بخش اول : روشهای کنترل و کاهش آلودگی صوتی در مجتمعهای مسکونی و ساختمانها به منظور کاهش حوادث ناشی از آلودگی صوتی میتوان روش مختلفی در حوزههای متفاوت اتخاذ نمود که در زیر به آنها اشاره میشود .
برخی از موارد اشاره به الزام و برخی به ارشاد و توصیه دارند : 1- طراحی مناسب سایت پلان: 1-1- در طراحی تا جایی که امکان دارد با استفاده از توپوگرافی زمین یا طرحهای ارائه شده ، ساختمانها از حداکثر سایه صوتی بهرهمند گردند .
شکل بلوک های ساختمانی بگونهای باشد که موجبات تشدید ، انعکاس و تفرق نامطلوب صورت را فراهم نیاورد .
1-3- نحوه قراگیری بلوکهای ساختمانی نسبت به یکدیگر نباید بگونهای باشد که موجبات تشدید، انعکاس و تفرق نامطلوب صورت را فراهم آورد .
1-4- استقرار بلوک های ساختمانی بگونهای باشد که بیشترین فاصله ممکن را از منابع آلودگی صدا داشته باشند .
1-5- جهت قرارگیری ساختمانها نسبت به منابع تولید صدا طوری باشد که کمترین انعکاس و تفرق را ایجاد نماید .
2- استفاده از کاربری های با آسیبپذیری کمتر به عنوان حایل در طراحی سایت پلانها ، قرارگیری کاربریهای با حساسیت کمتر (نظیر تجاری ها) در امتداد منابع آلودگی به عنوان حایلی برای مناطق آسیبپذیرتر مدنظر گرفته شود .
3- طراحی مناسب درخصوص ارتفاع ساختمان ها ترکیب ارتفاعی بلوکهای مختلف به نحوی طراحی گردد که ردیف اول ساختمانها به عنوان حایل برای سایر مجموعه عمل نماید و تمهیدات خاص تنها برای ردیف اول ضرورت داشته باشد .
4- طراحی مناسب محوطه سازی 4-1- طراحی محوطه سازی سایتها باید بگونهای باشد که حتیالمقدور از فضای سبز بعنوان مانعی در برابر صدا عمل نماید .
4-2- نقش فضای سبز که میتواند در کاربری حریم معابر ایجاد شود در طراحی محوطهسازی دیده شود .
(هم از نظر نوع گونهها و هم از نظر شکل و عملکرد مجموعه این المانها در کنار یکدیگر) .
4-3- طراحی بگونهای صورت گیرد که حداکثر کاهش آلودگی صوتی را باعث شوند .
5- انتخاب گونههای گیاهی مناسب 5-1- از گونههای مناسب گیاهی جهت جذب بیشتر صدا و ایجاد سایه صوتی برای ساختمانها استفاده شود .
(صرفاً : از گیاهان کوتاه نظیر چمن استفاده نشود) 5-2- اثر روانی و آرامش روحی ناشی از آن چشمگیر و مؤثر می باشد .
5-3- باید به مقدار کافی مرتفع و متراکم بوده به گونه ای که قابلیت دید را به کمترین حد برساند که در این حالت قابلیت کاهش صدای ناشی از ترافیک را دارا خواهد بود .
5-4- بطور کلی پوشش گیاهیمتراکم باعرض 30 متر صدا را حدوداً به میزان 5 دسی بل کاهش میدهد .
6- رعایت نکات ترافیکی داخل سایتها (شیب رمپ ، شعاع قوسها و …) 6-1- با توجه به اینکه حرکت اتومبیلها در سطوح شیبدار موجب تولید صدای بیشتری میگردد ، در طراحی معابر داخل سایتها رعایت استانداردهای مربوطه و پرهیز از شیبدار نمودن بدون توجیه مسیرها مدنظر قرار گیرد .
6-2- طراحی معابر بگونهای صورت گیرد از ازدحام اتومیبلها و توقف بیش از اندازه آنها جلوگیری نماید .
7- طراحی معماری مناسب داخلی 7-1- در طراحی معماری داخلی مجموعهها سعی شود فضاهای با حساسیت کمتر در معرض آلودگی مستقیم قرار گیرند و فضاهای حساس بطور غیرمستقیم در تماس باشند .
7-2- با در نظر گرفتن ضوابط معماری از فضاهای کنترل نشده نظیر راهروها ، نورگیرها و … جهت حفاظت از فضاهای حساس در برابر آلودگی صوتی استفاده شود .
