دانلود مقاله راهنمای گردشگری مشهد

موقعیت جغرافیایی و طبیعی
شهرستان مشهد با وسعت 10450 کیلومتر مربع و از سطح دریا 980 متر ارتفاع دارد و مرکز استان خراسان رضوی است.

مشهد که در شمال شرق ایران واقع است از تهران 934 کیلومتر فاصله دارد.

شهر مشهد از شمال به کلات از شرق به شهرستان های سرخس و تربت جام، از جنوب به تربت حیدریه و از غرب به شهرستان های نیشابور و از شمال غربی به شهرستان درگز مربوط است.

رشته کوه های مشهد
مهم ترین رشته کوه مشهد هزار مسجد است که در شمال شرق و شرق این شهر قرار دارد و مهم ترین قله ان به نام اژدرکوه در 30 کیلومتری مشهد واقع است.

رشته کوه بینالود که در غرب و جنوب غربی این شهر سر برآورده است.

آب و هوای مشهد
آب و هوای مشهد معتدل و متغیر است و وزش باد ها بیشتر در جهت جنوب شرقی به شمال غربی است.

بیشترین درجه حرارت در تابستان 35 درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان 15 درجه زیر صفر می باشد.

ویژگی های اقتصادی
فعالیت های اقتصادی مشهد متکی به خدمات، صنعت و کشاورزی است.

مهم ترین محصولات کشاورزی مشهد غلات، چغندرقند و محصولات جالیزی است و معادن مهم آن نیز سنگ گچ، نمک، فلدسپات، کرومیت و سنگ مرمر می باشد.

مهم ترین صنایع موجود در مشهد، غذایی، پوشاکی، چرم، تولید مصالح ساختمانی، صنایع فلزی و صنایع دستی است.

تقریبا 40 درصد کل صنایع مشهد را صنایع غذایی به خود اختصاص داده است.

ویژگی های فرهنگی
شهر مشهد خاستگاه اندیشه های سترگ و مردان بزرگ بوده است.

از میان مفاخر بی شمار شهر مشهد و شهر توس می توان به افرادی همجون حکیم ابوالقاسم فردوسی ، محمد کاظم آخوند خراسانی، احمد دقیقی، شیخ طبرسی، محمد تقی ملک الشعرای بهار، ثنایی مشهدی، حر عاملی، خدیوجم، رستم ساعاتی، سلطان علی مشهدی، امام محمد غزالی، خواجه نصرالدین توسی، خواجه نظام الملک و مهدی اخوان ثالث اشاره کرد.

تاریخچه مشهد
شهر مشهد یکی از شهر های بزرگ ایران و مرکز استان پهناور خراسان رضوی است.

خراسان در زبان پهلوی خوراسان KHURASAN تلفظ می شود که به معنای سرزمین خورشید یا خاورزمین یا محل طلوع آفتاب است.

سابقه تاریخی مشهد با شهر طوس کاملا مرتبط است.

مشهد امروز جزء کوچکی از شهر نوغان است که بنا به اعتقاد باستان شناسان و براساس آثار یافت شده در اطراف کشف رود دارای پیشینه ای هشتصد هزار ساله می باشد.

در افسانه ها آمده است که جمشید، از سلسله کیانیان طوس را بنا کرد و به جانشین خود کیخسرو سپرد.

در سال 193 هجری قمری هارون الرشید خلیفه بزرگ عباسی از خراسان به ماوراء النهر لشکرکشی کرد.

لیکن در بین راه بیمار شد و درگذشت و در قریه ای به نام سناباد از مضافات نوغان به خاک سپرده شد.

دو سال بعد مامون خلیفه عباسی پسر او رهسپار زیارت قبر پدر شد و در این سفر علی بن موسی (ع) هشتمین امام شیعیان، با او همراه بود.

مامون عباسی، امام رضا را با توطئه ای به قتل رساند و برای سرپوش گذاردن بر عمل خویش او را نیز کنار قبر پدر خود به خاک سپرد و بقعه ای به روی هر دو قبرساخت.

و چند سال بعد دهکده ای در اطراف بقعه پدید آمد و چون عقیده عموم مردم شیعه بر آن بود که هشتمین پیشوای آن ها با توطئه ای به شهید شده بدان مناسبت آن دهکده را مشهد (MASHHAD) که به معنای محل شهادت است نامیدند.

بعد ها در طول تاریخ به دلیل مهاجرت های پی درپی به این منطقه این شهر روز به روز وسعت یافت و توسعه یافت و آباد گردید.

در قرن دهم میلادی قسمت اصلی بقعه و ساختمان های اطراف آن ویران شد.

سلطان محمود غزنوی در قرن چهارم هجری ساختمان جدیدی به روی هر دو قبر بنا کرد.

پس از درگذشت تیمور لنگ، فرزند او شاهرخ در آبادانی و زیبایی مرقد امام رضا (ع) سعی فراوانی کرد.

مشهد از قرن شانزدهم میلادی که سلسله شیعی مذهب صفویان بر ایران تسلط یافتند و دارای تعصبات شدید ملی و مذهبی بودند رو به آبادانی و توسعه گذاشت.

زیارت قبر امام رضا  (ع) از این زمان متداول گشت و در زمان شاه عباس اول بناهای دیگری به مرقد افزوده شد.

در زمان نادرشاه افشار، مشهد به عنوان پایتخت وی، به حد اعلایی به رونق و آبادانی رسید.


آثار و ابنیه تاریخی - فرهنگی شهرستان مشهد
به دلیل وسعت استان و تنوع جلوه های زیبای طبیعی و تاریخی شهرستان مشهد، ذکر تمامی جاذبه های سیاحتی در اینجا مقدور نمی باشد.

مجموعه معماری - آرامگاهی حرم حضرت امام رضا (ع)
اهمیت و ارزش فراوان شهر مشهد ارتباط مستقیمی با بارگاه مطهر رضوی دارد.

با توجه به ارزش معنوی و والای این بنا، بهترین و باشکوه ترین هنر های اسلامی را در این مجموعه زیارتی می توان مشاهده نمود.

این حرم با شکوه و مجموعه تاریخی و هنرمندانه آن شامل صحن ها، ایوان ها، رواق ها، موزه غنی و کتابخانه مرکزی آستان قدس برای مسلمانان از اهمیت زیادی برخوردار است و برای آن ها مهم ترین مکان دیدنی و زیارتی محسوب می شود.

این مجموعه مشتمل بر چهار ایوان مرتفع به نام های عباسی، طلا، شرقی (نقارخانه) و ایوان غربی و پنج صحن انقلاب، آزادی، امام خمینی، جمهوری اسلامی و قدس می باشد.

کاشی کاری های زیبای دوره سلجوقیان مزین به آیات کریمه و احادیث جلوه خاصی به حرم مقدس امام رضا (ع) بخشیده است.

تمامی قسمت بالایی دیوار ها و سقف زیر گنبد با مقرنس های آینه کاری شده تزیین گردیده است.

از دیگر آثار با شکوه داخل حرم، سه محراب زیبا مربوط به قرن هفتم هجری (13 میلادی) و ضریح طلا پوش روی مضجع امام رضا (ع) است که با خطوط ثلث نستعلیق، آیات قران مجید و اشعار فارسی مزین شده است.

همچنین این مجموعه 24 رواق را در بر می گیرد که از میان آن ها می توان به رواق های دارالحفاظ، دارالسعاده، دارالسرور، دارالذکر، دارالعزه و غیره اشاره نمود.

به طور کلی حرم مطهر امام رضا (ع) در حال حاضر یکی از جامع ترین و زیبا ترین ابنیه معماری جهان اسلام به شمار می رود و دایره المعارف کاملی از هنر های معماری، کاشی کاری، آینه کاری، مقرنس و گچبری دوره های مختلف اسلامی است. 

رشته کوه های مشهد مهم ترین رشته کوه مشهد هزار مسجد است که در شمال شرق و شرق این شهر قرار دارد و مهم ترین قله ان به نام اژدرکوه در 30 کیلومتری مشهد واقع است.

رشته کوه بینالود که در غرب و جنوب غربی این شهر سر برآورده است.

آب و هوای مشهد آب و هوای مشهد معتدل و متغیر است و وزش باد ها بیشتر در جهت جنوب شرقی به شمال غربی است.

بیشترین درجه حرارت در تابستان 35 درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان 15 درجه زیر صفر می باشد.

ویژگی های اقتصادی فعالیت های اقتصادی مشهد متکی به خدمات، صنعت و کشاورزی است.

تقریبا 40 درصد کل صنایع مشهد را صنایع غذایی به خود اختصاص داده است.

ویژگی های فرهنگی شهر مشهد خاستگاه اندیشه های سترگ و مردان بزرگ بوده است.

از میان مفاخر بی شمار شهر مشهد و شهر توس می توان به افرادی همجون حکیم ابوالقاسم فردوسی، محمد کاظم آخوند خراسانی، احمد دقیقی، شیخ طبرسی، محمد تقی ملک الشعرای بهار، ثنایی مشهدی، حر عاملی، خدیوجم، رستم ساعاتی، سلطان علی مشهدی، امام محمد غزالی، خواجه نصرالدین توسی، خواجه نظام الملک و مهدی اخوان ثالث اشاره کرد.

تاریخچه مشهد شهر مشهد یکی از شهر های بزرگ ایران و مرکز استان پهناور خراسان رضوی است.

در افسانه ها آمده است که جمشید، از سلسله کیانیان طوس را بنا کرد و به جانشین خود کیخسرو سپرد.

در سال 193 هجری قمری هارون الرشید خلیفه بزرگ عباسی از خراسان به ماوراء النهر لشکرکشی کرد.

بعد ها در طول تاریخ به دلیل مهاجرت های پی درپی به این منطقه این شهر روز به روز وسعت یافت و توسعه یافت و آباد گردید.

در قرن دهم میلادی قسمت اصلی بقعه و ساختمان های اطراف آن ویران شد.

زیارت قبر امام رضا (ع) از این زمان متداول گشت و در زمان شاه عباس اول بناهای دیگری به مرقد افزوده شد.

در زمان نادرشاه افشار، مشهد به عنوان پایتخت وی، به حد اعلایی به رونق و آبادانی رسید.

آثار و ابنیه تاریخی - فرهنگی شهرستان مشهد به دلیل وسعت استان و تنوع جلوه های زیبای طبیعی و تاریخی شهرستان مشهد، ذکر تمامی جاذبه های سیاحتی در اینجا مقدور نمی باشد.

مجموعه معماری - آرامگاهی حرم حضرت امام رضا (ع) اهمیت و ارزش فراوان شهر مشهد ارتباط مستقیمی با بارگاه مطهر رضوی دارد.

