غده تیروئید در جلو و طرفین گردن و مقابل مهرههای تحتانی گردن و اولین مهره پشتی قرار دارد.
غده تیروئد دولوب راست و چپ در هر سمت گردن دارد که توسط بخش باریکی به نام تنگه تیروئید (اسیموس) به یکدیگر متصل هستند.
اسیموس تیروئید بلافاصله زیر حنجره از عرض تراشه عبور میکند.
غده تیروئید از تعدادی فولیکول حاوی مواد زرد رنگ و نیمه مایع به نام کلوئید ساخته شده است.
تقریبا 5 سانتیمتر طول ، 3 سانتیمتر عرض و 30 گرم وزن دارد.
غده تیرویید: تیرویید، غده کوچکی است که جلوی گردن و زیر سیب آدم قرار گرفته و هورمونهای تیرویید را تولید و ترشح میکند.
این غده به شکل پروانهای است که بالهای آن در طرفین نای گسترش یافته است.اگر این غده دچار اختلال شود نمیتواند عملکرد مناسبی داشته باشد.
بیماری کم کاری تیرویید یعنی زمانیکه غده تیرویید قادر به تولید هورمون کافی نیست و در بیماری پرکاری تیرویید این غده بسیار فعال است و بیش از حد هورمون ترشح میکند.آگاهی معلمان، والدین، مربیان بهداشت از اختلالات غده تیرویید بسیار اهمیت دارد.خصوصاً والدینی که دارای سابقه خانوادگی مشکلات تیرویید هستند، باید نسبت به این مسائل هوشیارتر باشند زیرا برخی از این اختلالات ارثی هستند.
مشکلات تیرویید در کودکان و نوزادان زمانیکه غده تیرویید به درستی کار نکند.
علائم و نشانههای مختلفی در کودکان همانند بزرگسالان بروز میکند.
این اختلال از رشد کودکان تأثیر میپذیرد بطوریکه رشد آنها سبب فعالیت بیش از حد و یا کاهش فعالیت غده تیرویید میشود.مشکلات تیرویید در کودکان سختتر از بزرگسالان شناخته میشود، زیرا کودکان قادر به تشخیص علائم بیماری و بیان شکایات خود نیستند، حتی در کودکان بزرگتر هم علائم جسمی و روانی ناشی از بیماری، طبیعی بنظر میرسد.علائم آشکار بیماری تیرویید زمانی بروز میکند که غده تیرویید رشد بیش از حد و قابل مشاهدهای داشته باشد، که اصطلاحاً گواتر خوانده میشود.
گواتر در هر سنی دیده میشود.
اما در دختران سنین بلوغ شایعتر است.
البته ممکن است بزرگ شدن غده تیرویید در جلوی گردن مشخص نباشد.
اگر کودک نشانههایی از اختلال غده تیرویید را دارد باید بدانید که در رابطه با این علائم چه حسهایی را تجربه میکند؟
و باید چه علائمی را در او جستجو کرد؟
علائمی را که باید در کودکتان جستجو کرد بستگی به افزایش یا کاهش عملکرد غده تیرویید دارد.
همینطور یکی از عوامل مربوطه رشد کودک شماست (که عملکرد تیرویید را تحت تأثیر قرار میدهد).
کم کاری تیرویید مادرزادی وقتی نوزادی با کم کاری تیرویید متولد میشود، ممکن است در بدو تولد طبیعی به نظر برسد.
اغلب این نوزادان زردی یا یرقان پیدا میکنند اما این تغییر به آهستگی صورت میگیرد.
در روزها و هفتههای بعد، این نوزادان ممکن است علائمی مثل کسالت، خوابآلودگی، صدای گریه خشن و گرفته، یبوست، گرفتگی بینی، صورت پفآلود داشته باشند که ناشی از نوعی کمکاری تیرویید بنام کرتینیسم میباشد.
اگر این کودکان در نخستین روزهای پس از تولد درمان نشوند، آسیبهای مغزی و عقبماندگیهای ذهنی ماندگاری ایجاد میشود.
خوشبختانه، در صورت تشخیص و درمان به موقع میتوان از آسیبهای جدی جلوگیری نمود.بنابراین مسئله مهم، تشخیص هرچه سریعتر این اختلال است که با یک آزمایش خون در بدو تولد مشخص میشود.
