دانلود تحقیق تاریخچه معماری در ایران

تاریخچه قزوین
قزوین جزء سرزمین ماد بوده است، از شمال به رود ارس و رشته کوههای البرز و در شرق دشت کویر و از غرب و جنوب به سلسله جبال زاگرس.

در دوران اقتدار مادها، سرزمین قزوین ارتباط مستقیم با همدان داشتند نواحی آن پادشاهی به حساب می آمده، جاده بزرگ شمال شرق از همدان به سوی ری می رفته، جاده دیگری از ری به سمت غرب از قزوین می گذشته.در دوره هخامنشیان ساکنان منطقه نقش مؤثری در نیروی نظامی داشته اند و در زمان اسکندر به شدت در مقابل آن ایستادند.

در دوره اشکانی و ساسانی جزء این حکومت بوده است.

در دوره ساسانی با وجود تسلط کامل حکومت مرکزی در ناحیه دیلم حوادثی بروز می کند تا جایی که بنیان گذار شهر قزوین را در این دوران در عهد شاپور به عنوان دژی جهت مقابله با حملات و سرکشی های دیلمیان یاد کردند.

در سده های اول تاسوم هجری مورد حملات اعراب قرار می گیرد.

از اواخر قرن پنجم تا زمان حمله هلاکو خان به قلاع اسماعیلیه در رودبار و الموت این سرزمین تحت تأثیر مسایل مربوط به حسن صباح و جانشینان او بوده است.

در زمان حکومت ایلخانان با استقرار پایتخت در سلطانیه این منطقه درخشان ترین تاریخ خود را سیر می کند.

و به صورت شبکه راه ها در می آید.

در زمان کوتاهی هم که قزوین پایتخت صفویان بود همچنان از اهمیت زیاد برخور دار بود.

در دوره قاجار هم به لحاظ ارتباط ایران و روسیه اهمیت خود را حفظ کرد.

با آغاز حکومت رضاخان و توجه به رشد تهران از اهمیت افتاد.

در دوران صفویه بازار پر رونق قزوین با دارا بودن کاروانسراهای بزرگ و راستاهای متنوع مرکز مبادله کالاهایی بود که از روسیه و ممالک اروپایی یا از شرق آسیا از طریق جاده ابریشم به اروپا صادر می‌شد.

بعد از انتقال پایتخت به اصفهان این شهر از اهمیت و اعتبار افتاد و به یکی از شهرهای درجه دوم تبدیل شد.

در دوره قاجار با انتقال مرکز سیاسی به تهران، رشد و توسعه شهر ادامه یافت.

انواع کاروانسرا در قزوین
سه نوع کاروانسرا در قزوین وجود دارد:
الف- سراهایی که بازرگانان در آنجا به کار بازرگانی می پردازند.

ب- سراهایی که در گذشته بارانداز و مخصوص کاروانیان و بار فروشان بوده است.

ج- کاروانسراهایی دارای اصطبل و شترخان که به چهار پایان، گاری و درشکه اختصاص داشته است.

لازم به ذکر است کاروانسرای سعد السلطنه ( سرای سعادت) ترکیبی از سه نوع کاروانسرای بالاست.

از سراهای قزوین می توان سرای وزیر، سرای شاه (رضوی)، سرای ضرابخانه، سرای گلشن و سرای شاهرودی را نام برد.

از کاروانسراهای بارانداز، کاروانسرای تقی نظامی، کلانتر و گمرک لازم به ذکر می باشد.

از نمونه کاروانسرای نوع سوم ( شترخان و اصطبل دار) کارواسرای قربان علی غازان، سعد السلطنه در خیابان تهران قدیم را می توان نام برد.

بانی مجموعه سعد السلطنه باقرخان سعد السلطنه پسر دایی میرزا علی اصغر خان، امین السلطان، صدر اعظم ناصری، که از سال 1307 تا 1309 هجری قمری در قزوین حکومت کرده و سپس به مدت یک سال معزول می شود و دوباره از سال 1310 منصوب و تا 1314 باقی ماند.

پس از آن از 1315 تا 1325 حکمران گیلان بوده است.

در این سال به جای شاهزاده جلال الدوله به سمت حکومت زنجان منصوب شده در جمادی الاول همان سال به دستور ملاقلی مجتهد به سختی مجروح و پس از دو روز می میرد.

