مقدمه: این تحقیق تحت عنوان بررسی مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی را در دانشگاه مورد بررسی قرار می‌دهد با توجه به اینکه ارتباطات بین فردی دانش آموزان در یادگیریشان نقش بسزایی دارد پس به دنبال یادگیری موثرتر آنها با توجه به حضور و عدم حضور فرد در کلاسها می‌پردازیم و تاثیرات و مزایا و معایبی که با توجه به فعالیتهای که در هر کدام از این کلاسها می‌تواند صورت بگیرد بررسی می‌کنیم.
ارتباط به معانی گفته می‌شود که طی آن می‌توانیم اهداف و مقاصد خود را به دیگران منتقل کنیم و در مقابل بتوانیم اهداف و مقاصد دیگران را درک کنیم.
فرایند ارتباط نقش ویژه‌ای در امور آموزش دارد و از طریق یادگیری، تدریس و مدیریت صورت می‌گیرد در آموزش مجازی برای انجام آنها و به کاربردن آن در کلاس درس به ابزارها و وسایلی نیاز دارد که در آن دانش آموزان حضور فیزیکی ندارد و بیشتر از طریق‌ارتباطات اینترنتی با هم رابطه دارد و در این آموزش ارتباطات فردی به صورت موثر صورت نمی‌گیرد ولی در کلاسهای حضوری دانش آموز با معلم رابطه متقابل دارد و‌در این آموزش به غیر از تدریس عوامل دیگری در یادگیری دانش آموزان موثر است.
بیان مسئله: درک معنی و مفهوم روابط انسانی وابسته به شناخت عوامل یا شاخص‌های بوجود آورنده‌آن می‌باشد شاخص‌ها یا‌عواملی که نشان‌دهنده وجود‌و به وجود‌آورنده روابط در سازمانها و به ویژه محیطهای آموزشی است بسیار گوناگون و متنوع می‌باشد .
اهم این شاخص‌ها شامل درک نیازها و استعدادها، درک تفاوتهای فردی، مشکل شناسی، شناخت و احترام به شخصیت دیگران، درک موقعیت فرد، بیان عواطف و احساسات و توان برقراری ارتباط که یکی از شاخص‌های مهم روابط انسانی می‌باشد بستگی دارد.
ارتباط به عنوان فرایندی تعریف می‌شود که طی آن می‌توانیم اهداف و مقاصد خود را به دیگران منتقل دهیم و در مقابل، اهداف و مقاصد دیگران را نیز درک کنیم.
فرایند ارتباط نقش ویژه‌ای در امور آموزشی دارد و از طریق یادگیری، تدریس و مدیریت صورت می‌گیرد.
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که آموزش مجازی ویژگیهای را حفظ کرده است، انجام تکالیف مشترک، مشارکت در بحثهای گروهی، و ابراز نظر به مسائل طرح شده از جمله این فعالیتهای مشترک است که زمینه ارتباط موثر در این نوع آموزش را به شرط رعایت پیش نیازها و زیر ساخت‌های لازم مهیا می‌سازد در این فرایند هر فرد هم تحت تاثیر دیگران خواهد بود و هم بر دیگران تاثیر خواهد گذاشت و یادگیری از طریق همیاری افراد ثبت نام شده در یک درس صورت می‌گیرد این پژوهش در همین راستا صورت می‌گیرد.
بی تردید طرح و شروع عملیات آموزش مجازی در سطوح مختلف‌تحصیلی بویژه از‌دوره متوسط تا عالی و آموزشهای مداوم، اثرات چشمگیری بر مدیریت آموزشی خواهد گذارد.
دلایل انگیزه‌ای انتخاب موضوع دلایل و‌انگیزه‌ای که در انتخاب‌این موضوع می‌تواند دخیل‌باشد: نحوه‌ارتباط بین فردی دانشجویان در کلاسهای حضوری و مجازی و بررسی میزان یادگیری دانشجویان در هر دو کلاس و همچنین به بررسی ویژگیهای مطالب که در این دو نوع کلاس مبادله می‌شود و وظایفی و ارتباطات بین فردی که در کلاسهای مجازی و حضوری وجود دارد و مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی از دلایل انتخاب می‌باشد.
