حتما بارها شنیده‌اید که جدایی والدین زندگی فرزندان را تباه می‌کند و عامل اصلی تمامی مشکلات روحی و روانی و رفتاری فرزندان به شمار می‌آید.
تحقیقات بسیار زیادی در مورد تأثیر جدایی والدین بر زندگی فرزندان انجام شده است که اغلب آنها بدون بررسی علل مشکلات رفتاری یا ذهنی کودکان طلاق، با نگاهی سطحی و ساده، جدایی والدین را عامل تمامی اختلالات رفتاری ذکر کرده‌اند و با توجه به این فرضیه اشتباه، مانع جدایی بسیاری از زوج‌ها شده‌اند.
ولی آیا زندگی کردن کودک در یک خانه پرتشنج که افراد آن رابطه سرد و بی‌روحی با یکدیگر دارند آسیب کمتری به روح و روان او وارد می‌آورد؟
روشن است که برای پایان بخشیدن به درگیری‌ها و تنش‌های موجود بین زوجین، جدایی و طلاق آخرین راه است، اما بدون تردید این درگیری و مشاجره دو زوج نیست که باعث بر هم خوردن آرامش کودک می‌شود بلکه درگیری و اختلاف والدین کودک است که امنیت را در محیط خانه از بین می‌برد و او را موجودی ضعیف و افسرده می‌کند و طلاق نیز باعث کاهش این مشاجرات نخواهد شد پس تأثیر مثبتی روی فرزندان ندارد مگر اینکه والدین با آگاهی از موقعیت خود و فرزندانشان عملکرد خود را تغییر دهند و کاری کنند که هم به نفع آنها باشد و هم باعث حفظ سلامت فرزندشان شود.
تاریخچه اجمالی در زمینه طلاق
تاریخچه طلاق به تاریخچه ازدواج برمی‌گردد .
به همان علت که بشر بنا به درخواست طبیعی خود پیوند ازدواج می‌بندد تا در کانون گرم خانواده و درکنار همسر خود به سکون و آرامش برسد ، به همانگونه نیز ممکن است به دلایلی از ادامه زندگی خودداری کرده ، طلاق را بپذیرد .
ولتر می‌گوید : « طلاق و ازدواج در یک زمان در عالم پدید آمدند » قدر مسلم این است که طلاق در بسیاری از ادیان الهی و غیرالهی پیش از اسلام وجود داشته است .
بنابراین لازم است تاریخچه کوتاهی از مسأله طلاق در گذشته را در اینجا مطرح نماییم
طلاق چیست ؟
طلاق از نظر لغوی به معنی رها شدن می‌باشد و در اصطلاح عبارت از پایان دادن زناشویی به وسیله زن و شوهر طلاق را اغلب راه‌حل رایج و قانونی عدم سازش زن و شوهر ، فروریختن ساختار زندگی خانوادگی ، قطع پیوند زناشویی و اختلال ارتباط والدین با فرزندان تعریف کرده‌اند .
در حقیقت همانگونه که پیوند بین افراد طبق آیین و قراردادهای رسمی و اجتماعی برقرار می‌شود .
چنانچه طرفین نتوانند به دلایل گوناگون شخصیتی ، محیطی و اجتماعی و … بایکدیگر زندگی کنند به ناچار طبق مقررات و ضوابطی از هم جدا می‌شوند .
از این نظر خانواده همچون عمارتی است که زن و شوهر ستون‌های آن را تشکیل می‌دهند و فروریختن هرستون استحکام و استواری عمارت را دچار تزلزل و گسستگی می‌کند .
طلاق با این دید ، یکی از غامض‌ترین پدیده‌های اجتماعی ، ارکان خانواده را در هم ریخته و بیشتر اثرات مخرب خود را بر روی فرزندان برجای می‌گذارد .
طلاق گسستن و فروپاشیدن و نابودی کانون گرم و آرام‌بخش زندگی است که اثرات جبران ناپذیری بر اعضاء خانواده می‌گذارد .
در تحقیقی که توسط جی‌هبر ( 1990) صورت گرفت مشخص گردید ازدواج‌هایی که به طلاق منجر شده‌اند ، کاهش شدیدی در اعتماد به نفس اعضاء خانواده به وجود می‌آورد .
چنین کمبودی می‌تواند ماهیتی اجتماعی ، روانی یا جسمی باشد .
کاهش اعتماد به نفس در نتیجه طلاق منشأ مهم اختلالات اعضاء خانواده در حین و بعد از طلاق می‌باشد .
در این تحقیق همچنین مشخص شد نه تنها طلاق سطح اعتماد اعضاء‌خانواده را کاهش می‌دهد بلکه باعث می‌گردد یکی از ازدواج‌ها یا هر دو به طور قابل ملاحظه‌ای احساس پوچی کنند .
این تحقیق مدلی را نشان می‌دهد که در آن افراد از هم جدا شده به علت کاهش اعتماد محتاج همیاری و کمک هستند .
طلاق از نظر لغوی به معنی رها شدن می‌باشد و در اصطلاح عبارت از پایان دادن زناشویی به وسیله زن و شوهر طلاق را اغلب راه‌حل رایج و قانونی عدم سازش زن و شوهر ، فروریختن ساختار زندگی خانوادگی ، قطع پیوند زناشویی و اختلال ارتباط والدین با فرزندان تعریف کرده‌اند .
طلاق گسستن و فروپاشیدن و نابودی کانون گرم و آرام‌بخش زندگی است که اثرات جبران ناپذیری بر اعضاء خانواده می‌گذارد .
در تحقیقی که توسط جی‌هبر ( 1990) صورت گرفت مشخص گردید ازدواج‌هایی که به طلاق منجر شده‌اند ، کاهش شدیدی در اعتماد به نفس اعضاء خانواده به وجود می‌آورد .
این تحقیق مدلی را نشان می‌دهد که در آن افراد از هم جدا شده به علت کاهش اعتماد محتاج همیاری و کمک هستند .
گذشته از این طلاق پدیده‌ای است که بر تمامی جوانب جمعیت یک جامعه اثر می‌گذارد ، زیرا از طرفی بر کمیت جمعیت اثر می‌نهد ، یعنی واحد مشروع و اساسی تولید مثل یعنی خانواده را از هم می‌پاشد ، از طرف دیگر بر کیفیت جمعیت نیز اثر می‌گذارد ، زیرا موجب می‌شود فرزندانی محروم از نعمت‌های خانواده تحویل جامعه گردند که احتمالاً فاقد سلامت کافی روانی در احراز مقام شهروندی یک جامعه‌اند .
بنابراین آسیب اجتماعی ناشی از این اقدام نه تنها متوجه اعضاء خانواده ، بلکه متوجه کل جامعه و نسل آینده می‌باشد زنان و طلاق در کتاب خانواده در امروز و فردا نوشته آلاکوونتو آمده است : در روزگار پیشین ، طبیعت انسان با امروز فرق داشت .
در آن روزگار نه مردی بود و نه زنی ، در نتیجه نه دعوایی بوده و نه برخوردهای خانوادگی ، در آن روزگار مردانی زندگی می‌کردند که در جنسی بودند .
آنها بی‌اندازه عاقل ، مهربان و خوش قیافه بودند .
آنها همچنین بی‌اندازه قوی بوده و هرسال نیز قدرتمندتر می‌شدند .
در یک روز آفتابی توجه زئوس ( یکی از خدایان در افسانه‌های یونان قدیم ) به این طبقه از موجودات معطوف گشت و از ترس اینکه مبادا آنها خیلی قدرتمند شوند و ادعای خدایی کنند ، آنها را به دو قسمت مرد و زن تقسیم کرد و در تمام جهان پراکند .
از این روست که انسان همیشه به دنبال نیمه گمشده خود می‌گردد … و در بعضی مواقع انسان نیمه دوم خود را پیدا نمی‌کند ، بلکه نیمه کسی دیگری را می‌یابد این افسانه نشان‌گر این است که زن و مرد برای یکدیگر آفریده شده‌اند همانگونه که پیوند آنها طبق آیین و قراردادهای رسمی و اجتماعی برقرار می‌شود .
اما چنانچه طرفین به دلایل گوناگون شخصیتی ، محیطی و اجتماعی با یکدیگر زندگی کنند به ناچار باید طبق مقررات و ضوابطی هم از هم جدا شوند و این حق را دارند که دوباره در صدد برآیند تا جفت مناسب و در خور خود را بیابند متأسفانه در جامعه ما شمار جدایی زن و شوهرها رو به افزایش است و در حال حاضر در برخی از کشورهای صنعتی پیشرفته نیز میزان طلاق تا رقم 50 درصد افزایش یافته است .
این گفته بدان معنی است که نیمی از زنان و مردانی که روزی با شوق و هیجان ازدواج می‌کردند ، تصمیم گرفته‌اند این پیوند را پس از مدتی از هم بگسلانند .
دشواری‌های این جدایی گاهی چنان ناگوار است که منجر به سرخوردگی یا افسردگی نه تنها در والدین به ویژه مادران ، بلکه آسیب‌های روانی جبران ناپذیری در فرزندان خواهد شد .
در سالهای اخیر مسأله طلاق چنان متداول گشته که نیمی از ازدواج ها قبل از پایان ده سال به جدایی می‌کشد .
با این همه و با وجود متداول شدن این پدیده ، طلاق هنوز یکی از بحران‌های وحشتناک زندگی به شمار می‌آید .
بنابراین هرچه دیدگاه ما در زمینه بررسی طلاق فنی‌تر باشد احتمال کاهش بحران و یافتن راه‌حل‌های منطقی و مؤثر برای آن ، بیشتر خواهد بود .
در حقیقت مطالعه و بررسی مسایل زناشویی و مشکلات ناشی از قطع این پیوند در حوزه روانشناختی و به ویژه روانشناسی مشاوره است .
در این رشته از روانشناسی کاربردی ، سه موضوع اساسی تحصیل ، شغل و زناشویی مورد بررسی قرا رمی‌گیرد که ارکان اصلی زندگی اجتماعی هر فرد است .
بنابراین می‌توان با بررسی و ارزیابی کارآیی و حسن سلوکی که فرد از خود نشان می‌دهد موقعیت و پیشرفت او را دراین سه زمینه پیش‌بینی کرد ، گرچه قبل از پیمان زناشویی ، میزان تحصیل و موقعیت اجتماعی معیارهای مهمی در انتخاب همسر به شمار می‌آیند ، لیکن در این میان ، زناشویی حوزه‌ای است که بر نتایج تحصیل و شغل تأثیر مستقیم می‌گذارد.
چنانچه ازدواج به موفقیت نینجامد و زن و شوهر نتوانند به تفاهم کافی برسند ، ثمره‌های تحصیل و شغل عمداً به هدر خواهد رفت و ازدواج نافرجام سوابق تحصیلی و شغلی او را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد تا آنجا که به آشفتگی روحی و اختلال شخصیت منجر می‌گردند .
دلایل بیشماری را می‌توان ذکر کرد که یک ازدواج را به ناکامی و بن‌بست بکشاند ، بعضی از دلایل مورد نظر را می‌توان در خلال مصاحبه‌های به عمل آمده ملاحظه کرد : به طور مثال در مصاحبه‌ای که از خانم 30 سالهای در یکی از دادگاه‌های عمومی به عمل آمد ایشان وضعیت خود را این‌طور تشریح کرد : پس از آن که دارای فرزند گردیدم متوجه شدم که همسر دوم آن مرد هستم .
با این وجود آن وضعیت را تحمل کردم و با آن مرد که از شهرستان تبریز بود زندگی را ادامه دادم تا اینکه شوهرم زن سوم خود را گرفت و می‌خواست مرا طلاق دهد ، هرچه التماس کردم به حرف‌هایم توجهی ننمود و مرتباً تکرار می‌کرد که من سواد درستی ندارم و زشتم و الان با امتناع من از طلاق گرفتن ،کارمان به دادگاه کشیده شده است .
به نظر می‌رسد دلایل طلاق را می‌توان در مشکلات ناشی از اختلاف سطح تحصیلات زوجه با زوج ، عدم مسؤولیت‌پذیری مرد ، کاهش علاقه زوج و ضعف قوانین در برخورد با رفتار مرد دانست در مصاحبه دیگری که با زوجه مردی 46 ساله و دارای مدرک لیسانس در رشته مدیریت به عمل آمد مشخص شد 15 سال از ازدواج آنها می‌گذرد ولی صاحب فرزندی نشده‌اند .
زن در مهد کودک مشغول کار است و دائماً به علت اخلاق تند همسرش درگیر جر و بحث‌ها و دعواهای مداوم است .
با تداوم دعواها ، لجبازی زن نیز افزایش می‌یابد و مرد چند رتبه دعوا را با کتک‌کاری خاتمه داده است .