بانی سرای سعد السلطنه یا سرای سعادت، باقر خان سعد السلطنه اصفهانی است که در اواخر دوره ناصر الدین شاه از سوی میرزا علی اصغر خان اتابک صدر اعظم وقت مسئولیت ساختن راه تهران قزوین را به عهده می گیرد، از آنجا که لیاقت و شایستگی نشان می دهد به حکومت قزوین می رسد.

این حکومت از سال 1310 تا 1314 بوده است.

این سرا را برای اینکه مرکزی باشد که در آن کاروانیان و تجار به داد و ستد بپردازند و در کنار آن به استراحت و رسیدگی چهار پایان مشغول شوند بنا نهاد.

نام آنرا به مناسبت لقب خود سعدیه نام داد.

در کتیبه ای که در گنید اصلی وجود دارد، نوشته ای سال اتمام بنا را 1312 عنوان می نماید.

در کتیبه ی دیگری نوشته ای به این مضمون آمده است: « خدایگان سعد السلطنه عادل بنا نهاد به قزوین سرای سعدیه را » طرح این بنا در سال 1310 ریخته شد، چون سعد السلطنه اصفهانی بود دو معمار قزوینی و دو معمار اصفهانی برکار نهاد.

تاریخچه مجموعه دو قول در مورد احداث بنا وجود دارد، اول اینکه محل کنونی سرای مذکور خانه های مسکونی بوده سعد السلطنه خانه ها راخریده و خراب کرده و سرا را ساخته است.

در حال حاضر نود فقره از اسناد منازل وجود دارد.

قول دوم اینکه در محدوده ای که در چهار چوب خیابان امام خمینی، پیغمبریه کوچه پنجه علی ( امامزاده اسمعیل) و میدان مال فروش ها قرار دارد، باغ معروف سعادت آباد قرار داشته که شاه طهماسب اول و جانشینان او کاخهای رفیعی در آن احداث کردند.

یکی از قصور مجلل و با شکوه پادشاهان صفوی بوده که پس از انقراض آن دودمان روبه ویرانی رفته، سرانجام اراضی آن جایگاه خاکروبه و محل کثافت و اراذل و اوباش بوده است که سعد السلطنه خاکروبه ها و کثافات را به حکموارچی ها فروخت که مصرف کود سبزیکاری برسانند و طرح سرا را آنجا ریخت.

بررسی کالبد و کاربری فضاهای مجموعه در گذشته ( کتاب مینو در، محمد علی گلریز، 1335) ساختمان مزبور عبارتست از حجرات متعدد و حیاط های بزرگی که حجرات یک اشکوبه و کرسی بلند در اطراف حیاط ها ساخته شده اند و در ورود آن از طرف شمال و کنار خیابان امام خمینی می باشد.

حیاط دیگر در سمت غرب این حیاط به آن اتصال دارد، که دارای دو حجره و دو انبار بسیار بزرگ است و در آن از جانب غرب به بازارچه سعدیه باز می شود.

حیاط دیگری در طرف شرق به حیاط بزرگ متصل است دارای دو باب حجره در حیاط و یک گرمابه و دو حجره در دالان، در آن از جانب شمال به خیابان امام خمینی باز می شود.

از حیاط بزرگ به طرف جنوب داخل محوطه وسیعی می شویم، که سقف آن با طاقهای آجری پوشیده شده است.

و حجرات متعددی دارد اما چون روشنایی آن کافی نیست جز چند حجره بقیه محوطه و حجره های آنرا به جای انبار به کار می برند.

در انتهای جنوبی این محوطه حیاط کوچکی است که چند حجره دارد و همواره دست بازرگانان ارمنی بوده است.

پهلوی در این حیاط در دیگری در سمت مغرب است که به حیاط بار انداز می رود.

این حیاط زمین مسطحی است دارای آب انبار و حوض که در جنوب آن شتر خان وسیعی بوده ودر بزرگ ورودی آن در مغرب قرار دارد و به بازاچه سعدیه روبروی دیوارشمالی مسجد شاه باز می شود.

و حالیه محل کارخانه خشکبار معتمدی است که کشمش را برای صادرات کالینونیزه و آماده می نماید.

