دانلود تحقیق صنعت چاپ

صنعت چاپ
تاریخچه و روش‌ها :

________________________________________
اختراع فن چاپ درحقیقت به قرن ها پیش از گوتنبرگ، که نامش به عنوان مخترع چاپ در تاریخ به ثبت رسیده است، برمی گردد.

آسوریان چند هزار سال قبل از میلاد بر خشت هایی از گل‌رس مهر می‌زدند.

استعمال حروف قابل انتقال نیز میان سال‌ها ی 1051 و 1058 در چین آغاز شد.

مخترع این حروف فردی به نام پی‌شنگ بود و حروف هم از گل‌رس ساخته می‌شد.

حروف دستی و حروف قلعی که پس از آنها به کارآمد، هیچ یک رواجی نیافت، بر عکس حروف چوبی متداول شد.

تا این‌که در سال 1440، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از کار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع کرد و برای هر یک از حروف الفبا یک حرف جداگانه به کار برد.

حروف متحرک را چینی‌ها اختراع کردند، ولی گوتنبرگ که حرفه اش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریخته گری حروف را از سرب و آنتی موآن به دست آورد و سپس نسبت هر یک از این دو فلز را به گونه ای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند.

وی برای مرکب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشکلات عمل چاپ را میسر و اجرایی کرد.

تقریبا 20 سال پس از نخستین تلاش ها ی گوتنبرگ در امر چاپ ،این صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت.

اما دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزینه ها ی بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدت ها ی طولانی استقبال چندانی از آن نشد.

300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتو گرافی را درسال 1796 میلادی اختراع کرد.

هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می بست ، برای چاپ حدود 750 نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود.

اگر چه درباره شروع چاپ سنگی در ای ران روایات متعددی وجود دارد، به نظر می رسد چاپ سنگی را برای نخستین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه اندازی کرد.

میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال 1250 قمری راه انداخت.

چاپخانه سنگی طی مدت کوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تاسیس شد و بیش از 50 سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار ، هر چه در ایران چاپ می شد، به روش چاپ سنگی بود.

البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی نیز راه اندازی شده بود، ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن ، پس از ورود چاپ سنگی ، کنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آن رایج گردید.

طریقه چاپ سربی روش نسبتا ساده ای بود : کاغذ روی صفحه ای متشکل از حروف برجسته سربی و آغشته به مرکب فشرده می شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه کاغذ نقش می بست.

حروفچینی روزنامه نیز نخست به صورت دستی انجام می گرفت، ولی بعدها این کار با دستگاه ها یی که معمول ترین آنها «لاینو تایپ» بود، صورت پذیرفت.

دستگاه حروفچینی خودکاری لاینوتایپ در سال 1886 میلادی ساخته شد.

و بدین ترتیب سرعت چاپ به تدریج فزونی یافت.

پیشرفت فناوری کم کم باعث شد دستگاه حروفچینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الکترونیکی بدهد.

انواع چاپ (های که امروزه فعال است):
-چاپ مسطح Letter Press
-چاپ افست (ورقی – رول)
-چاپ فلکسو
-چاپ هلیو
-چاپ صنعتی Pad Printer
-چاپ سیلک
-چاپ دیجیتال
تاریخچه چاپ در ایران
اولین چاپخانه در ایران در شهر تبریز تأسیس شد.

عباس میرزا نایب السلطنه میرزا زین العابدین تبریزی را مامور فراگیری فن چاپ و به راه انداختن نخستین چاپخانه در تبریز کرد.(فرهنگ دهخدا)
میرزا زین العابدین تبریزی به سال ۱۲۳۳ هجری قمری اسباب و آلات چاپ حروفی را به تبریز آورده و تحت حمایت عباس میرزا نایب السلطنه که در آن زمان حکمران آذربایجان بود مطبعه کوچکی برقرار نمود و کتابی مزبور میرزا ابواقاسم فراهانی بود که حاوی قصه‌هایی از جنگ میان دولت ایران و روسیه که در مورخ ۱۲۲۸ هجری قمری (برابر با ۱۸۱۳ میلادی ) با عهدنامه گلستان به پایان رسیده بود.(تاریخ هیجده ساله آذربایجان -احمد کسروی )
دکتر فهیمه باب الحوائج در کتاب «آشنایی با مبانی چاپ و نشر» خود می‌نویسد : "عباس میرزا ولیعهد فتحعلیشاه چند تن از ایرانیان را به اروپا گسیل کرد تا صنعت چاپ را بیاموزند.

