بعضی از ترکیبات فعال گیاهی و طرز اثر آنها برای دانستن شیوه استفاده از گیاهان دارویی و طرز اثر آنها لازم است که درباره ترکیبات فعال و اتثر بخش آنها چیزهایی بدانیم.
مقدار مواد موجود در گیاهان بسیار متغییر است مثلاً اگر گیاه در شرایط بسیار نا مساعد پرورش یافته باشد یا اگر از گونه ای باشد که مقدار ماده مؤثر آن کم است و حت ممکن است گیاه اصلاًفاقد ماده مؤثر باشد.
از سوی دیگر مقدار مواد مؤثر گاهی ممکن است بیش از حد معمول باشد.
در چنین شرایطی گیاه تأثیر قوی تری خواهد داشت.
به همین دلیل دارو ساز باید اکثر داروهایی را که به کار می برد استاندارد کند تا داروهایی با کیفیت خوب در اختیار پزشک و بیمار بگذارد.
در زیر بعضی از مهمترین ترکیبات فعال گیاهلان همراه با طرز اثر آنها به نظر می رسد از میان ترکیبات معدنی بدن املاح پتاسیم و کلسیم اهمیت ویژه ای دارند.
نمکهای پتاسیم خاصیت سدر دارند در حالیکه املاح کلسیم در برابر عفونتها یاری می رسانند.
املاح پتانسیم تقریباً در تمامی گیاهان به فراوانی یافت می شوند و معمولاً به شکل محلول هستند املاح کلسیم کمتر قابل انحلال هستند و هنگامی که تیزانها تهیه و مصرف می شوند به مقدار بسیار کمی به بدن می رسند.
اسید سیلسیک نیز عملاً در تمام گیاهان یافت می شود و در بعضی از گیاهان حاوی مقدار زیادی از آن هستند (مانند دم اسب، علف هفت بند، شش گیاه) این اسید مانند یک تقویت کننده بافتهای ملتحمه عمل می کن، به ویژه در شش ها و بدین ترتیب مقاومت به سل ریوی را کمی افزایش می دهد.
یک رژیم غذائی متعادل حاوی مقدار کافی از املاح معدنی است.
املاحی که در گیاهان دارویی وجود دارد با ترکیبات فعال دیگری همراه است و تأثیر دارویی چنین املاحی خالی از اهمیت نیست.
اسیدهای آلی- (مالیک، سیترلیک، تارتریک، اگزالیک و غیره) نیز از ترکیبات معمول گیاهان هستند و در اندامهایی مانند میوه گیاهان جمع می شوند.
در برخی موارد این ترکیبات به ویژه اسید تارتاریک و املاحش مانند یک ملین ملایم عمل می کنند.
موسیاژ- گیاهی در آب تورم پیدا می کند و محلول های خمیری شکل یا چسبناکی می سازد.
این خاصیت است که اثر ملین به گیاه میدهد.
آب در روده می ماند و از سفت شدن محتویات آن جلوگیری می کند و از سوی دیگر همچون یک لنیت دهنده عمل می کند.
در همان زمان حجم محتویات دستگاه گوارش افزایش می یابد و فشار آن بر دیواره روده زیاد شده و به حرکات پریتالیتیک کمک می کند.
علاوه بر آن موسیاژ یک لابه محافظ بر روی محافظ می کشد به طوری که محرکهایی نظیر اسیدها نمک ها و غیره نمی توانند با قسمتهای ملتهب یا بیمار تماس پیدا کنند.
به همین دلیل از گیاهان موسیاژی به عنوان ملین و برای محافظت مخاط ملتهب دستگاه گوارش استفاده می شود.
گاهی از این اثر تسکین دهندگی برای درمان اسهال به ویژه اسهال ناشی از بعضی عوامل باکتریایی یا محرکهای قوی استفاده می شود.
همچنین باید از مصرف آنها به شکل کمپرس داغ(ضماد) نیز نام برد.
موسیاژ مقدار زیادی آب را در خود نگه میدارد و بنابراین گرمای زیادی را در خود نگه می دارد که پیوسته به داخل بافتها نفوذ می کند.
عمده ترین گیاهان حاوی موسیاژ عبارتند از: بزرک، شنبلیله، گل و برگ پنیرک، گل سنگ اسیلندی و شکوفه لیمو ترش.
موسیاژ در اثر حرارت طولانی تجزیه شده و به قند تبدیل می شود و بدین ترتیب فعالیت خود را از دست میدهد.
گلیکوزیدها- مواد هستند که در اثر آنزیمها اسیدهای رقیق- قلیاییها یا جوشاندن هیدرولیز شده و به یک ترکیب غیر قندی و یک یا چند قند تجزیه می گردند.
