور کلی بیش از بیست نوع اسیدآمینه در ساختمان پروتئین ها شرکت دارند .

ترکیب های مختلف این اسیدهای آمینه با یکدیگر می تواند انواع زیادی پروتئین را به وجود آورد .

اسیدهای آمینه به دو دسته ضروری و غیرضروری طبقه بندی می شوند .

اسیدهای آمینه ضروری توسط بافتهای بدن سنتز نشده و یا به مقدار اندکی که نیازهای دام را تأمین نمی کند ساخته می شوند و باید از طریق غذا به دام برسند .

به همین دلیل است که در تهیه خوراک دام از چند نوع پروتئین استفاده می شود.

اسیدهای آمینه غیرضروری توسط بافتهای بدن حیوان ساخته می شوند .

اکثر پروتئین ها 16 درصد ازت دارند .

در صورت تقسیم 100 به 16 عدد 25/6 بدست می آید .

اگر این عدد را در مقدار ازت هر غذا ضرب کنیم ، تقریبی از مقدار پروتئین خام آن غذا را برآورد کرده ایم .

اهمیت پروتئین به عنوان یک ماده حیاتی ، نقش آن در ساختمان اسکلت بدن ، ماهیچه ها ، خون ، اعصاب ، پوست ، هورمونها و آنزیمها ، مو و شاخ و ...

است .

برای ترمیم بافتهای فرسوده بدن و رشد دام ، رشد جنین ، نگهداری بدن ، تولید شیر و گوشت ، پروتئین ضروری بوده و هیچ ماده مغذی دیگری نمی تواند جای آن را بگیرد .

به همین دلیل مواد غذایی حاوی پروتئین گرانتر هستند و برای کاهش هزینه تغذیه و جلوگیری از اتلاف مواد پروتئینی نباید بیشتر از مقدار نیاز در جیره منظور شوند .

بیان این نکته ضروری است که دامهای جوان و در حال رشد نسبت به دامهای بالغ نیاز بیشتری به پروتئین دارند .

پروتئین قابل هضم مقدار پروتئین خام مصرفی منهای پروتئین خام موجود در مدفوع را پروتئین قابل هضم می گویند که مقیاس اندازه گیری احتیاجات پروتئینی گاو شیری است .

قابلیت هضم پروتئین با نوع غذا و سن دام تغییر کند .

به طور کلی پروتئین غلات قابلیت هضم بیشتری نسبت به پروتئین علوفه دارند.

مصرف پروتئین به منظور رفع نیازهای نگهداری ، رشد ، آبستنی ، شیرواری و یا تولید گوشت است .

مواد معدنی مواد معدنی در تغذیه موجودات زنده گیاهی و حیوانی اهمیت بسیار زیادی دارند .

وجود مقدار مناسب مواد معدنی برای نگهداری بدن حیوان ، رشد و تولید ضرورت دارد .

مقدار مواد معدنی مورد نیاز بر حسب سن ، وزن و تولید ، بین 2 تا 5 درصد وزن حیوان متغیر است .

بیش از 85 درصد وزن استخوانها و دندانها مواد معدنی تشکیل می دهند .

کارکردهای این مواد در بدن متفاوت است .

شناخت این کارکردها و تعیین مقدار مورد نیاز آن ها در سلامت دام و افزایش تولید بسیار موثر است .

مواد معدنی به دو دسته عناصر پرنیاز و کم نیاز تقسیم می شوند .

عناصر پرنیاز (Macro Minerals) عناصری مانند کلسیم ، فسفر ، کلر ، سدیم ، منیزم ، پتاسیم و گوگرد هستند که قسمت عمده مواد معدنی بدن حیوان را تشکیل می دهند .

عناصر کم نیاز (Micro Minerals) عناصری مانند آهن ، ید ، کبالت ، مس ، فلوئور ، منگنز ، مولیبدن ، سلنیم و روی هستند که به مقدار کمتر مورد نیازند .

این تقسیم بندی نقش و اهمیت هیچ دسته ای از مواد معدنی را کم رنگ نمی کند و مقدار مناسب و متعادل همه این مواد در سلامت دام و تولید اهمیت دارد .

کلسیم این عنصر در ساختمان استخوان ها ، دندان ها ، جریان عصبی انقباض عضلات ، انعقاد خون و نفوذپذیری مایعات سلولها شرکت داشته و یکی از عناصر مهم در ترکیب شیر و پوسته تخم مرغ است .

کلسیم در تولیدمثل و باروری اهمیت ویژه دارد .

کمبود کلسیم در حیوانات جوان سبب بیماری راشیتیسم و تغییر شکل اندامهای حرکتی می شود .

