روزهایى بس شیرین و بهیادماندنى و تاریخ ساز پیامبر را نمىتوان با الفاظ و سخنان ناقص انسانهاى ناقصتوصیف و تعریف کرد.
او هرگز در این واژهها نمىگنجد و فراتر از آن است.
انسانکاملى که تمام افلاک و موجودات را خدا به خاطر او آفرید واگر او نبود، هیچ چیز نبود.
«لولاک لما خلقت الافلاک» و الاانسانى که تا قاب قوسین او ادنى بالا رفت و به جایى رسید کهجبرئیل آن ملک مقرب و واسطه وحى الهى به آنجا هرگز نرسد وبا صراحتبه او عرض کرد: اگر یک مو بالاتر روم به نور تجلىبسوزد پرم.
ولى رسول الله رفت و به جایى رفت که نه در خرد آیدو نه بر ورق نگاشته شود و نه حتى در وهم وخیال!
اوست کسى کهخدایش دربارهاش فرمود: «و انک لعلى خلق عظیم» پس مابه جاىاینکه حرفى بزنیم که نه آغازش و نه انجامش ما را به جایىمىرساند چرا که جز آفریدهاش و برادرش کسى او را نخواهد شناخت«یا على ما عرف الله الا انا و انت و ما عرفنى الا الله وانت و ما عرفک الا الله و انا» پس روا است که لب فرو بندیم وسخن کمتر گوئیم.
بیائیم در این سخن ربانى که پیامبر را داراى منشى سترگ واخلاقى عظیم معرفى مىکند بیاندیشیم و از زبان روایت نمى از ایناقیانوس پرفیض برگیریم، شاید برخى عزیزان به کار بندند و ازرسول الله الگوى زندگى بگیرند که قرآن فرمود: «و لکم فى رسولالله اسوه حسنه» .
جملههایى کوتاه در منش و روش زندگى حضرت بیان مىشود که همبرکت است و پر مایه برکتى است و هم برنامه به زیستى وخداپسندانه 1 آن قدر حضرت متواضع و فروتن بود که متن روایت او را«خاضع الطرف» مىنامد یعنى به زمین نگاه مىکرد و سر را کمتربالا مىبرد، این چنین با وقار و متین...
با ادب و فروتن.
چناندر برابر خالقش خاضع و خاشع بود که بیشتر سرفرود مىآورد و کمترسر را بلند مىکرد چه پیوسته خدا را حاضر و ناظر مىدید و لحظهاىبلکه کمتر از لحظهاى هم از یاد و ذکر خدا غافل نبود.
2 یکى دیگر از نشانههاى بارز تواضع و خوى نیکویش این بود کهبه هر که مىرسید، پیشقدم در سلام کردن بر او بود، سلام که خودتحیت اسلامى است و پیامبر آن را به ما یاد داده، خود نیز بیش ازهمه و پیش از همه به آن عمل مىکرد و قبل از آنکه دیگرى بر اوسلام کند، او خود سلام مىکرد.
هرگز پیامبر ملاحظه نمىکرد که آنفرد بزرگ استیا کوچک، دانشمند استیا بىسواد، ثروتمند استیافقیر.
آرى حضرت آنقدر عظمت داشت که بر همه افراد بدون ملاحظههاىایسمى، شغلى، خطى، مسئولیتى، مالى و...
سلام مىکرد و او بااینکه بزرگترین از هر نظر بود بر کوچکترین انسانها از هرنظر سلام مىکرد و بیشتربراى اینکه ما را به این سنتحسنهتشویق کند مىفرمود: سلام را نود و نه حسنه است و جوابش یک حسنه.