این مجموعه مشتمل بر چهار ایوان مرتفع به نام های عباسی، طلا، شرقی (نقارخانه) و ایوان غربی و پنج صحن انقلاب، آزادی، امام خمینی، جمهوری اسلامی و قدس می باشد.

کاشی کاری های زیبای دوره سلجوقیان مزین به آیات کریمه و احادیث جلوه خاصی به حرم مقدس امام رضا (ع) بخشیده است.

به طور کلی حرم مطهر امام رضا (ع) در حال حاضر یکی از جامع ترین و زیبا ترین ابنیه معماری جهان اسلام به شمار می رود و دایره المعارف کاملی از هنر های معماری، کاشی کاری، آینه کاری، مقرنس و گچبری دوره های مختلف اسلامی است.

مسجد گوهرشاد این بنا عظیم ترین مسجد چهار ایوانی ایران است که در سال 821 هجری قمری به دستور گوهرشاد آغا همسر شاهرخ تیموری و با معماری قوام الدین شیرازی در مجموعه حرم امام رضا (ع) ساخته شده است.

این مسجد با وسعت 9410 متر مربع دارای چهار ایوان به نام های: مقصوره، دارالسیاده، حاجی حسن و آب و هفت شبستان می باشد.

بزرگترین ایوان مسجد، مقصوره آن است که با مقرنس کاری و کتیبه خط ثلث بایسنغر میرزا و کاشی کاری بسیار زیبایی تزئین شده است.

از دیگر جلوه های مسجد جامع گوهرشاد منبر صاحب الزمان است.

موزه مرکزی آستان قدس رضوی این موزه در سال 1324 هجری قمری افتتاح شده و از غنی ترین موزه های ایران محسوب می شود.

موزه مرکزی در ضلع شمال شرقی صحن امام خمینی (ره) قرار دارد و مجموعه ای از سکه های بی نظیر از دوره های مختلف تاریخی، اشیای عتیقه مسی، سنگی، طلایی، مفرغی و...

در آن نگهداری می شود.

همچنین چندین کتیبه تاریخی و نسخ ارزشمند تاریخی دیگر در معرض دید بازدید کنندگان قرار دارد.

امروزه اشیاء نفیس و گرانبهای این مکان منحصرا در یازده مورد جداگانه به نمایش در آمده است.

مدرسه پریزاد این مدرسه که به پریزاد خانم، ندیمه گوهرشاد منسوب است به سال 823 هجری قمری در نزدیکی مسجد گوهرشاد ساخته شده است.

پریزاد مدرسه ای کوچک و 4 ایوانی مشتمل بر غرفه ها و حجره هایی می باشد و تزئینات آن عبارت است از: آجرکاری سردر ایوان ها و کاشیکاری با نقوش اسلیمی بر سردر غرفه های همکف مدرسه.

مدرسه دودر این بنا در جوار حرم مطهر و مقابل مدرسه پریزاد واقع است و بر اساس کتیبه سردر آن به سال 843 هجری قمری در دوران حکومت شاهرخ تیموری به همت غیاث الدین خواجه بهار ساخته شده است.

این مدرسه 4 ایوانی بوده و مشتمل بر غرفه ها و حجره هایی در دو طبقه، دو گنبد فیروزه ای رنگ و تزئینات کاشی های معرق و یکرنگ است.

این بنا در عصر صفوی 1088 مرمت گردیده است.

تابران توس ولایت توس در قرون پیشین به منطقه ای در میان دو رشته کوه بینالود در جنوب و هزار مسجد در شمال اطلاق می شده است.

این ولایت مشتمل بر چهار شهر تابران، رادکان، نوغان و تروغبذ بوده و تابران که اکنون به توس مشهور است در قرن 4 هجری قمری بزرگترین شهر منطقه محسوب می شده است.

آنچه از تابران توس قدیم بر جای مانده عبارتند از: باروی شهر، ارگ توس، گنبد هارونیه، بقایای مسجد جامع تابران باغ و بنای نوساز آرامگاه فردوسی.

1.حصارکهن دژ تابران توس بارو و یا حصار توس دیوار عظیمی از خشت و گل است که حدود 6 کیلومتر بر گرد شهر تابران کشیده شده و امروزه در 24 کیلومتری شمال شهر مشهد واقع است.

این بخش از شهر در زمان رونق خود دارای 9 دروازه و 106 برج بوده و در حال حاضر 4 دروازه آن قابل تشخیص است.

کهن دژ در گذشته شامل ابنیه حکومتی و عمارات شاهی و...

بوده است.

2.بنای هارونیه این مکان تاریخی در حدود 600 متری از آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی قرار گرفته و منحصرا خانقاه و یا مقبره ای است که در سده هشتم هجری بر روی بنا های کهن شهر تابران بنیاد گردیده است.

در کنار این بنا سنگ سیاهی به عنوان یادبود امام محمد غزالی از عرفای سده پنجم و ششم هجری دیده می شود.

3.آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی بنا به روایات منصوربن حسن ملقب به ابوالقاسم فردوسی در سال 329 هجری قمری در پاژ به دنیا آمد.

گویند وی از نجیب زادگان توس و از طبقه دهقانان بود.

فردوسی چهل ساله بود که کار هزار بیت سروده دقیقی توسی را دنبال نمود.

وی نظم داستان های ملی را آغاز و آن را با شصت هزار بیت به اتمام رساند.