یک آسیای نجاری نیز در آنجا مشغول است.

در مغرب محوطه سر پوشیده دالان درازی موسوم به قیصریه است که با در بزرگی به بازارچه سعدیه اتصال دارد و شمال و جنوب آن سراسر حجرات تجاری است که فعلاً بعضی از حجرات آن بسته و بقیه دست مستأجرینی است که آنرا انبار خود قرار داده اند.

بازارچه سعد السلطنه به کاروانسرای سابق الذکر اتصال داردکه از خیابان پهلوی شروع می شود.

بطور منحنی تا دیوار شمالی مسجد شاه ادامه می یابد.

و دوروبر آن دکاکین بسیار دایر است که بعضی مشغول به کارند و راهی سرپوشیده به حمام شاه و جلو خان مسجد شاه دارد.

( می گویند این حمام مربوط به دورفتحعلی شاه می باشد) نیز سرای وسیع دیگری در مغرب بازارچه و در شمال گرمابه شاه جزو بناهای سعدالسلطنه است که همواره دست بازرگانان ارمنی بوده است.

سالیان دراز هم تجارتخانه تومانیاس معروف بوده است.

اکنون در این کاروانسرا یک کارخانه آرد دایر می باشد قسمتی نیز بارفروشی و چوب فروشی می باشد.

این چند سرای تو در تو که شرح داده شد تا جنگ نخستین جهانی مرکز تجارت و فعالیت بازرگانان این شهر بوده است.

بازرگانی رونقی داشت که هیچ سرایی خالی نبود و در بعضی حجره ها دو نفر تجارت می کردند.

خیلی ها شب خواب بودند، از شهرهای دیگر می آمدند و تجارت می کردند.

کالا به قدری زیاد بود که انبارها و حیاط ها، راهروها و جلوی حجره ها عدل های کالا بود، گاهی تراکم آنقدر زیاد بود که رفت و آمد دشوار بوده است.

پس از جنگ اول، نبودن راه جنوب، از طرفی روسیه و نبودن راه تجارت و مرزهایی که که از ضبط دارای تجار ایرانی در روسیه وارد شد، از بها افتادن پول روسیه، عده ای را بی پا نمود و سپاهیان روسیه در ایران پس از شورش اکتبر 1917 در اکثر شهرها تجارتخانه ها را ویران کرده زیان زیادی وارد نمودند.

بعلاوه قانون الحضار تجارن آخرین ضربه ای بود که آنان را از پای درآورد و ایشان را متواری ساخت، هنوز صدمات از بین نرفته بود که جنگ جهانی دوم و اشغال کشور شروع شد.

ورودی ها ورودی اصلی از سمت شمال از خیابان امام خمینی درب چوبی باروکش فلز و یک هشتی زیبا دارای دو حجره و دالانی است که به سوی حیاط اصلی باز می شوند.

در گذشته شیبدار بوده اما در وضعیت فعلی دارای پلکان است.

محل اصلی ورود کاروان و مال التجاره همین در اصلی بوده است.

دو حجره داخل مربوط به سرایدار هاست اما در حال حاضر یکی انبار رو دیگری سفال فروشی می باشد.

ورودی جنوبی کمی پایین تر از ورودی اصلی قرار دارد، کاربندی زیبا و هشتی شکوهمند و درب چوبی دو لنگه با روکش فلزی دارد.

و با شیب ملایمی بازار را به داخل مجموعه کشانده است اکنون تعدادی پله دارد.

ورودی شرقی این ورودی در فاصله کمی از ورودی اصلی ( حدود 40 متر) قرار دارد.

از درب چوبی باروکش فلزی و راهرویی به طول 15 متر تشکیل شده است.

در حجرات خود چایخانه ای جای داده است، سقف آن عرقچینی زیبادارد، در این ورودی با چرخشی 450 واردحیاط می شویم.

ورودی شتر خان ( نفت خانه) این ورودی با درب چوبی دولنگه با روکش فلز و شیب ملایمی ارتباط عنصر دو بازار و زیر و حیاط شتر خان برقرار می نماید.

این ورودی کم استفاده ترین ورودی مجموعه است به دلیل عدم تحرک و فعالیت در حیاط شتر خان و نیمه متروک بودن آن است این ورودی کمترین اهمیت را داراست.

