برداشت از محیط سکونتگاه ها برای پاسخگویی به عملکردهای گوناگونی ایجاد می شوند اما یکی از وظایف مهم همه آنها ،ایجاد شرایط قابل قبول زندگی برای ساکنین آنهاست، مخصوصأ درخصوص تسلط بر شرایط آب وهوایی.
ساختمانها کنترل کننده شرایط آب وهوایی نیستند ،اما ساکنان می توانند با تمهیداتی شرایط آب وهوای داخلی را حتی اگرازشرایط بیرونی تأثیرگرفته باشد تنظیم کنند.مصالح مورداستفاده،فرم وحجم ساختمان، تجهیزات به کاررفته ،و..
تمامی شکل دهنده «خرد اقلیمی » هستند که یک خانه دردرون خود ایجادمی کند.اماممکن که اینها همیشه تمام انتظارساکنین ازتهویه ،گرما یا رطوبت نسبی نباشد.زمانی که آتش درست می کنیم ضمن اینکه تلاش می کنیم که شرایط داخلی مناسبی (قابل قبولی) ایجاد کنیم پاسخی نیزبه شرایط خارجی داده ایم.
شرایط آب وهوایی دربرخی ازمناطق نه تنها به صورت فصلی تغییرمی یابد بلکه به صورت روزانه ویاحتی ساعتی متغیراست.
بندرت اوقاتی پیش می آید که درجه حرارت شب و روزهردو به دلخواهمان باشند.بعد از ظهرها سرد، صبح هاهوا تازه وخورشید ظهر سوزان است.تقریبأ همه انواع سرپناهها تنظیم کننده یک یا چند جنبه از شرایط آب وهوایی هستند.
یکی درتنظیم وقطع وزش باد، دیگری درخنک نگه داشتن ساکنان ازگرمای زیاد محیط.
اغلب ادرجه حرارت ورطوبت نسبی اصطلاحأ ،شرایط آسایش توصیف می شوند اگرچه ارزشهای آسایش در میان فرهنگها کاملآ متفاوت هستند.بسیاری از مردم مناطق قطبی یا بیابانی،ظاهرا در شرایطی فوق العاده سخت برای یک فرد ساکن اروپا ی جنوبی ،با آسودگی خاطرزندگی می کنند.مهاجران ازمناطق کارائیب یا آفریقای شرقی زمان طولانی را برای تطبیق یافتن با شرایط سرمای مرطوب عرضهای جغرافیای شمالی سپری خواهند کرد .این نگرش ها درخصوص شرایط آسایش اگرچه تا حدزیادی فیزیولوژیکی هستند اما فرهنگی ووابسته به فرهنگها نیز می باشند ،همانطور که فرهنگها تغییرمی کنند نگرش نسبت به شرایط آسایش نیز متغیر است.امروزه بازماندگان خانواده های ابتدایی (اولیه) که سختی های زمستان کانزاس و گرمای خفه کننده تابستان را درجلگه های پهناور تحمل کرده اند ،برحرارت مرکزی و تهویه مساکن ومحلهای کارشان تأکید می کنند.همانگونه که قبلأ نیز اشاره شد بسیاری از ساکنین کانزاس ونبراسکا به خاطر می آورند که در گذشته در خانه ها ومدارسی زندگی و تحصیل می کردند که از نظر آب وهوایی شرایطی مطلوب داشتند .این امر عمدتأ وابسته به ویژگی حرارتی چمنهاست که همانند ساختمانهای گلی درجهان،ویژگی های خشت و گل را در انتقال درجه حرارت هوا دارا می باشند.
اشعه های خورشیدسطح خارجی دیوارها را گرم می کند اما خاک حرارت را به آهستگی به داخل منتقل می کند ،درون خانه در طول روز خنک می ماند و در شب با انتال حرارت به آهستگی گرم می شود.
مصالح ساختمانی انتخاب شده ازمنابع طبیعی درفرهنگهای مختلف درساختن خانه ها وهمچنین شیوه های ساختمان سازی به کاررفته، به تناسب آب وهوایا شیوه های اجرایی ویا فرهنگ استفاده از مصالح ،در ساختمان سازی مورد استفاده قرارمی گیرند.