کم کاری تیرویید اکتسابی: اگر غده تیرویید کودک کمکار باشد (گاه به دلیل التهاب مزمن تیرویید) علائمی مثل کسالت و خستگی با وجود خواب کافی در آنها مشاهده میشود.
یکی از اولین علائم کمکاری، کند شدن عملکرد تیرویید و کندی قابل توجه الگوی رشد این کودکان میباشد.
در هر فرد یکی و یا بیشتر از این علائم از قبیل: عقب ماندگی رشد، ضعف، فراموشی، موهای خشک و خشن، صورت و چشمهای پفآلود، یبوست، کندی ضربان، پوست خشک، عدم تحمل سرما، افزایش وزن و گواتر مورد توجه قرار میگیرد.
پرکاری غده تیرویید در نوزادان یکی از نادرترین اختلالات غده تیرویید پرکاری آن در نوزادان میباشد.
این وضعیت در نوزادانی که مادران آنها در طول دوران بارداری پرکاری تیرویید داشتهاند، بندرت رخ میدهد.علائم و نشانههای پرکاری تیرویید در نوزادان شامل: گواتر (بزرگی غده تیرویید)، تولد زودرس، تب، قرمزی صورت، تپش قلب، فعالیت و بیقراری میباشد.
اگر بیماری خفیف باشد ممکن است نیاز به درمان خاصی پیدا نکند و خود به خود به حالت طبیعی بازگردد.
اما اگر اختلال، کودک را به واقع بیمار کرده باشد درمان باید صورت گیرد و یا داروهای ضد تیروییدی مورد نیاز است.
بنابراین برای هر خانم بارداری که سابقه پرکاری تیرویید دارد، مشاوره با پزشک مربوطه در طول دوران بارداری بسیار ضروری است.
پرکاری غده تیرویید در کودکان: با افزایش فعالیت غده تیرویید، علائم و نشانههایی در کودکان همانند بزرگسالان بروز میکند.می توان تپش قلب کودکان را حتی زمانیکه او در حال استراحت است حس کرد و همین طور میتوان به میزان فعالیت او (بی قراری و پرتحرکی، عدم توانایی در بخواب رفتن) توجه نمود.نشانه رشد سریع این کودکان، کوچک شدن لباسهای آنان است که باید مورد توجه والدینشان قرار گیرد.
والدین و معلمان مدارس معمولاً توجه و دقت بسیار کمی در این موارد بر روی کودکان دارند.
اما علائمی چون لرزش دست که سبب بدخط نوشتن میشود و یا ضعف عضلات شانه و ران در هنگام بازی و ورزش بسیار قابل اهمیت است.
در هنگام پرکاری غده تیروئید یک و یا بیش از یکی از علائم عصبانیت، کج خلقی و زودرنجی، اختلال خواب، افزایش تعریق، عدم تحمل گرما، کاهش وزن غیر منتظره، چشمان بیرون زده، خیره نگاه کردن، گواتر، تپش قلب سریع، افزایش اشتها، افزایش حرکات دودی روده، دستان گرم و مرطوب و لرزش انگشتان در این افراد دیده میشود.
درمان کمکاری غده تیرویید: اگر اختلال غده تیرویید به دلیل کاهش هورمونهای آن باشد به سادگی با جایگزینی داروهای حاوی هورمونهای تیرویید قابل درمان است.عملکرد غده تیرویید باید مکرراً در طی دوران رشد آزمایش شود و بسته به نتیجه آن دوز دارو ممکن است تغییر کند.
هورمونهای تیروئیدی سلولهای تیروئید ، هورمون مختلف ترشح میکنند.
تیروکسین (T4) ، تری یدوتیرونین ( T3) که معمولا هورمونهای تیروئیدی نامیده میشوند و کلسی تونین (Calcitonine).
جذب متابولیسم ید وجود ید برای سنتز هورمونهای تیروئید اهمیت اساسی دارد.
در حقیقت غده تیروئید مصرف کننده اصلی ید در بدن است و کمبود ید به اختلالاتی در کار تیروئید منجر میشود.
ید توسط غذا به بدن و توسط دستگاه گوارش جذب میشود.