3 پیامبر هرگز بدون جهتسخن نمىگفت، و اگر سخنى مىگفتبیشترجنبه موعظه و پند داشت، یا مطلبى را مىآموخت و یا به معروف وخیرى امر مىکرد و یا از شر و منکرى مردم را باز مىداشت، تمامسخنانش سودمند و یک کلمه، نه بلکه یک حرف، پوچ و بىارزش نبود،زیرا خوب مىدانست که: «و ما یلفظ من قول الا لدیه رقیب عتید»وانگهى پیامبر اسوه است و الگو و اوست انسان کامل.
پیامبر کسىاست که نخستین آفریده پروردگار، نور مبارکش است: «اول ما خلقالله نورى» پس، از این نور کامل چیزى تراوش نمىکند جز نور، وهرچه مىگوید گفته خدا است «و ما ینطق عن الهوى ان هو الا وحىیوحى» .
3 پیامبر هرگز بدون جهتسخن نمىگفت، و اگر سخنى مىگفتبیشترجنبه موعظه و پند داشت، یا مطلبى را مىآموخت و یا به معروف وخیرى امر مىکرد و یا از شر و منکرى مردم را باز مىداشت، تمامسخنانش سودمند و یک کلمه، نه بلکه یک حرف، پوچ و بىارزش نبود،زیرا خوب مىدانست که: «و ما یلفظ من قول الا لدیه رقیب عتید»وانگهى پیامبر اسوه است و الگو و اوست انسان کامل.
پیامبر کسىاست که نخستین آفریده پروردگار، نور مبارکش است: «اول ما خلقالله نورى» پس، از این نور کامل چیزى تراوش نمىکند جز نور، وهرچه مىگوید گفته خدا است «و ما ینطق عن الهوى ان هو الا وحىیوحى» .
4 و پیامبر هرگز از ذکر خدا غافل نمىشد.
در روایت است: «ولایجلس و لایقوم الا على ذکر» او نمىنشست و برنمىخاست جز با ذکرو یاد خدا.
پیامبر در هر آن قرین و همنشین ذکر خدا بود چه برزبان آورد و چه در دل گوید.
او خود ذکر خدا را کفاره مجلسمىدانست و اعلام مىداشت که اگر در مجلسى یاد خدا نباشد یا ذکرىاز اهل بیت که آن نیز یاد خدا است، پس آن مجلس بر اهلش وزر ووبال است و نحس است و شوم.
و اگر حضرت مىخندید از تبسم تجاوزنمىکرد «جل ضحکه التبسم» زیرا قهقهه و خنده با صدا با شئونانسان مودب منافات دارد چه رسد به انسان کامل و چه رسد به اشرفمخلوقات.
5 یکى دیگر از موارد تواضع و فروتنى حضرت این بود که هر وقتوارد مجلس مىشد، هر جا که جاى خالى بود مىنشست، مانند ماخودخواهان یا نادانان نبود که دنبال صدر مجلس هستیم، و خیالمىکنیم که باید بالا و بالاتر نشست.
اصلا آن جا که انسان والامىنشیند والا است نه آنکه انسان والا باید در جاى والا نشیند.
عزیزانم!
قطعا این از تواضع است که انسان در جایى که خالىاستبنشیند و هرگز منتظر نباشد که دیگران در برابرش قد علمکنند و برخیزند تا آن جناب را در صدر مجلس بنشانند.
این حالتبدون تردید برخاسته از هواى نفس است و تکبر که باید زدوده شودو گاهى بلکه بیشتر به خاطر عقدههاى درونى و محرومیتهاى دیرینهاست که شخص مىخواهد از این راه خودى را نشان دهد!!
6 پیامبر آرام و آهسته سخن مىگفت و هیچ گاه فریاد نمىزد وصدا را بلند نمىکرد.
و مجلس آن حضرت نیز از چنان آرامشىبرخوردار بود که عین ادب و تواضع است و کسى در مجلس پیامبربلند سخن نمىگفت «و اغضض من صوتک» و دستور هم همین بود کهکسى صدایش را بالاتر از صداى رسول الله نکند «لاترفعوا اصواتکمفوق صوت النبى» و چون خود حضرت آهسته و آرام سخن مىگفت لذامجلسش بسیار آرام و باوقار بود که حتى صداى به هم زدن بالپرنده به گوش مىرسید.