در 65 سالگی زمینه ارتباطش با سلطان محمود فراهم آمد اما این رابطه حسنه چند سال بیشتر دوام نیافت.

سرانجام فردوسی سال های پایانی عمر خود را در بینوایی بسر برد تا اینکه به سال 411 و بنا به قولی 416 قمری در توس درگذشت.

بنای فعلی آرامگاه وی پس از یک سلسله تحولات معماری با زیر بنای 945 متر مربع در سال 1345 ساخته شده است.

4.مقبره الشعرا آرامگاه سرایندگان خراسانی در ضلع شرقی بلوار پردیس توس مشرف به میدان ورودی آرامگاه فردوسی واقع است.

این مکان با وسعت 2000 متر مربع در سال 1378 احداث شده و بنای نمادین آن استوانه ای است مرمرین با اشعاری که پیرامون آن نوشته شده است.

5.بقایای مسجد جامع تابران در جریان کاوش های باستان شناسی در 150 متری جنوب غربی هارونیه قدیمی ترین مسجد موجود در خراسان و یکی از منحصر به فرد ترین مساجد اولیه ایران کشف گردید.

بقایای این مسجد با طول 94 متر و عرض 53 متر به سبک شبستانی ستوندار اولیه (خراسانی) ساخته شده و احتمالا متعلق به اواسط سده پنجم هجری است.

امروزه این مکان به صورت یک سایت باستان شناسی مورد بازدید گردشگران قرار می گیرد.

مقبره امیر غیاث الدین ملکشاه (مسجد 72 تن) این اثر تاریخی که در بازار بزرگ واقع شده، از بنا های قرن نهم هجری قمری و مشتمل بر فضای چهار طاقی گنبد دو پوش، دو مناره و یک ایوان است.

بنای کنونی ابتدا مقبره ای بوده که امیر غیاث الدین بین سال های 807 تا 817 برای خود بنا کرده و در دوره های بعد به مسجد تبدیل شده است.

در حال حاضر این اثر تاریخی به مسجد 72 تن معروف است.

مصلای پایین خیابان این بنا در قسمت شرقی شهر مشهد در حاشیه بلوار مصلی واقع شده و تاریخ بنیان آن 1087 قمری است.

ساختمان این بنا از یک ایوان بلند، دو رواق در طرفین ان و یک گنبد آجری تشکیل شده و دارای کاشیکاری های معرق و مقرنس گچی است.

مصلی تاریخی پایین خیابان، در آینده نزدیک به مجموعه فرهنگی - تاریخی تغییر کاربری خواهد داد.

گنبد سبز بنای تاریخی گنبد سبز در خیابان آخوند خراسانی و در وسط میدانی به همین نام واقع شده است.

وجه تسمیه بنا گنبد مزین به کاشی کاری فیروزه ای متمایل به سبز آن می باشد.

پلان گنبد سبز 8 ضلعی و دارای 4 ایوان است.

علاوه بر ایوان و طاق نما ها، کاشی کاری زیبای آن به بقعه جلوه خاص بخشیده است.

گنبد سبز، مدفن شیخ محمد مومن عارف می باشد که احتمالا در سال 1036 قمری بنیان و در سال های 1055 و 1058 تکمیل و تزئین شده است.

باغ خونی در اوایل قاجاریه، در بخش جنوبی خارج از حصار های شهر مشهد نمادی از باغ ایرانی با وسعت 5/6 هکتار ساخته شد که به باغ خونی و یا به واسطه وجود چشمه ای در آن به باغ چشمه موسوم گردیده است.

این باغ دارای سه عمارت مستقل بوده که دو ساختمان آن تخریب شده است.

بنا بر روایات تاریخی در سال 1330 شمسی 1912 میلادی از این باغ مسجد گوهرشاد را به توپ بستند.

این مکان امروزه در ضلع شمال شرقی میدان بسیج و در محدوده خیابان عنصری واقع است.

پاژ پاژ نام زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی و روستایی است واقع در تقاطع جاده کارده به کلات نادری و 15 کیلومتری شمال شهر مشهد، در میانه روستای پاژ و در 700 متری شمال غرب آن دو تپه باستانی به چشم می خورد که به آثار و بقایای پاژ قدیم مربوط می باشند و موید تداوم مدنیت این منطقه در سده های اولیه بعد از اسلام تا قرن نهم و دهم هجری است.

چهار طاقی بازه هور این بنای سنگی متعلق به دوره ساسانی و در فاصله تقریبی 80 کیلومتری جنوب شهر مشهد در مجاورت روستای رباط سفید بر کنار جاده قدیم مشهد - تربت جام واقع شده است.

بنای بازه هور دارای سه ورودی و یک گنبد مرتفع است.

آرامگاه نادر شاه افشار نادر شاه افشار اولین پادشاه از سلسله افشاریان است که در زمان خود با رشادت و پایمردی ایران را از انحطاط صفویان و تسلط افغان ها نجات بخشید.

اما به خاطر تندخوئی هایی که در اخر عمر دچار شده بود، در سال 1160 قمری به دست سرداران خود کشته شد.

او که در زمان حیات برای خود آرامگاهی شبیه به تاج محل هندوستان تدارک دیده بود، اما نتوانست آن را به پایان برساند.

بنای کنونی آرامگاه نادر در سال 1340 شمسی به اتمام رسید.

این بنا مشتمل بر اتاق آرامگاه، تالار موزه، راهرو ها، تالار پذیرایی، باغ و جوی های سنگی و آب نما های زیبا است.