سپس دستور داد که از روسیه ماشین چاپ وارد کنند .

در سال ۱۸۱۶ میلادی هنرمند آذربایجانی میرزا زین العابدین تبریزی یکی از همین ماشین‌ها رابه کار گرفت .

دومین مطبعه که به ایران وارد شد مطبعه سنگی است که آن نیز در تبریز دایر شده‌است .

جای تعجب است که مطبعه نخستین پس از کار کردن دیگر معمول نشد و مطبعه سنگی جای آن را گرفت .(فرهنگ دهخدا) شاید علت جایگزینی مطبعه سنگی به وجای مطبعه سربی این باشد که افرادی مطبعه سربی و حروف آن را با نظر بدبینی نگاه می‌کردند و علامت کفر می‌دانستندویا چون حروف ما فارسی بود با حروف سربی در آن زمان نمی‌توانستیم تنوع در خطوط داشته باشیم در صورتی که در مطبعه سنگی از خوشنویسان کمک گرفته می‌شد.

علی قاضی زاده در کتاب تبریز شهر اولین‌ها می‌نویسد : سخت گیری‌های کهنه پرستان باعث شده بود که به سبب گرانی طولانی و سخت بودن چاپ سنگی چاپ کتب و مطبوعات بسیار گران تمام شده و در نتیجه سال‌ها انتشار کتاب و نشریه با دشواری‌های فراوان همراه باشد.

متاسفانه این چاپخانه‌ها همیشه مورد بغض و کینه کوته اندیشان بود و در هر فرصتی که به دست می‌آوردند این مکان‌های فرهنگی را غارت می‌کردند .

به گونه‌ای که کسروی می‌نویسد : مستبدین حروف سربی چاپخانه امید ترقی را ذوب کرده و به صورت گلوله در آورده و به روی این ملت بیچاره انداختند.

حسین امید در کتاب اولین‌ها می‌نویسد: در میان مطابع سنگی معروف تبریز می‌توان مطبعه سنگی علمیه ( چاپ سنگی علمیه )را نام برد که به‌وسیله حاج زین العابدین که به نام حاجی حاج آقا علمیه مشهور بود(نوه حاج میرزا زین العابدین تبریزی ) در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی تأسیس یافته و این مطبعه در چاپ کتب مختلف خدمات مهمی انجام داده‌است .

( حدود نود سال پس از تأسیس اولین چاپخانه در تبریز نوه حاج زین العابدین ( کسی که اولین چاپخانه سنگی و سربی را در ایران و تبریز دایر کرد)بنام زین االعابدین مطبعه چی که پس از زیارت مکه به نام حاجی حاج آقا معروف و هنگام گرفتن شناسنامه نام علمیه را برخود انتخاب نمود.

وی ماشین چاپی از اروپا خریداری کرده و از طریق کشور مصر وارد بندراستانبول در ترکیه فعلی نمود و ازاین بندر توسط چهل گاومیش به تبریز منتقل کرد .

حاجی حاج آقا علمیه همرا با دستگاه‌های چاپ سنگی خود هشت تن از متخصصین صنعت چاپ را نیز از کشور آلمان برای نصب و آموزش این دستگاه‌ها به تبریز آورد.

این آلمانی‌های متخصص صنعت چاپ در منزل مسکونی حاجی حاج آقا که ماشین‌های چاپ نیز در قسمتی از این خانه ۲۲۰۰ متر مربعی دایر شده بود ساکن شدند.

دختر حاجی حاج آقا علمیه اظهار می‌دارند که : زمان حمل گاومیش‌های حامل دستگاهای چاپ از کوچه‌های تنگ و باریک محله منجم تبریز به اجبار دیوارهای تعداد زیادی از خانه‌های همسایه‌ها را فرو ریخته و خراب کردند که حاجی حاج آقا هزینه بازسازی دیوارهای فرو ریخته را نیز متحمل شدند.گفتنی است که نوه‌های حاجی حاج آقا علمیه اغلب به کار آبا و اجدادی خویش روی آورده‌اند و در صنعت چاپ ایران مشغول به فعالیت هستند .