خاصیت داروئی آنها مربوط به قسمت غیر قندی ملکول است که از نظر شیمیایی بسیار متنوع است.
قسمت قندی ملکول معمولاً بر روی قابلیت انحلال و در نتیجه بر روی جذب آن در بدن تأثیر می گذارد.
بسیاری از گیلیکوزیدهای گیاهی هیچ اهمیتی درمانی ندارد.
ولی برخی مانند گیلوکیزیدهای گل انگشت تا نه، خریق سیاه یا گل برف بر روی قلب تأثیر زیادی دارند و در همان حال ترشح ادرار را افزایش می دهند.
این ترکیبات از فعالترین ترکیبات سمی گیاهان هستند.
گروه ویژه ای از آنها شامل گیلیکوزیدهای آنتراکینونی است که در سنجد تلخ، سیاه توسه، ریوند چینی و سنا یافت می شود و ملینهای قوی هستند.
گیلیکوزیدهای مشتق از اسیدسالیسیگ شامل گروه دیگری می شود.
این گلیکوزیدها در برخی از بیدها، ریش بز، بنفشه و غیر آنها یافت می شود و خاصیت تب بر، ضد التهابی، گندزدا، و ضد درد دارند و برای درمان رماتیسم بکار می روند.
سالها توجه زیادی به گروهی از گیلکوزیدهای بی رنگ یا زرد رنگ بنام فلاونوئیدها می شد.
این ترکیبات مویرگها را تقویت می کنند و از خونریزی های کوچک زیر پوستی که در سالخوردگان بسیار شایع است جلوگیری می کنند.
برخی از آنها انقباضهای عضلات صاف را رفع می کنند، در حالی که برخی دیگر جریان خون را در شریانهای کرونه بهبودی می بخشد.
ساپونینها، نیز گیلکوزید هستند.
خاصیت فیزیکی مهم آنها این است که محلولهایی آنها بسیار کف می کند.
به همین دلیل است که به عنوان دتر جنت معروف می شوند و نامشان ساپونین است.
(ساپو به زبان لاتین یعنی صابون) وجود مقادیر زیاد آنها در جریان خون خطرناک است و ممکن است به علت تجریه کردن گلبولهای سرخ (همولیز) مهلک باشند.
اما از آنجایی که به مقدار ناچیزی در دستگاه گوارش جذب می شوند خوردن آنها معمولاً خطرناک نیست.
ساپونینها در دستگاه گوارش جذب مجدد برخی از ترکیبات (مانند مواد غذایی و داروها) را تسهیل می کنند.
ساپونین ها ملینهای ملام، ادرار آور و خلط آور هستند.
ساپونین ها در گیاهان فراوانند و در گیاهان ruptur wort ، ریشه چوبه و ریشه mullein , cowslip و علف شیر به وفور یافت می شوند.
اگر محلولهای مایی آنها جوشیده شود مانند بقیه گیلکوزیدها از بین رفته و فعالیت خود را از دست می دهند.
ساپونین های herb paris و سیاهدانه گندم برخلاف ساپونهای دیگر به خوبی از دستگاه گوارش جذب می شوند و بسرعت وارد جریان خون شده سبب همولیز می شوند که ممکن است مهلک باشد (بخصوص حبه های harb paris) هنگامی که از گیاهان گیلکوزیددار (و نیز ساپونین دار) نیزان تهیه می شود لازم است که از جوشان طولانی آنها خودداری شود زیرا این کار از تأثیر آنها می کاهد.
تانن ها: پروتئین ها را رسوب می دهند.
به همین دلیل پوست حیوانات را به چرم تبدیل می کنند (پرفسور هاش فلوک) این مواد دارای ترکیبات شیمیایی مختلفی هستند که خاصیتی مشترک دارند و از این است که توانایی انعقاد آلبومین ها و فلزات سنگین و آلکالوئیدها را دارند.
آنها در آب محلول هستند و استفاده طبی از آنها اساساً در رابطه با خاصیت قابض بودنشان است.
خاصیت انعقاد آلبومین های مخاطی و بافتی با ایجاد یک قشر منعقد شده جداکننده و محافظ اثراتی از قبیل کاهش تحریکات و درد و متوقف نمودن خونریزیهای کوچک را دارد.
این مواد دارای ترکیبات شیمیایی مختلفی هستند که خاصیتی مشترک دارند و از این است که توانایی انعقاد آلبومین ها و فلزات سنگین و آلکالوئیدها را دارند.