ورودی شرقی، از داخل ورودی، حجرات متعدد با دربهای چوبی حیاط اصلی این حیاط به شکل مستطیل و مساحت تقریبی حدود 1642 متر مربع می باشد.

36 حجره کرسی بلند رادر خود جای داده است.

حجره ها یک اشکوبه و تجاری می باشند.

تعدادی از این حجرات شامل فرش فروشی، عمده فروشی، امانت فروشی و تعدادی کارگا کوچک است.

اکثر این حجرات در حال حاضر به صورت انبار بازار ی ها و مغازه داران خیابان های اطراف می باشد.

حیاط سعد السلطنه: سمت شرقی حیاط اصلی قرار دارد که با دالانی به یکدیگر متصل می باشند، مساحت تقریبی آن حدود m2 618، سه طرف حیاط 22 حجره کرسی بلند یک اشکوبه در سمت غرب 6 حجره است که بین حیاط اصلی و این حیاط قرار گرفته است که از دو طرف درب ونور گیری دارند.

تعدادی کارگاه کوچک وبزرگ سمت مشرق با راه روی نسبتاً طولانی به حیاط متصلند.

کاربری آنها، جوراب بافی، شیرینی پزی و پارچه بافی و انبار می باشد.

در جنوب شرقی حمامی وجود دارد که از سطح تراز زمین پایین تر می باشد.

در سمت جنوب غربی راهروی ارتباطی با حیاط سرویس وجود دارد.

حیاط سعد السلطنه، بخش ارتباط دهنده جنوبی به قسمت سرویس ها حیاط نگار السلطنه در سمت غرب حیاط اصلی در مجاورت بازار سعد السلطنه با مساحت 243 متر مربع قرار گرفته است.

چنر انبار بزرگ و یک کارخانه آرد نیمه تعطیل دارد، کارخانه کشش خشک کنی یک فرد ارمنی بوسیله مالک فعلی خریداری و تغییر کاربری داده شده است.

( کارخانه آرد) حیاط قهرمانی حیاط قهرمانی مساحتی دارای حدود m2 715 نعداد 16 حجره کوچک و بزرگ هم سطح زمین در آن واقع است.

اکثرا حجره ها کاربری هایی چون نجاری و رنگرزی و سایر صنایع وابسته به چوب دارند.

دالان ورودی این حیاط از سمت جنوب شرقی بازارچه به طول m 5/19 می باشد.

حمام: درسمت جنوب شرقی حیاط سعد السلطنه قرار دارد .

سطح آن پایین تر از حیاط می باشد.

دو ورودی دارد یکی جنوب شرقی و یکی شمال شرقی که در راهروی ورودی شمال شرقی قرار گرفته است.

توسط دالان طویلی که از زیر حجرات شرق حیاط می گذرد به حیاط می رسد.

برای رفع نیاز بازرگانان و تجاری که در مجموعه رفت و آمد خرید و فروش میکنند این حمام عمل می نماید.

در حال حاضر از رونق آن کاسته شده است.

آب انبار: این آب انبار در ضلع جنوب حیاط سعد السلطنه در زیر حجرات این قسمت قرار دارد که از آب قنات شاهی برای پر کردن آن استفاده می شده است.

درب راه شیر این آب انبار در کنار درب جنوب شرقی حمام سعد السلطنه است.

امروزه مخزن و پاشینه این آب انبار به قصای حمام الحاق شده است.

حیاط سعد السلطنه، بخش شرقی حیاط های سرویس: یکی ا زاین حیاط ها در جنوب غربی حیاط سعد السلطنه و دیگری در انتهای بازارچه در کنار حیاط قهرمانی می باشد.

که در هر کدام تعدادی توالت است.

حیاط اول تغییر نکرده است ولی حیاط دوم کاربری خود را از دست داده است.

(انبار و تابلو سازی) در اینجا ذکر نکته ای لازم می باشد که کاروانسرا ها در عهد قدیم فاقد آبریز بودنده اند ولی در عصر قاجاریه از نظر حفظ بهداشت کاروانسرا مجهز به تعدای آبریز شده که با کانالی به دهانه چاه راه داشتند ( کتاب یادی از کاروانسرا ها، رباط ها و کاروانها در ایران، محمد تقی احسانی) حیاط شتر خان: ( نفت خانه) در جنوب غربی مجموعه قرار دارد که حیاط وسیعی به مساحت m2 1112 می باشد.

توسط راهرویی به طول 25 متر به بازار سعدیه می رسد.

حیاط گنجایش 50 شتر داشته است.

قسمتی از سر پوشیده وسیعی که در ضلع جنوب حیاط بوده در گذشته کارخانه کشمش بوده است بعداً به کارخانه آرد تبدیل و الان متروک شده است.

در ضلع شرقی تعدادی حجره نیمه مخروبه قرار دارد.

ضلع شمالی نیز دارای تعدادی حجره است که افروزه کاربری انباری دارند.

حیاط شتر خان که اکنون به صورت نیمه متروک در آمده است.

در ضلع شمال غربی کارگاه جوشکاری و صنایع برق می باشد.

لفظ نفت خانه برای این اطلاق می شود که سالهای قبل این حیاط مکانی بوده برای نفت فروشان که ظروف بزرگی را پر از نفت کرده به چهار پا می بستند و به شهر می فرستادند.

بازارچه سعد السلطنه: 3 راسته عمود بر هم دارد یکی در راستای شمال جنوب در ارتباط با حیاط اصلی، دیگری در همان راستا با خیابان امام و سومی در راستای شرق غرب وپل ارتباطی بین دو قسمت قبل می باشد.

اکنون اکثراً کارگاه نجاری و انبار شده است.

محل برخورد راسته اول و سوم هشتی زیبایی است که دارای سقف با گنبد دو پوسته یا کاشیکاری و کار بندی می باشد ( تاریخ اتمام 1312 در کتیبه) در چهار طرف گنبد اصلی چهار سقف عرقچینی مانند در سمت ورودی از حیاط اصلی یک سقف عرقچینی دیگر طول راسته سوم تا چهارم سوق اصلی 57 متر، ادامه آن پس از چهار سوق تا انتها 5/19 متر است.

حیاط اصلی مجموعه سعد السلطنه، بخشی از حجرات که بصورت انبار درآمده است.

ملحقات: در سال 1312 ( پایان ساخت بنا) در بخش شمال غربی حیاط اصلی در مجاورت خیابان امام بر روی حجرات آن قسمت از حیاط به سفارش بانک شاهی احداث شده است.

طرح و تکنیک این قسمت متفاوت با سایر مجموعه است به نظر می رسد ابتدا به صورت جداگانه در سالهای بعد اضافه شده است در صورتیکه تاریخ شروع و اتمام آن سال 1312 می باشد.

این بنا ابتدا متعلق به بانک شاهی بوده در طول جنگ جهانی اول محل سکونت پزشکان روس و در فاصله دو جنگ دفتر تجاری روسها بوده است.

در حال حاضر به عنوان رستوران استفاده می شود.

بازارچه سعدیه، مجموعه سعد السلطنه شیوه معماری اصفهانی: مقایسه خصوصیات کارونسرای سعد السلطنه با خصوصیات کلی شیوه اصفهانی: الف- سادگی: با یک نگاه به پلان، نما و مقاطع مجموعه بخوبی دریافت می شود که معمار از هر گونه پیچ و خم نا معقول و اضافه و خاص جلوگیری کرده است.

در نتیجه حیاط ها مربع و مستطیل، حجرات و فضاهایی با همان شرایط در راستای ساده تر شدن و سهل الاجرا بودن و خوانا بودن مجموعه است.

که تمامی شرایط در نماها نیز از خلوص واقعی برخوردار است.

ما در این مجموعه شاهد خطوط عمودی و افقی و 450 ، با ترکیبی زیبا می باشیم.

بخش شمالی و غربی حیاط اصلی مجموعه سعد السلطنه، در طبقه دوم رستوران جدید التأسیس قرار دارد.

ب- استفاده از آمودها به شرح زیر: گره سازی: در نمای تعدادی از حجرات حیاط اصلی وحیاط سعد السلطنه و به حد وفور در چهار سوق های مجموعه از جمله چهار سوق اصلی و چهار سوق بازارچه یافت می شود.

معرق کاری: بسیار به وفور بکار گرفته شده ، خصوصیت آن رنگ زرد است که از مشخصات کاشیکاری دوره قاجارمی باشد.

بازارچه سعد السلطنه‏، راسته اصلی ( شمالی، جنوبی) ج- انواع و اقسام پوشش های طاقی و تخت از جمله سیستم طاقی چهار بخش و انواع کاربندی های قالب شاقولی و قالب سرسخت؛ د- قابسازی و پوشش گنبد: در جای خالی مجموعه خصوصاً در محدوده بازارچه سعد السلطنه و ورودیهای مجموعه و چهار سوق ها یافت می شود.

هـ – بر افتادن استفاده از ملات قیر و چارو: استفاده از ملات کم مقاومت گچ برای چسباندن گره سازی ها بخوبی در تمامی بنا درک می شود و ریخته شدن گره سازی ها در بسیاری از حجرات حیاط سعد السلطنه حاکی از این امر است.

آرایگان معماری: آرایگان را به غلط تزئینات می گویند: کاربندی کاشیکاری آجر کاری درب و پنجره حیاط سعد السلطنه و بخش ارتباطی آن با حیاط اصلی 1- کار بندی از روح و فکر ایرانی گرفته شده است و ماهیتی استوار از فرهنگ معماری سنتی ایرا ن است.

از نقش های عمده آن: الف- مردم وارکردن فضاهای داخلی و ایجاد تناسبات انسانی ب- فراهم اوردن امکان اجرای طرح های استاندارد و هندسی و سه بعدی، پیش فکر شده در دهانه و ابعاد متفاوت فضا ج- ایجادروکش یا آمود مناسب برای پوشش اصلی د- عایق کردن فضای داخلی از نقطه نظر حرارتی هـ – تنظیم نور وصدا و- تبدیل خطوط عمودی به خطوط منحنی شکل و چشم انداز در کاروانسرای سعدالسلطنه از کاربندی به حد وفور استفاده شده، مکان و نوع هر یک را متعاقباً می شماریم: هشتی اصلی بازار، تقاطع راسته شرقی بازار و بخش جنوبی حیاط اصلی رسمی 24 ضلعی در زمینه ونیم هشت در ورودی اصلی رسمی نیمکار 16 ضلعی دو پا قالب شاقولی به صورت تیپ در طاق نماهای حجرات حیاط اصلی رسمی 24 ضلعی در زمینه مربع و در قسمتی از دالان ورودی شرقی مجموعه رسمی 20 ضلعی در زمینه گوشه پخ در قسمتی از دالان ورودی شرقی رسمی نیمکار 20 ضلعی دوپا قالب شاقولی در طاق نمای حجرات حیاط سعد السلطنه رسمی 16 ضلعی در قسمتی از سقف چهار سوق رسمی 10 ضلعی در قسمتی از سقف چهار سوق اصلی رسمی 24 ضلعی در زمینه هشت در چهار سوق بازارچه رسمی 16 ضلعی دو پا قالب شاقولی در مجاورت چهار سوق اصلی کوته بندی زیر سقف در قسمتی از سقف ورودی ازشمال بازارچه سعدالسلطنه کوته بندی در زمینه طولانی در قسمتی از دالان ورودی شرقی مجموعه راسته فرعی بازارچه سعد السلطنه کاشیکاری پس از استقلال ایرانیان حکومت سلجوقی دوباره به حکومت رسید.

هنر کاشیکاری و سفالگری بخصوص در ری و کاشان رواج یافت در زمان صفویه کاشیکاری معرق هفت رنگ پیشرفته شده و در دوره قاجاردر رنگ آ‎میزی آن تحول ایجاد شده به خصوص در بکارگیری رنگ زرد مایل به قرمز.

کاشی معرق را در طاقنمای تعدادی از حجرات حیاط اصلی که با استفاده از ملات گچ بجای قیر و چارو استفاده شده می بینیم، که بعلت عدم چسبندگی در بسیاری از نقاط ریخته است.

آجر کاری الف- آجر کاری کلاغ پر: در بازارچه سعد السلطنه و تعدادی از دیگر نقاط مجموعه ب- در تمامی عرقچین ها: یک مجموعه آجر به عنوان پوشش و تزئین سقف در زیر ج- در طاق نماها: در طاق نمای حجرات حیاط ها در تکمیل کاربندی درب و پنجره ها درب های ارسی در حجرات بازارچه درب های چوبی با روکش فلز در ورودی اصلی و دربهای حجرات در مجموعه، همه از آرایگان معماری است.

