دانلود تحقیق یخ زدگی و محافظت درختان مرکبات در مقابل آن

وقتی در مورد مرکبات صحبت می کنیم زیبایی و نعمت در ذهن ما پدیدار می شود .

زیبایی مرکبات واضح و روشن است چون دارای درخشش ، برگ های دائما سبز، رایحه گل بهاری و میوه های رنگین مبهوت کننده می باشد .

بخشش آن نیز قابل توصیف است .

چون درخت های مرکبات به طور خیره کننده ای بهره وری دارند .

با همه توصیف ها نیز همانند تمامی محصولات باغبانی دیگر نیاز به مراقبت وتوجه بسیار دارند .

توجه به نیازها و مراقبت مرکبات نسبت به بسیاری از خطرات محیطی از قبیل آفات ، بیماری ها ، سرمازدگی و..

نیاز به دانش و تجربه فراوان دارد .

در این تحقیق بر ذکر یکی از مهمترین خطراتی که هر ساله مرکبات را تهدید می کند و به آن صدمه وارد می آورد می پردازیم .

خطراتی که در سال گذشته به مرکبات کشور خسارات جبران ناپذیری وارد کرد چیزی جز سرما و یخبندان بی سابقه در کشور نبود که به باغداران کشور بخصوص در نواحی شمالی خسارت وارد آورد .

دماهای پایین زمستان در بعضی از مناطق مرکبات خیز کشور به میوه ، شاخه و برگ درختان صدمه وارد کرد .

عدم محافظت درختان مرکبات در مقابل سرما از سوی باغداران این خسارت را تشدید کرد در حالی که مهندسان کشاورزی و باغبانی می توانستند با اطلاع رسانی و ترویج راهکارهای محافظتی این خسارت را مرتفع تر نمایند اما این کار صورت نگرفت .

حال د راین تحقیق با مطالعه ای مختصر یخبندان و راههای محافظت از آن می پردازیم .

انواع یخبندان
صدمه ناشی از دماهای زیر نقطه انجماد یخ زدگی یا انجماد نامیده می شود .

گیاهان بوسیله دماهای بالای یخبندان نیز صدمه می بینند که صدمات ناشی از دماهای پایین سرمازدگی نامیده می شود .

در این تحقیق به انجماد اشاره می شود .

دونوع یخ زدگی وجود دارد ، یخ زدگی تشعشعی و یخ زدگی پهن رفت .

در شب های سرد وقتی که هوا صاف و خشک است به علت این که گرما از سطح زمین به اتمسفر منعکس میشود و یا هدر می رود یخ زدگی تشعشعی اتفاق می افتد .

خاک ساختمان ها ، گیاهان و اجسام دیگر در سطح زمین از طریق جذب گرما در طول روز به عنوان مخزن گرما عمل می کنند وقتی که گرمای کافی این ذخایر به دماهای پایین تر در سطح یا زیردماهای بحرانی از دست رود گیاهان صدمه می بینند .

معمولا در یخبندان های تشعشعی به ندرت هوا به مدت چند ساعت به زیر صفر نزول می کند ومعمولا تلاش برای حفاظت درختان از این یخبندان با موفقیت همراه است .

یخ بندان پهن رفت زمانی رخ می دهد که یک توده هوای سرد یا یک توده هوای گرم در سطح زمین جایگزین شود.

این جابجایی می تواند به وسیله وارونگی دما ، وقتی که یک لایه هوای گرم در سقف پایین ایجاد می شود و هوای سرد نزدیک سطح زمین به دام می افتد رو می دهد و یا وقتی که توده هوای سرد قطبی در این منطقه جایگزین هوای نسبتا گرم منطقه می شود با ایجاد دماهای زیر صفر برای مدت طولانی تری انجام می شوند و بسیاری از این سرماهای پهن رفت به دنبال خود یخبندان تشعشعی دارند و معمولا تلاش برای حفاظت درختان از خطرات این ها چندان موفقیت آمیز نیست.