جوشانده و سایر حالات داروهایی که سرشار از تانن هستند، در اکثر موارد به صورت مصارف خارجی علیه تورمهای حفره دهانی، زکامها، برونشیت، خونریزیهای موضعی، روی سوختگیها و ورم حاصل از سرمازدگی، زخمها، تورم های پوستی، بواسیرها و تعرق بیش از حد بکار برده می شود (از کتاب گیاهان داروئی نوشته ژان و لاک و ژیری استودولا ترجمه ساعد زمان) در مصاف داخلی نیز در موارد زکام معده ای، اسهال، عفونتهای مثانه و همچنین بعنوان آنتی دوت (پادزهر) در هنگام مسمومیت بوسیله آلکالوئیدهای گیاهی بکار می روند.
اسید تانیک که از گالهای درخت بلوط (مازو) بدست می آید اغلب در داروسازی مورد استفاده بوده و برای تهیه آن از پوست درخت بلوط، برگهای گردو، برگها و میوه مورد، برگهای تمشک و غیره استفاده می شود.
مواد معطر در این گروه موادی وجود دارند که به مقدار فراوان در داروهای گیاهی یافت شده و ترکیبات و اثرات آنها غالباً بسیار متفاوت است.
آنها می توانند همراه با دیگر مواد مؤثره در گیاه موجود داشته باشند.
شاخه های بگدار یونجه زرد و آسپرول معطر نیز سرشار از کومارین است.
کومارین از مشتقات فنیل پروپان با عطر مخصوص به خود است.
هدروکسی کومارین دارای خواص دارویی نیز هست.
اسکولین که در پوست درخت شاه بلوط هندی وجود دارد همان اثری را داراست که ویتامین P دارد.
به این معنی که مقاومت عروق خونی را بالابرده و بنابراین در درمان بواسیر وارس مانند (روتین) مؤثر است.
(ژان ولاگ و ژیری استودولا در کتاب گیاهان داروئی) علاوه بر این اشعه ماورای بنفش را جذب می نماید.
(فیلترهای خورشیدی، کرم محافظ) پوست گیاه ویورن نیز محتوی هیدروکسی کومارین است.
آنترلیک یا سنبل خطایی محتوی فورو کومارین است.
گروه دوم مواد معطر از تغلیظ ملکولهای اسید استیک فعال (استوژین ها) بدست می آیند.
فلاونوئیدها و فتولیک ها به این گروه تعلق دارند که از لحاظ اثرات درمانی بسیار مهم هستند که مانند اسکولین اثر خوبی بر دیواره مویرگها دارد.
روتین از گیاه سراب و به مقدار بیشتر از گندم سیاه و سوفورا گرفته می شود.
برگها و گلهای آلیچ و میوه همین درختچه از داروهایی است که در آن فلاونوئید وجود داشته و به وفور مورد مصرف قرار می گیرند.
یک داروی مهم دیگر چه برای طب رسمی و یا طب سنتی که در کنار فلاونوئید مقدار زیادی از سایر مواغد نیز در آن موجود است گل یا میوه آقطی سیاه است.
گلهای تیول نیز داروی خوبی است که همه آنرا بخوبی می شناسند.
در اینجا باید نامی هم از شاخه های برگدار هوفازیقون، همیشه جوان آنته نر گیاه خار علیض که سرشار از مواد مهم گروه فلاولنیان بوده و برای درمان بیماری های کبد و هپاتیت مؤثر است مبتی است مورد توجه خاص و مطالعه قرار گرفته است.
مواد مؤثر در شاهدانه نفتوکینون موجود در برگ در درخت گردو ترکیبات موجود در وزرا نیز به گروه مواد معطر تعلق دارند.
اسانساهای روغنی (اسانساهای طبیعی) و تروپن ها اسانساهای روغنی مایعات فرار، منعکس کننده نور، از نظر نوری فعال، شبیه به روغنها با عطری کاملاً اختصاصی هستند.
در بسیاری از گیاهان تولیدات فرعی متابولیسم ثانوی را تشکیل می دهد.
درهوای گرم و آفتابی و پایدار، گیاهان بیشتر اسانس را در خود دارند و این بهترین هنگام برای چیدن آنهاست.
از سوی دیگر این روغنها در برخی از بافتها در مرکز سلول یا در محل ذخیره اسانس ها زیر پوشش کرکی، غده های کوچک یا در فضای میان سلولها جمع می شوند.
با کنترل میکروسکوپی از کیفیت روغن ها رد می یابیم که این سلولها تشکیلات خاصی را دارا هستند.
آنها را از گیاهان تازه یا خشک به وسیله تقطیر با بخار آب، استخراج ساده یا دیگر روش ها (فشار، جذب آنها روی چربیها در عطر سازیها و غیره) می گیرند و از نقطه نظر شیمیایی ترکیبات بسیار پیچیده ای هستند در پزشکی اغلب از موادی که از اسانس های روغنی گرفته می شود(از قبیل نعناع، کافور) استفاده می گردد.