(شکل بالا) 8- عایق بندی ساختمانها در برابر صوت 8-1- با توجه به اینکه کاهش آلودگی صوتی از طریق جذب ، بهترین حالت ممکن میباشد ، لازم است ساختمانها در معرض این آلودگی با استفاده از مواد جاذب عایق بندی شوند .
توصیه میشود این امر مطابق استانداردهای صدابندی در ساختمان تهیه شده توسط مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن صورت گیرد .
8-2- در بکارگیری عایقهایی نظیر پنجرههای چند جداره عملکرد عایق در برابر اتلاف انرژی و … نیز بصورت همزمان دیده شود .
8-3- استفاده از مواد جاذب در دیوارهای ساختمان و درزگیریدرها و پنجرهها توصیهمیگردد .
9- استفاده از موانع صوتی : 9-1-دیوارهای عمودی - جنس دیوارها عمدتاً از نوع چوب ، گچ ، ساروج ، بتن ، سنگ ، فلزات یا دیگر مواد می باشد .
- از نظر زیبائی شناختی باید با محیط اطراف خود همگون و سازگار باشد .
- به میزان کافی بلند و عریض باشد تا دید جاده را پوشش دهد .
- درمواردی که منازل یاسایرکاربریهابر روی تپه های مشرف به جاده قرار گرفته اند و یا اینکه ارتفاع آنها بیش از ارتفاع دیوارها می باشد از کارآیی دیوار کاسته می گردد که این کاهش کارایی در طراحی باید مدنظر قرار گیرد.
- وجودبازشوها در دیوارها در محل تقاطع ها یا معابر ورودی و خروجی نیز از قابلیت آنها می کاهد.
- پراکندگی ابنیهها در امتداد مسیر معابر چگونگی احداث دیوارها و دیگر موانع را با مشکل مواجه می کند .
- دیوارها تا فاصله 61 متر از بزرگراهها بیشترین مقدار اثر را دارا می باشند ( معمولاً ردیف اول از منازل) - نباید سبب افزایش محسوس صدا در سوی مقابل خود شوند .
- در نهایت باید تراز صدا ، اساساً برای ساکنین کنار بزرگراهها و معابر پر رفت و آمد ، به شکل محسوس کاهش یابد .
مقدار کاهش صدا توسط دیوارها 20 dB (A)> کاهش صدا > 5 dB (A) قابلیت کاهش صدای ترافیک توسط دیوارها بستگی زیادی به جنس آنها دارد .
جهت کاهش مؤثر صدا مواد بکار برده شده در موانع (دیوارها) می باید محکم و سفت بوده و به میزان کافی متراکم (حداقل 20 کیلوگرم در مترمربع ) باشند ، از نقطه نظر کاهش صدا کلیه موانع ( دیوارها) در صورت واجد بودن شرایط مذکور، قابلیت کاهش صدا را به صورت مؤثری دارا خواهند بود .
9-2- موانع زمینی (برم Berm) - از نوع مواد طبیعی نظیر خاک ، سنگ و مواد مشابه می باشند .
- عمدتاً از نوع خاک بصورت خاکریزو تپه ها طراحی می شوند .
- از نظر زیبایی شناختی جذابیت بیشتری دارند .
- زمین و فضای زیادی را اشغال می سازند .
- مقدار صدا را 3 دسی بل بیشتر از دیوارها کاهش می دهد .
23 dB (A) * رعایت راه کارهای ارائه شده توسط مشاورین مربوطه درخصوص کاهش آلودگی صوتی الزامی است.
بخش دوم : شرح مختصری در صرفهجوئی مصرف انرژی ساختمان مقدمه بهینه سازی مصرف سوخت در کشور به منظور اجرای برنامه های بهینه سازی و در جهت تحقق و دستیابی بر اهداف مورد نظر برنامه پنج ساله سوم توسعه ، سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور (I.F.C.O) وابسته به شرکت ملی نفت ایران (N.I.O.C) تشکیل گردید .
این سازمان در راستای اجرای سیاست های استراتژیک بخش انرژی کشور و نیز طبق ماده 121 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور در بخش انرژی مبنی بر اعمال صرفه جویی ، منطقی کردن مصرف انرژی و حفظ محیط زیست و تحقق هر چه بهتر سیاست ها با اهداف جلوگیری از اتلاف منابع تجدیدناپذیر و ارتقاء کارآیی مدیریت انرژی فعالیت می نماید .
فعالیتهای سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور در زیر بخشهای خودرو ، حمل و نقل ساختمان مسکن و صنعت متمرکز گردیده است .
با توجه به موارد فوق الذکر سهم مصرف سوخت در ساختمان های حدود 38% از سوخت کشور می باشد .
چنانچه اقدامات بهینه سازی در ساختمان ها (مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان ) انجام نگردد و طبق روال کنونی به مصرف ادامه دهیم طی سالهای 1381 الی 1390 به میزان هفتاد میلیارد دلار مصرف سوخت خواهیم داشت.
(منبع و مأخذ سازمان بهینه سازی سوخت کشور است) موارد بهینه سازی در ساختمانها: موارد بهینه سازی به طور اختصار عبارتند از : 1- عایقکاری حرارتی پوسته خارجی ساختمان به واسطه نوع مصالح مصرفی و گونگی قرارگیری اجزاء پوسته خارجی می تواند دمای داخل خود را تا مدتی حفظ نماید به دلیل اینکه همواره ساختمان با محیط اطراف خود مشغول تبادی دمایی است در تابستان گرمای بیرون از طریق سقف ، دیوارها و پنجره ها به داخل ساختمن نفوذ می کند و در زمستان هوای داخل ساختمان که با صرف هزینه و مصرف سوخت گرم گردیده است از طریق پنجره ها و سقف و کف با بیرون تبادل حرارتی نموده و فضای داخل سرد می شود و ما دوباره باید برای گرم کردن آن سوخت مصرف کنیم .
اقدامات بهینه سازی سعی بر آن دارند که این تبادل گرمایی بین فضای کنترل شده داخل ساختمان و فضای بیرون را به حداقل برسانند .
2- مواد و مصالح مورد استفاده برای عایقکاری حرارتی پوسته خارجی ساختمان: برای عایقکاری حرارتی دیوارها ، سقفها و کف ها می توان از انواع عایقهای حرارتی طبق جزئیات پیشنهادی که در ضمائم ذکر گردیده استفاده نمود این عایقها شامل موارد ذیل می گردد : ـ فوم (پلی یورتان) ـ یونولیت (پلی استایرن) ـ پشم سنگ ـ پشم شیشه 3- پنجره ها حدود 40% از اتلاف انرژی از طریق پنجره ها صورت می گیرد در صورتیکه در زمستان به قاب پنجره و یا شیشه آن دست بزنید خواهید دید که سرد است .
این دلیل تبادل حرارتی بین قاب پنجره و شیشه با فضای بیرون است .
برای رفع این مشکل با استفاده از شیشه های دوجداره تبادل حرارتی از طریق شیشه به حداقل ممکن خواهد رسید .(در شکل ضمیمه خصوصیات یک پنجره دوجداره استاندارد شرح داده شده است ) برای کاهش تبادل حرارتی از طریق قاب پنجره دو راه حل وجود دارد : - استفاده از قاب پنجره که ضریب حرارتی بسیار پائینی دارد (مانند قابهای پی ـ وی ـ سی ) - استفاده از نوعی قاب که بخش درونی و خارجی آن بوسیله یک عایق حرارتی از یکدیگر جدا شدهاند 4- درزگیری زمستانها که جلوی پنجره میایستید احساس میکنید که هوای سرد از پنجره به داخل ساختمان وارد میشود این نفوذ هوا باعث سرد شدن فضای داخل شده و مصرف بیشتر سوخت را برای گرمایش به همراه دارد برای رفع این نقیصه دو راهحل وجود دارد .
استفاده از پنجرههای استاندارد که بین قطعات ثابت و متحرک از نوارهای درزگیر استفاده شده و دور شیشه های دو جداره آن لاستیک و اسفنج عرضه میگردند بین قسمت متحرک و ثابت پنجره استفاده نموده و دور شیشهها لاستیک مخصوص نصب نمائید.
5- عایقکاری حرارتی پوسته ساختمان این نوع عایقکاریها مشتمل بر موارد ذیل است : - عایقکاری حرارتی سقفها - عایقکاری حرارتی دیوارها - عایقکاری حرارتی کفهای مجاور فضای باز - استفاده از پنجرههای مناسب در پوسته خارجی 6- جزئیات اجرائی : جزئیات اجرائی مشتمل بر موارد ذیل میگردد که جزئیات آن طبق نقشه ضمیمه گویای آن است .
- عایقکاری دیوارها - عایقکاری کفها - عایقکاری سقفها 7- اقدامات بهینهسازی در طراحی تاسیسات ساختمانها در جهت افزایش کارائی سیستمهای تاسیساتی و کاهش مصرف سوخت در ساختمانها تمهیدات ذیل پیشنهاد میگردد.
7-1- عایق بندی حرارتی لولههای رفت و برگشت: این عایق بندی شامل لولههای آبگرم مصرفی و لولههای مصرفی و لولههای حامل سیال گرم و سرد جهت گرمایش و سرمایش محیط میشود .
عایقکاری حرارتی بر روی لولههای رفت و برگشت بایستی حداقل دارای ضخامت 2 سانتیمتر باشد .
7-2- عایق بندی حرارتی کانالهای هوا کانالهای هوا (هوای گرم و سرد) بایستی با حداقل ضخامت 2 سانتیمتر پوشیده شود به سبب ایجاد شرایط بهداشتی و زیست محیطی استفاده از نوار کانال و بتونه (یاماستیک) توصیه میشود .
7-3- استفاده از مشعلهای استاندارد 7-4- نصب شیرهای رادیاتور مناسب (کاملاً باز و بسته شوند) جهت کنترل گرمایش فضاها و استفاده حداکثر از ظرفیت گرمایی سیال حامل انرژی بایست از شیرهای رادیاتوری استفاده نمود که کاملاً در حالتهای باز و بسته قرار میگیرند .
7-5- عایق بندی حرارتی منابع دو جداره ، منابع کوبلدار ، منابع انبساط و کلکتورها 7-6- استفاده از چیلرهای جذبی به جای چیلر تراکمی در کاربرد ظرفیتهای بیش از 200 تن تبرید و مساحت بیش از 600 مترمربع توصیه میشود .
7-7- در اجرای تاسیسات محل موتورخانه مرکزی زیر سقف و ترجیحاً در شمال ساختمان و دور از اتاق خوابها باشد .
7-8- استفاده از هوای برگشتی و تعبیه کانال برگشت هوا در طراحی سیستمهای تهویه مطبوع در ساختمانهای مسکونی.
7-9- هواکشها در سمت و پشت باد در ساختمان در محلهای مناسب قرار گیرند.
7-10- استفاده از سختیگیر در سیستمهای تاسیساتی و خصوصاً در مکانهائیکه آب دارای املاح بیش از حد استاندارد است استفاده از سختیگیر برای آب کل ساختمان توصیه میشود .
استفاده از سختیگیر هم از بعد بهداشتی آب مصرفی و هم از بعد جلوگیری از رسوب املاک در لولههای سیستم تاسیسات و مجاوری آب دیگ و منابع دو جداره یا کویلدار و استفاده حداکثر از ظرفیت آنها انجام گیرد (توصیه میگردد سختیگیر از نوع مغناطیسی استفاده گردد).
7-11- نصب رادیاتور و فن کویل استاندارد با راندمان بالا 7-12- نصب رادیاتور و فن کویل در زیر پنجرهها 7-13- نصب ترموستات بر روی دیگ 7-14- استفاده ازترموستات دردوحالتسرمایش و گرمایش در ساختمان مهم و ضروری است 7-15- عایق بندی حرارتی دیگ (دیگها باید با حداقل ضخامت 3 سانتیمتر عایقبندی شوند) 7-16- تجهیز سیستم لولهکشی آبگرم معدنی به لوله برگشت آبگرم با عیقبندی مناسب 7-17- استفاده از الکتروپمپهای مناسب از نظر ظرفیت و راندمان برای گردش آب 7-18- آب بندی شیرهای آب 7-19- تعبیه شیر فلکه مجزا برای هر واحد ساختمانی (آبگرم و آب سرد) 7-20- کنترل و بررسی و آزمایش کلیه سیستمهای تاسیساتی ساختمان 8- مقایسه هزینههای اقدامات بهینهسازی و سایر هزینههای موجود در ساختمانها هزینههای اقدامات بهینهسازی در مقایسه با سایر هزینههای ساختمان از کمیت چندانی برخوردار نیست و علاوه بر آن بخشی از هزینهها با توجه به کاهش حجم تاسیسات ساختمانی کاهش مییابد.
نقطه نظر فنی و اقتصادی و نتایج حاصله از اقدامات بهینهسازی ساختمان 1- نقطه نظرات فنی حاصل از اقدامات حاصله از بهینهسازی در ساختمان عبارتند از : 1-1- کاهش مصرف سوخت 1-2- کاهش هزینههای پرداخت شده توسط مردم برای سوخت مصرفی 1-3- ایجاد شرایط مطلوب دمای ساختمان به دلیل بالا رفتن کیفیت ساخت بناها 1-4- کاهش آلودگی محیط زیست ناشی از مصرف سوخت های فسیلی 2- نقطه نظرات اقتصادی حاصل از نتایج اقدامات حاصله از بهینهسازی در ساختمان عبارتند از: 2-1- عایق کاری حرارتی پوسته ساختمان : با عایق کاری حرارتی پوسته ساختمان سالیانه معادل 19.000.000.000 ریال (نوزده میلیارد ریال در سال) فقط در مناطق شهری صرفهجوئی در مصرف سوخت حاصل میگردد .
2-2- استفاده از پنجرههای دو جداره استاندارد : با استفاده از پنجرههای دوجداره در ساختمانهای مناطق شهری صرفهجوئی در مصرف سوخت حدود 166.000.000.000 ریال (یکصد و شصت و شش میلیارد ریال در سال) را به دنبال خواهد داشت .
2-3- عایق کاری حرارتی کلیه تجهیزات سیستم گرمایش مرکزی : با این اقدام میتوان سالیانه حدود 5.240.000.000 ریال (پنج میلیارد و دویست و چهل میلیون ریال) در مناطق شهری صرفهجوئی نمود .
2-4- کنترل ترموستاتیک سیستم گرمایش : کنترل ترموستاتیک میتواند مصرف سوخت را به میزان قابل توجهی کاهش داده و معادل 230.000.000 ریال (دویست و سی میلیون ریال در هر سال) در مناطق شهری صرفهجوئی به دنبال خواهد داشت .
ضمناً موارد فوقالذکر از منبع و ماخذ سازمان بهینهسازی سوخت کشور استفاده گردیده است .
پایه و اساس کنترل و بررسی طراحی و نظارت بر اجراء طرحهای تاسیساتی به منظور طراحی تاسیساتی از نظر فنی و اقتصادی برابر دستورالعمل و ضوابط عمومی و خصوصی اعلام شده و رعایت کلیه مقررات ملی ساختمان یک ضرورت است .
بنابراین با توجه به موارد ذیل اساس و پایه طراحی تاسیساتی و نظارت بر اجراء طرحها مشخص و اعلام میگردد.
1- پایه و اساس طراحی تاسیساتی (مکانیکی و الکتریکی) برابر مقررات و آئین نامههای سازمان نظام مهندسی ساختمان ، ساختمانهائیکه دارای پنج طبقه و با متراژ بیش از 2000 مترمربع داشته باشند نیاز به طرح مهندسی که توسط مهندسین پایه یک و مهندسین مشاور ذیربط طبق اصول و مبانی تعریف شده مهندسی بایستی خواستار طرح تاسیساتی گردیده و سپس با توجه به موارد اعلام شده که بایستی در تهیه طرح رعایت شده باشد مورد بررسی و کنترل فنی (کنترل مضاعف) و تائید کمیته فنی شهرداری را نیاز دارد .
2- پایه و اساس نظارت بر اجراء طرحهای تاسیساتی ساختمانهائی که دارای طرح مهندسی و تائید شده کمیته فنی شهرداری را دارند عیناً در مراحل اجراء طرح بایستی توسط مهندسین ناظر تاسیساتی و با مشاورین فاز سه اجرائی ساختمانهای بزرگ (پنج طبقه به بالا) کنترل و به مرحله اجراء درآید و درخصوص طرحهائیکه زیر پنج طبقه میباشد مسئولیت کنترل و بررسی با نظارت مقیم بر اجراء طرحهای ساختمانی و تاسیساتی میباشد.
منابع: http://www.district22.org/index.asp http://www.district22.org/assistants/architecture/hygiene/pa http://www.shirazcity.org/m_planning/newsletter/Archive/65 http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php http://dbase.irandoc.ac.ir/000029/298700.htm عنوانبخش اول: روشهای کنترل و کاهش آلودگی صوتی در مجتمعهای مسکونی و ساختمانهاطراحی مناسب سایت پلاناستفاده از کاربریهای کمتر آسیبپذیر به عنوان حایلی برای مناطق آسیبپذیرترطراحی مناسب درخصوص ارتفاع ساختمانهاطراحی مناسب محوطهسازیانتخاب گونههای مناسب گیاهیرعایت نکات ترافیکی داخل سایتهاطراحی معماری مناسب داخلیعایقبندی ساختمانهااستفاده از موانع صوتیراهحل در بزرگراههابخش دوم : شرح مختصری در صرفهجوئی مصرف انرژی ساختمانمقدمهموارد بهینه سازی در ساختمان هانقطه نظر فنی و اقتصادی و نتایج حاصله از اقدامات بهینهسازی ساختمانپایه و اساس کنترل و بررسی طراحی و نظارت بر اجراء طرحهای تاسیساتیمنابع