مقدمه قال علی بن الحسین علیه السلام و اما حق ولدک فان تعلم انه منک و مضاف الیک فی عامل الدنیا بخیره و شره و انک مسئول عما ولیته به من حسن الادب و الدلاله علی ربه عزوجل و المعونه له علی طاعته فاعمل فی امره عمل من یعلم انه مثاب علی الاحسان الیه معاقب علی الاسائه الیه * * * حق فرزند به تو این است که بدانی وجود او از توست و نیک و بدهای او در این دنیا وابسته به تو است بدانی که در حکومت پدری و سرپرستی او ، مواخذ و مسئولی ،موظفی فرزندت را با آداب و اخلاق پسندیده پرورش دهی او را به خداوند بزرگ راهنمایی کنی و در اطاعت و بندگی پروردگاریاریش نمائی .به رفتار خود در تربیت فرزندت توجه کنی پدری باشی که به مسئولیت خود آگاه است می داند اگر نیست به فرزند خود نیکی نماید در پیشگاه خداوند اجر و پاداش دارد و اگر درباره او بدی کند مستحق مجازات و کیفر خواهد بود.
بخش اول شکوه ها از پدر اخلاق پدر اخلاق پدر در گرم کردن کانون خانواده ، در ایجاد امید یا یأس در دل فرزندان نقش فوق العاده ایفا می کند .بازار تعلیم و تعلم بین پدر و فرزندان بسیار گرم است اگرچه پدر به زبان درسی به آنان نیاموزد و یا به آنان حرفی نزند حکومت اخلاقی پدر باعث آن می شود که فرزندان وارث میراثی ارزنده و یا تاسف انگیز گردند.
فرزندان ما درباره اخلاق ما درخانه قضاوت می کنند .
رفتار ما را با رفتار دیگر پدرانی که دیده و یا وصف آنها را شنیده اند مورد مقایسه قرار می دهند او را فردی بی عرضه و یا با عرضه ، خوش اخلاق یا بد اخلاق معرفی می نمایند.
برای یک جوان پدر تنها نان آور خانه نیست بلکه صاحب یک شخصیت فوق العاده ،مدیر و گرداننده خانه نیز به حساب می آید .
اگر این شخصیت بدخوی و بد رفتار ، فاسد و بد دهن و یا فردی سختگیر باشد از وجودش احساس ننگ می کند .
شرمش می آید او را در میان جمع دوستان پدر خود معرفی کند.
او می خواهد پدرش یک قهرمان باشد ،قهرمان قدرت ،در کار و تلاش ، در اخلاق و رفتار ، از او درش زندگی بیاموزد و یا نقطه هایی مثبت او را به عنوان درسی به دیگران معرفی کند .
دختر خانه می خواهد پدرش در عین قدرت با او صمیمی باشد ،زبان خوش با او به کار برد ، او را درک کند و برای او مایه بگذارد و از اینجاست که آنان آرزو دارندپدران رفتار خود را تحت کنترل قرار دهند از رفتار نادرست دست بردارند.
همدمی با فرزندان فرزندان شما هر چند در محیط خارج از خانه با مردم دوستی و معاشرت داشته باشند ،هر قدر که در مدرسه و محیط بیرون با مردم و با بچه ها بازی و دوستی داشته باشند بازهم سهم خود را در معاشرت با پدر طلبکارند .آنها نیاز دارند با پدر خود صحبت کنند ، حرف بزنند ،درد دل بگویند،چیز بیاموزند.
پدر باید در شبانه روز لااقل ساعتی را برای فرزندان خود فارغ بگذارد .
در آن ساعت همه رنجها و غمهایش را فراموش کند ،حساب همه طلبکاری ها و بدهکاری ها ،تعریفات و عقب ماندگی ها را کنار بگذارد .فقط با خانواده و فرزندان باشد با آنها حرف بزند از مسائل آنها آگاه شود از جریاناتی که در خانه و بیرون است با خبر گردد .
بگوید،بشنود،چیز یاد بدهد و حتی از آنها چیز بیاموزد.
این همدمی در رابطه پدر یا دختران ضروری تر است از آن بابت که آنها در محرومیت بیشتری از روابط اجتماعی هستند به رابطه انس و الفت با پدر بدلایل متعددی نیاز بیشتری دارند چه بسیارند مسائل و مشکلاتی که در سایه این همدمی حل می شوند و چه بسیارند انحرافاتی که بر اثر این الفت از میان رفته و یا از وقوعشان جلوگیری می گردد .
الگوی اخلاق به عقیده جامعه شناسان شخصیت هر کس انعکاس رفتار اطرافیان اوست و این امر درباره فرزندان کاملا صادق است .رفتار فرزندان در رابطه با والدین هم چون رفتار تصویری است که در آینه وجود پدر و مادر باشد .
