دانلود مقاله گناه و آثار دنیوی و اخروی گناه

کیفرهاى دنیوى گناه
در قرآن، ده‏ها آیه پیرامون آثار و کیفر گناه آمده و در اینجا به ذکر چند نمونه مى‏پردازیم:
«فَاَنزلنا عَلى الّذینَ ظلموا رِجزاً مِنَ السّماءِ بِما کانوا یَفسقُون» (403)
«بر ستمگران بخاطر نافرمانى عذابى از آسمان فرستادیم.»
«یرید اللّه اَن یُصیبَهم بِبَعض ذُنُوبهم» (404)
«خدا مى‏خواهد آنان را به پاره‏اى از گناهانشان مجازات کند.»
«...فَاهلَکناهُم بِذُنوبِهم» (405)
«آنها را به خاطر گناهانشان نابود ساختیم.»
«فاَخذناهُم بِما کانُوا یَکسِبون» (406)
«آنها را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.»
«فَتِلکَ بُیوتَهم خاوِیه ً بِما ظَلموا» (407)
«این خانه‏هاى آنهاست که بخاطر ظلم و ستمشان خالى مانده است.»== «ممّا خطیئاتِهم اُغرِقُوا» (408)
«آنها به خاطر گناهانشان غرق شدند.»
«فَدَمدَم عَلیهِم رَبّهم بِذَنبِهم فَسوّاها» (409)
«آنها (قوم ثمود) را به خاطر گناهانشان درهم کوبید و سرزمینشان را صاف و مسطح کرد.»
«اِنّ اللّه لایُغَیّرُ ما بقَوم حتّى یُغَیّروا ما بِاَنفُسهم» (410)
«خداوند سرنوشت هیچ قوم و ملتى را تغییر نمى‏دهد، مگر آنکه آنها خود را تغییر دهند.»
«کلاّ بَلْ رانَ على قُلوبِهم ما کانوا یَکسِبون» (411)
«چنین نیست که آنها مى‏پندارند، بلکه اعمالشان همانند زنگارى بر دل‏هایشان نشسته است.»
«و ما اَصابَکم مِن مُصیبَه فَبِما کَسبتْ اَیدیکُم و یَعفُوا عن کثیر» (412)
«و هر گرفتارى که به شما رسد به خاطر اعمالى است که انجام داده‏اید و بسیارى را نیز عفو مى‏کند.»
جالب اینکه حضرت على علیه السلام به نقل از رسول خداصلى الله علیه وآله مى‏فرماید:
«خیر آیه فى کتاب الله هذه الایه »
«بهترین آیه خدا در قرآن همین آیه است.»
سپس فرمود:
«یا على!

ما من خدش عود و لانکبه قدم الا بذنب» (413)
«اى على!

هر خراشى که از چوبى به انسان مى‏رسد و هر لغزش قدمى بر اثر گناهى است که از او سرزده است.»
کیفرهاى اُخروى گناه
«و مَن جاءَ بِالسَّیّئه فَکُبّت وُجوههُم فى النّارِ هَل تُجزَون الاّ ما کُنتُم تَعمَلون» (414)
«آنانکه اعمال بدى انجام دهند، به رو در آتش افکنده مى‏شوند، آیا جزایى جز آنچه عمل مى‏کردید خواهید داشت.»
«و مَن یَعصِ اللّه و رَسُوله فَاِنّ لَه نار جَهنّم خالِدینَ فِیها اَبداً» (415)
«و هر کس نافرنانى خدا و رسولش کند، آتش دوزخ از آن او است، جاودانه در آن مى‏مانند.»
«یَودُّ الُمجرم لو یَفتَدى من عَذابِ یومئِذ بِبَنیه و صاحِبَته و اَخیه و فَصیلَتِه الَّتى تؤْویه و مَن فى الاَرضِ جَمیعاً ثُمّ یُنجیه کلاّ انّها لَظّى‏ نَزّاعَه لِلشَّوى» (416)
«گنهکار دوست مى‏دارد که فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا کند و (نیز) همسر
و برادرش را و قبیله‏اش را که همیشه از او حمایت مى‏کردند و تمام مردم روى زمین را تا مایه‏ى نجاتش شود.

اما هرگز چنین نیست، شعله‏هاى سوزان آتش است که دست و پا و پوست سر را مى‏کند و مى‏برد.»
«تَلفَحُ وُجوهَهم النّار و هم فیها کالِحُون» (417)
«شعله‏هاى سوزان آتش همچون شمشیر به صورت آنها نواخته مى‏شود و آنها در دوزخ چهره‏اى درهم کشیده دارند.»
احباط و پوچ شدن اعمال نیک
یکى از پى‏آمدهاى گناه این است که موجب پوچى و بى‏خاصیت شدن کارهاى نیک مى‏شود، یعنى گنهکار اگر کار خیرى انجام دهد، بى‏نتیجه و بى‏پاداش مى‏گردد.

در قرآن 16 بار سخن از «حبط عمل» به میان آمده است که از مجموع آنها چنین نتیجه مى‏گیریم گناهان بزرگى همچون: کفر، شرک، تکذیب آیات الهى و انکار معاد، ارتداد، مخالفت با پیامبران موجب حبط است.

