دانلود تحقیق مدیریت آموزش عالی

مقدمه : مدیریت عبارت است از تلفیق منابع انسانی و مادی برای رسیدن به هدف ، تحقیق در مورد رهبری و مدیریت نظر محققان رشته های مختلف را به خود جلب کرده است .

برداشت های متخصصان رشته های گوناگون ، تأثیرات زیادی را بر روی نظریه های رهبری و مدیریت گذاشته است .

اگر چه این موضوع باعث تقویت نظریه ها و کاربرد های مدیریت شده است ، اما به پیچیدگی تجزیه و تحلیل ارکان آن نیز افزوده است .

از طرف دیگر آموزش عالی مهم ترین رکن توسعه همه جانبه و پایدار کشور است .

دانشگاه مهم ترین مکان برای تربیت نیروی انسانی و حاکمیت نگرش علمی است .

دانگاه مهم ترین نهاد فکری است که تأثیر زیادی بر فرهنگ ، امور سیاسی ، اعتقادی ، اقتصادی و اجتماعی دارد و محلی برای تربیت نخبگان ، پژوهش ، تولید علم و فناوری است .

لذا توجه به مدیریت آموزش عالی دارای اهمیت اساسی است .

امروزه دانشگاهی موفق و مدرن است که توانایی تطبیق خردمندانه با احتمالات جدید را داشته باشد و این امر با مدیریت صحیح و خردمندانه امکان پذیر است .

رهبری و مدیریت آموزش عالی تفاوت بین رهبری و مدیریت به دلیل همپوشی آن ها به آسانی قابل شناسایی نیست .

اکثر مدیران از خود مهارت های رهبری نشان می دهند و در فعالیت های رهبری سهمی دارند .

گاردنر فعالیت های مدیریتی رهبر را برنامه ریزی ، تعیین اولویت ها ، سازماندهی و تصمیم سازی می داند .

رهبری به نوآوری ، بینش و جهت دهی اشاره می کنند در حالی که مدیریت به اجرا ، ساختار و فعالیت های یکنواخت اشاره دارد .

به طور کلی می توان رهبری را شامل آینده نگری ، جهت دهی برنامه ریزی ، ایجاد تعهد ، و بیان مشکلات و موانع بر سر راه تغییر و تحولات و امید وار ساختن برای غلبه بر آن ها دانست .

رهبری علم و هنر نفوذ در اشخاص است به طوری که با میل خودشان در جهت رسیدن به اهداف گام بردارند .

رهبری میزان تأثیری است که یک فرد روی همکاران خود می گذارد .

رهبر باید از هر نظر الگو و نمونه باشد .

نقش رهبران در دانشگاه ها بیشتر حالت نمادین دارد .

مدیریت را باید شامل تنظیم بودجه – تشکیلات و نیروهای انسانی ، ارزیابی و مشکل گشایی دانست .

که تا حد زیادی آینده نگری کارآمدی و کارآیی را به ارمغان می آورد .

رهبری انجام کارهای صحیح و مدیریت اجرای کار ها به نحو صحیح است .

- نمی توان با قاطعیت گفت که مدیریت علم است یا هنر ؛ ولی جنبه هنر بودن آن غالب است .

وظایف اصلی مدیریت شامل برنامه ریزی ، سازمان دهی ، تأمین نیروی انسانی ، هدایت و کنترل است .

هر اندازه یک مدیر به فعالیت های اجرایی نزدیک شود وقت بیشتری را صرف هدایت کرده است و هر اندازه از فعالیت های اجرایی دور تر شود ، وقت بیشتری را صرف برنامه ریزی کرده است .

زمانی را که یک مدیر صرف کارهای فنی می کند را نمی توان جزء زمان مدیریت به حساب آورد .

کارکنان به دنبال مدیران حرکت می کنند .

بنابراین مدیران باید به گونه ای عمل نمایند که انگیزه حرکت را در آن ها ایجاد کنند .

آموزش عالی صاحبنظران در دهه 1970 با توجه به ماهیت و رسالت های آموزش عالی و چالش های آموزش عالی نگاهی جدید به نحوه اداره ی مراکز آموزش عالی با توجه به ویژگی های آن نمودند .