این کمبود در دوران آبستنی دام تولید نوزادی با بدن نرم و نارس را که قدرت ایستادن ندارد سبب می شود .

بیماری تب شیر و پرولاپس پس از زایش در گاو شیری از علائم کمبود آن است .

منابع اصلی تأمین کننده کلسیم سنگ آهک ، دی کلسیم فسفات ، پودر استخوان ، پروتئین های حیوانی ، علوفه حبوبات ، به خصوص یونجه ، پودر شیر ، سنگ مرمر و صدف تأمین کننده اصلی کلسیم هستند .

بیشتر از 70 درصد خاکستر استخوان بدن از کلسیم و فسفر تشکیل شده و تقریباً 99 درصد کلسیم بدن در استخوان ها و دندان ها است .

فسفر فسفر در ساختمان استخوان ها و دندان ها ، فسفولیپیدها و دیواره سلولی شرکت دارد .

این عنصر در متابولیسم و انتقال انرژی نقش بسیار مهمی داشته و در ساختمان آدونوزین تری فسفات (ATP) وجود دارد .

بیماری Pica یا گنده خواری و کاهش قدرت باروری از علائم کمبود فسفر است .

افزایش مصرف فسفر در نشخوارکنندگان ضمن ایجاد مسمومیت ، ایجاد سنگ های ادراری ، لنگش و شکستگی خود به خودی استخوان های دراز و لینت مزاج را به همراه خواهد داشت.

نسبت کلسیم و فسفر نسبت کلسیم و فسفر در کنار وجود ویتامین D برای متابولیسم در بدن ، رشد و سنتز شیر در گاو شیری اهمیت فوق العاده ای دارد .

نسبت کلسیم به فسفر از یک به یک تا دو به یک می تواند متغیر باشد ، زیادی منیزیم در غذا جذب کلسیم را کاهش می دهد .

نیاز روزانه گوساله نژاد شیری هلشتاین به وزن 40 کیلوگرم با رشد 2/0 کیلوگرم در روز به کلسیم و فسفر به ترتیب 2/2 و 7/1 گرم است .

نیاز روزانه به کلسیم و فسفر برای گاو هلشتاین 600 کیلوگرمی به ترتیب 24 و 18 گرم است همچنین برای تولید هر کیلوگرم شیر 5/3% چربی 6/2 گرم کلسیم و 9/1 گرم فسفر مورد نیاز است .

کلر کلر به صورت ذره ای با بار منفی در تنظیم فشار اسمزی و تعادل اسیدیته مایعات بدن دخالت دارد .کلر با بارمنفی در شیره معده با هیدروژن مثبت ترکیب شده و تولید اسیدکلریدریک می کند .

کمبود کلر مشکل شیره گوارشی ، کم اشتهایی و کاهش وزن و تولید را به همراه دارد .

این عنصر بیشتر به صورت نمک طعام مورد استفاده قرار می گیرد .

نیاز بدن به کلر نصف سدیم است و مخلوط کردن پودر نمک به نسبت 25/0 تا 5/0 درصد جیره غذایی یا قراردادن سنگ نمک در آخور نیاز دام را تأمین خواهد کرد .

سدیم سدیم در بدن به صورت ذره ای با بار مثبت در تنظیم فشار اسمزی و تعادل اسیدیته مایعات بدن دخالت داشته و به عنوان کاتالیزور در انتقال مواد غذایی به داخل و خارج سلولها عمل می کند .

این عنصر حفظ تعادل آب میان بافتی ، شرکت در انقباض عضلات و ساختن صفرا ، بزاق و عرق را به عهده دارد .

کمبود سدیم در دامهای جوان ، کندی رشد و کم اشتهایی و در حیوانات بالغ کاهش وزن و تولید و باروری را در پی دارد .

خوردن ادرار دامها از علائم کمبود سدیم است .

این عنصر به صورت نمک طعام مورد مصرف واقع می شود .

منیزیم یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده استخوانها و فعال کننده آنزیم های تجزیه کننده گلوکز است .

این عنصر در سیستم عضلات نقش مهمی (تحریک پذیری) را بازی می کند .

کمبود منیزیم ، اتساع عروق ، کاهش فشار خون ، افزایش تحریک پذیری عضلات ، بی اشتهایی ، پرخونی و تشنج شدید عضلات و سرانجام مرگ ناشی از بیماری کزاز علفی یا غش Tetany را موجب می شود .

ازدیاد مصرف آن نیز اختلال در متابولیسم کلسیم و فسفر را به همراه دارد .

مواد تأمین کننده آن سولفات منیزیم و اکسید منیزیم است .