ضرورت و اهمیت پژوهش: مدیر‌با تجربه‌و آشنا‌با مسائل‌تربیتی، خود را بی نیاز از آشنایی با چگونگی فرایندهای ارتباطی نمی‌داند زیرا ایجاد شرایط مطلوب آموزشی در آموزشگاه بدون فراهم کردن زمین‌های ارتباطی‌موثر امکان پذیر‌نخواهد بود.در واقع‌مدیر خوب باید بتواند پیامدهای خود را به بهترین نحو برای تغییر، کنترل و هدایت فعالیتهای آموزشی ارسال نماید.
کلاسهای درس آموزش مجازی یک محیط یاددهی یادگیری در محدوده یک سیستم ارتباطات اینترنتی می‌باشد که در قالب یک محیط تدریس، یک سری ابزار، مزیتها و محدودیتهای ارتباطی‌را مهیا می‌سازد.
که برای استفاده استاد جهت انتقال مواد دوره، و ساختن تجارب فراگیری آماده می‌باشد.
درست همان گونه که کلاسهای درس در آموزش‌سنتی با‌تخته سیاه‌و میزهایشان‌این محیط‌تدریس را‌با محدودیتهای و مزیتهای ارتباطی خاص ایجاد می‌نمایند.
شناخت محدودیتها و مزیتهای ارتباطی بالقوه این دو نوع محیط تدریس به همراه خلاقیت استاد و دانشجو، عامل حیات بخشیدن به آنها می‌باشد.
با‌توجه به اینکه در روابط با چگونگی ارتباطات آموزشی در آموزش مجازی در کشور ما تاکنون تحقیقی صورت نپذیرفته است، پرسشهای بسیاری در مورد این نوع ارتباط و تشابه و تفاوتهای احتمالی آن در رابطه با آموزش حضوری مطرح است، که از طریق پژوهش به بهترین روش می‌توان به آنها پاسخ داد.
هدف پژوهش هدف اصلی: مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری هدف فرعی: 1.
مقایسه وظایف بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری 2.
مقایسه فعالیتهای گروهی در کلاسهای مجازی و حضوری 3.
مقایسه ویژگیهای مطالب مبادله شده در کلاسهای مجازی و حضوری 4.
مقایسه موانع ارتباطی در کلاسهای مجازی و حضوری سوالات پژوهش: سوالات اصلی: ارتباطات بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری چگونه‌اند؟
سوالات فرعی: 1.
وظایف بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری چگونه‌اند؟
2.
فرصت فعالیتها و گروهی در کلاسهای مجازی و حضوری چقدر است؟
3.
موانع ارتباطی در کلاسهای مجازی و حضوری کدامند؟
4.
ویژگیهای مطالب مبادله شده در کلاسهای مجازی و حضوری کدامند؟
بیان فرضیه‌های تحقیق - میزان‌یادگیری در کلاسهای حضوری با توجه به نوع ارتباطات فردی بیشتر و بهتر از میزان یادگیری در کلاسهای مجازی می‌باشد.
- ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری بیشتر از ارتباطات فردی در کلاسهای مجازی است.
- بین ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و انگیزه دانشجویان رابطه وجود دارد.
بیان توصیف دقیق متغیرهای دخیل در مساله: در‌این تحقیق که موضوع‌آن پیرامون‌مقایسه ارتباطات‌بین فردی‌در کلاسهای حضوری و مجازی دانشگاه پیام نور،بررسی می‌شود متغیر مستقل: کلاس های حضوری و مجازی دانشگاه می‌باشد.
متغیر وابسته: مقایسه ارتباطات بین فردی می‌باشد.