عوامل مخرب و چگونگی تخریب بنا: عوامل طبیعی: عواملی همچون آب، باد، باران، زمین لرزه باعث فرسودگی و پوسیدگی کلاف های چوبی و ریخته شدن تزئینات دیوارها و سقف ها و درب و پنجره های قدیم است.

عوامل سیاسی و اقتصادی: متروک ماندن قسمتی از بنا و عدم استفاده و نداشتن بازده به علت تغییرات وضعیت سیاسی و حکومتی ( قصاص شتر خان و تعدادی از جزء قصاهای دیگر و تبدیل آنها به انبار)، نیز وارد آمدن بار اضافی بیش از حد به بنا و دیوارها و سقف در اثر انبار کالاها و عدم مرمت و رسیدگی به صدمات.

عوامل انسانی: تبدیل حجرات به کارگاههای تولیدی و استفاده از ماشین آلات صنعتی که تکان های شدید و ارتعاشات آنها سبب ایجاد خرابی دردیوارها و سقف شده است.

تخریب دیوارها برای نصب کولر وبخاری، ورود کامیون و اتومبیل به داخل مجموعه باعث از بین رفتن کالبد و کفسازی ها و آسیب دیدگی کناره دیوارها، دروازه ها و کنج ها در اثر برخورد با اتومبیل.

دخالت نابجای صاحبان حجرات و دکان ها: نصب ستون های فلزی به جای دیوارهای حمال قطور اضافه کردن نیم طبقه با خراب کردن صاقی گنبد.

اضافه کردن انبار و قصاهایی که باعث به هم خوردن طاق و تویزه ها شده است و در پشت بام سبب ایجاد نا همواری و ناهمگنی شده است و مسیر آب برف و باران را سد نموده است.

تصرف محوطه برف اندازها برای ایجاد انبار ساختن توالت و گاهی حمام در بعضی از حجرات اصول معماری مردم واری: عدم وجود ارتفاع زیاد در اکثر قصاها و نیز عدم استفاده از آمودهای مختلف که باعث ایجاد شکوه وعظمت گردد.

پرهیز از بیهودگی: این اصل در معماری پیش از ظهور اسلام بوده و پس از آن نیز مورد تأیید می باشد، عناصر معماری فقط در جایی که نیاز است استفاده شده و تزئینات الحاقی در جاهایی که نیاز نیست استفاده نشده است.

بعنوان مثال گره بندی و کاربندی در چهار سوق اصلی استفاده شده و در بناهای درجه 2 و 3 رعایت نشده است.

نیارش: که شامل ایستایی بنا و فن ساختمان و مصالح شناسی است استفاده از عنصری به نام پیمون در جهت سهولت انجام کار و جهت دادن به تمامی اندازه ها، تناسبات و ابعاد بنا حاکی از رعایت این اصل می باشد.

خود بسندگی: انتخاب مناسبترین مصالح از نزدیکترین مکان و ارزان ترین بها در نتیجه مصالح با طبیعت اطراف خود ساخت بیشتری دارد و انجام مرمت ساده تر.

ساختن کوره های آجر پزی در نزدیکی قزوین و استفاده از خاک مناسب منطقه برا ی ساخت آجر از مصادیق این اصل معماریست.

درونگرایی: وجود این اصل بدلیل خشکی بادهای مختلف، شن های روان در اکثر مناطق ایران است.( به وجود آوردن بهشتی در دل خاک) در این مجموعه نیز می توان از بیرون بنا وسعت فضاهای داخلی و مطلوبیت حیاط ها و فضاهای دیگر درونی مجموعه را تشخیص داد.

تنها با وارد شدن می توان آسایش و آرامش آنرا درک نمود.

تاریخچه معماریانواع کاروانسرا در قزوینبانی مجموعه سعد السلطنهتاریخچه مجموعهبررسی کالبد و کاربری فضاهای مجموعهورودیهاحیاط هابازارچه سعد السلطنهملحقاتشیوه معماری اصفهانیانواع آرایگان معماریکاشیکاریآجر کاریدرب و پنجرهعوامل مخرب بنااصول معماریمختصری در باره مسجد النبی