با قهر نمودن زن و رفتن به منزل پدرش ، طلاق راه‌حل قطعی شناخته می‌شود .
دلایل اختلاف زوجین را می‌توان در بی‌فرزندی آنها ، رفتارتند مرد ، بی‌علاقگی زن و عدم همفکری صحیح و مؤثر آنها برای رسیدگی به مشکلاتشان و قبول بچه‌ای به فرزندخواندگی یافت مصاحبه سوم با زنی بود که علی‌رغم زندگی خوب و همسری با وضعیت مالی قابل توجه ، تقاضای طلاق کرده بود ؛ دلیل عمده وی برای تقاضای طلاق ، اعتیاد همسرش ذکر گردید .
با دستگیری مرد و زندانی شدن وی ، زن تقاضای طلاق را پیگیری نموده است مصاحبه چهارم با دختر دانشجویی صورت گرفت که در رشته ادبیات تحصیل می‌کرد و 27 سال سن داشت .
وی به اتفاق پدرش جهت رسیدگی به پرونده طلاقش به دادسرا آمده بود .
در مصاحبه اعلام نمود یک سال پیش با پادرمیانی خانواده‌های آشنا و فامیل ، جوان فوق لیسانسی را جهت ازدواج به خانواده‌ام معرفی نمودند که به علت سطح تحصیلات وی موافقت نمودم ولی متأسفانه پس از سه ماه که از عقد ما می‌گذشت شاهد رفتارهای عجیب و غربی از وی بودیم که شک ما را برانگیخت .
با پیگیری متوجه شدم که وی بیمار روانی بوده و تحت درمان است و خانواده‌اش این مسأله را از ما پنهان کرده‌اند .
با تماس با روانپزشک معالج همسرم وضعیت وی علنی شدو الان 4 ماه است که تقاضای طلاق داده‌ایم و پرونده‌مان در جریان رسیدگی است .
با پنهان کردن بیماری مرد ، نه تنها خانواده وی سودی نبرده‌اند بلکه با احساسات و عواطف و آرزوهای یک جوان نیز بازی کرده‌اند و می‌بینیم که یکی از دلایل طلاق که بعدها صورت می‌گیرد پنهان کردن وضعیت مالی ، اجتماعی و روانی زوجین توسط خانواده‌هاست .
به این امید که با ازدواج ، کارها به خودی خود درست شوند در صورتی که امروزه ثابت گردیده بنیان و شالوده‌ی سستی که ما اقدامات خود را بر آنها بنا می‌گذاریم ( مانند پنهان کاری ، دروغ گویی و کتمان شرایط موجود ) با ازدواج نه تنها قوام نمی‌گیرد بلکه سست‌تر نیز می‌گردد نابراین کاملاً مشخص است که بار سنگین مسؤولیت زندگی خانوادگی را باید به کسی سپرد که هم از لحاظ جسمی و روانی به بلوغ رسیده باشد و هم بتواند از لحاظ اقتصادی – اجتماعی جوابگوی نیازها خود و خانواده‌اش باشد .
بنابراین زناشویی حیاتی‌ترین و سرنوشت‌سازترین تصمیمی است که فرد در زندگانی خود می‌گیرد به گونه‌ای که زناشویی موفق تصمیم‌گیری در زمینه‌های تحصیلی ، شغلی و اجتماعی را شکوفاتر گردانیده و زناشویی ناموفق تصمیم‌گیری‌های فوق را تضعیف می‌سازد نبه‌های مختلف طلاق محققی به نام بو آن اظهار می دارد که وقتی ازدواج از هم می باشد در اثر آن چندین نوع طلاق ایجاد می شود طلاق عاطفی زمانی رخ می دهد که ازدواج دستخوش تباهی می شود .
( اما ممکن است تا بعد از حکم طلاق ادامه یابد ) طلاق قانونی است ( طلاق اقتصادی ، که در رابطه با پول و توافق های مالی مانند مهریه طلاق هم والدی که در ارتباط با نگهداری و سرپرستی از فرزند ، خانواده های تک والدی ، یا حق ملاقات یا حق فرزندان است طلاق اجتماعی ، که در زمینه تغییر روابط با جمع دوستان همسر رخ می دهد .
طلاق روانی ، که در حضور مسائل مربوط به بازیابی خود پیروی فردی و مشکلات مربوط به فکر کردن بر اساس ضمیر * من * و نه * ما * است .