والدین از این بابت الگوی فرزندان خویشند .
اگر رفتار پدر و مادر بر اساس فضائل عدالت باشد فرزندان ما ، بخصوص نوجوانان و جوانان آن را می پذیرند و خود هم عامل بدان می شوند و اگر خلاف آن باشد طبعاً به همان سو میل و جهت پیدا می کنند .
مساله الگو در تربیت نقش و اهمیت فوق العاده ای دارد و در جنبه سازندگی و یا ویرانی بنای حیات کار صد واعظ و ناصح و یا مفسد و خرابکار را خواهد کرد و از این جهت والدین و به خصوص پدر باید اخلاق مجسم باشند .
از سوی دیگر جوانی سن قهرمان پرستی است .
آرمانهای عالی و بی مانند او را به خود مشغول می دارد اگر پدر قهرمان فضیلت باشد فرزند به همان سو میل می کند و اگر خلاف آن باشد متوجه سوی خلاف است .
پدری که نمونه خوبی در رفتار نیست پسرش را بد آموز و دخترش را افسرده و دل شکسته می سازد .
برخوردهای نا آرام گاهی برخورد پدران با اهل خانه بگونه ای است که گوئی با اعضای خانه درگیری و از آنان سرخوردگی دارد .
این امر به خصوص از آن جهت اوج می گیرد که سنین 14-18 سن تردید است دنیای آنها در دوران تحصیلی پایه (دبستانی و راهنمائی) گذشته و هنوز به جنبه های ثابت و روشنی دست نیافته اند و سن شان بصورتی است که آنان در عالم تزلزل هستند هنوز دنیای شان شکل نگرفته وکاملا متغیر است .
حساسیت وبدگمانی سراسر زمین آنها را فرا گرفته و فعالیت شان را فلج ساخته است .به ویژه که این امر باتخلیل تقویت می شود و باید از طریق تفاهم ها ،کنار آمدن ها تحت تاثیرشان قرار داد .
نوجوانان به مقتضای سن خود شاعر منش و احساساتی هستند .
رمانتیک فکر می کنند گمان دارند قدرشان ناشناخته است اگر پدر فلان سخن را به او گفته حتما در آن لمی وجود داشته است .
از جهت دیگر در این مرحله از حیات بیزاری از زندگی ،یاس از آن برای افراد پیدا می شود که البته در مواردی می تواند تصنعی باشد ،بدیهی است که احساس ناسودمندی ها، گمراهی ها، انحرافات در این امر نقش فوق العاده دارند.
حال با چنین زمینه ای در فرزندان جوان ما وجود دارد حساب کنید که اگر در خانه برخوردی پدید آید با اخم و ترشرویی حرفی بزند، سئوال فرزندش را بسردی پاسخ گوید چه مسائلی پدید خواهد آمد .
آری ،در مواردی مسائل کوچک و کم اهمیت که نتیجه عدم تفاهم است محیط زندگی را زهرآلود می کند ، باعث درگیری ها ، بد گوئی ها و موضعگیری های دردناکی می گردد و نمی گذارند پدر با فرزندش کنار آید .در خانه باید گشاده رو و با لبخند بود.
مهربانی و صمیمیت باید نشان داد .میدان را برای فعالیت ،برخورد خوش و در نتیجه رشد شخصیت فرزند و ارتقای جنبه ها روانی او فراهم کرد و این کار چندان دشوار نیست.
محرومیت های عاطفی در دوران بلوغ حساسیت ها زیاد می شوند .
عقده های دوران کودکی که در کمون بوده اند اینک خود را بروز می دهند .
غرائز شدت می یابند و در زمینه تخیل را در افراد قوی می سازد .آدمی به زحمت می تواند از خود بیرون آید و به طرز عینی استدلال و اظهار نظر کند .
جوان نمی تواند محرومیت عاطفی را تحمل کند ، به خصوص که اگر دختر باشد.
به آسانی به گریه می افتد و از حالت شور و نشاط به غم و اندوه دچار می شود.
اگر او پدرش را سر سخت و بی عاطفه ببیند به سادگی تصورش درباره او عوض می شود.
دیگر حاضر نیست اندرزهای او را بپذیرد حتی ممکن است در برابر دیگران هم سر سختی و عدم انعطاف نشان دهد.
محرومیتهای عاطفی در مواردی ممکن است موجب پدید آمدن خطراتی گردد، جوان کاری به دست خود دهد ، بلائی بر سر خویش آورد یا در مواردی تن به عمل ها ناروا و کثیفی دهد .
افراط کاریها ، بی انصافی و درگیریهای بسیار از آنان در عرصه حیات اجتماعی ناشی از همین امر است .از نظر اسلامی رابطه الفت آمیز با فرزند نه یک احسان ، بلکه یک وظیفه است.
محیط خفقان گاهی جوان و نوجوان هزاران شکوه و ناله در دل دارد فشار زندگی ، ناروائی ها ، نابسامانی ها ، درگیری موجود در جامعه ، بی وفائی روزگار !!
کج روی چرخ بد رفتار !!
دنیایی پراز غول ودیو برای او ساخته اند همه این مسائل برای او حزن انگیز ونگران کننده اند ، او می خواهد به صورتی این نگرانی ها را بازگو ودل را ازعقده خالی کند .
اما در محیط خفقان ونا امن در خانه ای که پدر بد زبان وبیهوده گو حکومت می کند نوجوان احساس می کند که نمی تواند حرفهای خود را بگوید حتی در مواردی هم دلش نمی خواهد که در چنین حالتی حرف بزند پس آنها را به خاطر یا به شعور باطن می سپارد این همان رنجی است که در درون اوست واو را می خورد از ابراز وجود واظهار شخصیتش ناتوان می سازد می کوشد محیط آزاد بیاید وانچنان که می خواهد حرف بزند در موارد بسیاری این گونه رفتارها باعث اعمال اراده وسماج می شوند باعث آن می شوند که اورا در تحقق نظر وخواسته خود ایستادگی کند سماجت به خرج دهد غرور خود را زنده نگه دارد در چنین صورتهایی است که او از حال اعتدال خارج شده کارش به عصبانیت منجر می شود وتن به کاری می دهد که برای او زیبنده وبرای خانواده روانیست .
بخش دوم شکوه ها از مادر مساله راز فرزندان : فرزندان ما به مناسبت وابستگی شدید به مادر با او انس والفت بسیار دارند این امر بدان خاطر است که مدتی در رحم او زندگی سر کرده وبا طبش قلبش انس گرفته اند از شیره جانش مکیده اند دائما در آغوش او بوده اند وبا اولین فریاد اورا در کنار خود یافته اند تقاضا ونیاز خود را با او در میان نهاده اند از خشم پدر ویا دیگران به دامن او پناه برده اند .
براین اساس بسیار ساده است که انها راز خود را با او درمیان نهند واقیت قضیه این است که فرزندان ما از سنین تمیز در می یابند که برخی از مسائل را نباید با همگان در میان گذاشت چیزهایی برای آنها جنبه سر یا راز را خواهد داشت شاید بسیاری ازآنچه را که آنها راز می نامند از نظر ما چیزهایی عادی وساده باشند ولی برای آنها واز دید تنگ ومحدودشان واقعاً برای آنها راز به حساب می آیند آنها در برابر آن حساسند واصرار به دفاع از ان دارند اگر رازشان برملا شود جدا ناراحت می شوند وحتی در مواردی بغض گلویشان را فشرده وانها راوارد به انتقام گرفتن خواهد کرد زیان بی اعتمادی معمولا باکشف راز فرزندان احساساتشان جریحه دارمی شود ودر ان صورت دیگر اسرارشان را به مادر نخواهند گفت وبه او اعتماد نخواهند کرد در نتیجه فعالیتهای مخفی شروع خواهد شد امری که برای خانواده ونوجوان زیانبخش است ازسوی دیگر آنها نمی توانند راز خود را نگه دارند به دنبال دوستان ومعاشران خود هستند که با آنها سخن بگویند راز خود را با آنها درمیان بگذارند این در میان نوجوانان وجوانان شایع ودر نزد دختران شایع تر است معمولا باکشف راز فرزندان احساساتشان جریحه دارمی شود ودر ان صورت دیگر اسرارشان را به مادر نخواهند گفت وبه او اعتماد نخواهند کرد در نتیجه فعالیتهای مخفی شروع خواهد شد امری که برای خانواده ونوجوان زیانبخش است ازسوی دیگر آنها نمی توانند راز خود را نگه دارند به دنبال دوستان ومعاشران خود هستند که با آنها سخن بگویند راز خود را با آنها درمیان بگذارند این در میان نوجوانان وجوانان شایع ودر نزد دختران شایع تر است بیان رازها عقده گشایی در نزد دوستان ومعاشران بد نیست به شرطی که اولا آنها عاقل باشند ثانیا امین وپاک باشند ثالثا ناصح بوده وقصد سوء استفاده را نداشته باشند اما متاسفانه همه این شرایط در دوستان وهمسالان فرزند ما جمع نیست چه بسا که این رازگویی ها زمینه را یرای توسعه گناه اشاعه فساد آبروریزیها فراهم می کنند این امر مخصوصا بدان علت علت بیشتر مفسد انگیز است که درنوجوانان وجوانان حالت سبقت جویی وجود دارد هر کدام سعی دارند خود رااز دیگران عقبتر نبینند اگر فردی سخن بگوید مثلا از عشقی ورازی سخن بگوید ان دیگری سعی دارد خود را عقبتر از او نداند به همین نظر بیشتر از او بگوید وبعد هم زمینه زمینه عمل را زیادتر فراهم کند واین خود موجب توسعه رسوایی ها خواهد شد .