مصرف دارویی اسانسهای روغنی بر اساس خواص فیزیولیژیکی آنها مانند مزه اثر محرکه آنها روی پوست و مخاط، خاصیت ضد عفونی کننده و ضد باکتری بودن آنها استوار است.
اسانس انیسون، زیره و غیره اغلب به عنوان خلط آور بکار می روند.
زیرا آنها از طریق ریه دفع شده و بنابراین مستقیماً مجاری تنفسی را ضد عفونی نموده و مخاط را آزاد می کنند.
گلوکنین ها(انسولین های گیاهی) موادی هستند که روی گلیسمی اثر می گذارند، آنها را انسولین های گیاهی نیز می نامند و در گیاهان ذیل موجودند: غلاف میوه لوبیا، سرشاخه گالگا و برگهای مورد.
این گیاهان در ترکیب جوشانده هایی که به عنوان ضد دیابت مصرف می شوند و همچنین در درمانهای جنینی دیابت بکار می روند.
هورمونهای گیاهی این مواد از ترکیبات شیمیایی بسیار پیچیده ای برخوردار بوده و در اکثر موارد نوعی بیوکاتالیزور بوده و روی رشد و مبادلات متابولیک اثر می گذارند.
آنها را می توان در گیاهانی از قبیل رازک، بادرنجبوبه، مریم گلی، درخت پستانک، ختمی، کیسه کشیش، یولاف و هویج پیدا نمود.
ضد عفونی کننده های گیاهی: منظور مواد آنتی بیوتیکی است که از گیاهان عالی بدست آمده و دارای طیف وسیع ضد میکروبی هستند.
آنها بسیار ناپایدار و فرارند و حتی از طریق بخور نیز بر مجاری تنفسی تأثیر می گذارند.
این مواد در سیر، پیاز، خردل، ریشه خردل، ارس، کاج، بارهنگ و غیره موجود هستند.
(گیاهان داروئی نوشته ژان و لاگ و ژیری استودولا ترجمه ساعد زمان) اکنون به مجموعه گیاهانی که توسط دکتر حسن عرفانی در کتاب صد گیاه و هزار درمان جمع آوری شده است و همچنین خواص و مواد استعمال آنها اشاره می کنیم.
(صد گیاه و هزار درمان تألیف دکتر حسین عرفانی) نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالاسفرزهناراحتی های روده، رفع گرمی بدنانجدانقولنج معدی- تنظیم کننده قاعدگی زنان- اشتها آور و ضد تشنجبارهنگخونریزی- تأخیر رشد و نمو کودکان- اسهال و ترشحات زنانه- سوءهاضمه- زکام- ضعف و خستگی ناشی از سرماخوردگی- استسقاءزوفاسوءهاضمه- کولیک- امراض پوستی و سنگ کلیهزیتونفشار خون- مرض قند- آرتریو اسکلروزسدابتقویت اعصاب مشکن و آرام بخشسنبل الطیبنوراستنی- تشنجات اطفال- بی خوابیسیاهدانهضد نفخ- دافع کرم- مدرشویدرفع سوءهاضمه- تسکین استفراغ- رفع کلسترولشیرین بیانزخم معده و اثنی عشراسپیره چمنیامراض عفونی (سرخک، مخملک)، رماتیسم، بی نظمی های قاعدگی، چاقی و سلولیت نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالاسطو خدوسگریپ، آنژین، برونشیت، زخم ها ، بی نظمی های قاعدگی، زیبایی، روم معدهاسفناجتقویت بدن- تقویت عمل معده- کبد و لوزالمعده- ناراحتی های پوستیافسنلیندفع کرمها و انگل ها- تقویت سیستم هاضمه و کبد، ورم کبدی و یرقان، تنظیم عادت ماهانه زناناکالیپتوسضد عفونی کننده- موارد تب- تب نوبه- آسم- برونشیت- آنژین- نزله- میگرن- خونروشاکلیل کوهی (روزمارین)ناراحتی های پوستی- قاعدگی زنان- زخم ها- ورم دهان- اسهال- دردهاآلوزردرماتیسم- نقرس- سنگ کلیه- یبوست- سفتی جدار رگهاآلوچه (گوجه گیلانی)تصفیه خون- تقویت اسفنگتر مخرج و ماهیچه دستگاه ادراری- مدر- کولیک- بیماریهای ریوی- تشنج- اسهالانگور فرنگی سیاهاسهال- کولیک معده- درد معده- نقرس- یرقان- آرتریت نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالانگور فرنگی قرمزیبوست- بیماریهای پوستی- رماتیسم- نقرس- یرقان- تقویت روده و کبدانیسون(بادیان رومی)تقویت اعمال و مقاومت بدن و سلولهای عصبی مغز و نخاع- تحریک دستگاه گوارش- موارد میگرن- سرگیجه- قولنج- آسم- برونشیت- درد قاعدگی-آوشین شیرازیبرونشیت- رماتیسم و ….