علایم صدمات یخ زدگی
یخ زدگی از طریق ایجاد کریستال های یخ در سلول گیاهان به آن ها آسیب می رساند که این عمل باعث غیرقابل دسترس بودن آب به بافت های گیاهی و قطع جریان سیال در گیاه می شود.

برگ ها یا شاخه های صدمه دیده از یخ زدگی به صورت آب گزیده و پلاسیده ظاهر می شوند و به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه تبدیل می شوند .

درختان پیوند خورده و جوان حساس و محافظت نشده ممکن است در اثر یخ زدگی از بین بروند اما درختان بالغ به ندرت از بین می روند و در مناطق با زمستان های سرد بندرت درخت خیلی حساس به یخ زدگی به سن بلوغ رسیده و زنده می مانند و قبل از ان به وسیله یخ زدگی از بین می روند .

میوه های مرکبات نیز به وسیله یخ زدگی آسیب می بینند .

در مدت چند ساعت بعد از یخ زدگی آبدانک های داخل میوه از هم گسیخته شده و کریستال های یخ در داخل ان ها تشکیل می شود و این نتایح از دست رفتگی آب منجر به خشک شدن میوه می گردد .

میوه های صدمه دیده از یخ زدگی بایستی بلافاصله مصرف شوند .

زیرا بافت آن ها به سرعت ازهم پاشیده شده و در معرض پوسیدگی های قارچی و باکتریایی قرار م یگیرند .

زوال میوه های صدمه دیده از یخ زدگی بسته به شرایط انباری ، دما و عوامل محیطی دیگر درطول چند روز تا 2 هفته اتفاق می افتد .

به طور خلاصه میزان خسارت ناشی از یخ زدگی به چندین عامل بستگی دارد برخی از آن ها عبارتند از :
- دمای یخبندان
- مدت دماهای حداقل
- وضعیت مقاوم شده یا شرایط درخت قبل از انجماد(دمای انجماد درخت مقاوم شده مرکبات 6-5 درجه فارنهایت کمتر از گیاه غیرمقاوم شده است )
- مرطوب یا خشک بودن گیاه (دماهای کشنده برای گیاه خشک مرکبات 2-4 درجه فارنهایت کمتر است )
- سن گیاه 0قدرت تحمل سرما یک گیاه جوان کمتر از گیاه بالغ است )
- وضعیت سلامتی گیاه
- میزان محصولات درخت (درختان با محصول خوب مقاومت کمتری ازدرختان بدون میوه دارند )
- ابری بودن هوا و میزان باد (به علت تشعشع در شب های صاف و بدون ابر و باد میزان دمای برگ ها 4-3 درجه فارنهایت از دمای هوای اطراف خنک تر است )
حساسیت نسبی به یخ زدگی برخی از درختان مرکبات در جدول زیر آمده است .

دماهای بحرانی به وسیله مدت سرما و رطوبت نسبی تحت تاثیرقرار می گیرند .

میوه ها در مناطق خشک تر و مدت های کوتاه دما می توانند به دماهای پایین مقاومت کنند در جدول زیر دماهای بحرانی و صدمات یخ زدگی میوه های برخی گونه های مرکبات آمده است .

محافظت درختان میوه در مقابل سرما و یخ زدگی : برای محافظت درختان از خطرات یخ زدگی راهکارهای بلند مدت و کوتاه مدت وجود دارد از روشهای بلند مدت وقبل از رسیدن یخبندان و یخ زدگی می توان با انتخاب محل کاشت انتخاب پایه و پیوند و سازگار کردن درختان به سرما خطرات یخ زدگی را کاهش داد .

اما وقتی که یخ زدگی حتمی وقریب الوقوع است بایستی با روش های کوتاه مدت مانند پوشاندن درختان ، مهیا کردن گرمای اضافی ، حفظ رطوبت خاک و اسپری کردن تاج درختان با آب ( آبیاری بارانی ) صدمات ناشی از یخ زدگی را کاهش داد .

محل کاشت درختان کاشت شده در مناطق بازو آن هایی که در معرض بادهای سرد غالب کاشت شوند با احتمال خیلی زیاد از صدمات یخ زدگی رنج می برند .