مجسمه مفرغی نادر سوار بر اسب، با طراحی ابوالحسن صدیقی، هنرمند معاصر ایرانی ساخته شده که ریخته گری آن در ایتالیا انجام و هم اکنون متصل به آرامگاه است.

مقبره پیر پالان دوز این مقبره متعلق به محمد عارف عباسی، از عرفای بزرگ قرن دهم هجری است و در شمال شرقی مجموعه حرم مقدس حضرت رضا (ع) قرار دارد.

بنای مزبور چهار ضلعی بوده و دارای گنبد پیازی شکل و ایوان آجری زیبا است.

در داخل بقعه بر سقف ها بقایای نقاشی هایی از دوران صفویه وجود دارد.

بنا با کاشی های ساده فیروزه ای رنگ تزئین شده است.

تاریخ ساخت بنا مربوط به سال 985 قمری می باشد.

مدرسه نواب (صالحیه نواب) این بنا به همت ابوصالح رضوی در دوره سلطنت شاه سلیمان صفوی به سال 1086 قمری بنا شده است.

مدرسه نواب در خیابان شیرازی مشهد واقع گردیده که پس از تغییرات معماری، تجدید بنا شده است.

بنای فوق شامل دو طبقه با 75 حجره می باشد که با کاشی های الوان مزین گردیده است.

مدرسه میرزا جعفر این مدرسه در ضلع شمالی صحن انقلاب واقع گردیده و از بنا های با ارزش دوره صفویه به شمار می آید که به سال 1059 قمری به همت شخصی به نام میرزا جعفر سروقدی ساخته شده و سال 1285 قمری با کاشی های معرق و سبک معماری بسیار ممتازی تزئین گشته است.

مصلی طرق این بنا در جنوب شرقی مشهد در روستای طرق واقع شده است.

مصلی طرق مشتمل بر یک ایوان بلند مرکزی، ایوانچه هایی بر طرفین، محراب و اتاق های گوشواره است.

تزئینات این بنا منحصر به کتیبه خط ثلث، قاب ها و کار بندی های گچی بر سقف ایوان می باشد.

این مصلی تاریخی در سال 837 قمری بنیان گردیده است.

رباط طرق این رباط دو ایوانی در ابتدای جاده مشهد - نیشابور قرار دارد و شامل دو کاروانسرا متعلق به عهد صفویه و قاجار می باشد اهمیت این رباط از آن جهت است که عموما به عنوان آخرین منزل شهر مشهد، محل وداع یا استقبال محسوب می شده است.

حمام مهدی قلی بیک (حمام شاه) در راسته بازار بزرگ و نزدیک به مسجد 72 تن امروزی فضای حمام قدیمی مهدی قلی بیک بنای یکی از امرای تیموری معروف به مسجد قرار دارد که به سال 1027 قمری و به همت مهدی قلی بیک امیر آخور باشی شاه عباس صفوی ساخته شده است.حمام مزبور مجموعه ای از فضا های متعدد بوده و بزر گترین و زیباترین بخش آن بخش بینه حمام با هشت ستون و تزئینات نقاشی است.

میل اخنگان (برج اخنگان) این بنا در 32 کیلومتری شمال مشهد و در روستایی به همین نام قرار دارد.

معماری ساختمان میل اخنگان برج مقبره ای است هشت ضلعی که به دوره تیموری و قرن نهم هجری تعلق دارد.

گنبد مخروطی شکل و آجر کاری های آن بسیار هنرمندانه است.

سنگ نگاره (شتر سنگ) این سنگ نگاره بر کناره راه مشهد - شاندیز نزدیک به روستای درخت بید واقع شده است بر سنگ های بزرگی موسوم به شترسنگ نقش بسته است.

بر این سنگ نگاره نقوشی از قبیل شیر، بزکوهی، گاو میش و انسان های شکارچی نقش بسته که می توان قدمت آنها را به دوران نو سنگی نسبت داد.

کتیبه خان تاشی در 25 کیلومتری جاده مشهد به سوی کلات بر سطح صخره ای در مجاورت راه و در دره کارده سنگ نگاشته ای موسوم به خان تاشی قرار دارد که نام آن واژه ای ترکی و دارای ده سطر به طول یک متر است.

مضمون این کتیبه اشاره به عزیمت شیبک خان ازبک در سال 916 قمری به حدود توس دارد.

چهار طاقی چلاقد این بنا در حدود یک کیلومتری روستای چلاقد در فاصله 30 کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع شده است.

ساختار معماری بنا با زیر بنای تقریبی 86 متر مربع بر روی پلانی 4 ضلعی با شالوده ای از سنگ و دیوار های آجری شکل گرفته است.

بر فراز این بنا گنبدی مدور و دو پوسته قرار دارد و به نظر می رسد بنیان معماری آن در دوره تیموری شکل گرفته باشد.

راه کهنه فاضل تمامی راه های جنوب، جنوب شرقی و شرق در مسیر راه زیارتی - مذهبی به مشهد منتهی می گردید در محلی به نام طرق به هم می پیوستند.

این راه به صورت گذرگاهی است با عرض متغیر بین 2 تا 6 متر که در شیب های تند با پلکان هایی کم ارتفاع و عریض امکان تردد را با وسایل بی چرخ نظیر کجاوه، پالکی، عماری و...

فراهم می کرده است.