1- رسالت ها و نقش های آموزش عالی 1- آموزش عالی نهادی است متولی علم ، تولید علم و اشاعه علم .

علمی که بتواند به سعادت بشری کمک نماید .

2- برطرف کردن نیاز های جامعه و ارائه خدمات اجتماعی .

امروزه حل بسیاری از مسائل پیچیده ی اجتماعی بدون کمک دانشگاه ها امکان پذیر نیست .

3- تربیت نیروی انسانی متخصص ، خلاق ، ماهر و متفکر .

4- فرهنگ سازی و اشاعه فرهنگ .

5- پیشگامی در وحدت ملی و حرکت منسجم جامعه .

6- تولید فناوری و چگونگی استفاده از آن .

7- تقویت باور ها و ارزش ها .

8- گسترش مرز های دانش .

9- مشارکت در توسعه پایدار سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی .

10- مدیریت دانش .

11- کارآفرینی .

12- ارتقاء جامعه مدنی .

13- گفتگوی تمدن ها و جهانی شدن .

14- استمرار و تکامل اجتماع .

15- آینده پژوهشی .

16- تحکیم عدالت و امنیت اجتماعی .

17- محرومیت زدایی و ...

18- تسهیل رشد و تکامل انسان .

2- چالش های آموزش عالی امروزه دانشگاه ها با محیط سریعاً متغییری روبرو هستند .

نسبت به دانشگاه ها تغییر نگرش ایجاد شده است .

با تغییرات جدیدی که در دنیای خارج از دانشگاه ها به وجود می آید ، نظام آموزش عالی نیز باید خود را با این تغییرات سازگار و هماهنگ سازد .

الف : چالش های جهانی آموزش عالی در قرن 21 عمده ترین چالش های آموزش عالی در قرن 21 که از اواخر قرن 20 آغاز شده است ، مسئله توده ای شدن یا عمومی شدن آموزش عالی است و باعث شده که جمعیت دانشجویی 6 برابر شود .

ده چالش عمده در بیانیه اجلاس جهانی آموزش عالی در پاریس مطرح شد که به قرار زیر می باشند : 1- تغییرات در ترکیب دانشجویان : به طوری که آموزش عالی در برگیرنده اقشار گوناگون جامعه شده است .

2- افزایش و تنوع نقش دانشگاه ها نسبت به گذشته .

3- نزدیک شدن اهداف آموزش عالی به امر تسریع در اشتغال .

4- تضاد بین آموزش کلاسیک ( سنتی ) و آموزش مبتنی بر پژوهش .

5- محور شدن پژوهش در دانشگاه ها .

6- کاهش تمایل به تولید دانش دست اول ، افزایش واردات فکری ، بی توجهی به دانش بومی و تحقیقات محلی .

7- افزایش انتظار جامعه از دانشگاه ه و مسئولیت پذیر دانستن آموزش عالی .

8- افزایش توجه به دانشگاه های مجازی و تقویت آموزش از راه دور .

9- تغییر در منابع مالی دانشگاه ها .

10- ضرورت تغییر ساختار اداری دانشگاه ها به منظور سازگاری با تحولات اجتماعی .

ب : چالش های آموزش عالی در کشور های در حال توسعه بر اساس پژوهش انجام شده ، چالش های مشترک مدیریت دانشگاه ها در کشور های در حال توسعه عبارند از : 1- افزایش تقاضای ورود به دانشگاه .

2- اجبار کاهش هزینه های سرانه دانشجو .

3- نیاز به یافتن منابع مالی جدید .

4- نیاز به بهره برداری درست از منابع موجود .

5- تنوع شرایط پذیرش دانشجو .

6- تحت فشار بودن برای ایجاد ارتباط با صنعت .

7- تحت فشار بودن برای گسترش آموزش از راه دور .

8- از دست رفتن کارایی به دلیل تحولات سریع اجتماعی .

9- کاهش آزادی علمی .

10- کاهش استقلال دانشگاه ها .

ج : چالش های آموزش عالی ایران - چالش های آموزش عالی ایران در قرن 21 متأثر از چالش هایی است که جامعه جهانی و کشورهای در حال توسعه با آن روبرو هستند .

برخی از چالش های و کاستی های آموزش عالی ایران به شرح ذیل می باشند .