شرح نمودار تکنولوژی چاپ تکنولوژی چاپ Printing Technology به مجموعه روش هایی گفته می شود که به وسیله آن ها امکان انتقال تصاویر و متون بر روی ماده خاص چون کاغذ ، مقوا ، پی وی سی و .

.

وجود دارد.

چاپ غیر تماسی Non - Impact Printing به مجموعه روش هایی در چاپ اطلاق می شود که در آن ها انتقال تصاویر و متون بدون تماس با ماده چاپ شونده صورت می گیرد.

یکی از معمول ترین آنها چاپگر های جوهر افشان یا InkJet می باشد.

چاپ های معمول Conventional Printing به مجموعه روش هایی در چاپ گفته می شود که معمولا در تیراژهای بالا ( بیش از 1000 ورق ) صورت می گیرد.

در این شیوه از یک رابط چاپ استفاده می شود.

از معمول ترین و شناخته شده ترین این روش ها چاپ افست می باشد.

عکاسی Photography به روش انتقال تصاویر و نقوش به وسیله نور بر سطحی حساس شده اطلاق می شود.

عکس از جمله روش های چاپی است که در هر خانه ای یافت می شود.

ترامهای روی عکس و اسلاید پیوسته است.

ترموگرافی Thermography شیوه ای از چاپ که حرارت در آن نقش اساسی بازی می کند.

این دسته فکس های با کاغذ حساس را در بر می گیرد.

چاپگر جوهر افشان InkJet این نوع چاپگر ها که در انواع اداری یا خانگی و صنعتی تولید می شود بر اساس اسپری کردن رنگ از طریق هد چاپگر بر روی سطح مورد نظر عمل می کنند.

نوع اداری آن را همگی می شناسیم که همان چاپگرهای رنگی معمول است.

از نوع صنعتی برای ثبت تاریخ مصرف ، بارکد و مشخصات به روز شده اطلاعات بر روی محصولات استفاده می شود.

چاپگر مغناطیسی Magnetography این نوع چاپ بر اساس ایجاد یک میدان مغناطیسی عمل چاپ را انجام می دهد و از تکنولوژی NIP Non Impact Printing برخوردار است.

از این روش برای آماده سازی چاپ CTP Computer to plate و چاپ دیجیتال به شکل رول استفاده می شود.

یونوگرافی Ionography در این سیستم که از تکنولوژی NIP پیروی می کند اتمها یا مولکول های باردار مثبت یا منفی در یک فضای با ولتاژ بالا حرکت کرده و تصویر را روی درام ایجاد می کند.

بدین ترتیب تصویر روی کاغذ منتقل می گردد.

این نوع چاپ با دو نوع تونر مایع و پودر در چاپ دیجیتال استفاده می شود.

الکتروفتوگرافی Electrophotography این نوع از چاپ از پر کاربردترین چاپ های با تکنولوژی NIP می باشد که از 5 مرحله تشکیل شده است: 1- تصویر نگاری 2- انتقال مرکب 3- چاپ 4- ثابت سازی تصویر 5- مرتب سازی از این نوع چاپ در ماشین های دیجیتال و چاپر های لیزری استفاده می شود.

گاهی به جای چاپگر های الکترو فوتوگرافی چاپگرهای لیزری نیز گفته می شود.

چاپ اسکرین Screen Printing به شیوه ای که رنگ از درون یک توری شابلون عبور کرده و به سطح مورد نظر می رسد گفته می شود.

چاپ گود Gravure شیوه ای از چاپ که در آن نقوش و نوشته ها به شکل حفره هایی در سطح فلز حکاکی شده است و مرکب مایع درون این حفره ها قرار گرفته و آنگاه بطور مستقیم یا غیر مستقیم چاپ صورت می گیرد.

چاپ برجسته Letter Press شیوه ای از چاپ که به شکل برجسته بوده و مرکب به روی سطح برجسته مالیده می شود و به دنبال آن سطح برجسته با ماده چاپ شونده تماس مستقیم می یابد.

تامپو / چاپ بالشتکی Tampo - Pad Print شیوه ای از چاپ غیر مستقیم است که در آن از گراور استفاده می شود.