راه کهنه فاضل در جوار روستای ده غیبی قرار گرفته و مربوط به قرون اولیه اسلامی است.

خانه ملک این بنا در خیابان امام خمینی مشهد واقع شده و یکی از نمونه خانه های زیبای برجا مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه محسوب می شود.

بنای مزبور در گذشته بسیار وسیع تر بوده اما اکنون تنها بخش بیرونی آن برجای مانده که شامل دو طبقه است.

طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی است.

خانه ملک امروزه مرکز هنر های سنتی میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی است.

موزه مردم شناسی رباط ویرانی موزه مردم شناسی رباط ویرانی در 10 کیلومتری جاده مشهد - شاندیز در روستای ویرانی، ویرانی 19 واقع شده است.

رباط کاروانسرای ویرانی در راه تابستانی مواصلاتی نیشابور به توس واقع و در دوره تیموری بنیان گردیده است و از نوع رباط های سرپوشیده و فاقد حیاط مرکزی می باشد.

این بنا دارای نه غرفه با طاق های جناقی است که هشت غرفه به شکل قرینه روبرو و یک غرفه در انتهای بنا قرار گرفته است.

در این موزه از مشاغل و حرف سنتی استان خراسان رضوی و به ویژه مشهد مقدس به نمایش گذارده شده و می توان آن را نخستین موزه مردم شناسی کشور و اولین موزه تخصصی مشاغل و حرف سنتی در خراسان به شمار آورد.

هزاردستان این حوضخانه که طراحی و معماری آن برداشت آزادی است از معماری حوضخانه های قدیم که به طرزی هنرمندانه ساخته شده و در واقع موزه ای است زنده که علاوه بر نمایش آثار هنری با غذا و نوشابه های سنتی از میهمانان پذیرایی می نماید این حوضخانه در راستای بازار جنت واقع شده است.

اماکن متبرکه و زیارتگاه های شهرستان مشهد آرامگاه خواجه اباصلت این بنا در جنوب شرقی و در 14 کیلومتری این شهر واقع است.

بنای اصلی بقعه چهار ضلعی است و از هر سو به وسیله چهار در به بیرون مرتبط می شود.

تزئینات کاشی هفت رنگ، دو رواق مستطیلی شکل و آینه کاری های این بنا زیبا و دیدنی است.

بنای مزبور مدفن خواجه اباصلت هروی خادم و محرم حضرت رضا(ع) است.

گنبد خشتی این بنا در میدان طبرسی مشهد و در چهار سوی نوغان واقع شده و مدفن امیرسلطان غیاث الدین محمد بن امر طاهرالموسی است که نسبت شریفش با هفده واسطه به حضرت موسی بن جعفر (ع) می رسد.

گنبد این آرامگاه خشتی است و به همین سبب آن را گنبد خشتی می نامند.

این بقعه از نظر معماری مشتمل بر دو بخش مهم پیوسته است که شامل فضای زیر گنبد به صورت چهارشاه نشین و هشتی ورودی می باشد.

بنا بر شواهد بنیان اولیه این بنا در دوره تیموری صورت گرفته و در عصر صفوی و قاجار نیز تکمیل و تزئین شده است.

آرامگاه خواجه ربیع این بنا در انتهای خیابان خواجه ربیع مشهد در میان باغی بزرگ و با صفا واقع شده و متعلق به دوره صفویه است.

ربیع بن خثیم از اصحاب پیامبر بزرگ اسلام (ص) بوده که در آغاز خلافت حضرت علی (ع) والی قزوین بوده است.

سال درگذشت او را 61 تا 63 قمری نوشته اند.

بنای این بقعه به درخواست شیخ بهایی عارف و شاعر نامدار ایرانی و به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده است.

آستان متبرکه امام زادگان سید یاسر و سید ناصر در امتداد دره بند گلستان و در 5 کیلومتری غرب شهر مشهد در ابتدای روستای گلستان بنایی تازه ساز با نمای امروزی و آراسته به کاشی های معرق قرار دارد که این مکان آستان مبارکه امام زادگان سید یاسر و سید ناصر (ع) از فرزندان ذکور حضرت امام موسی کاظم (ع) است عمده زائرین این آستان مقدسه از مسلمانان کشور های عربی حاشیه خلیج فارس می باشند.

آرامگاه امام زادگان بی بی صنوبر و میر سبحان ولی از جمله اماکن مذهبی و زیارتگاه های شهر مشهد باید به مقبره امام زادگان بی بی صنوبر و میرسبحان ولی اشاره نمود.

این بنا در 22 کیلومتری جاده مشهد به سد کارده واقع شده است و بر مبنای روایات، مدفونین در این بنا از منسوبین حضرت امام موسی بن جعفر(ع) می باشند.

بنای امام زاده گان هاشم و محتشم بنای این آرامگاه در فاصله 55 کیلومتری شهر مشهد و در روستای پیوه ژن توقفگاهی قرار دارد که از زاویه گردشگری مذهبی حائز اهمیت است.

این مکان منسوب به مدفن امام زادگان هاشم و محتشم (ع) از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) می باشد.

آرامگاه امام زاده سید محمد علوی بنای این آرامگاه در فاصله 45 کیلومتری جاده مشهد به تربت حیدریه و در حاشیه آن بر روی یک بلندی واقع شده است.

بنا بر اقوال امام زاده سید محمد علوی از نوادگان حضرت امام موسی بن جعفر(ع) است.