تعریف اصطلاحات و مفاهیم کلیدی: مدیر آموزشی: فردی‌است که مسئولیت اداره فعالیتهای آموزشی عده‌ای را به عهده دارد.
اعم از معلم، مدیر مدرسه، مدیر کل آموزش و پرورش، رئیس دانشگاه.
آموزشگر مجازی: در این تحقیق منظور از آموزشگر مجازی استادی می‌باشد که مسئولیت کلاسهای درس که به صورت مجازی در دانشگاه برگزار می‌گردد را دارد و ارتباطش با فراگیران از راه دور و بر پایه رسانه الکترونیکی انجام می‌شود.
فراگیر مجازی: در‌این تحقیق‌منظور از‌فراگیر مجازی‌می‌باشد که در کلاسهای آموزش مجازی ثبت نام نموده و ارتباطش با آموزشگر و سایر فراگیران از راه دور بر پایه رسانه الکترونیکی امکان پذیر است.
کلاس مجازی: یک موقعیت‌یاددهی- یادگیری‌در‌محدوده یک سیستم‌ارتباطات اینترنتی می‌باشد که در آموزشگر و فراگیران حضور فیزیکی نداشته و فاقد ارتباطات رودررو بوده، کلاس مجازی فاقد بعد مکان می‌باشد ولی دربرگیرنده بعد زمان می‌باشد در این تحقیق منظور از کلاس مجازی محیط الکترونیکی ارتباطات همزمان (دانشجو- دانشجو و استاد- دانشجو) از طریق رسانه ارتباطی می‌باشد.
موانع ارتباطی: هر عامل اخلال کننده‌ای که مانع برقراری ارتباط مطلوب می‌شود.
بازخورد ارتباطی: واکنش یا عکس‌العملی است که گیرنده‌پیام پس‌از تفسیر و ارزیابی پیام براساس دریافت و تفسیر تعمیم و درک فکر فرستنده پیام از خودشان می‌دهد و مجددا دریافت خود را به صورت پیام به فرستنده ارسال می‌کند.
بررسی ادبیات و پیشینه تحقیق در‌حال حاضر‌حدود دو‌سال و‌نیم از‌پذیرش دانشجویان‌در دوره‌های‌مجازی دانشگاه‌ها می‌گذرد و مسئولان پس از گذشت این مدت و استقبال گسترده متقاضیان در کشور به این نتیجه رسیده‌اند که با تدوین آیین نامه‌ای جدید اقدام به سازماندهی پذیرش دانشجو در دوره‌های مجازی کنند.
رجبعلی برزویی مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی و دبیر شورای گسترش در خصوص تعداد دانشگاه‌های مجازی در کشور می‌گوید: در حال حاضر دانشگاه‌های «شیراز، علم و صنعت، امیر کبیر و خواجه نصیر» مجریان تحصیل به روش مجازی در کشور هستند.
اکنون 10 رشته در دوره کارشناسی تدریس می‌شود که شامل رشته‌های حقوق، زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه شیراز و علوم حدیث در دانشگاه غیر انتفاعی علوم و حدیث است.
دوره کارشناسی رشته‌های مهندسی صنایع و مهندسی کامپیوتر نیز در دانشگاه صنعتی خواجه نصیر تدریس می‌شود.
در دوره کارشناسی ارشد نیز پنج رشته تدریس می‌شود که مهندس فناوری اطلاعات و‌حقوق در دانشگاه شیراز و معماری کامپیوتر.
مخابرات و مهندسی فناوری اطلاعات و دانشگاه صنعتی امیر کبیر تدریس می‌شود.
چهارچوب تئوریکی تحقیق چهارچوبی اصلی که برای این تحقیق انتخاب شده است.
شامل مقایسه ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری و مجازی دانشگاه پیام نور مشهد می‌باشد.
هر تحقیقی از 3 یا 4 فصل تشکیل می‌شود که این تحقیق نیز از این قاعده پیروی کرده است.