بابا آدمتصفیه خون- ناراحتی های پوستی- امراض عفونی- ریزش موی سربابونهنور الژی- میگرن- ورم پلک ها- رنگ سر- دفع کرم- ناراحتی های معده و روده- افسردگی- قاعدگی زنان-بادامکبد- سرفه- دفع کرم- التهاب دستگاه گوارش- برونشیت- خارش- سوختگیبادرنجوبویهتقویت قلب- حالات نوراستنی- هیجان- سردرد عصبی- کمبودحافظه- افسردگی- آسم- سرفه- بی نظمی های قاعدگیبسفایج (بسپایک)تصفیه کننده- ملین- موارد سرفه- برونشیت- زکام- بیماری های کبدو طهال- نقرس و رماتیسمنام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالبلوط دم دارخونوش ها- زخم ها- ادار غیر ارادی- چرک ها و دمل ها- اسهال- خونریزی ماهانه زنان- وارین- اگزمابولاغ اوتی (ترتیزک آبی)تصفیه خون- محرک- اشتها آور- ضد انگل- تب بر- موارد برونشیت مزمن- اسکوربوت- ریزش مو- نقرس و رماتیسمبنفشهآنژین- برونشیت -ذات الریه- سیاه سرفه- ورم ها یبوستبومادرانناراحتی های عصبی- بی نظمی های قاعدگی در بلوغ و یائسگی- جوش و آکنه- سنگ کلیه- شقاق و بواسیرپای شیرخونروش- ناراحتی های روده و معده- ترشحات و دردرحم- سرگیجه- قند خون- زخم ها- روم ملتحبه- عفونت هاپرتقال و نارنجآرامش بخش- ضد تشنج- مقوی- ملین- اضطراب- حالات عصبی- آسم- میگرن- بی خوابی- صرع- هیستری- کرم- طپش کرمپروانش (گل تلفونی)تصفیه خون- التیام زخم- دفع ترشح زنان- ضد اسکوربوت- مدر- اسهال خونی- آنژین- ورم دهان و گلونپجه مرغیمدر- تصفیه کننده- معرق- نشاط آور- بیماری های عفونی همراه تب- ناراحتی های دستگاه ادراری- یرقان- سلولیت- قولنج کبدی- سنگ صفرا نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالپنیرک(پنیرک وحشی)تسکین بخش- ضد التهاب- لینت بخش- ورم دستگاه گوارش- خلط آور دستگاه گوارش- خلط سینه- سرفه- آنژین- برونشیت- ذات الریه- ورم ملتحمه- سرخک- مخملک- عفونت های دهان- خارش پوست- آبسهپیازمقوی- مدر- ضد اسکوربوت- ضد عفونی کننده- کولیک کلیه- سنگ کلیه- سنگ مثانه- نقرس- رماتیسم- قند خون- آکنه- طپش قلب- سرفه- آسم- آنژینترب(تربچه ترب سفید و ترب سیاه)ضد اسکوربوت- مدر- برونشیت- سیاه سرفه- آسم- سنگ کلیه-ترب وحشی (مجل برمی)سرگیجه و اغماء- سیاتیک- ذات الریه- ورم های خونی- سرفه- سیاه سرفه- نقرس- سنگ کلیه- ساتیک- ذات الجیب- آسم- آلبومینوریترخوناشتها آور- نوراسیتی- ضعف بدن- نفخ- سوءهاضمه- ترشی معده- سکسکه- نقرس- رماتیسم- بند آمدگی ادار- آرتروز- بی نظمی قاعدگینام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالترشکنشاط آور- مدر- ضد تب- اشتها آور- ملین- تصفیه کننده خون و مقوی- ناراحتی های دستگاه گوارش و ادراری- بواسیر- زخم دهان و حلق- بی اشتهایی- امراض پوستی- اسهال- کولیک معدهتمشک خوراکییبوست- دیابت- آلبومینوری- ترشی معده – رماتیسم-تمشک کبودورم مخاط دهان و گلو- آنژین- ورم لوزه-اسهال- زخم و دمل- دردبواسیر- خونروش- صداگرفتگی- عفونت و زخم لثه- امراض پوستی-توت فرنگیتصفیه خون- شفافیت پوست- استحکام ریشه- دندانها- اسهال- شقاق پوست- بیماری های