آستان مقدس امام زاده یحیی این بقعه متبرکه در جاده مشهد - سرخس به فاصله 55 کیلومتری از شهر مشهد و یک کیلومتری از روستای میامی قرار گرفته است.

وی از فرزندان و نوادگان امام زین العابدین (ع) است که در سال 125 قمری به شهادت رسیده است.

این آستان متبرکه همه روزه پذیرای گردشگران مذهبی است.

بقعه امام زاده سید عبدالعزیز بقعه امام زاده سید عبدالعزیز در فاصله 34 کیلومتری جنوب غربی مشهد و در بخش احمدآباد، روستای ده سرخ قرار گرفته و بنا بر روایات مدفن امام زاده عبدالعزیز برادرزاده امام رضا (ع) می باشد و احتمالا بقعه کنونی در عصر قاجار بنیان نهاده شده است.

تخت امام و چشمه امام تخت امام، زمینی به وسعت 600 متر مربع است که در 24 کیلومتری جنوب غربی مشهد در ده سرخ و در فاصله چند متری از چشمه امام قرار دارد.

اهالی ده سرخ معتقدند تخت امام همان مکان مقدسی است که حضرت رضا (ع) با یاران خود در آنجا نماز به پا داشتند و از کرامت ایشان قطعه زمینی که بر روی آن ایستاده بودند حرکت کرده و کمی از زمین های اطراف متمایز شده است.

همچنین بنا بر روایات در راه توس، حضرت رضا به هنگام نماز ظهر به قریه الحمراء (ده سرخ) می رسد.

ایشان به قصد وضو با دستان مبارک زمین را حفر نموده و در این حال آب زمین جوشیدن می گیرد.

اهالی ده سرخ بر این باورند که آب چشمه امام شفابخش است.

آرامگاه خواجه مراد این بنا در 12 کیلومتری جنوب شرقی مشهد، در دامنه کوه و در کنار چشمه آبی قرار دارد.

بنا شامل تعدادی اتاق، گنبد و دو مناره است.

در داخل اتاق اصلی آینه کاری های زیبایی دیده می شود.

بوستان های شهری و جاذبه های گردشگری برون شهری پارک ملت این پارک در غرب مشهد و در ابتدای بلوار وکیل آباد واقع شده است با وسعت تقریبی 72 هکتار بزرگترین و مهم ترین بوستان در محدوده شهرستان مشهد می باشد.

پارک ملت دارای امکانات بهداشتی، مسجد، شهر بازی، میادین ورزشی، مجتمع فرهنگی - هنری امام رضا، کتابخانه و استخر شنا می باشد.

پارک پردیس قائم این پارک در شمال مشهد واقع گردیده و از جنوب به بلوار صد متری قائم محدود شده است.

مساحت آن 163926 متر مربع می باشد و علاوه بر گونه های گیاهی بسیار، دارای ساختمان موزه ایرانی، مکان بازی های کامپیوتری، آلاچیق، بوفه و آب نمای موزیکال است.

پارک میرزا کوچک خان پارک مزبور در حاشیه خیابان دانش شرقی واقع شده و 32325 متر مربع مساحت دارد.

این مکان از امکاناتی مانند شهربازی، کتابخانه عمومی و میادین ورزش برخوردار است.

پارک امت پارک امت در انتهای 30 متری طلاب با 30300 متر مربع وسعت قرار گرفته است.

این پارک با انواع گونه های گیاهی مزین شده و دارای شهربازی کوچکی می باشد.

باغ ملی این بوستان کوچک در یکی از خیابان های قدیمی مشهد موسوم به ارگ قرار دارد.

گویا در گذشته ارگ شهر در این مکان بوده و آب قنات رکن آباد از همین باغ عبور می کرده است.

این بوستان در سال 1345 توسط حسین ملک به شهرداری مشهد واگذار گردید.

در این باغ علاوه بر گلکاری و گیاهان متنوع، مجموعه ای برای بازی کودکان نیز وجود دارد.

مجموعه فرهنگی تفریحی کوهسنگی کوه سنگی مشهور ترین و زیبا ترین گردشگاه مشهد می باشد که در انتهای خیابان شریعتی مشهد قراردارد.

آب قنات های گناباد به حوض بزرگ کوهسنگی می رسد و گلکاری ها و درختکاری های کوه سنگی، بر زیبایی آن افزوده است.

همچنین قرار است در آینده موزه خراسان بزرگ در این مکان احداث گردد.

بازار هنر از دیگر جلوه های این مجموعه است.

وکیل آباد یکی دیگر از تفرجگاه های قدیمی شهر مشهد منطقه ای به نام وکیل آباد است که در گذشته از املاک حاج حسین ملک بوده است.

از مهم ترین ویژگی های این مکان وجود درختان سر به فلک کشیده چنار و کاج می باشد امروزه با ایجاد معابر و محوطه سازی داخل مجموعه، پیاده روی و نظاره چشم انداز ها، استفاده از فضای مطبوع آن به آسانی صورت می گیرد.

باغ وحش وکیل آباد در جنوب غربی مشهد و همجوار با پارک جنگلی وکیل آباد، باغ وحش وکیل آباد، تنها باغ وحش مشهد و خراسان رضوی قراردارد.

این باغ وحش دارای حیوانات گوشتخوار و علف خوار، آبزی، خزنده و پرندگان است.