تنظیم کار تیروئید ترشح هورمون تیروئید یا محرک تیروئید (TSH) ، آزاد سازی هورمونهای تیروئیدی را کنترل میکند، میزان ترشح TSH نیز بر اساس سطوح هورمونهای تیروئید در خون تنظیم میشود.
اگر هورمون تیروئید در خون کاهش پیدا کند.
ترشح TSH افزایش مییابد و در نتیجه سطح T3 و T4 در خون بالا میرود.
هورمون آزاد کننده تیروتروپین (TRH) که از هیپوتالاموس ترشح میشود، آزاد شدن TSH از غده هیپوفیز را تا حدودی تعدیل میکند.
کار هورمونهای تیروئید اصلیترین کار T3 و T4 کنترل فعالیت متابولیک سلول است.
تیروکسین ، تری ید و تیرونین نمو صحیح مغز را ممکن میسازند، تولید ادرار ، تجزیه پروتئینها و جذب گلوکز توسط سلولها ، را افزایش میدهد.
کلسی تونین یا تیروکلسی تونین توسط تیروئید ترشح میشود.
اما تحت کنترل TSH قرار ندارد.
این هورمون در پاسخ به افزایش سطح کلسیم پلاسمای خون ترشح میشود و با افزایش دادن رسوب کلسیم در استخوان سطح کلسیم در پلاسما را پایین میآورد.
کم کاری تیروئید و میکزدم Hypothyroidism and Myxedema هیپوتیروئیدسیم حالتی است که با پیشرفت کند کم کاری تیروئیدی مشخص میشود.
و در انواع مختلف دسته بندی میشود.
نوع اولیه : بیش از 95 درصد موارد مبتلایان دچار کم کاری اولیه تیروئید هستند که اختلال عملکرد خود غده تیروئید است.
نوع ثانویه : کم کاری تیروئید به علت نارسایی هیپوفیز را هیپوتیروئیدی ثانویه گویند.
نوع ثالثیه : کم کاری تیروئید ناشی از نارسایی هیپوتالاموس را هیپوتیروئیدی ثالثیه گویند.
وجود هیپوتیروئیدی از زمان تولد را کرتینیسم گویند.
مادر نیز ممکن است دچار کم کاری تیروئیدی باشد.
تیروئیدیت اتوایمیون (تیروئیدیت هاشیموتو) شایعترین کم کاری تیروئید در بالغین است که غده تیروئید توسط سیستم ایمنی بدن مورد تهاجم قرار میگیرد.
کم کاری تیروئید در مبتلایان به پرکاری تیروئید که توسط ید رادیواکتیو ، جراحی یا داروهای ضد تیروئیدی درمان شدهاند نیز مشاهده میشود.
تظاهرات بالینی علائم بالینی در ابتدا غیر اختصاصی مفرط بیمار مانع میشود کار روزانه خود را بطور کامل انجام دهد.
شکایاتی مثل ریزش مو ، شکنندگی ناخنها و خشکی پوست در این بیماران شایع است.
امکان بیحس شدن یا تیغ شدن انگشتان نیز وجود دارد.
گاهی بیمار از خشن شدن صدا شکایت دارد.
علاوه بر از بین رفتن میل جنسی ، بیماران مونث دچار اختلالات قاعدگی مثل منوراژی یا آمنوره نیز میشوند.
در کم کاری شدید تیروئید ، درجه حرارت و سرعت ضربان قلب از حد طبیعی کمتر میشوند.
وزن بیمار ، حتی بدون افزایش مصرف غذا معمولا رو به افزایش میگذارد، با این وجود احتمال کاشکسی در کم کاری شدید وجود دارد.
ضخامت پوست به علت تجمع پلی ساکارید در بافتهای زیر پوستی (میکزدم) افزایش مییابد.
صورت بیمار حالت بیتفاوتی پیدا میکند و مثل ماسک میشود.
بیمار در محیط گرم نیز از سرما شکایت دارد.
با پیشرفت بیماری پاسخهای عاطفی بیمار کند میشود.
فرآیندهای هوشی کند میشود.
و بیمار حالت بیتفاوتی پیدا میکند.
اندازه زبان ، دستها و پاها در اکثر مبتلایان بزرگ میشود.
بیمار از یبوست شکایت دارد.
پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism Graves diseafe) پرکاری تیروئید یک بیماری کاملا مشخص بوده که شایعترین علت آن بیماری گریوز تشکیل میدهد معمولا آن را گواتر اگزوفتالمیک نیز مینامند.
شرایط کودکان ـ اختلالات تیروئیدی غدهٔ تیروئید در ناحیه گردن و درست زیر سیب آدم قرار دارد و هورمونهائی تولید میکند که دمای بدن، تولید انرژی، رشد و تولید مثل را کنترل میکنند.
ممکن است غدهٔ تیروئید کم کار (هیپوتروئیدیسم) یا پرکار (هیپرتیروئیدیسم) شود.
هر کدام از این حالتها میتوانند در دوران نوزادی یا هر سنی بعد از آن بهوجود بیایند.
ـ علائم و نشانهها: ۱.
هیپوتیروئیدیسم چنانچه تیروئید در هنگام تولد کمکار باشد، معمولاً تا چند هفته، آشکار نیست؛ سپس موجب خوابآلودگی زیاد، خفگی در حال شیر خوردن، یبوست شدید و تنفس سر و صدادار میشود.
تیروئید بعد از سه تا شش ماه واضح خواهد شد و در نتیجه، سرعت رشد کودک کاهش خواهد یافت.
علاوه بر این، زبان کودک بیرون میآید، پوست خشک و زبر خواهد داشت و گریهاش خشن خواهد شد.
چنانچه کودک بعد از تولد دچار کمکاری تیروئید شود، رشدش کند شده دچار یبوست، خوابآلودگی و خشکی پوست میشود.
تیروئید کمکار ممکن است موجب گواتر و خشکی و زیری پوست (بزرگی غده تیروئید) شود و یا اینکه اندازه غده تیروئید طبیعی باشد.
۲.
هیپرتیروئیدیسم (فعالیت بیش از حد تیروئید) تیروئید بیش کار، معمولاً بین سنین ده تا پانزده سالگی بهوجود میآید.
با این حال، ممکن است گاهی در کودکان یک تا دو ساله نیز بهوجود بیاید.
تیروئید بیش کار، موجب تحریکپذیری، مشکلات رفتاری، لرزش دستها، زیاد شدن اشتها بدون افزایش وزن، تعریق زیاد، و چشمهای از حدقه در آمده میشود.
گاهی این حالت، موجب بزرگ شدن غده تیروئید میشود.
از آنجا که همهٔ علائم تیروئید بیش کار و کم کار میتوانند در اثر بیماریهای دیگر غیر تیروئیدی ایجاد شوند، تستهای آزمایشگاهی برای تشخیص تیروئید لازم هستند.
نوزادان تازه به دنیا آمده، غالباً پیش از ترک بیمارستان، از نظر هیپوتیروئیدیسم مادرزادی تست میشوند (این حالت یک اختلال غده تیروئید است که موجب اختلالات ذهنی و جسمی میشود).
ـ مراقبت خانگی: شامل بردن کودک نزد پزشک برای معاینات ادواری و جستجوی علل بدکاری تیروئید است.
ـ موارد احتیاط: ۱.
علائم تیروئید کمکار گاهی در کودکان بزرگتر بهویژه نوجوانانی که عملکرد تیروئید آنها طبیعی است، دیده میشود.
تنها پزشک میتواند تشخیص دهد که تیروئید بدکار میکند، یا نه.
کیست روی گردن باید توسط پزشک معاینه شود؛ زیرا ممکن است غده تیروئیدی باشد که در جای خودش قرار نگرفته است.
ـ درمان پزشکی: پزشک بر مبنای معاینات بالینی که شامل اندازهگیری فشار خون کودک و تستهای آزمایشگاهی که سطح هورمونهای تیروئید و هیپوفیز را در خون اندازه میگیرد، میتواند به تشخیص قطعی برسد.
پزشک همچنین دستور تست جذب ید رادیواکتیو را خواهد داد.
این تست برای ارزیابی عملکرد تومورهای غده تیروئید مورد استفاده قرار میگیرد.درمان کمکاری تیروئید، معمولاً شامل تجویز تیروکسین (یک هورمون تیروئیدی) به صورت خوراکی است.
درمان تیروئید پرکار، شامل دارو یا بیرون آمدن قسمتی از غده تیروئید با عمل جراحی است