در این تحقیق اول مقدمه‌ای در مورد این موضوع ارائه شده است.
همچنین به تهیه پرسشنامه‌ای برای بدست آوردن داده‌ها تهیه شده و در آخر هم به بیان نتایج و پیشنهادات کلی در مورد این ارائه شده است.
روش تحقیق: نظر به اینکه در تحقیقات توصیفی پژوهشگر سعی می‌کند تا آنچه را که هست‌بدون هیچگونه‌دخالت یا‌استنتاج ذهنی‌گزارش دهد و نتایج عین از موقعیت بگیرد.
تحقیق‌حاضر از جمله تحقیقات توصیفی از نوع زمینه یابی می‌باشد و با توجه به اینکه نتایج‌این تحقیق‌می‌تواند راهنمایی‌عمل مدیران‌در انجام وظیفه خطیر نظارت و راهنمایی از سوی آنان باشد و نیز هدایتگر آموزشگران در بهبود مدیریت کلاسی، از نظر هدف جزء پژوهش‌های کاربردی محسوب می‌شود.
جامعه، نمونه آماری: از آنجا که تنها 3 درس (متون اسلامی، تاریخ اسلام و فیزیک) در نیم‌سال تحصیلی 82-83 به‌هر دو شکل حضوری‌و مجازی‌توسط‌اساتیدی مشترک در دانشگاه پیام نور ارائه گردیده‌اند، جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانشجویان می‌باشد که در این دروس در نیم سال مذکور ثبت نام نموده‌اند، چون این تعداد کلا شامل 416 نفر دانشجو می‌باشد تمامی این نفرات به صورت سرشماری به عنوان نمونه پژوهش در نظر گرفته شده‌اند.
ابزار گردآوری داده‌ها: برای گردآوری اطلاعات مربوط به ارتباطات بین فردی در کلاسهای مجازی و حضوری از پرسشنامه محقق ساخته ارتباطات بین فردی که در برگیرنده پنج مولفه (وظایف بین فردی، فرصت فعالیتهای گروهی، ویژگیهای مطالب مبادله شده، موانع ارتباطی و بازخورد ارتباطی) می‌باشد استفاده گردیده است.
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها: با توجه به اینکه در این پژوهش امکان سرشماری اعضای جامعه وجود دارد و دسترسی به تمام افراد برای جمع آوری داده‌های مورد نیاز امکان پذیر است یا به عبارت دیگر نمونه آماری همان جامعه مورد بررسی است، لذا تجزیه و تحلیل توصیفی در مورد داده‌های این تحقیق به کار گرفته شده است.
در این نوع تجزیه‌و تحلیل،پژوهشگر داده‌های جمع‌آوری شده‌را با‌استفاده از شاخص‌های آمار‌توصیفی، خلاصه‌و طبقه‌بندی می‌کند به عبارت دیگر، در تجزیه و تحلیل توصیفی، پژوهشگر ابتداد داده‌های جمع‌آوری شده را‌از طریق‌تهیه و تنظیم‌جدول توزیع فراوانی خلاصه می‌کند و‌سپس به کمک نمودار آنها را به نمایش می‌دهد و سرانجام با استفاده از سایر شاخص‌های آمار توصیفی آنها را توصیف می‌کند.
معروفترین و در‌عین حال پر‌مصرف‌ترین شاخص‌های آمار‌توصیفی عبارتنداز: میانگین،میانه، انحراف استاندارد و واریانس.
محدودیتهای تحقیق: 1.
به‌هنگام گردآوری اطلاعات و اجرای پرسشنامه دسترسی به دانشجویان کلاسهای مجازی به سختی امکان پذیر است 2.
به دلیل‌تازگی موضوع هماز لحاظ‌علمی و هماز لحاظ حوزه و قلمرو کاری پژوهش، تلاش محقق برای گردآوری تحقیقات مشابه در پایان نامه‌های داخلی و یا سازمانهای ذیربط حتی با مکاتباتی که صورت گرفت نیز بی نتیجه ماند 3.
به دلیل محدودیتهای زمانی؛ در این تحقیق تنها از پرسشنامه جهت گردآوری اطلاعات‌استفاده شده است و از سایر روشها از جمله مصاحبه، مشاهده، ......
استفاده نشده است.
گزارش نهایی تحقیق این‌تحقیق با‌هدف مقایسه‌ارتباطات بین‌فردی در کلاسهای حضوری و مجازی دانشگاه پیام نور مشهد انجام شده است.
از‌آنجا که تنها 3 درس (متون‌اسلامی، تاریخ اسلام و فیزیک) بر هر دو شکل حضوری و مجازی توسط اساتیدی مشترک در دانشگاه پیام نور ارائه گردیده‌اند جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان می‌باشد که در این دروس در نیم سال مذکور ثبت نام نموده‌اند همچنین در این تحقیق از روش تحقیقات توصیفی استفاده شده است.
و برای سنجش آزمودنیها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده است.
بیان نتایج نتایجی که از بررسی تحقیقاتی پیرامون این موضوع بدست آمده شامل موارد زیر می‌باشد.
1.
معمولا کسانی که در کلاسهای حضوری با توجه به نوع ارتباطات فردی شرکت داشتند میزان یادگیریشان نسبت به کسانی که در کلاسهای مجازی بودند بیشتر و بهتر می‌باشد.
ارتباطات بین فردی در کلاسهای حضوری انگیزه دانشجویان را برای یادگیری افزایش می‌دهد.
چون در آموزشهای مجازی دانشجو به اینترنت وصل می‌شود تمام بخشهای درس‌خوانده شده‌توسط این‌سیستم ثبت می‌شود استاد بهتر می‌تواند ببیند که دانشجو تا کدام قسمت درس را خوانده و در چه ساعت‌هایی مراجعه کرده است.
پیشنهادهای کاربردی: 1.
تجهیز سیستم آموزشی دانشگاه به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز برای انجام موفقیت آمیز دوره‌های آموزش مجازی 2.
اجرای کارگاههای آموزشی برای آشنا ساختن اساتید با ماهیت آموزش مجازی و تلاش برای علاقه مند کردن آنها به این نوع آموزش 3.
تعیین سیستم تخصصی ویژه‌ای که مسئول رسیدگی به نیازهای اساتید در حین برگزاری این دوره‌ها باشند 4.
فراهم نمودن بهره گیری کلاسهای مجازی از فن آوری‌های صوتی و تصویری 5.
توجه دانشجویان و آشنا سازی آنان با خصوصیات منحصر به فرد این آموزش و نحوه فعالیتهای کلاسی آن پیش از انتخاب واحد یا شروع درس.
پیشنهادهایی برای پژوهش بعدی: 1.
مقایسه روشها و فنون تدریس به کار گرفته شده در کلاسهای مجازی و حضوری 2.
مقایسه پیش نیازهای برگزاری کلاسهای مجازی و حضوری 3.
بررسی میزان آمادگی دانشگاه جهت اجرای دوره‌های آموزش مجازی 4.
بررسی میزان علاقه‌مندی دانشجویان و اساتید برای حضور در دوره‌های آموزش مجازی 5.
بررسی تاثیر اجرای آموزش مجازی بر روابط انسانی موجود در کلاسهای درس.
فهرست منابع و ماخذ 1.
صدری، طباطبائی، محمدرضا، امکان بخش کاربرد و آموزش از راه دور برای مدیران کانون‌های فرهنگی مساجد.
زمانی، غلامحسین، مقدسی، شهرام (زمستان 1376) آموزش از راه دور رهیافتی در نظام آموزش کارکنان 3.
شامانی، اسد (1377)، ارزشیابی آموزش ضمن خدمت از دیدگاه کارکنان ترویج سازمان کشاورزی.