در مکانی که حرارت به داخل یک فضا تابیده می شود مصالح متراکم از جمله خاک کوبیده ،همانند یک مخزن حرارتی عمل می کند وبنابراین به آهستگی حرارت را از خارج به داخل منتقل می کنند ،اگرچه این امر به موارد دیگری نیز وابسته است ،فصل،شدت تابش اشعه خورشید ،میزان در معرض تابش قرار گرفتن یک سطح،مکان دیواردرارتباط با جهت حرکت خورشید ،انحنا وانحراف سطوح،سایه اندازی جزئی یا موقت وبسیاری فاکتورهای جزئی دیگرکه به شرایط وموقعیت سکونتگاه وابسته است.حتی جنس خاک ،اندازه ذرات ،درجه تراکم ،ضخامت دیوار وظرفیت نگهداری حرارت ونحوه قرارگیری بر بازده حرارتی یک سکونتگاه ساخته شده از خاک اثر گذار خواهد بود.بسیاری اصول مشابه برای سنگها و سایر مصالح نیز به کار میرود.واضح است که آنچه که در برخی آب وهواهای معتدل ومرطوب مزیت به شمارمیرود در شرایط استوایی نامطلوب می باشد؛انتقال حرارت از طریق دیوارهای یک ساختمان اغلب در مناطق استوایی در صورتیکه شبهای سردی نداشته باشد مناسب نیست ،ممکن تابش مجدد حرارت در مواردی مورد نیاز باشد یک گنبد ویا سقف قوسی شکل که سطح خارجی بیشتری نسبت به یک سطح مسطح عرضه می کند ،فضای بیشتری برای بالا رفتن حرارت و پرتو افشانی در هوای شب ایجاد می کند.
فرم ساختمانها نیز با توجه به شرایط اقلیمی شان متغیر است.شرایط اقلیمی حاد راه حلهای فوق العاده کارآمدی نیاز دارند .سازه های Aشکل عظیم در مالاکاوا (Malakava) وسایر بخشهای بریتیش کلمبیا که بارش برف سنگین است نمونه های موفقی هستند.سقفهای عظیم مشابه اما پوشده شده ازنی در گوکایاما ژاپن درحالی درمقابل بارش سنگین برف مقاومت دارند که مکانهای مناسبی برای پرورش کرم ابریشم ایجاد کرده اند.نمونه های تاثیر گذار دیگری نیز در سراسر دنیا وجود دارد سازه های کپه ای را در نظر بگیرید که چگونه در بستر دریاچه ها،رودخانه ها یا سواحل دریا فرو می روند واغلب برای دسترسی راحت به منابع مهمی چون ماهی،ومحافظت از دامها ، دفاع درمقابل نیش حشرات ودر مقابل مارها و سایر خزندگان ویا مقابله با قبیله مهاجم ،که از فاکتورهای مهم درتصمیم گیری جهت ساخت سکونتگاههای کپه ای می باشند ،احداث می شوند.این سکونتگاهها همچنین ویژگی های حرارتی مشخصی دارند ، که با توجه به مکان قرارگیری شان متفاوت هستند.در اقلیم های سرد یا مرطوب ،یا اقلیم هایی که هم سرد وهم مرطوب هستند ،سازه های احداث شده در روی زمین ممکن است موجب سرما وبالا آمدن میزان رطوبت هوا شوند وشرایط داخلی نامطلوبی ایجاد کنند.
احداث ساختمان بر روی یک توده ،تهویه از زیر ساختمان را ممکن ومیزان تماس مستقیم با زمین را کاهش می دهد.سکونتگاههای کپه ای اغلب درآب وهوای استوایی ودرجنگلهای آمازون ودرایران در نواحی معتدل ومرطوب شمالی کشور به وفور مورد استفاده قرار گرفته است.اصل مهم در استفاده از این ساختمانها ایجاد امکان تهویه می باشد اما ممکن است این سازه ها برای گردش بیشتر هوا بلندتر احداث شده اند.
تعداد اندکی از این گونه ساختمانها به جهت یافتن میزان موفقیت در سازگاری با شرایط اقلیمی مورد آزمایش و آنالیز علمی قرار گرفتند از آن جمله است سکونتگاههای سنگی با طاق پیش آمده دراروپا یا جنوب شرقی آسیا ؛ در تپه های جده وساماریا تعداد 10000 کلبه سنگی از لحاظ کارآیی اقلیمی مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن گزارش شد.در این ناحیه بالاترین درجه حرارت روزانه ممکن است به بیش از 35 درجه سانتی گراد میرسدو درحالیکه شبها هوا خنک است این میزان به 18درجه سانتی گراد کاهش می یابد.بنابراین درجه حرارت روزانه وشبانه متغیر است ویا در طول 24 ساعت بین در نوسان است .همچنین رطوبت که برشرایط آسایش تأثیرگذاراست ممکن است از 30% درطول روز تا 90% در شب تغییر کند .در تابستان این مطالعت در داخل کلبه ها صورت پذیرفت وپس از آنالیز این نتایج بدست آمد که درجه حرارت روزانه هوا در داخل بیش از 11 درجه سانتی گراد از درجه حرارت هوای بیرون پائین تر بود .اما درشب دمای هوای داخل بین 2 تا 10 درجه بیشتر تر از دمای محیط بیرون بود .علت این امر نیز کند بودن انتقال حرارت از دیوارهای ضخیم سنگی کلبه ها می باشد.میزان رطوبت هوا نیز در طول روز30% بیشتر ودر شب کمترازرطوبت هوای خارج اندازه گیری شد.
در اینجا نیز مانند سایر نمونه ها ،سکونتگاهها عملکرد خوبی در ارتباط با مسائل اقلیمی برای اکثر اوقات سال ،به جز دوران گرمی یا سردی بیش از حد متعارف از خود نشان دادند .این امر مشابه یک تغییر موقت به طور مثال در لباس پوشیدن فرد است ،شایدپوشیدن یک کلاه درخلال یک سرمای سخت.بدون در نظر گرفتن شباهت با کلاه ودستکش ،برخی از بخشهای یک ساختمان نمی توانندبرای متناسب شدن با شرایط آب وهوایی به آسانی پوشیده یا حذف شوند ، نمونه های زیادی ازالحاقات موقت به یک ساختمان برای پاسخ به پیشامدهای اتفاقی وجود دارد،سایبان بالی پنجره،پرده آویخته در داخل.البته پاسخ هایی از این قبیل اغلب در جهان متفاوت اند وراه حلهای مشکلات آب وهوایی اغلب کاملأ منطقه ای هستند.خیمه ها و چادرهای کوچ نشینان از ابتدایی ترین سازه ها و در عین حال سخت ترین سکونتگاهها به نظر می آیند،اما از نظر اقلیمی ،اغلب مؤثرترین هستند.بخشی از پایداری آنها به نا پایداری آنها وابسته است.از آنجایی که یک خیمه یک سرپناه استوار شده یا ساخته شده با بوته هاست می تواند در جایی واقع شود که از شرایط حاکم بر محیط به عنوان یک مزیت بزرگ بهره ببرد .می توان آن را زیر درختان برای استفاده از سایه بیشتریا بهره بردن از نسیم قرار داد یا در پنه یک تپه برای فرار از بادهای شدید .این انعطاف پذیری می تواند ایده آل ترین شرایط را از جزئی ترین پستی و بلندی در شکل اراضی ایجاد نماید همچنین در سازه گسترش یابد.دیوارهای یک چادر می توانند بالا روند یا حذف شوند ،در این سکونتگاهها می توان یک گشایش ایجاد کرد یا دیگری را بست،می توان آن را به مکان جدیدی که شرایط آن را توجیه می کنند منتقل کرد.چادرها در شرایط اقلیمی حاد به دلیل آزادی در جابجای شان و قابلیت انتقالشان (سبکی) تورازنی در ایجاد شرایط آسایش برقرار می کنند.همانطور که دیدیم اقتصاد چادر نشینی سبب شده که تعداد اندکی از مردم جهان که تنها گونه ای از گروههای اجتماعی هستند در آنها می توانند زندگی کنند.این استثناء های آموزنده جدا ازجمعیت ساکن در سکونتگاههای دائم در جهان است بنابراین چگونه امروزه مردم می توانند در سکونتگاههایی که با اقلیم در کشمکش است زندگی کنند؟