فاصله بین بخش داخلی کف پا با زمین، قوس کف پا نام دارد.
کاهش ارتفاع این قوس را صافی کف پا می گویندکه به دنبال آن کف پا در تماس با زمین قرار می گیرد.
صافی کف پا شایع ترین دفورمیته پا است.
در نوزادان و کودکان نوپا این قوس هنوز کامل نشده است و در طی دوران کودکی و بلوغ تکامل می یابد.
ساختارهای آناتومیک پا طوری تنظیم شده اند که به قدر کافی سفت و محکم باشند تا بتوانند وزن بدن را در یک زمان معین تحمل کنند و در عین حال انعطاف پذیر باشند تا با فرورفتگی و برجستگیهای زمین انطباق یابند و عمل جذب ضربه را انجام دهند.
علائم و عوارض:
الف)فقدان قوس طولی کف پا در وضعیت ایستاده
ب)پا درد، زانو درد، التهاب تاندون آشیل و نیام کف پایی
پ)انحراف بیش ازحد پاشنه ازخط مرکزی
ت)ممکن است مشکلاتی مثل هالوکس والگوس، چکشی شدن بند اول انگشتان، پینه، میخچه، درد ساق، درد مچ و دردهای شدید پاشنه را ایجاد کنند.
ث)تحقیقات نشان می دهد که %95 افرادی که نیاز به تعویض کامل مفصل زانو پیدا می کنند و %90 بیمارانی که تحت عمل جراحی تعویض کامل مفصل ران قرار می گیرند دچار صافی کف پا بوده اند.
ج)راستای غلط و نادرست استخوانهای ضعیف و شکننده ی کف پا که به دنبال صافی کف پا ایجاد می شود، ممکن است منجر به دردهای آرتروزی، بی ثباتی لیگامانی و التهاب تاندونی شود.
انواع صافی کف پا:
الف-نوع مادرزادی
ب -نوع اکتسابی
نوع مادرزادی
کودک با صافی پا به دنیا می آید یا هنگام تولد برای آن مستعد است.
این نوع صافی کف پا بدون علامت و انعطاف پذیر است.
منظور از انعطاف پذیر بودن آن است که قوس کف پا تا قبل از اعمال وزن روی پا وجود دارد.
نوع اکتسابی
این نوع با مرور زمان، و نه در هنگام تولد، ایجاد می شود و به عوامل مختلفی چون نوع کفش کودک، وضعیت نشستن و خوابیدن او، جبران ناهنجاریهای موجود در ساق و بالاتر، و گاهی پارگی لیگامان ها و تاندون های پا بستگی دارد.
ممکن است صافی کف پا فرایندی برای جبران سفت بودن تاندون آشیل باشد.
به دنبال سفتی تاندون آشیل پا حالت پلانتار فلکشن پیدا می کند.
حتی میزان کم پلانتار فلکشن هم موجب می شود، پای آن سمت بلند تر از طرف سالم به نظر برسد.
بنابراین بدن سعی می کند این مشکل را با مسطح کردن قوس کف پا جبران کند تا بلندتر به نظر رسیدن پای مبتلا را پوشش دهد.
شایعترین دلیل صافی اکتسابی کف پا اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی به عنوان تاندون اصلی محافظ قوس پا است.
با اعمال مکرر نیرو روی این تاندون، مشکل تشدید می شود.
به موازات رشد جسمی لیگامانها و عضلات ضعیف شده، تمام وظایف مربوط به محافظت از قوس پا را به این تاندون واگذار می کنند.
این تاندون نمی تواند برای مدت طولانی تمام وزن را تحمل کند و به تدریج از پای در می آید و به مسطح شدن قوس منجر می شود.
در چنین مواردی صافی کف پا همراه با دردی است که به پشت مچ منتشر می شود و فرضیه ی اختلال عمل تاندون تیبیال خلفی را تایید می کند.
تشخیص: هر فردی با انجام چند تست ساده می تواند به وضعیت قوس پای خود پی ببرد.
الف - تست تصویر کف پا از استخر که بیرون می آئید، به رد پای خود روی کفپوش نگاه کنید.
یک خط باریک بخش جلوی پا را به پاشنه اتصال می دهد.
اگر کف پا صاف باشد عرض این خط در ناحیه ی وسط پا با جلوی پا برابر است.
اگر قوس پا نرمال باشد، عرض خط در وسط یا تقریبا نصف بخش جلویی است.
اگر ارتفاع قوس زیاد باشد، فقط یک خط باریک بخش جلویی پا را به پاشنه اتصال می دهد.
تصویر هر دو پای فرد باید برابر و یکسان باشد.
ب - بررسی کفش ها: کفش ها را روی یک میز مسطح قرار دهید و از پشت و در سطح چشمتان به آنها نگاه کنید.
کفشها باید به طور یکنواخت و یکسان ساییده شود.
صافی کف پا موجب می شود که کفش در سمت داخل به خصوص در ناحیه ی پاشنه بیشتر سایش پیدا کند.
همچنین رویه ی کفش در قسمت داخل به سمت کف کفش انحراف پیداکند.
اگر درد منحصر به یک پا است، برای تشخیص صاف بودن کف پا می توانید از دو تست در منزل استفاده کنید: ج- تست نوک انگشتان: در حالی که صاف ایستاده اید نوک انگشتان دستها را روی دیوار مقابل قرار دهید و روی نوک انگشتان یک پای خود بایستید.اگر نتوانید این کار را انجام دهید احتمالا کف همان پا صاف می باشد.