بنابراین از کاشت درختان حساس به یخ زدگی رنج می برند .

بنابراین از کاشت درختان حساس به یخ زدگی در سطوح پایین دست باغ و باغچه بایستی اجتناب شود .

زیرا هوای سرد تمایل جریان به سمت پایین را دارد .

ممکن است درختان کاشته شده در کنار دیوارهای ساختمان به خصوص در قسمت های جنوب غربی به علت جذب و حفظ گرمای انعکاس یافته در طول روز در طول دوره های یخ زدگی کمتر آسیب ببینند .

کاشت درختان در شیب های ملایم باعث می شود که هوای سرد در بین درختان تجمع پیدا نکند .

بادهای سرد رشد مرکبات را متوقف می سازد و در گلدهی وتشکیل میوه اثر می گذارند .بنابراین باید در محل کاشت درختان و ایجاد باغ توجه بسیار داشت .

انتخاب واریته همه ارقام مرکبات در مقاومت به سرما یکسان نیستند.

پونسیروس یک درخت زینتی و خزاندار است که می تواند تا 5 درجه فارنهایت (15-0 درجه سانتیگراد) مقاومت کند .

کامکوات ها نیز مانند نارنگی انشو به سرما مقاوم هستند .

نارنج ، نارنگی ها ، تانجلو؛ پرتقال و پرتقال نافدار و درختان گریپ فروت تا انازه ای به سرما مقاوم هستند و ممکن است بدون آسیب های جدی در دماهای 20 درجه فارنهایت (7/6- درجه سانتی گراد) زنده بمانند .

سمون ها ، لایم ها و بالنگ کمترین تحمل به سرما را داشته و ممکن است در دماهای زیر25درجه فارنهایت (9/3-درجه سانتیگراد) آسیب ببینند .

ممکن است با انتخاب واریته های زودرس به طوری که قبل از رسیدن سرما ، برداشت میوه ها انجام گیرد خسارت سرما زدگی را کاهش داد .

برای مثال می توان نارنگی انشو، نارنگی فالگو، پرتقال هاملین، مارس و پرتقال ناف دار فوکرموتو را نام برد .

انتخاب پایه برخی از پایه های مرکبات سبب افزایش مقاومت درخت به سرمازدگی و یخ زدگی می شوند .

متاسفانه با این حال به ندرت انتخاب پایه صورت می گیرد و بیشتر پایه هایی که برای منطقه سازگار شده اند مورد استفاده قرار می گیرند.

در یخبندان های سال 1343 و بعد از آن در شمال کشور پایه های مقاوم به سرما اثرخوددار در ارقام پیوند شده بر روی خود به وضوح نشان دادند .

پونسیروس کامکوات ، نارنج و نارنگی کلئوپاترا ماندرین به سرما کاملا متحمل هستند .

کارنیروسیترنج و سیترنج c-35 نسبتا متحمل و راف لمون ماکروفیلا و کلامرتیا به سرما تحمل ندارند .

عملیات کشت و کار عملیات کشت و کار مناسب نقش مهمی در کاهش یخ زدگی بازی می کند .

درختان سالم که خوب آبیاری شده در مقابل صدمات یخ زدگی دارند .

هرس کردن ،همچنین استفاده از کودهایی که رشد جدید را تحریک کنند باعث افزایش حساسیت به یخ زدگی می شوند .

بنابراین در مرکبات و درختان نیمه گرمسیری دیگر ، کوددهی و هرس بایستی در بهار و یا اوایل تابستان انجام شود تا این که درختان زمان کافی برای بلوغ شاخه های ایجاد شده قبل از شروع هوای سرد را داشته باشند .

همچنین یک حجم تاج پر به محافظت میوه در شرایط یخ زدگی کمک موثری می کند و باسیتی مصرف کودهای فسفر و پتاس و کاهش مصرف کودهای ازت دار بنیه درختان را قوی نمود .