کبدی- نقرس- رماتیسم- ناراحتیهای عصبیجعفریاشتها آور- مدر- ضد تب- تنظیم کننده عادت ماهانه زنان- استقسقاء- اختلالات گردش خون- سوءهاضمه- ناراحتی های تنفسی- امراض پوستی- مارگزیدگی- ورم کلیه و مثانه- سوزاک- ورم چشمچپنتیاناتشدید ترشح بزاق- تقویت اندامها- تکثیر گلبولهای سفید- مدر و ضد تب- دردهای کبد و روده- انگل هانام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالختمیتسلی بخش- نرم کننده- ضد تب- ضد سرفه- ناراحتیهای سینه- آنژین- برونشیت- ذات الریه- آبسه- آبسه ناخن- کورک و خراج- ناراحتیهای روده- معده و کلیه و مثانهخردل (سفید و سیاه)تب بر- سرفه- مدر- لینت بخش- یبوست های مزمن- ورم لوزه- آنژین- ورم ریه- جنب پریکارد قلب- سرگیجه- ضعف قلب- آسم- درد ستون فقرات- سیاتیک- دردهای قاعدگیدارواشتنظیم کننده فشار خون- مدر- سردردهای سخت- سرگیجه- اضطراب- اختلالات قلبی- آنژین- تنگی نفس- تصلب شرائین- نقرس- رماتیسم- سنگ کلیه- قولنج کلیه- صرع- هستری- آسم- تشنج- خونروشذرتتسهیل کار قلب وکبد- تقویت فعالیت اندامها- قولنج کلیه- سنگ کلیه- ورم مثانه- رماتیسم- نقرسرازیانهتسهیل عادت ماهانه زنان- زیاد کردن شیر مادران- رفع سفت شدن غده های شیرین پستان- اشتها آور- محرک و مقوی و ضدانگل- سرفه- سیاه سرفه- آسم- گلودرد- درد معده- نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالراسنمدر معرق- تصفیه کننده خون- اشتها آور- مقوی معده- آنژین- سیاه سرفه- ذات الریه- ذات الجنب- رماتیسم- نقرس- امراض پوستی- امراض عفونیریحانآرام بخش- فعال کننده دستگاه هاضمه- سرگیجه- کولیک- سرفه- آنژین- سیاه سرفه- سردردهای عصبی و ناشی از گاستریت- روم لثهزالزالکتنظیم کننده کار قلب و فشار خون- تسکین دهنده تشنجات عصبی- جلوگیری کننده چاقی- نقرس- ورم حجاب عاجز- خونروش و ترشحات زنان- تب- اسهال- آرتریو اسکلروز- آنژین سینه ای- خستگی- طپش قلب- اظطراب- استرس-زبان گنجشکمعدر- مقوی- پائین آورنده تب- نقرس- رماتیسم- دندان درد- ناشنوایی- مارگزیدگی- اسهال- اسهال خونیزرد آلودفع کرم- در موارد کم خونی- چشم درد- ناراحتی های معدی و کبدی- اسهالزیرخون (تیون)آرامش بخش- برطرف کننده التهاب- تسهیل کننده گردش خون- مدر- مقوی- سرفه- آسم، میگرن- ناراحتی های قلبی- آنژین سینه ای- آنقارکتوس- رماتیسم- نقرس- زخم سوختگی- ورم و آبسهنام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالسرخس هامدر، مسهل، مقوی، جلوگیری کننده خونریزی، ضد انگل، بیماری های خونی، اسناد مجاری ادرار، سنگ کلیه، سلولیت، نقرس، رماتیسم، ضعف عمومی بدن، باد مفاصل اسپاسم، سیاتیکسروبیماری های رحم و راست روده- بواسیرسنبل ختائیمقوی- محرک- تصفیه کننده خون- معرق- تقویت کننده قلب- التیام زخم ها- قاعدگی دردناک- درد معده- تشنج و تهوع- سرگیجه- میگرن- زماتیسمسیاه توسهیبوست- نفخ- سکسکه- ترشی معده- عفونت های مزمن- کرم- بواسیر- عوارض پوستی(آبسه، عفونت های جلدی، کچلی و …)سیبجمع کننده سلول ها و رگهای خونی- مدر- آرام بخش- نشاط آور- ورم کلیه- عدم مثانه- سنگ کلیه و مثانه- امراض مفاصل- نقرس- کبد، کلیه، آرتروز چربی خون، بواسیر، اگزما و …سیرمدر- ضد کرم- ضد مسمومیت- ضد آسم- ضد یرقان- دافع سردرد- مرض قند- فشار خون- اسهال- اسهال خونی- مسمومیت- اختلالات کبدی- نقرس- سیاتیک- سرگیجه- چربی خون.
نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالشاه پسند رسمیمقوی، ضد تشنج، رماتیسم، یرقان، تب های عصبی، آنژین، ورم لوزه، گلودرد، زخم و سوختگی، میگرن، سرگیجه، ترشی معده، اختلالات هاضمه، یرقان، ضعف هاضمه، سوداء، امراض پوستی، تب و گرمی بدنشاهترهیرقان- ضعف هاضمه، سوداء- امراض پوستی- تب و گرمی بدنشقایقمعرق- دفع کننده خلط، آرام کننده و سرفه و تسکین دهنده درد- آنژین- برونشیت- سرفه- سیاه سرفه- آسم- ذات الجنب- بیخوابی- اظطراب- تشنجات معدی و روده ای- دردهای عصبی-شمشادتصفیه کننده خون- محرک غدد ترشحی عرق- پائین آورنده تب-شلغمسرشار از ویتامین ها، مواد قندی، و مواد معدنی، سرفه، برونشیت، آنژین، ذات الجنب، ذات الریه، آسم، سیاه سرفه، نقرس، رماتیسم، درد مفاصل، آبسه، دمل، سرما زدگیشنبلیلهاشتها آور- سرشار از مواد معدنی، مقوی، کم خونی، بی میلی جنسی، امراض عفونیطاوس جاروئیاستسقاء- بندآمدگی ادرار- آلبومینوری- کمی فشار خون- ضعف غدد داخلینام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالعشقشهضد تب- معرق- ترمیم کننده بافتها- ضد رماتیسم- رفع کننده بی نظمی های قاعدگی- دفع کننده دردها- محافظ زیبائی- دفع کننده چربی اضافی پوست و سلولیتقشقه زمینیضد اسکوربوت- مدر- سرفه- آسم- زخم ها- آسیب ها- دمل ها- سلولیت و عوارض پوستیعلف جاروبمدر- تصفیه کننده خون- ورم مثانه- رماتیسم- اسید اوریکغافتمدر- تقویت کننده حافظه- ضد کرم- کولیک های کلیوی و بیماریهای کلیوی- زخم ها- ورم ها- دمل ها- آنژین- زخم های دهان و زبانقانسنگ کلیه- کولیک کلیه- رماتیسم- نقرس- آلبومینوری- سلولیت- گریپ- تب- ناراحتی های پوستی- ریزش موقره قاطنیرو بخش- ضد عفونی کننده- ضد عفونی کننده دهان و حلق- تقویت کننده چشم- قند خون- سرفه- درد معده- کم کاری روده- اسهال- فشار خون- بواسیر- اگزما نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالکاجفعال کننده غدد داخلی- تقویت کننده قلب- برونشیت- ذات الریه- ذات الجنب- سنگ کلیه- ترشحات زنانه- رماتیسم- سیاتیک- بیماری های پوستی- راشی تیسمکاسنیتقویت کننده هاضمه- مدر- ضد کرم- ناراحتی کبدی(یرقان- کولیت- کم کاری کیسه صفرا)- ناراحتی های پوستی، تبکاهوتسکین دهنده- لینت بخش- آسم- سیاه سرفه- اظطراب- طپش قلب- هیستریکرفسضد تب- مقوی معده- اشتها آور- لاغر کننده- ناراحتی های کلیوی- نقرس- رماتیسمکزبره خضرا (آنترسیکوس)یبوست- رماتیسم- نقرس- استسقاء- بیماری های کبدی- و پوستیکهلیک اوتی (سینسبر)تشنجات- سرفه- سیاه سرفه- التهاب معده- آسم- بیخوابی- طپش قلب- بند آمدگی ادرار- رماتیس- بی نظمی های قاعدگی- نزله- آنژین- برونشیت- ذات الریه نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالکنگر فرنگی (خر شوف)کولیک کبدی و کلیوی- یرقان نقرس- چربی خون- کهیر- رماتیسم- آسم- اگزما-کیسه کشیشبندآورنده خون- دردهای قاعدگی- تنظیم قاعدگی- نشاط آور- آرامش بخش- معرق- مقوی قلب- نزله- برونشیت- عفونت های داخلی- سرماخوردگی و ….