د- تست تعداد انگشتان: طوری بایستید که پشت شما به آینه باشد.
به طور نرمال از پشت فقط باید انگشت چهارم و گاهی سوم دیده شود.
اگر همراه با صافی پا درد هم وجود داشته باشد یا با ایستادن روی انگشتان هم قوسی دیده نشود، عکس رادیوگرافی جهت تشخیص علت ضروری است.
درمان غیر جراحی: سوال مهم این است که آیا صافی کف پا را باید درمان نمود یا خیر؟
صاف به نظر رسیدن پای کودک توجه بسیاری ازوالدین را جلب می کند.
در بیشتر موارد پا کاملا نرمال است.
به طور طبیعی یک بالشتک چربی در کف پای نوزادان وجود دارد که باعث می شود پا صاف به نظر برسد.
به همین دلیل بعضی ازمتخصصان معتقدند که کف پای صاف تاسن بلوغ طبیعی است.
اگر صافی کف پا مشکل ساز باشد معمولا تا 6 تا 12 سالگی دردناک نمی شود که البته این سن برای درمان غیر جراحی خیلی دیر است.
درمان غیر جراحی نوع مادرزادی: اگر نوع انعطاف پذیر به موقع تشخیص داده شود با شیوه های غیر جراحی به راحتی درمان می شود، اگر چه این نوع صافی کف پا بدون علامت است.
درمان کودک با انواع کفی، کفش یا بریس آغاز می شود.
دلیل شروع درمان این است که استخوانهای کودکان نرم و درحال رشد هستند و احتمال انحراف استخوانها وجود دارد.
همچنین لیگامانهای نگهدارنده ی استخوانها انعطاف پذیر هستند.
اگر هیچ وسیله یی پا را در وضعیت صحیح نگه ندارد، ممکن است استخوانها به صورت غیرطبیعی رشد کنند و منجر به مشکلاتی در آینده شوند.
درمان غیر جراحی نوع اکتسابی: نوع اکتسابی صافی کف پا ماهیتی کاملا متفاوت دارد و بهترین راه درمان آن پیشگیری از آن است.
کفش کودک باید فیت و ساخت مناسبی داشته باشد.
درمان بر اساس مشکلی که در حال حاضر وجود دارد انجام می گیرد.
اگر علت سفتی، تاندون آشیل باشد، برای بیمار ترکیبی از تمرینات کششی و فیزیوتراپی تجویز می شود.
اگر اختلال عمل تاندون تیبیال خلفی، دلیل صافی کف پا باشد درمان شامل استراحت، بی حرکتی و داروهای ضد التهابی می باشد.
اگر صافی کف پا شدید باشد، ممکن است درمانگر از گچ گیری پا استفاده کند تا وقتی که تاندون خود را ترمیم نماید.
چون اختلال عملکرد تاندون تیبیال پیشرونده است و به مرور زمان بدتر می شود، توجه زود هنگام به آن ضروری است، چه در غیر این صورت در مراحل پیشرفته درمان با شکست مواجه می شود.
این مطلب که توسط خانم مریم علم پور نوشته شده در هفته نامه پزشکی امروز به چاپ رسیده است.
درمان : قبل از هر چیز با استفاده از کفی های طبی مخالفم و استفاده از آنها را به هیچ عنوان توصیه نمی کنم در مر حله اول راه رفتن روی یک خط صاف در حالی که پنجه های پا رو به بیرون نباشد وکاملا" مستقیم را توصیه می کنم .
دوم ماساژ کف پا با استفاده از یک بطری می توانید کف پا را ماساژ دهید بدین شکل که بطری را روی زمین قرار داده کف پا را روی آن قرار دهید و بآرامی به جلو و عقب حرکت دهید .
این حرکت پا را برای برگشتن به وضعیت صحیح کمک می کند .با استفاده از یک حوله هم می توانید با کمک دو دست کف پا را ماساژ دهید .
با استفاده از همین حوله می توانید حرکت تقویتی برای عضلات کف پا را مانند شکل انجام دهید .
حرکت بعد بلند شدن روی پنجه پا هاست .
در حالی که دست ها را برای حفظ تعادل به دیوار زده اید پاها را به انداز ه عرض شانه ها باز کرده در وضعیت صحیح پنجه ها کمی به داخل روی پنجه ها بلند شوید .
این حرکت را چندین بار در هر نوبت وچند نوبت در روز انجام دهید .
حرکت فوق هم برای تقویت عضلات کف پا مناسب است .
استفاده از کفی های طبی زمانی مناسب است که شما بخواهید مسافت های طولانی را راه پیمایی کنید و صافی کف پای شما هم بقدری باشد که پا کاملا" تغییر شکل یافته باشد و شما توان راه رفتن بدون کفی طبی را نداشته باشید در غیر اینصورت استفاده از کفی طبی جز اینکه عضلات نگهدارنده قوس کف پا را ضعیف تر کنند کاری انجام نخواهند داد .
همانطور که قبلا" ذکر شد عضله سوم نازک نئی و عضلات کف پایی نگهدارنده قوس کف پا هستند و استفاده از کفی و دمپایی طبی باعث حذف عضله از کارآن است و عدم بکار گیری عضله باعث آتروفی یا به عبارتی کوچک و ضعیف شدن عضله می شود .
شما می توانید حین انجام تمرینات از دمپایی طبی استفاده کنید و در بقیه موارد با راه رفتن صحیح به رفع مشکل خود بپردازید .
بعضی از پزشکان گاها" مشتاق دیدار مجدد شما هستند .