بدین ترتیب که نقوش و نوشته ها به شیوه های مختلف بر روی سطح فلز کنده کاری می شود.

مرکب مایع درون حفره ها ریخته می شود و یک لاستیک سیلیکونی تصویر را به سطح چاپ شونده منتقل می کند.

در این شیوه حروف کنده شده بر روی فلز خوانا می باشد.

نکات مهم: * منظور از رابط چاپ واسطه ای مثل زینک یا سیلندر می باشد که عمل انتقال تصاویر و متون را انجام می دهد.

چاپ سیلک چاپ سیلک‌اسکرین یا «چاپ سیلک» روشی برای چاپ تصویر است.

در این روش از پارچه با توری با سوراخ‌های بسیار ریز استفاده می‌شود.

توری در قابی ثابت می‌شود.

تصویر مورد نظر روی این توری نقش می‌شود.

سپس بخش‌هایی از تصویر که نباید رنگ بخورد با ماده‌ای مسدود کننده مانند موم پوشیده می‌شود.

این قاب توری را در این حالت شابلون یا کلیشه می‌نامند.

سپس مرکب چاپ یا رنگ را با فشار کاردک یا غلطک به سطح چاپ شونده منتقل می‌کنند.

رنگ یا مرکب فقط از بخش‌هایی که مسدود نشده یه کاغذ یا سطح چاپ شونده منتقل می‌شود و تصویر روی آن ظاهر می‌گردد.

با این روش میتوان بر روی مواد مختلف چاپ‌های تک‌رنگ یا چندرنگ صورت داد.

با سیلک‌اسکرین می‌توان روی انواع مواد مانند پارچه و چینی و سرامیک و فلز و غیره تصویر چاپ کرد.

با چاپ سیلک می‌توان روی اجسام با شکلهای مدور و غیر مسطح نیز چاپ نمود که از این نظر در بین روشهای چاپی منحصر به فرد است.

این نوع چاپ برای چاپ تبلیغی بر روی اشیای گوناگون مثل تقویم و سررسید و لیوان و کاغذ بکار می‌رود.

چاپ سیلک سابقه‌ای چند هزار ساله دارد و گفته می‌شود که در ژاپن اختراع شده‌است.

چاپ سیلک سیلک اسکرین نوعی روش چاپ و تکثیر است که با امکانات فراوان ، بر روی اشیای مختلف ، در شکل‌ها و اندازه‌های گوناگون ، قابل اجراست .

دامنهٔ کاربرد این چاپ از ساده ترین و ارزانترین وجه آن ( که به عنوان چاپ صنعتی و در مورد کالاهای مصرفی بکار می‌رود ) تا پیچیده ترین و پیشرفته ترین مرحله آن ( که بکار خلق آثار هنری می‌آید ) گسترده‌است.

از تصویر روی شیشه‌های شیر پاستوریزه ، آب معدنی و نوشابه‌های متداول ، انواع مواد مانند پارچه و چینی و سرامیک و فلز و تابلوهای راهنمایی و رانندگی و تابلوهای اسامی خیابانها و پلاک منازل ، حروف روی دستگاههای صوتی و انواع لوازم و وسایل زندگی گرفته تا برخی از پوسترهای تبلیغاتی و کارهای هنری و غیره تصویر چاپ کرد.

اما سیلک اسکرین چیست؟

چاپ سیلک اسکرین فراگرد پیشرفته تری است از چاپ با اِستنسیل(stencil ) که در اوایل سده حاضر باب شد.

در ابتدا بیشتر کاربرد تبلیغاتی و نمایشی داشت .

از چند دههٔ پیش ، هنرمندان این فن را بکار خویش گرفتند و به آن نام سری گرافی (seri graphy ) دادند.

چاپ با اِستنسیل یکی از ساده ترین شیوه‌های نسخه برداری است.

اِستنسیل ورقه‌ای است که حروف یا طرح در روی آن کنده شده و با مالیدن یا پاشیدن مرکب یا رنگ بر روی آن ، شکل حروف یا طرح بر روی سطح زیرین نقش می‌بندد .

کلمه اِستنسیل هم به این ورقه ، هم به فراگرد چاپ به وسیله این ورقه و هم به نقش حاصل از این شیوهٔ چاپ اطلاق می‌شود.

فن اِستنسیل در چین و ژاپن و مصر قدیم متداول بوده‌است .

نمونه‌های کهن اِستنسیل‌های بدست آمده در چین با بنای دیوار بزرگ چین و نمونه‌های بدست آمده در مصر با بنای اهرام ثلاثه هم زمان اند .

نمونه‌های بسیاری از تصویر‌های بودا ، که با چاپ اِستنسیل تهیه شده باقی مانده‌است .

اِستنسیل در مشرق زمین چه برای مقاصد هنری و چه برای مقاصد تجاری ( مثلاّ برای نقش پارچه‌های مصرفی ) ، فنی متداول و شناخته شده بود ؛ درحالی که در مغرب زمین بیشتر جنبهٔ مادی و مصرفی داشت .

در سدهٔ هفده در فرانسه و انگلستان و در اواخر سدهٔ هچده و اوایل سده نوزده در امریکای شمالی ، برای طراحی کاغذ‌های دیواری اِستنسیل بکار می‌رفت.

ابتدا برای ساختن اِستنسیل از برگهای پاپیروس ، پوست حیوانات و پارچه استفاده می‌کردند ، بعدها برای ایجاد نقش‌های پیچیده تر ، لازم بود اِستنسیل‌های ظریف تر از اِستنسیل‌های پیشین بکار رود.

برای جلوگیری از پاره شدن چنین اِستنسیل‌هایی بود که استفاده از شبکهٔ نخ‌های ابریشم اغاز شد.

دو ورقه را هم‌زمان می‌بریدند ، شبکهٔ نخ‌های ابریشم را مابین این دو ورقه قرار می‌دادند و به آان دو می‌چسپاندند .

به تدریج معمول شد که به جای شبکهٔ نخ‌های ابریشم ، یک تکه پارچهٔ ابریشمین را به پشت ورقهٔ اِستنسیل بچسپانند.

و بعدها پارچه ابریشمین را بر روی یک کلاف چوبی کشیدند .

تحول چاپ اِستنسیل به چاپ سیلک اسکرین درست از همین جا آغاز می‌شود .

سیلک اسکرین در واقع نام خود را از پارچهٔ ابریشمین نازک مشبکی گرفته که با اتصال به کلاف ، به عنوان تکیه گاهی برای ورقهٔ اِستنسیل بکار می‌رود.ورقهٔ اِستنسیل به این شبکهٔ ابریشمین چسپانده می‌شود .

شبکهٔ باز ابریشم رنگ یا مرکب را از خود رد می‌کند ، درحالی که ورقه اِستنسیل آنرا نگاه می‌دارد .

تعیین تاریخ دقیق تحول فراگرد اِستنسیل به سیلک اسکرین دشوار است .

در ۱۹۰۷ ساموئل سیمون ، اهل منچستر ، استفاده از سیلک اسکرین را به نام خود به ثبت رساند .

او برای کشیدن مرکب روی اِستنسیل از قلم موی نقاشی استفاده می‌کردن.

در سال ۱۹۳۶ ، گروهی از هنرمندان آمریکایی ( جامعه ملی سری گرافی ) را تشکیل دادند .

در این زمان است که کاربرد سیلک اسکرین با اهداف غیر تجاری آغاز می‌شود .

هنر سر گرافی ( که در آن هنرمند طرح خود را با فراگرد سیلک اسکرین به چاپ می‌رساند) به وسیلهٔ عده‌ای از نقاشان برجسته معاصر اعتبار زیادی یافته‌است.

در فرانسه ویکتور وازارلی ، در انگلستان ادواردو پائولوزی و بریجت ریلی ، و در ایالات متحده جیم دین ، کلاس اولدنبرگ و اندی وارهول از مروّجان این هنرند.

دستگاه چاپ فلکسی فیس و بنر منابع تاریخ هیجده ساله آذربایجان -احمد کسروی فرهنگ دهخدا تبریز شهر اولین‌ها - صمدسرداری نیا روزنامه ایران - سال سیزدهم شماره ۳۶۲۸ مجله تلاش - شماره ۴۴ مجله صنعت چاپ - شماره۲۷۵ خانواده علمیه