گردو (درخت گردو)تصفیه کننده خون- مقوی- ریزش مو- شوره سر- زخم- بریدگی- خونروش- خونریزی شدید قاعدگی- بواسیر- اسهال، کرم- عفونت- ترشح زنانه- ورم دهان- قند خونگزنهمحرک غدد هاضمه- جلوگیری کننده از خونروش مدر- ضد اسهال- مقوی- ضد عفونی کنندهگزنه سرخمدر- تصفیه کننده خون- نیروبخش- نشاط آور- التیام دهنده زخم- اسهال- خونروش- عادت ماهانه نامنظم- واریس- دمل- نقرس- سوختگیگلابینشاط آور- ویتامین دار- مدر- لینت بخش- آرام بخش- بندآمدگی ادرار- سنگ مثانه نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالگلیرکورک- سیاه زخم- زخم های معمولی- آبسه- گزیدگی حشرات- ضعف جنسیگل قاصدتقویت کار- هاضمه- مدر- تصفیه کننده خون- محرک- ضد اسکوربوت- اگزما- جوش- ورم ها- بیماری های پوستیگل کلمضد کرم- ضد عفونی کننده- التیام دهنده و زخم ها و سوختگی- رفع کننده اثر گزیدگی حشرات- رماتیسم- نقرس- پهلو درد- سیاتیک- آنژین- گرفتگی صدا- برونشیت- ذات الجنبگل گندمسرفه- برونشیت- بیماری های کبدی- جمع شدن آب در بدن- ورم چشمگل ماهورتحریکات تنفسی- سرماخوردگی- آنژین- برونشیت- ذات الریه- ذات الجنب- آسم- اظطراب- حالات عصبی- ضربان قلب- کولیک ناراحتی معده- مدر و معرقگل محمدی (گل سرخ)گلودرد- ریزش آب بینی و مجاری تنفسی- ورم های دستگاه هاضمه- اسهال- اسهال خونی- ترشحات زنانه- خونریزی غیرعادی ماهانه- ناراحتی های ریویگیلاسبرونشیت- سنگ کلیه و مثانهنام گیاهبرخی خواص یا موارد استعماللادنضد آسکوربوت- کم کاری کلیه- عفونت مثانه- ملین- تنظیم عادت ماهانه- تقویت مولیمونشاط بخش- ویتامین دار- معرق- مدر- ضد کرم- اختلالات هاضمه-مارچوبهکم کاری کلیه- مثانه- کبد- نقرس- طپش قلبمامیرانمدر- لینت بخش- ضد تشنج- تنظیم کننده قاعدگی زنان- رماتیسم- نقرس- کولیک کلیه- اظطراب- آسم- برونشیت- آلرژی- سفت شدن جدار رگها- زگیل- میخچه- کچلیمرز نگوشبی خوابی- ناراحتی های عصبی- دردهای قاعدگی- گرفتگی مجرای ادرار- بیماری های چشم- کم کاری کلیه- ریه- جگر- طهال و رحم- آنژین، برونشیت، آسممرزهضعف جنسی- نقرس- فالج- اسهال- توقف عادت ماهانه- رماتیسم- سنگ کلیه- اسهال- مسمومیت- آسم نام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالمریمیمحرک- مقوی دستگاه عصبی- مدر- ضد تب- کم خونی- افسردگی- دیابت- ترشح زنان- خونریزی غیر عادی- بندآمدگی ادرار- ورم دهان- آبسه- زخم دمل- ریزش مو- اختلالات دوره یائسگینسترنمقوی- قابض- مدر- معرق- تصفیه کننده خون- ویتامین دار- التیام دهنده زخم- بندآمدگی ادار- اسهال- ورم معده- تهوع- سوءهاضمهنعناعتسکین دهنده تشنجات- مقوی معده- مدر- نفخ معده- تهوع- زخم معده- آسم- برونشیت- ضعف اعصاب- بیخوابی- لرزش- اضطراب.هلو و شفتالوتصفیه کننده خون- معد- ضد کرم- تب بر- سیاه سرفه- آسم- کولیک کلیه- سنگ کلیه- لک های پوست- رماتیسم- جوش صورتهمیشه بهار باغیتسکین دهنده- تشنج- آسم- سرفه- طپش قلب- بیخوابی- اظطراب- محرک ترشح کبد و صفرا- تصفیه خون- لینت بخش- معرقهمیشه بهار کوهیانسداد خون- کبودشدگی- زخم ها- آکنه- اسهال خونی- نقرس- ذات الریه- سیاه سرفهنام گیاهبرخی خواص یا موارد استعمالهویجویتامین دار- تقویت کننده چشم- ضد کرم- التیام دهنده زخم- اگزما- دمل- آبسه- سوختگیهویج وحشیمدر- ضد کرم- ویتامین داریاس بنفشتب بر- رفع کننده ناراحتی های هاضمه- سکسکه- نفخ- اسهال- نقرس- رماتیسم