1- دیوانسالاری و بروکراسی حاکم بر دانشگاه ها که تهدید کننده ی پژوهش است .

2- توسعه فن آوری اطلاعات و همگام نبودن دانشگاه با آن .

3- منابع انسانی غیر حرفه ای ( هیئت علمی – مدیران – کارکنان ) 4- برنامه درسی ناهمگن و تدریس ضعیف .

5- گران قیمت بودن آموزش عالی .

6- ترجیح دادن آموزش بر پژوهش .

7- تعدد مراکز تصمیم گیری در آموزش عالی .

8- تمرکز در نظام آموزش عالی .

9- بالا رفتن انتظارات جامعه از دانشگاه .

10- کاهش حمایت دولت از آموزش عالی و کاهش منابع مالی .

11- رقابت سنگین و فشرده .

12- سرعت تحولات در جهان .

13- پائین بودن کیفیت آموزش عالی .

14- عدم حاکمیت روح علمی برجامعه دانشگاهی ( استاد – دانشجو – کارمند ) 15- عدم اطمینان از آینده از نظر دستیابی به شغل مناسب .

16- عدم توجه به نیروی انسانی مخصوصاً هیئت علمی .

17- وابستگی شدید مالی .

18- ناآشنایی مدیران با فرایند برنامه ریزی توسعه نظام آموزش عالی .

19- نبود تشکیلات مناسب برای برنامه ریزی در دانشگاه ها .

20- دانشگاه های ما بیشتر مصرف کننده دانش هستند نه تولید کننده دانش .

21- عدم اطلاع از نیاز های جامعه .

22- نگاه سخت افزارانه به علم .

23- عدم انطباق دانش نظری و عملی .

24- توجه به مرجعیت از داخل به خارج .

3 - ویژگی های سازمانی مراکز آموزش عالی سازمان ها عموماً با مأموریت های مشخصی فعالیت می کنند .

اما از آنجایی که ارزیابی بروندادهای آموزش عالی کار آسانی نیست ، اهداف این سازمان نیز مبهم است و در اکثر موارد غیر قابل اندازه گیری است .

1- اهداف سازمان های آموزش عالی مبهم است زیرا نیاز های دانشجویان متفاوت است .

ولی در سایر سازمان ها اینگونه نیست .

2 - وجود تخصص های بالا در محیط دانشگاه که باعث پیدایش دیدگاه های مختلف می شود .

و خواستار استقلال کاری و آزادی عمل در اجرای وظایف خود هستند .

این موضوع باعث تعارض بین ارزش های دانشگاه و دیوان سالاری دولتی از یک سو و تعارض بین مدیران ارشد دانشگاه ها و اعضاء هیئت علمی از سوی دیگر می شود .

3- دوگانگی در کنترل : دانشگاه هم توسط مدیران و هم توسط هیئت علمی کنترل می گردد .

4- تمرکز زدایی : تمامی قدرت در اختیار مدیران دانشگاه نیست .

بلکه هیئت علمی نیز مشارکت دارند .

5- سطح تخصصی در دانشگاه ( آموزش ، پژوهش ، خدمات ) در اختیار هیئت علمی است .

6- رهبری : نقش رهبران در دانشگاه ها بیشتر نمادین است .

7- توسعه سازمانی : در دانشگاه بیشتر بر توسعه نیروی انسانی توجه می شود .

8- ضربه پذیری دانشگاه از محیط زیاد است .

9- مدیران و رهبران آموزش عالی تحت تأثیر شدید نیروهای داخل و خارج از دانشگاه هستند و همین مسئله باعث محدودیت کارایی و ایفای نقش آنان می شود .

10- آزادی و استقلال عمل کمتری دارند ( بر اثر فشار های نیروی خارجی ) .

الگوهای اداره دانشگاه ها الگو های زیادی برای اداره ی دانشگاه ها وجود دارد مانندالگوی دیوان سالاری ، الگوی سیاسی ، الگوی مشارکتی و...

همچنین در دهه ی اخیر به راهبرد هایی برای ارتقای کیفی مدیریت دانشگاه ها اشاره شده است مانند ادغام دانشگاهها ، تأمین منابع مالی دانشگاه ها و مدیریت اعضاء هیئت علمی .

نکته مهم این است که به مدیریت دانشگاه ها به عنوان یک حرفه بنگریم .