مادر عاقل سعی دارد زمینه حستژن اعتماد را فراهم کند انچنان که دختر جوانش هرچه در مدرسه واجتماع بر او گذشته است با مادرش در میان بگذارد اگر مشکلی ورابطه مزاحمی در سر راه برا ی او پدید امده است انرا به او بازگو نماید تا همیشه وقوع حوادث ناگوار از قبل پیشگیری شود مادر باید با همه وجودش بکوشد که زمینه چنین اعتمادی را فراهم سازد.
مادر واخلاق اسلامی اخلاق اسلامی ایجاب می کند آدمی در زندگی اجتماعی وبخصوص در حیات خانوادگی گشاده رو خوش برخورد با چهره باز وشکفته باشد ممکن است غم ودرد مارا به ستوه اورد وحس وحال لبخند را از ما بستاند ولی فراموش کنیم که حفظ ظاهر وروحیه لازم است دیگران را اگر چه ضروری است در غم ورنج ما شریک باشند ولی ما را چنین حقی نیست که چنین رنجی را به آنها تحمیل کرده والزامشان نماییم غمگین وافسرده باشند از سوی دیگر بر ما ضروری است که به عنوان یک مسلمان کنترل زبان خود را داشته باشیم راه و روش ما به گونه ای باشد که دیگران را بسازد وآنها را به سوی هدف جهت دهد به خصوص مادر که سازنده بنای اخلاق وانسانیت فرزند است رعایت اخلاق اسلامی برای همه زیبنده است وبرا ی مادر زیبنده تر اخلاق اسلامی ایجاب می کند که مادر مهرورز نسبت به فرزند ،خیر خواه او ، پناهگاهش درمان کننده دردش امین راز ،خیر خواه ونیکوتر باشد .برای خود کنترلی قائل باشد واین کنترل در رفتار او در گفتاروخط مشیش هویدا باشد .عبادت فرزند رابطه با خدا، فکر وذکرش ،قید وشرطش همه وهمه آموزنده وممکن است سازنده ویا ویرانگر باشد .بی بند وباری مادر در رفتار بی توجهی او به سخن ها وبه برخوردها اثرات بدی در فرزندان می گذارد به خصوص در نوجوانان وجوانان که شدیدا خواستار جنبه حق جویی دین خواهی وعدالت هستند سن جوان وبلوغ ع سن شک وتردیداست تردید در همه امور ، مذهبی وعقیدتی ، بی توجهی مادر به این امر ممکن است موجب بد آموزی ها وبد رفتاریهایی باشند .
مساله تبعیض در خانه از مسائلی که سبب محکومیت مادر می شود مساله تبعیض در خانه است اینکه مادران همه فرزندان خود را دوست می دارند امری فطری ومسلم است ولی در برخی از مادران این اندیشه جاهلیت وجود دارد که پسران را بر دختران وگاهی هم دختران به پسران ترجیح می دهند وبه خاطر این رجحانهاست که مسئله تبعیض مطرح می شود از دیدگاه اسلامی بین فرزندان پسر ودختر تفاوتی نیست وهمه را باید به یک چشم نگریست هرگونه فرق گذاری ورجحان دهی به خصوص ترجیح پسر بر دختر گناهی نابخشودنی است فرزندان ما از همان دوران کودکی ودر سنین تمیز به خصوص در مراحل نوجوانی ناظر رفتار ما هستند وبر بی عدالتی های ما نفرین می فرستند .
رفتار مادرانه نه تنها در عالم انسانها بلکه در عالم حیوانات هم رفتار مادرانه رفتاری توام با مهر وصفا، عنایت ومحبت است .فرزندان ما هرگونه رفتاری ورا ی آنرا رفتاری خصمانه ودر شان نامادری می دانند .
اصل این است مادران کار مددکاری وزیر بازوگیری فرزندان را بر عهده گیرند موجبات احساس غرور وسر افرازی را برای آنها فراهم آورند فرزندان نوجوان ما پر احساسند به دنبال محبتهای فرشته گونه اند این مادر است که می تواند این خواسته هایشان را براورده سازد شخسیت آنها را مورد توجه قرار داده وبسازد مادری که در رفتارش خشونت دارد وسعی میکند در هر کاری از فرزند ایراد بگیرد یا گرفتار درد حسادت است ویا اسیر عقده حقارت بدیهی است مادام که آن حالات درمان نشود این مشکلات نیز حل نخواهد شد.
این که سخن از حسادت به میان آوردیم بدان خاطر که خدا برخی از مادران به مناسبت سابقه تلخ زندگی خود ونابسامانی گذشته درگیریهای سابق عادات ناروای قبلی گرفتار این بیماری روانی هستند اگر در زندگی کسی خوشی وسروری ببینند ناراحت شده وآنرا تحمل نمی کنند اگرچه این امر درباره فرزندانشان باشد .
بخش سوم احساس نابسامانی در خانواده تحقیر درخانه وبیرون معمولا نوجوانان وجوانان در برابر دیگران حساسیت فوق العاده ای دارند حالت راز داری ودرون گروهی درآنها قوی است ممکن است در خانه ودرکنار پدر ومادر برادر وخواهر تحقیر می بینند وآنرا تحمل کنند ولی وقتی پای غیر در میان امد قدرت تحمل شان از بین می رود .
این امر در نزد دختران به مراتب شدیدتر از پسران است آنچنان که ممکن است تا مدتها از یاداوری خاطره ان احساس رنج کنند وحتی دست به انتقام گیری های عظیمی بزنند .به همین نظر مصلحت این است که پدر ومادر به طور مطلق از این راه ورسم چشم بپوشند وبه دنبال روش دیگری در تربیت یا در مزاح باشند .
مساله سرزنش فرزندان از جلوه های مهم تحقیر فرزندان یکی مسئله سرزنش آنهاست به خصوص در امری که آنها تقصیر ندارند گاهی سرزنشها به خاطر نقص یا عیب جسمی درآنهاست .مادری از دخترش می خواهد که فلان کار را انجام دهد وچون دخترش انجام نداد شروع به سرزنش وتحقیرش وبه رخ کشیدن نقص عضوش می کند که این کمال بی انصافی وظلم است .
زمانی سرزنش درباره امری است که قبلا کیفیت اجرا ورغایت آنرا به او نیاموخته ایم وطبعا او دراثر نا اگاهی به چنان روزی افتاده است این هم کمال بی عدالتی وبی تقوایی است وبالا خره گاهی هم سرزنش به خاطر امری است که راه ورسم درست انجام آنرا قبلا به او گفته ایم وآگاهیهای لازم را به او داده ایم که در این صورت با ملایمت و آرامش می توان از این حربه استفاده کرد درهمه حال نباید فراموش کرد اولا سرزنش در حضور جمع نباشد ثانیا انتظار وتوقع معجزه از فرزندان نوجوان وجوان را نمی توان داشت به خصوص از ان بابت که آنها تازه با کار زندگی می خواهند اشنا شوند ثالثا از به زبان آوردن سخنی وانجام عملی که موجب برانکیختن حس انزجار ونفرت اورا هم فراهم اورد باید پرهیز کرد ونباید اورا سر شکسته و خجل نمود .
رفتار با نوجوانان وجوان برخی از پدران ومادران از بس در غوغای زندگی گم شده اند مساله رشد فرزندان خود را فراموش می کنند بچه های ما به سنین نوجوانی وبلوغ می رسند وما از آنها غافل می مانیم وهمچنان آنها را کودک می انگاریم وآنگاه به یاد دوران کودکی که اورا مضحکه قرار داده ویا چون اسباب بازی با آنها بازی می کردیم همان حال وزمینه را تکرار می کنیم غافل که آنها برای خود مرد یا زنی شده اند ودر عالم دیگری زندگی میکنند .دست انداختنها مسخره کردنها ، به بازی گرفتنها در همه مراحل حیاط باید ترک شود بخصوص در مرحله بلوغ وجوانی .
احساس استثمار آنگاه که فرزندان دریابند پدر درگوشه ای لمیده ومشغول تن پروری است وچشمش به سوی فرزندان باز است و از آنها کمک می طلبد احساس استثمار می کنند همچنین وقتی می بینند هنگام غروب پدر کل مزد را از دستشان می باید وحتی تشکری هم از آنها نمی کند ناراحت وافسرده می شوند .
در اینجا بد نیست بگوییم : پدر در عین تن دادن به کار از فرزندان کمک بطلبد پول ومزد را ازدستشان نگیرد بلکه مورد هزینه ها را به آنها نشان دهند مثلا بگوید که داری مقداری گوشت میوه ،نان سیب زمینی برای منزل بخر .
سعی کند که بخشی از درآمد شان به صورت پس انداز صرفا در اختیار خودشان باشد تا آزادانه در راه مشروع صرف کنند.
قسمتی از درآمدشان را برای خود آنها صرف کنند مثلا برای آنها لباس بخرند برای دختر زینت الات تهیه کنند عدم رعایت این نکات موجب بدبینی هایی نسبت به پدر شده واحساس استثمار را درآنها تقویت خواهد کرد ووقتی که گمان کنند فریادشان در این زمینه به جایی نمی رسد غم گلویشان را می گیرد ودر تنهایی و انزوا دوست خواهند داشت که فریاد برآورند اشک وآه وناله سر دهند و...
عواقب استثمار : زندگیهای این چنینی بد بینی هایی برای جوان بوجود می آورد او می بیند دوستانش بیش یا کم درفراغ خاطرند از امنیت ورفاه کمی برخوردارند نمازشان در خانه خریدار دارد.می توانند ازاد باشند .با دوستان معاشرت کنند به اینجا وآنجا بروند اما اوبرایش چنین امکانی نیست .
گاهی بدبینی ناشی از احساس فقر است اونگران از اینکه مسئولیت زندگی بردوش اوست ونمی تواند برا ی همیشه خوراک وپوشاک اعضای خانه راتهیه کند وانگهی اگر او ازدواج کند و یا به خانه شوهر برود سرانجامش چه خواهد شد .زمانی این امر ممکن است برا ی او ایجاد حقارت کند از آن بابت که خود رامحروم رنجیده ونادار احساس نماید فکر کند که محکوم به زجر است ورنج یا حساسیت زیاد با تخیل شدید این احساس در او تقویت می شود آنچنان که به زحمت می تواند از آن حالت بیرون بیاید .
گریستن در خفا ،دردل کردن با دیگران ، میل به انزوا ،فرار از محیط، میل به خود کشی از آثاروعواقبی است که در این زمینه مطرح است به خصوص برای آنها که ساخته وپرداخته نیستند ومحیط هم آنچنان که باید در آنها رشد ایجاد نکرده است .
بخش چهارم آزادی فرزندان در خانه جوان و آزادی جوان به مقتضای سن وطبیعت خود در صدد اثبات شخصیت ونشان دادن خویش است شما می بینید که او گاهی در خیابان ودر حضور جمع سیگار می کشد با اینکه تلخی آنرا کاملا احساس می کند اما یک مسئله برای او مهم است وآن اینکه از این طریق می خواهد نشان دهد بزرگ شده است ودیگر ان کودک دبستانی سال گذشته نیست .
او خواستار آزادی است ودر طریق وصول به آن می خواهد پر در آورد در آسمان پرواز کند در بالای قله ها برای خانه و آشیانه ای بسازد به هرجا که خواست برود هروقت که خواست بیاید بدنیایی برسد که فراخ است وکرانه آن نامحدود .
تندی او با پدر ومادر اعلام نظر وبیان اندیشه شخصی ، گفتن سخنانی که باعث رنجش دیگران می شود وجود تنوع در عمل و اختلاف سلیقه برخوردهای گوناگون وگاهی تصادم آمیز رفتارهای ضد اجتمایی ، بزهکاری ،مقاومتهای منفی ، همه وهمه حاکی از آزادی خواهی او هستند ودر این راه اگر نومید شود گرفتار افسردگی وبی قراری ومشکل درسی نخواهد شد .
او دائما در صدد کسب تجربه بیشتر است تا به آزادی بیشتری دست یابد وبه کشمکش با دیگران وآنها که قدرت را دست دارند می پردازد تا به هدف خویش دست پیدا کند .
نوع آزادی اینکه نوع آزادی اعطایی درباره فرزندان چه باشد پاسخ این است آزادی مفید یا مشروط یا بهتر بگوییم آزادی معقول ومعتدل چون به تناسب طبع خود به دنبال آزادی بی قید وشرط است وهمه چیز را بی حساب می طلبد در حالیکه این امر مصلحت او نیست .
ما آنگونه آزادی را برای فرزندان خود می پذیریم که در چارچوب ضوابط ومقرراتی باشد به خاطر انجام وظیفه بر اساس درک حقیقت باشد باید آنگونه آزادی به نسل نوجوان وجوان داد که عامل سازندگی وسبب رشد وپرورش شخصیت اوواعتلای او باشد نا آنکه اورا سقوط دهد وسبب فنای جسم وزوال جنبه های مثبت او گردد ما معتقدیم که ضروری است والدین آمد وشدها ، کتابهایی را که وارد خانه می شود معاشرت وارتباط فرزندان را همچنین در سنین جوانی تحت مراقبت وکنترل داشته باشد اما اینکه این کنترل چگونه باشد امری است که به آن اشاره خواهیم کرد .