کوهستان پارک شادی این پارک در دامنه تپه های شمال و غرب باغ وکیل آباد واقع شده و در حدود 18 هکتار وسعت دارد.

کوهستان پارک شادی دارای امکانات تفریحی، شهر بازی، اورژانس، بانک، فوریت های پلیسی، غرفه های فروش مواد خوراکی و پارکینگ می باشد.

طرقبه طرقبه یکی دیگر از گردشگاه های بزرگ و طبیعی مشهد است که از غرب به کوه های بینالود و از شمال به کوه تخت رستم محدود می شود.

وجود چشمه سار ها و درختان فراوان آن را از نقاط بسیار خوش آب و هوا و تفریحی مشهد ساخته است.

این منطقه ییلاقی دارای تابستانی با آب و هوای خنک و مطبوع است.

شاندیز این مکان یکی از نواحی ییلاقی مشهد است که در بخش طرقبه و در فاصله 30 کیلومری غرب مشهد قرار دارد.

وجود چشمه سار ها و باغ های فراوان، فضای سرسبز و رودخانه، چشم انداز بی بدیلی به منطقه بخشیده است.

این ناحیه یکی از نواحی عمده تولیدات صنایع دستی و بومی نظیر پوشاک چرمی و پوستی، اشیاء چوبی و انواع بافته های گیاهی می باشد.

شاندیز همچنین دارای رستوران ها، سفره خانه ها و اقامتگاه های تفریحی متعددی است.

جاغرق روستای ییلاقی جاغرق در 21 کیلومتری شمال غربی مشهد و در فاصله 7 کیلومتری جنوب غربی طرقبه واقع شده است.

جاغرق دارای آب و هوای معتدل کوهستانی، باغ های میوه و دره های سرسبز و پر آب می باشد.

این ناحیه اقامتگاه های موقت و رستوران هایی برای استراحت و تفریح گردشگران دارد.

نغندر روستای نغندر از توابع بخش طرقبه و در فاصله ده کیلومتری آن واقع شده است.

این روستای سرسبز و آباد با چشم انداز های طبیعی شگرف در دامنه های شمالی کوه های بینالود قرارگرفته است.

روستای کنگ (ماسوله دوم) روستای کنگ در دامنه کوه های بینالود و در قسمت جنوبی این رشته کوه به فاصله 22 کیلومتری شمال غربی طرقبه واقع شده است.

کنگ با داشتن چشم اندازهای کوهستانی، چشمه سار ها و اشجار گوناگون بر دامنه کوهپایه های زیبا، همواره مورد علاقه کوهنوردان بوده است.

معماری روستای کنگ شباهت بسیاری به معماری ماسوله دارد و تقریبا بام هر خانه به عنوان حیات منزل بالاتر محسوب می شود.

بند گلستان از جمله آثار تاریخی مشهد، سدی قدیمی معروف به بند گلستان است که در 12 کیلومتری غرب مشهد و در حدود 4 کیلومتری طرقبه واقع شده است.

این بند از آثار دوران تیموری می باشد.

از امکانات موجود در بند گلستان می توان به رستوران، قهوه خانه و مجموعه قایقرانی آن اشاره کرد.

بند طرق این سد در 14 کیلومتری جنوب شرقی مشهد بر روی رودخانه طرق و در نزدیکی بند قدیمی قرار دارد.

سد طرق از نوع بتنی با دو قوس متقارن متشکل از 22 بلوک به عرض 14 متر است.

بنای اولیه این بند متعلق به دوره تیموری است.

رودخانه و دره کشف رود طول این رودخانه که در دره کشف رود جریان دارد حدود 290 کیلومتر است.

این رودخانه از کوه های هزار مسجد و بینالود سرچشمه می گیرد و پس از طی مسافتی در پل خاتون سرخس به هریرود می ریزد.

عنبران روستای عنبران در 26 کیلومتری مشهد و به فاصله یک کیلومتری طرقبه واقع شده است.

مناظر سرسبز با علف های خودروی خوشبو باعث شده این روستا ییلاقی را عنبران بنامند.

این روستا دارای واحد های پذیرایی و رستوران های متعدد و اقامتگاه های مناسب برای گردشگران می باشد.

حصار روستای حصار در مسیر مشهد به طرقبه و بعد از بند گلستان واقع شده و دارای باغ های وسیع میوه، آب و هوای مفرح و چشم اندازهای زیبا می باشد.

زشک این روستا در امتداد جنوب شرقی رشته کوه بینالود و در سرچشمه دره شاندیز و در 48 کیلومتری مشهد قرار دارد و به لحاظ مناطق دیدنی و طبیعی یکی از با صفاترین منطق ییلاقی اطراف مشهد است.

آندروخ روستایی خوش آب و هوا از حومه تبادکان که در 33 کیلومتری شمال شرقی مشهد و در مسیر کلات نادری واقع شده است.

این مکان یکی از تفرجگاه ها و پایگاه های ورزشی، ویژه کوهنوردان و صخره نوردان اطراف مشهد است.

دره آندروخ با دیوار های سنگی احاطه شده و دارای غاری با دهانه بزرگ است.

دره آل این دره در نزدیکی روستای آل، در 45 کیلومتری شمال شرقی مشهد و در مسیر جاده کلات واقع شده است.

دره آل، دره ای عریض با جریان آبی است که از کوه های هزار مسجد سرچشمه می گیرد.

دره انجیر یکی از جاذبه های دره آل است که پوشیده از درختان انجیر وحشی می باشد.