روش های محافظت از یخ زدگی در کوتاه مدت با پیچیدن تنه و شاخه های درختان جوان حساس به یخ زدگی با استفاده از مواد عایق مانند برگ و لیف خرما ، ساقه ذرت ، مقوا و فایبرگلاس و پوشاندن تنه با خاک می توان از آن ها محافظت کرد که هر کدام از این روش ها مزایا و معایب خاص خودش را دارد .

با این حال بایستی تنه از سطح زمین تا شاخه پوشیده شوند .

بایستی قبل از اولین یخبندان درختان تا سن 4 سال را تا ارتفاع 15 اینچ(1/38) سانتیمتر پوشاند.

به طور میانگین پوشاندن تنه با خاک 15-10 درجه فارنهایت و پوشاندن تنه با مواد دیگر 10-6 درجه فارنهایت آن ها را محافظت می کند .این مواد حداقل بایستی 6 اینچ(24/15سانتیمتر)ضخامت داشته و با خاک به طور کامل مماس باشند .

در طول آب و هوای مرطوب ، پوشش خارجی با یک لایه پلاستیکی به خشک نگه داشتن مواد عایق کمک می کند اما پلاستیک به تنهایی اثر خیلی کمی در جلوگیری از سرمازدگی دارد که البته نحوه بستن درختان با آن نقش مهمی در جلوگیری از صدمات یخ زدگی دارد .

تا حد ممکن زمین اطراف درختان تمیز و عاری از علف های هرز و مالچ باشد خاک لخت و مرطوب گرمای بیشتری از زمین پوشیده با مالچ یا پوشش های دیگر منعکس می کند واین انعکاس به محافظت از یخ زدگی کمک می کند در جاهایی که یخ بندان های شدید قابل پیش بینی است یک لامپ 100 وات در داخل درخت به اندازه کافی انرژی برای کاهش خطر یخ زدگی ساتع می کند .

مطمئن باشید که خاک مرطوب باشد .اگر خاک خوب زهکشی دشه باشد راه اندازی یک سیستم آبیاری بارانی یا فاروئی در طول شب مفید خواهد بود .آب گرما پس داده و این می تواند به محافظت درختان از یخ زدگی کمک کند .

همچنین خاک نم دار بهتر از خاک خشک ، گرما را حفظ می کند و ریشه را محافظت کرده و هوای نزدیک خاک را گرم می سازد .

باغداران تجاری از پنکه های بزرگ یا ماشین های باد برای محافظت درختان مرکبات از یخ زدگی انتقالی حاصل از وارونگی هوا استفاده می کنند .

پنکه ها لایه های هوای سرد و گرم را مخلوط کرده و دما را در سطح باغ بالا می برد .

با این وجود ماشین های باد برای باغ های کوچک یا چند درخت به ندرت عملی هستند .

هرس مرکبات پس از یخ بندان اگر درختان مرکبات از خطرات یخبندان آسیب دیده باشند هرس قسمت های صدمه دیده نبایستی در اوایل بهار انجام شود .

برای دسترسی به اندازه واقعی صدمات ناشی از یخ زدگی چند ماه بایستی منتظر مانده و در ماه های گرم برای درختان اجازه رشد دوباره داده شود .

وقتی که در بهار و اوایل تابستان شاخه های جدید رشد کردند شاخه های از بین رفته ناشی از یخ زدگی به آسانی مشخص شده و می توانند به آسانی و بدون حذف قسمت زنده درخت حذف شوند .

بایستی برای دوباره بدست آوردن حجم تاج کامل هرس سنگین را یک سال به تعویق انداخت .

منابع : ابراهیمی ، ی ،1361.

آنچه یک باغدار مرکبات از نتایج بررسی های انجام شده در شمال ایران باید بداند .

مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی منطقه ساحلی شمال 28ص فتوحی قزوینی ، رضا و جواد فتاحی مقدم 1385.

پرورش مرکبات درایران دانشگر، کیومرث، 1386.

راهنمای کامل پرورش مرکبات ماهنامه زیتون.

شماره 189