7 «لایقطع على احد کلامه» هرگز سخن کسى را قطع نمىکرد و تاشخصى مشغول سخن گفتن بود، به او خوب گوش مىداد و پس از تمامشدن سخنش آرام پاسخش را مىگفت.
و چنان اصحابش را تربیت کردهبود که هرگاه لب مبارکش به سخن وا مىشد، تمام حاضران ساکتمىشده و سراپا گوش مىشدند «کان على رووسهم الطیر» و هرگاهسخن حضرت تمام مىشد بدون آنکه سخنانشان با هم تزاحم کند، با هریک به نوبتحرف مىزد.
8 نکته دیگرى که بسیار جالب و ارزنده است و باید مدنظر قرارگیرد این است که حضرت در هنگام سخن گفتن، به افراد یکسان نگاهمىکرد «و کان یساوى فى النظر والاستماع للناس» و بایدسخنگویان محترم این مطلب را دقت کنند که یکسان و مساوى درحال حرف زدن به این طرف و آن طرف نگاه کنند زیرا این نکتهظریف اخلاقى است که در نگریستن به افراد(هنگام صحبت کردن)انسانفرق بین این و آن نگذارد و همه را به یک دید بنگرد کهامیدواریم در موارد دیگر نیز این تساوى و یکساننگرى حفظشود.راستى چه زیبا است تربیت رسول الله!
بنابراین، هر کهبخواهد بیشتر به پیامبر نزدیک گردد، باید رفتار و اخلاقش را باآن حضرت نزدیکتر کند.
9 «و کان یجالس الفقراء و یواکل المساکین» او نه تنها بامالداران و دارایان مجالست مىکرد بلکه با فقرا و مستمندان نیزهمنشین بود.
بلکه قطعا حضرت از نشستن با فقرا بیشتر لذت مىبردو اگر با ثروتمندان مىنشستبه خاطر هدایت کردن آنان بود نه چیزدیگر.
10 هرگاه پیامبر مىخواستبه مجلس وارد شود و با مردمبرخورد کند، خود را طبق موازین اسلامى آرایش مىداد یعنى درآینه مىنگریست و موهاى خود را شانه مىزد و چنین در روایت آمدهاست «و کان ینظر فى المرآه و یتمشط» و نه تنها حضرت لباستمیز و مرتب مىپوشید و محاسن مبارک را شانه مىزد بلکه پیوستهبوى خوش عطر از حضرت از مسافتى دور استشمام مىشد.
بگذریمکه خود حضرت خوشبو بود و بوى خوشش دوست و دشمن را جذب مىکرد،که همواره از عطر نیز استفاده مىنمود.
راوى مىگوید: قبل ازآنکه حضرت به مسجد وارد شود، ما خبردار مىشدیم زیرا بوى عطرشاز مسافتى به مشاممان مىخورد و متوجه ورود حضرت مىشدیم.
خودحضرت نیز مىفرماید: «ان الله یحب من عبده اذا خرج الى اخوانهان یتهیا لهم و یتجمل» خداوند دوست دارد که بندهاش هرگاهمىخواهد با برادرانش ملاقات کند، خود را آماده کند و براى آنهاآرایش نماید.
اسلام دستور آراستن داده است نه مانند برخى ساده لوحان که باموهاى ژولیده و لباس نامرتب مىآیند و خیال مىکنند این از زهداست.
نه!
این از زهد اسلامى کاملا به دور است.
زهد این است که بهدنیا و ملذاتش دل نبندیم نه اینکه صوفى منشانه زندگى کنیم وژولیده سیما در میان مردم حاضر شویم!
11 پیامبر اگر سواره بود هرگز نمىپذیرفت که شخصى همراه وهمگام او پیاده راه رود.
