بیماری سل گاوی
علائم بالینی :
در برخی از گاوهای مبتلا به سل ارزنی ( با جراحات وسیع در بدن ) شکل ظاهری دام عادی بوده اما لاغری تدریجی ( که البته ربطی به بیماری دیگر نداشته باشد ) جلب نظر می کند . تغییر در اشتها و دمای بدن و همچنین وضعیت موهای پوست ( زبر یا صاف است ) ، آرام شدن تدریجی دام ، درخشانی و شفافیت چشمها از علائم عمومی است که اغلب پس از زایش مشخص تر می شوند . در آلودگی ریوی سرفه مزمن به علت برونکو پنومونی ( سرفه آهسته ، کوتاه ، مرطوب که فشار گلو یا پس از فعالیت ایجاد میشود ) وجود داشته که در هنگام صبح و در هوای سرد بیشتر عارض میشود . در مراحل پیشرفته که بخش زیادی از ریه درگیر است تنگی نفس توام با افزایش تعداد و عمق تنفس وجود دارد . ابتلاء عقده لنفی نای و مدیاستن و بزرگ شدن آنها می تواند به ترتیب موجب دشواری تنفسی و جمع شدن گاز در شکمبه گردد . در بیشتر موارد سل رحمی ناشی از سل عمومی ( ورود میکرب از خون به رحم ) بوده و ممکن است در باروری دام اثرات نامطلوب داشته باشد و یا چنانچه دام بارور گردد چند ماه پس از باروری سقط جنین حادث میشود و اگر چنانچه گوساله بطور عادی بدنیا بیاید پس از مدت کوتاهی بر اثر سل عمومی تلف خواهد میگردد . در گاوهای مبتلا به سل رحمی که بارور نمیشوند ممکن است ترشحات چرکی مزمن(حاوی تعداد زیادی باسیل سل ) از بدن دام ترشح شود که این حالت نسبت به هر گونه اقدام درمانی مقاوم خواهد بود در ورم پستان سلی بافت پستانی سفت و بزرگ شده و این حالت معمولاً از ناحیه بالائی ( بویژه در قطعات عقبی )شروع میشود . همچنین در آغاز شیر از نظر ظاهری تغییری نداشته اما در مراحل بعدی دانه های ریزی در شیر ایجاد که پس از مدتی رسوب میکند و مایع زلال و کهربائی رنگ باقی میماند که پس از مدتی تنها همین مایع بجای شیر از پستان خارج می شود .
علائم کالبد گشائی :
در گاو ، گوسفند و بز جراحات مشخصی قابل مشاهده است . ممکن است گرانولوماس سلی در عقده های لنفاوی بخصوص در عقده های لنفاوی برونشیال و مدیاستینال و سایر اعضاء بدن یافت شود . در ریه ها ممکن است آبسه های ارزنی توسعه یافته و منجر به برونکو پنومونی چرکی شود . رنگ چرک از کرم تا نارنجی بوده و غلظت آن از کرم غلیظ تا پنیر سفت متغیر است همچنین ممکن است ندولهای کوچکی در پرده های جنب و صفاق مشاهده شود .
در تمام جراحات موضعی سلی ایجاد یک کپسول فیبروزی تحریک شده وجود دارد که درجه کپسول دار شدن با میزان رشد جراحت تغییر می کند . موارد عمومی سل با حضور سل ارزنی ( جراحات کوچک ، شفاف و ساچمه مانند ) در بیشتر اعضاء بدن و یا بوسیله جراحات ریوی که بخوبی کپسوله ویا پنیری نشده اند، مشخص می شوند . وجود برونکوپنومونی یاپرخونی در اطراف جراحات ریوی بیشتر مربوط به موارد فعال بیماری است . در موارد تورم پستان سلی یا متریت سلی مترشحه باید به انتشار شدید آلودگی توجه داشت .
جراحات مزمن در بیماری سل بطور مشخص مجزا و ندولار بوده و محتوی ماده غلیظ پنیری برنگ زرد نارنجی می باشند که اغلب آهکی شده و بوسیله یک کپسول ضخیم فیبروزی احاطه شده اند . هرچند که چنین جراحاتی نسبت به جراحات باز به میزان کمتری احتمال آلوده نمودن محیط را دارند اما دامهای مبتلا به چنین جراحاتی از نظر اینکه میتوانند منشا آلودگی باشند ، مهم میباشند .
کنترل بیماری سل:
کنترل بیماری سل در سطح گله بر پایه موارد زیر استوار است :
1.اخراج دامهای آلوده از گله : جهت انجام این کار از تست توبرکولین استفاده می شود که در ایران به روش تست مقایسه ای گاوها را تست سل مینمایند. باید توجه داشت که باید تمام دامهائی که سنشان از 4 ماه میگذرد مورد آزمایش قرار گیرند و آنهائی که واکنش مثبت دارند به کشتارگاه اعزام گردند.