ضرورت محدودیت به همانگونه که اعطای آزادی به نوجوان وجوان ضروری است محدود کردن اوهم ضروری است آزادی لجام گسیخته وخود سرانه در مکتب ما امری نارواست وما انرا نمی پسندیم فرزندان ما هرچند پخته وآگاه باشند باز نیاز به کنترل وراهنمایی دارند باید زیر بازوی آنها را گرفت وبه آنان مدد رساند .
دلایلی که برای محدودیت او لازم داریم بسیارند وارآنجمله اند حفظ سلامت تن ، تعدیل وکنترل غرایز، حفظ سلامت روان ، حفظ زندگی آنها از خطر رشد وارتقای آنها ، حفظ شرافت خانواده ، دورداشتن جامعه از خطر درست است که جوان خواستار آزادی ومخالفت با این نظر است ولی باید با حوصله ومراقبت این کنترل ها ومحدودیتها اعمال شوند وحتی باید ادامه پیدا کنند بدون اینکه احساس دشواری کنند ویا موقعیت خود را در خطر ببینند او حتی ممکن است با خانواده برخورد پیدا کند ولی خردمندی پدر وصبر وحوصله مادر می تواند او را آرام سازد حدود آزادی اینکه حدود آزادی چه باشد پاسخ این است که آزادی نوجوانان محدود به حدود زیر است : حد شرع بدین معنی که آزادی باعث آن بشود که از مرز دین تجاوز کند وتن به حرام وگناه دهد حد نیاز به گونه ای است که نوجوان وجوان با استفاده از آن بتواند نیازهای اساسی خود را بر آورده سازد حد رشد به صورتی که با فهم وخرد وشخصیت او تطابق داشته باشد به حد ضوابط خانوادگی البته بدان شرط که آن ضوابط خارج از جنبه مذهب نباشد در رعایت این حدود خواسته های او را اگر سبب هرج ومرج ودرهمی وآشفتگی باشد مورد نظر نخواهیم داشت چون موجب وارد آمدن زیانهای بی حساب و ویران شدن بنای خانواده آلوده شدن نسل جوان خواهد شد وانحرافات جنسی را بالا می برد.
به هر میزان که سن بالاتر می رود ولیاقت ورشد بیشتر می شود جوان آزادیهای بیشتری باید برخوردار گردد واین امری است که والدین در سایه تجربه ها وتمرین ها می توانند دریابند واقدام کنند.
عدم رعایت حدود ممکن است باعث آن شود که جوان تن به آلودگی دهد کاری کند که مخالف جوانمردی و تمایلات عالیه انسانی وشرف خانوادگی باشد وهمچنین این امکان وجود دارد که او بنده شهوات ومطیع تمایلات جنشی وغریزی گردد عکس العمل ها نوجوان وجوانی که ناگزیر شود به اجبار با چشم بسته از آزادیهای خود دست بکشد خود را همانند پرنده ای خواهد دید که در زنجیری گرفتار است وهمه وسایل وامکانات را در طریق نجات خود از دست داده است او در برابر چنین وضعیتی چه عکس العملی خواهد داشت ما گمان داریم عکس العمل او این خواهد بود که : در برابر والدین مقاومت می کند آنچنان که به اثبات شخصیت موفق شود وخواسته خود را به کرسی نشاند راه تسلیم را در پیش گیرد وبا عقده وناراحتی آن را پذیرا گردد راه انزوا را درپیش گیرد ودر گوشه ای بنشیند تا دیگر مواجه با امر ونهی ها نگردد راه فرار وگریز را پذیرا گردد وخود را از همه آن قید وبند ها خلاص گرداند راه بد بینی حمله وتعرض را پذیرا گردد وبه نقشه کشی ها نپردازد همانگونه که می بینید هیچیک از این طریق وشیوه ها پسندیده وبه صلاح فرزندان ووالدین نیست در صورتیکه اگر موضعگیریها آزروی اندیشه وعاقلانه باشد مسائل به سادگی حل می شوند ونیازی به این عکس العملها نخواهد بود پدر ومادر می توانند جلوی کار اورا بگیرند حتی به صورتی که او این گمان را در ذهن نداشته باشد که پدر یا مادرش به او ظلم می کنند ،راه او را سد می نمایند ودل اورا پراز خون می سازند وسوسه ها در مراحل بلوغ وآغاز جوانی حالت بیزاری ونفرت از زندگی برای برخی از فرزندان ما پدید می آید که البته گاهی این جنبه ها ساختگی وتصنعی است وزمانی هم حقیقی اصولا دوران بلوغ همرا با محدودیتهای بسیار فکری است ، اغتشاشات روانی ، وسوسه ها واضطراباتی است واگر چاره ودرمان نشود عواقب ناروایی دارد که یکی از آنها گریز از کانون زندگی است فرزندان ما در سنین بین 15-20 معمولا روابط خود را باوالدین قطع میکنند ودر عالم فکر وخیال خود دنیایی زیباتر از آنچه که در آن هستند برا ی خود تصویر می کنند انس وعلاقه آنان به تنهایی وانزوا ویا با معاشران بسیار می شود کنجکاوی شان در کیفیت تشکیل خانواده ورسیدن به استقلال وآزادی تقویت می گردد .در صدد تعیین نقش خویش بر می آیند وسعی دارند میل به استقلال وآزادی خود رابه مرحله تحقق برساند وامر فرار از خانه یکی از مواردی است که آنا را وامی دارد که در عالم خیال به جهان فراخ وبی انتها قدم گذارند ومسائل ومشکلات خود را نیکو حل کنند بخش پنجم تربیت ومسائل عاطفی خانواده وتربیت از نظر اسلامی خانه کانون مقدس ونخستین پایگاه برای تربیت شازندگی وحتی آفرینندگی انسان است این کانون گرم وروشن که مبتنی بردو رکن عاطفه وخرد است می تواند افرادی بپروراند آزاد ،آگاه وآشنا به حدود ووظایف ومسئولیت ، سرباز ،نگه دار خود وجامعه خویش .
خانه می تواند آموزشگاهی باشد که آن افراد درس مهره آشتی ،بردباری ،ایمان ،اخلاق وتعادل را می آمورند یا مدرسه ای که در آن درس کینه وانتقام ،ترشرویی ،نابکاری ،خیانت ودورویی آموخته می شود .
با همه نفوذهایی که آدمی در طول مدت حیات از جامعه ومدرسه وهم بازیها می گیرد باز نفوذ خانواده در او بیشتر است وتا پایان عمر در او وجود دارد به همین نظر از نظر عالمان تربیت نقش خانواده نقشی فوق العاده وموثرتر ازنقش دیگر موسسات است خانواده در فرزندان سازندگی ایجاد می کنند آنها رابه مبانی فرهنگی ودانش وآگاهیهای روز مجهز می سازند طریق زندگی صحیح وآداب اجتماعی را می آموزند درس مهر واخلاق به فرزندان می دهند وبالاخره آنان را به اخلاق وادب مجهز می نمایند .
پرورش شخصیت به نوجوانان وجوان شخصیت دهید تا فرصتی برای کودک کردن پیدا نکند مقدمات این امر از دوران کودکی بخصوص از هفت سال دوم زندگی باید فراهم بشود این خطاست که برخی از پدران ومادران بدین بهانه که فرزندان ما ضعیف وخردسالند ویا وقت لذت بردن آنها از زندگی است آنان را کار وتلاش معاف می سازند به تناسب رشد وامکان باید به آنها کار ومسئولیت بسپرد واز آنان اجرای آنرا خواستار شد .
به دختر نوجوان وجوان باید گفت توحالا بزرگ شده ای ودرست است که به دبیرستان می روی ولی مسئولیت اداره خانه به عهده توست وتو باید آنرا پذیرا شوی به پسر باید گفت درست است که هنوز دیپلم نگرفته ای ولی بالغ ورشید شده ای کارهای بیرون خانه را توباید سروسامان دهی وما ازتواین توقع را داریم .
توجه به نیاز آنان فرزندان نوجوان و جوان ما همانند خود ما وحتی بیشتر از ما نیازمندیهای دارند و در رفع این نیازها نسیه پذیر نیستند تا آنجا که امکان دارد و مصلحت ایجاب می کند در رفع این نیازها باید اقدام کرد.در این امر نباید دوران زندگی خود را به رخش بکشید و بگوئید مثلا من موقعی که در سن و سال تو بوده ام یتیم و از غذا و لباس کافی محروم بوده ام حرف شما درست است ولی او امروز که یتیم نیست پدری یا مادری چون شما بالای سردارد و می داند که می تواند خواسته های او را بر آورده کنید و تازه اگر هم امکان برآورده شدن این خواسته ها نیست لااقل او را قانع کنید .
بخشی از نیازهای آنان شامل غذا ،لباس،مسکن مناسب، تفریح استراحت و از این قبیل است که بیش یا کم برآورده می شود .بخشی دیگر که از اهمیت بیشتری برخوردارند عبارتند از احترام ،امنیت خاطر، آرامش روان که آن را شما باید تامین کنید.
به آنها شخصیت بدهید گرامی شان بدارید و در عوض از آنان کار و مسئولیت بخواهید.