از او مىخواست که بر مرکبش در کنارشسوار شود و اگر قبول نمىکرد یا امکان نداشت، به او مىفرمود: از من جلوتر برو تا من در پس تو آیم و به تو برسم.
این چه عظمتو بزرگوارى است انسانها را سرگردان مىکندو به حیرت وامىدارد.
12 اگر سه روز مىگذشت و دوستش یا برادر دینىاش را نمىدید ازاو سؤال مىکرد، پس اگر به مسافرت رفته بود برایش دعا مىکردواگر در شهر بود حتما از احوالش تفقد مىنمود و به زیارتش مىرفتواگر بیمار بود به عیادتش مىشتافت.
13 پیامبر آنقدر مهمان نواز بود و مهمانش را احترام و تقدیرمىکرد که هرگاه کسى بر او وارد مىشد، حضرت متکا و مسند خود رابه او مىداد و اگر نمىپذیرفت آنقدر اصرار مىکرد تا قبول کند.
14 حضرت ضمن اینکه بسیار هیبت داشت، براى اینکه حاضرین ازدیدارش هراس نکنند و دیدارش آنان را نرنجاند، گاهى شوخى مىکردو لطیفهاى در حد میزان شرعى مىگفت که هیبتش حاضران را بهوحشت نیاندازد و جرات سخن گفتن را از آنان سلب نکند.
بویژهاگر مىیافت که یکى از یارانش ناراحت و غمگین استبا او شوخىمىکرد تا غمش را بزداید.
و اصلا پیامبر آن گونه با افراد سخنمىگفت که مناسب با وضعیت علمى و حالت روانى آنان بود.
در روایتآمده است: «و کان یخاطب جلساءه بما یناسب» و به اندازه عقل ودرکشان با آنان سخن مىگفت و مىفرمود: «ما پیامبران ماموریتداریم که با مردم به اندازه عقولشان سخن بگوئیم» .
15 مىفرمود: «اکرم اخلاق النبیین و الصدیقین البشاشه اذاتراووا و المصافحه اذا تلاقوا» برترین اخلاق پیامبران ورادمردان خوشروئى است هنگامى که به هم مىرسند و مصافحه و دستدادن به یکدیگر است هنگامى که با هم ملاقات مىکنند و لذا هر وقتپیامبر مسلمانى را مىدید فورا با او مصافحه مىکرد وبه او دستمىداد و بر این امر بسیار تاکید مىنمود.
در روایت است کههرگاه دو مؤمن به هم مىرسند و مصافحه کنند گناهانشان مىریزدمانند برگ درختان(در فصل خزان( .
این بود چند جمله کوتاه ولى پرفایده از سیره و منشپیامبر که براى استفاده عموم عرض شد تا شاید در این هفته وحدتبه کار گیریم و با هم پیوند صلح وصفا بندیم و دلها را از رشک وحسد و زیغ و رین پاک کنیم و گذشتهها را به خاطر خدا نادیدهبگیریم و از لغزشهاى برادرانمان بگذریم(که خود نیز بسیار لغزشداریم)و وحدت را نه در سخن و گفتار که در عمل و کردار اجراکنیم و قلبها را از کینه و عداوت دور سازیم و با هم چنانکه خداو رسولش خواهد برادروار زندگى کنیم و اگر از دیگرى انتقادداریم تلاش کنیم که انتقادمان سازنده و برادرانه باشد نه کینهتوزانه و انتقامگرانه.
باشد که روح رسول الله و روح فرزندشروحالله از ما خشنود گردد و کشورمان رنگ صفا و محبتبه خودگیرد و راه نفوذ دشمنان قطع شود و دوستان، دشمنى را کنارگذارند و ولى حمیم گردند و عهد اخوت و برادرى را دوباره تجدیدکنیم والسلام ماهنامه پاسدار اسلام شماره 222