هر دانشگاهی بایک روش مدیریتی بهتر جواب می دهد .

مدیریت ترکیبی و تلفیقی مناسب تر است .

مشارکت هیئت علمی در مدیریت دانشگاه دارای اهمیت اساسی است .

برای مدیریت بهتر دانشگاه ها باید : - از بیرون به دانشگاه نگاه کرد .

- محیط و نیاز های آن را بشناسیم .

- به دانشگاه ها استقلال بدهیم .

- دانشگاه را از ساختار متمرکز خارج کنیم .

- از مدیرانی استفاده کنیم که از خلاقیت ، نو آوری ، کار آفرینی و مدیریت فناوری ، آگاهی داشته باشند و در خلق و اشاعه دانش خوش سابقه باشند و از توانایی های کاملی در هدایت و تدوین راهبرد ها برخوردار باشند .

- از مدیریت مشارکتی و تلفیقی استفاده کنیم .

- ارتقاء کیفیت را سر لوحه کار خود قرار دهیم .

- برنامه ریزی استراتژیک داشته باشیم .

- رهبران و مدیران قوی در دانشگاه ها کسانی هستند که از تغییر و تحول نمی هراسند.

و قادرند از منابع و فرصت ها بیشترین بهره را ببرند .

- باید از حالت دفاع از وضعیت موجود خارج شویم و آینده نگر شویم .

- به خرد جمعی بیشتر توجه کنیم .

- به مدیریت اعضاء علمی و نیروی انسانی توجه ویژه ای داشته باشیم .

- اگر مدیران دانشگاه ها نیاز به تغییر را احساس می کنند و می خواهند تغییراتی ایجاد نمایند باید قادر باشند جزئیات نهادی مسائل را درک نمایند .

- رابطه کاری مناسبی با موسسات پشتیبان ایجاد کنیم .

- راهبرد های مطمئن و روشنی را اتخاذ نمائیم .

- از اطلاعات خارج از مؤسسه استفاده کنیم .

- انعطاف پذیری در مسائل مالی ، کارکنان ، فضا و فعالیت های آموزشی و پژوهشی داشته باشیم .

- اخلاق مدیریتی را رعایت کنیم .

- مدیریت امور مالی ، تحقیقاتی ، هیئت علمی و ...

بهینه سازی نمائیم .

نتیجه گیری دانشگاه ها سازمان های پیچیده ای هستند .

بدون شک تغییر و تحولات و فشار های داخلی و خارجی محیط بر کل مدیریت دانشگاه تأثیر می گذارند .

از جمله وظایف رهبری و مدیریت ، پاسخگویی مناسب به این فشارها و در صورت نیاز ، بازنگری در نظام آموزشی است .

تا زمانی که نظام آموزشی عالی نتواند خود را با نیار های جامعه تطبیق دهد و با شناختی عمیق از محیط و برقراری ارتباط مناسب به تغییر ارزش ها و دستاورد ها نپردازد ، قادر به پاسخگویی شایسته به تقاضا ها نخواهد بود .

در پرتو ارتباط مؤثر با محیط است که مراکز آموزش عالی می توانند رونق بخش فرهنگ مشارکت بوده و قوانین مناسبی را برای کارآیی تصویب نمایند .

نباید فراموش کرد که رهبری و مدیریت نقش تعیین کننده ای در ایجاد تغییر و تحول دارند .

منابع 1- آراسته حمید رضا ( 1379 ) .

رهبری و مدیرت در مراکز آموزش عالی کشور .

تهران ، شرکت چاپ نشر بازرگان .

2- اجتهادی ، مصطفی ( 1377 ) .

تحلیلی بر توانمندی ها و کاستی های نظام آموش عالی ایران .

3- آلتباخ ، ف ( 1379 ) .

آموزش عالی در قرن 21 .

ترجمه مهدی عباسی .

تهران : انتشارت دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری .

4- بیرن بائوم ، رابرت ( 1382 ) دانشگاه ها چگونه کار می کنند .

ترجمه حمید رضا آراسته .

تهران : مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی .

5- اراسته ، حمید رضا ( 1383 ) .

دایره المعارف آموزش عالی .

رهبری و مدیریت آموزش عالی .

تهران : بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی .