تاریخچه
[ویرایش] قبل از ۱۳۵۲
قدیمی ترین مسابقات باشگاهی در ایران برمی‌گردد به سال ۱۳۳۹ که در آن تیم جم آبادان به قهرمانی می‌رسد.
تا پیش از آن کلیه مسابقات برگزار شده به صورت استانی بوده و تیمهای منتخب هر استان در منطقه‌ای متمرکز به دیدار یکدیگر می‌رفتند، در سال ۱۳۳۹ اولین گام‌ها برای برگزاری مسابقات سراسری باشگاههای کشور توسط مصطفی مکری رییس وقت فدراسیون فوتبال برداشته شد، در این دوره تیم شاهین آبادان موفق به کسب عنوان قهرمانی شد.
به علت اینکه اکثر تیمهای حاضر در این دوره از رقابتها تیمهای استانی بودند نمی‌توان آن را رقابتهای باشگاهی نامید.
دو سال بعد تیم دارایی فاتح چنین تورنمنتی شد و در سالهای ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ پاس در این مسابقات به مقام نخست دست یافت.
اما سال ۱۳۴۹ را می‌توان آغاز رقابتهای باشگاهی در ایران نامید.
مسابقاتی که برای اولین بار جنبه رقابتهای باشگاهی به خود گرفت زیرا تمام تیمهای حاضر در آن باشگاهی بودند.
در اولین دوره این رقابتها که با نام جام منطقه‌ای ایران برگزار شد تیم تاج (استقلال) تهران به قهرمانی دست یافت و درسال بعد تیم پرسپولیس موفق به کسب عنوان قهرمانی شد.
[ویرایش] جام تخت جمشید
در سال ۱۳۵۲ جام تخت جمشید آغاز شد، جامی که معتبرترین جام برگزار شده تا آن دوره بود، اولین دوره مسابقات جام تخت جمشید با حضور دوازده تیم آغاز شد، در نهایت و بعد از انجام بازیهای رفت و برگشت بین تیمهای حاضر در این مسابقات، پرسپولیس که بر خلاف اکثر تیمهای حاضر در آن جام از طریق بخش خصوصی اداره می‌شد، عنوان قهرمانی را در اولین دوره این رقابتها از آن خود کرد.
تاج (استقلا ل) تهران نایب قهرمان شد و پاس به مقام سوم دست یافت.
در سال ۱۳۵۳ تاج (استقلال) توانست عنوان قهرمانی را به دست آورد اما در سال ۱۳۵۴ بار دیگر پرسپولیس فاتح این رقابتها نام گرفت.
در سالهای ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ این تیم پاس بود که موفق شد دو جام قهرمانی متوالی را بر بالای سر ببرد.
ششمین دوره این مسابقات به دلیل انقلاب ایران ناتمام ماند تا فوتبال باشگاهی ایران مدت‌ها به صورت غیررسمی برگزار شود.
[ویرایش] ۱۳۵۷تا ۱۳۶۸
وقوع انقلاب در ایران و همچنین جنگ با عراق باعث شد لیگ فوتبال ایران با یک دهه وقفه مواجه شود.
در این سال‌ها مسابقات فوتبال در داخل کشور با حضور تیم‌هایی با نام استان‌ها یا مسابقات باشگاهی با تعداد محدود در داخل استان‌ها برگزار می‌شد.
البته در سال ۱۳۶۴ مسابقاتی با عنوان جام قدس برگزار شد که تیم تهران الف موفق شد بالاتر از تیمهای تهران ب و مازندران قرار گرفته و عنوان قهرمانی را به دست آورد.
در سال ۱۳۶۷ بازی‌هایی با عنوان جام هفدهم شهریور با حضور ۱۷ تیم تهرانی در این شهر برگزار شد و در نهایت پرسپولیس با کسب ۴۰ امتیاز از ۱۶ بازی بالاتر از تیمهای دارایی، اکباتان و استقلال قرارگرفت و عنوان قهرمانی را از آن خود کرد.
در سال ۱۳۶۸ این مسابقات بار دیگر با عنوان جام قدس پیگیری شد و این بار تیم فوتبال استقلال موفق شد به مقام قهرمانی دست یابد.
در پایان این رقابتها و در دوره ریاست ناصر نوآموز بر فدراسیون فوتبال، طرح برگزاری مسابقاتی با عنوان جام آزادگان با حضور تیم‌هایی از سراسر ایران تصویب شد.
[ویرایش] لیگ آزادگان
پاس فاتح اولین دوره جام آزادگان که در سال ۱۳۶۹ برگزار شد نام گرفت.
این تیم در سال بعد هم موفق به کسب عنوان قهرمانی در این جام شد و در همین زمان نیز جام قهرمانی باشگاههای آسیا را با شکست نماینده عربستان در دیدار فینال به ایران آورد.
پس از دو قهرمانی متوالی پاس تهران نوبت به سایپا تهران رسید تا در سالهای ۱۳۷۱ و ۱۳۷۲ دوبار پیاپی فاتح این جام شوند.
پرسپولیس در سالهای ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ جام قهرمانی را از آن خود کرد.
در سال ۱۳۷۵ استقلال فاتح این رقابتها نام گرفت.
[ویرایش] آغاز لیگ حرفه‌ای
در چهارمین سال ریاست صفایی فراهانی بر فدراسیون فوتبال، هیات رئیسه سازمان لیگ تصمیم به برگزاری لیگ حرفه‌ای در مسابقات باشگاهی ایران گرفت که در نهایت نام لیگ برتر روی آن نهاده شد.
برنامه‌های این لیگ با هدف پیشرفت فوتبال باشگاهی در ایران تدوین و تصویب شد.
در این مدت نحوه سقوط و صعود تیم‌ها به این مسابقات بارها تغییر کرده‌است.
اولین دوره لیگ برتر با حضور ۱۴ تیم آغاز شد، ۱۲ تیم آخرین دوره جام آزادگان، به اضافه دو تیم ملوان و ابومسلم که از زیر گروه صعود کرده بودند، تیمهای حاضر در این مسابقات را تشکیل می‌دادند.این رقابتها از روز یازدهم آبان ماه سال ۱۳۸۰ آغاز شد و باقهرمانی پرسپولیس به پایان رسید.
سپاهان اصفهان قهرمان دومین دوره لیگ برتر بود.جام قهرمانی سومین دوره این مسابقات به پاس تهران رسید.
جام چهارم که با اضافه شدن دو تیم به تیمهای پیشین با حضور ۱۶ تیم برگزار شد، به یک تیم دیگر شهرستانی رسید.
فولا د خوزستان موفق شد جام قهرمانی را به اهواز ببرد.جام پنجم با قهرمانی استقلال تهران به پایان رسید.
ششمین دوره لیگ برتر، در رقابتی فشرده بین چهارتیم سایپا، استقلا ل اهواز، پرسپولیس و استقلا ل برای فتح جام سرانجام به سایپای تهران رسید.
در دوره هفتم لیگ حرفه‌ای سازمان لیگ تصمیم به برگزاری ادامه رقابتهای لیگ حرفه‌ای با نام جام خلیج فارس گرفت..[۱] این جام با اضافه شدن دو تیم دیگر با ۱۸ تیم و بدون رئیس فدراسیون آغاز شد که در ثانیه‌های پایانی تیم پرسپولیس توانست به قهرمانی برسد.
[ویرایش] قهرمانان [ویرایش] جام منطقه‌ای ۱۳۳۹ شاهین آبادان ۱۳۴۰ برگزار نشد ۱۳۴۲ دارایی ۱۳۴۳ تا ۱۹۶۶ برگزار نشد ۱۳۴۶ پاس ۱۳۴۷ پاس ۱۳۴۸ برگزار نشد ۱۳۴۹ تاج ۱۳۵۰ پرسپولیس [ویرایش] جام تخت جمشید ۱۳۵۲ پرسپولیس ۱۳۵۳ تاج ۱۳۵۴ پرسپولیس ۱۳۵۵ پاس ۱۳۵۶ پاس ۱۳۵۷ به علت انقلاب ایران ناتمام ماند [ویرایش] ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷ ۱۳۵۷-۱۳۶۷ لیگ سراسری برگزار نشد.
[ویرایش] جام قدس ۱۳۶۸ استقلال [ویرایش] لیگ آزادگان ۱۳۷۰ پاس ۱۳۷۱ پاس ۱۳۷۲ سایپا ۱۳۷۳ سایپا ۱۳۷۴ پرسپولیس ۱۳۷۵ پرسپولیس ۱۳۷۶ استقلال ۱۳۷۷ پرسپولیس ۱۳۷۸ پرسپولیس ۱۳۷۹ استقلال [ویرایش] لیگ برتر ۱۳۸۰ پرسپولیس ۱۳۸۱ سپاهان ۱۳۸۲ پاس ۱۳۸۳ فولاد ۱۳۸۴ استقلال ۱۳۸۵ سایپا ۱۳۸۶ پرسپولیس یادداشت ۱.
در سال ۱۳۵۷تاج به استقلال تغییر نام داد.
۲.
در سال ۱۳۴۶ تیم شاهین به پرسپولیس تغییر نام داد و در سال ۱۳۶۴ هم پرسپولیس به پیروزی تغییر نام داد اما همچنان از این تیم با عنوان پرسپولیس یاد می‌شود ۳.
لیگ آزادگان هم اکنون به لیگ دسته اول فوتبال ایران اطلاق می‌شود.
پرسپولیسی‌ها در سال ۱۳۷۶ سومین قهرمانی خود را در جام آزادگان جشن گرفتند، آنها فصل بعد هم چهارمین بار فاتح این مسابقات شدند.
در سال ۱۳۷۸که آخرین دوره مسابقات جام آزادگان برگزار شد، استقلال تهران به مقام نخست دست یافت.
[ویرایش] گلزنان برتر [ویرایش] بهترین گل زنان همه ادوار لیگ ایران تاریخچه در اوایل سال ۱۳۴۹ عده‌ایی دور هم جمع شدند و تیمی را تشکیل دادند که نامش را ابومسلم خراسان نهادند.
بیشتر بازیکنان این تیم را بچه‌های محله سه راه شاه عباسی قدیم (کاشانی)که حول و حوش زمین‌های خاکی بود تشکیل می‌دادند.
در سال ۱۳۵۰ که قرار شد فوتبال ایران راه اندازی شود مسابقات مقدماتی این رقابتها در شهر اصفهان برگزار شد و در آن موقع تیم آریا مشهد به نمایندگی از استان خراسان شرکت کرد که در بازی آخر نتوانست بر تیم سپاهان اصفهان غلبه کند و ناگزیر به لیگ تخت جمشید راه نیافت.بعد از این ناکامی دلسوزان ورزش خراسان در آن زمان به فکر تشکیل باشگاهی به نام ابومسلم با توجه به قدرت حقیقی استان افتادند.از این رو دو تیم مطرح آن زمان یعنی آریا و ابومسلم چاره ایی جز ادغام با یکدیگر ندیدند.
عطاالله مهاجرانی به همراه دو برادر خود به نام حشمت مهاجرانی و اصغر مهاجرانی در این امر مشارکت داشتند که ما حصل این اقدام منجر به تشکیل تیمی مقتدر به نام ابومسلم شد.
ابومسلم به لیگ تخت جمشید راه یافت و همواره در زمره بهترین تیمهای لیگ کشور بود.
رنگ پیراهن این تیم از همان ابتدا با اقتباس از حرکت سیاه جامگان و ابومسلم (مشکی) انتخاب شد تا یاران سردار بزرگ همیشه در اذهان باقی بمانند.
به این رنگ قرمز افزوده شد تا لکه‌های خون سربازان که بر تنشان با تعصب عجین بود نمادی اصولی بگیرد.
این تشکل خیلی سریع از محبوبیت خاص و عام برخوردار شد.
هر روز به تعداد تماشاگران و هواداران ابومسلم افزوده می‌شد به طوری که حالا بعد از گذشت ۳۲ سال بالغ بر ۵۰ تا ۶۰ هزار طرفدار دارد چه آن دسته از هوادارانی که در استادیوم حضور می‌یابند و چه آنانی که به خاطر مشغله کاری نمی‌توانند در استادیوم باشند و یا شهرستانی‌های خراسان که به وجود چنین تیمی به عنوان پیشانی فوتبال استانشان در کشور همواره فخر می‌فروشند.
ابومسلم خراسان با پیروزی انقلاب و تغییر تحول بنیادی کشور نیز دچار همین تحولات اساسی شد.
این تیم از چندین سال رکورد و تعطیلی مجدداً توسط جهانگیر زنده دل و جمعی از بازیکنان و دوستان سر و شکل گرفت و این تلاش کوششی برای احیای فوتبال خراسان در کشور بود.
طی سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۳ حرکتی اصولی در ورزش نبود اما پس از سال ۱۳۶۳ تیمهای استانی و مسابقات شهری آغاز شد.
از اواخر ۱۳۶۳ تشکیل ابومسلم رنگ و بوی خاصی به خود گرفت تا این که پس از قهرمانی در سال ۱۳۶۵ در باشگاههای مشهد و ۱۳۶۶ لیگ استان خراسان سیر صعودی و تحولی این باشگاه قدیمی شکل گرفت.
در سال ۱۳۶۷ و ۱۳۶۸ ابومسلم جانی تازه گرفت و باعث آن شد تا مهندس حمید طیبی مدیر عامل کارخانه شهد ایران این تیم را زیر پوشش قرار دهد و این حمایت مالی نتیجه قهرمانی فوتبال در لیگ استان را به همراه داشت و با آغاز سال ۱۳۶۹ فوتبال ایران از لیگ منتخب استان‌ها موسوم به قدس خارج شد و به صورت لیگ منطقه ایی باشگاهها در آمد.
ابومسلم قهرمان استان به عنوان نماینده خراسان در منطقه یک کشور حضور یافت و مربیگری حاج سید مهدی قیاسی و کاظم غیاسیان به عنوان مربیان و سرپرستی جهان گیر زنده دل به لیگ دسته اول کشور صعود نمود.
سالهای ۱۳۷۰ و ۱۳۷۱ تیم ابومسلم در لیگ آزادگان حضور داشت و به دلیل عدم توجه کافی مسئولان باشگاه و استان باعث شد تا تیم به دسته دوم سقوط و طبق قوانین غیر معقول هیات استان به بازیهای داخلی یعنی دسته سوم پرت شد و طی سالهای ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ در لیگ دسته سوم متوقف شد و نتوانست به رده بالاتر صعود کند.
بالاخره در سال ۱۳۷۴ با تشکلی منسجم مجدد راهی لیگ دسته دوم کشور شد.
در سال ۱۳۷۵ با درایت دکتر حاج رضاپور مدیر عامل کارخانه خوشگوار و عنایت مالی آقای مسعود یزدی باشگاه انسجامی فوق العاده گرفت.
در سالهای ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ با مربیگری مهدی دینور زاده موفق به صعود نشد.
در سل ۱۳۷۶ به رغم این که دیگر خوشگوا دست از حمایت مالی مستقیم برداشت و تنها به کمکهای تبلیغاتی بسنده کرد با مدیریت کادر فنی که ابتدا استاد حسین فکری و اکبر میثاقیان عهده دار آن بودند و سپس ادامه راه میثاقیان به دست گرفت و با مدیریت خوب خود جواز ورود دسته اول را کسب کرد.
در سال ۱۳۷۷ با مدیریت مهندس غلام حسین تکفلی و رهبری اکبر میثاقیان تیم ابومسلم در دور رفت لیگ مقام سوم را به خود اختصاص داد.
در سال ۱۳۷۸ تیم ابتدا به مدیر عاملی مهندس رحمان نادری و سپس بصیری پور فرماندار مشهد کار خود را شروع کرد و در میانه راه ناصر شفق اقدام به خرید امتیاز آن نمود و این تیم را زیر چتر و حمایت مالی ومعنوی ناجا قرار داد و این حمایت تا سال ۱۳۸۴ ادامه داشت و در همین سال با توافق مسولان ناجا و ایران خودرو امتیاز باشگاه ابومسلم به گروه صنعتی ایران خودرو واگذار شد.در سال ۱۳۷۸ به علت مسائل مالی و نبود نیروهای مجرب به دسته دوم سقوط کرد.
با شروع رقابتهای لیگ دسته اول ابتدا اکبر میثاقیان و سپس فیروز کریمی رهبری تیم را بر عهده گرفتند که سه دیدار به پایان بازیها مانده بود که جواز ورود به لیگ حرفه‌ای را از تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۸۰ کسب کرد و این حضور همچنان با اقتدار ادامه دارد.تیم ابومسلم خراسان در شش دوره لیگ برتر فوتبال ایران با اقتدار و ذر سایهٔ حمایت ملیون‌ها هوادار خراسانی توانسته‌است نتایج خوبی به دست بیاورد.
این تیم در سال ۱۳۸۵ به عنوان بهترین تیم غیر تهرانی حاضر در لیگ برتر شناخته شد.
این تیم در سال ۱۳۸۴ در فینال جام حذفی فوتبال ایران با شکست در برابر تیم صبا باتری در ورزشگاه ثامن مشهد از قهرمانی و راهیابی به رقابتهای باشگاههای آسیا باز ماند.فصل ۱۳۸۷-۱۳۸۶ را با حواشی بسیار شروع کرد و این حواشی باعث اخراج خداداد عزیزی از تیم و پیوستن پرویز مظلومی به عنوان سر مربی به این تیم شد.
پس از آن و در پی بازیهای خوب تیم، تا مکان چهارمی لیگ برتر باشگاه های ایران پیش آمد که بهترین مقام این تیم مشهدی در لیگ برتر ایران می باشد [ویرایش] رتبهنامسال‌های بازیگل1ادموند بزیک1994-2006842علی‌اصغر مدیرروستا1991-2003823رضا عنایتی2001-2006804علی دایی1994-1996, 2003-2007725فریدون فضلی2001-2002, 2003-Present716رضا صاحبی1989-2003677رسول خطیبی1997-1999, 2000-2006668غلامحسین مظلومی1971-1979639محسن گروسی1989-20026110بهنام سراج1996-20045911محمد مومنی1989-200358شامل گلزنان جام تخت جمشید، لیگ آزادگان و لیگ برتر[۲]شامل گلزنان جام تخت جمشید، لیگ آزادگان و لیگ برتر[۲]شامل گلزنان جام تخت جمشید، لیگ آزادگان و لیگ برتر[۲]