در دنیا نیز اگر کسى سنگى را از وسط جاده‏اى کنار ببرد تا رهگذرى از آن، آسیب نبیند، این کار او را نیک مى‏شمرند، ولى اگر همین شخص در چند قدمى آن سنگ، جاده‏اى را خراب کرده و مانع عبور و مرور شود، در این صورت - ارتکاب گناه بزرگ و خراب کردن جاده - انجام
کار نیک - سنگ برداشتن از جاده - را خنثى مى‏نماید.

بنابراین گناهان بزرگ موجب بى‏اثر شدن اعمال نیک و پوچ شدن آنها مى‏شوند، چنانکه تکبر و سرکشى ابلیس از فرمان خدا در مورد سجده کردن آدم موجب پوچى شش هزار سال عبادت او گردید.

(418)
روى این اساس باید توجه داشت که آدم گنهکار نمى‏تواند به کارهاى نیکش دل ببندد زیرا چه بسا گناهان او ثواب کارهاى نیک او را از بین ببرند.

آثار گناه در روح و روان
تکرار گناه و مداومت آن موجب تیرگى و واژگونى قلب و مسخ انسان از حالت انسانیت به حالت درنده‏خویى و حیوان صفتى مى‏گردد، و نیز باعث گناهان بزرگتر مى‏شود.

به عنوان مثال: گنهکارى که براى اولین بار لب به شراب مى‏زند، چون مسلمان است، آشامیدن چند قطره از شراب براى او بسیار سخت است، ولى بار دوم کمى آسان مى‏شود و وقتى زیاد تکرار شد، آشامیدن چند لیوان از آن براى او از آب خوردن آسانتر مى‏گردد.

آرى!

تداوم گناه حتى گناهان بزرگ را براى انسان آسان مى‏گرداند.

در قرآن آیات متعددى در این رابطه وجود دارد، از جمله:
«ثمَّ کانَ عاقِبه ُ الَّذینَ اَساؤا السُوأى‏ اَنْ کَذَّبوا بِآیاتِ اللّه و کانوا بها
یَستَهزِءُون» (419)
«سپس سرانجام کسانى که اعمال بد مرتکب شدند به جایى رسید که آیات خدا را تکذیب کردند و آن را به سخریه گرفتند.»
در تاریخ بسیار دیده شده که افرادى بر اثر تداوم گناه و طغیان کارشان به کفر و انکار حق و به مسخره گرفتن آن رسیده است، این‏ها از آثار شوم گناه است که دامنگیر گنهکار مى‏گردد، چنانکه مداومت بر کارهاى نیک و عبادات، موجب صفاى دل و نورانیت بیشتر روح و جان مى‏شود.

در این باره به روایات زیر توجه کنید:
امام صادق علیه السلام فرمودند، پدرم مى‏فرمود:
«ما من شى‏ء اَفسَد لِلقَلب من خَطیئَه ٍ اِنّ القَلب لَیُواقِع الخَطیئَه َ فما تَزالُ به حتّى تَغلبَ علیه فَیصیرُ اَعلاهُ اَسفَله» (420)
«چیزى بیشتر از گناه، قلب را فاسد نمى‏کند، قلب گناه مى‏کند و بر آن اصرار مى‏ورزد و در نتیجه سرنگون و وارونه مى‏گردد.

و موعظه در آن اثر نمى‏نماید.»
یَستَهزِءُون» (419) «سپس سرانجام کسانى که اعمال بد مرتکب شدند به جایى رسید که آیات خدا را تکذیب کردند و آن را به سخریه گرفتند.» در تاریخ بسیار دیده شده که افرادى بر اثر تداوم گناه و طغیان کارشان به کفر و انکار حق و به مسخره گرفتن آن رسیده است، این‏ها از آثار شوم گناه است که دامنگیر گنهکار مى‏گردد، چنانکه مداومت بر کارهاى نیک و عبادات، موجب صفاى دل و نورانیت بیشتر روح و جان مى‏شود.

در این باره به روایات زیر توجه کنید: امام صادق علیه السلام فرمودند، پدرم مى‏فرمود: «ما من شى‏ء اَفسَد لِلقَلب من خَطیئَهٍ اِنّ القَلب لَیُواقِع الخَطیئَهَ فما تَزالُ به حتّى تَغلبَ علیه فَیصیرُ اَعلاهُ اَسفَله» (420) «چیزى بیشتر از گناه، قلب را فاسد نمى‏کند، قلب گناه مى‏کند و بر آن اصرار مى‏ورزد و در نتیجه سرنگون و وارونه مى‏گردد.

و موعظه در آن اثر نمى‏نماید.» امام کاظم علیه السلام مى‏فرماید: «اذا اَذنَب الرّجُل خَرجَ فى قَلبه نُکتَهٌ سَوداء فاِن تابَ اِنمَحتْ و ان زاد زادتْ حتّى تَغلِب على قَلبه فَلا یُفلِح بَعدها ابداً» (421) «وقتى که انسان گناه مى‏کند، در قلب او نقطه‏ى سیاهى پدید مى‏آید، اگر توبه کرد، آن نقطه پاک مى‏شود و اگر بر گناه خود افزود آن نقطه گسترده مى‏گردد به طورى که همه قلب او را فرامى‏گیرد و بعد از آن هرگز رستگار نمى‏شود.» به طور کلى هرگونه نکبت و بلا، خواه روحى و خواه جسمى از گناه سرچشمه مى‏گیرد که امام باقر علیه السلام فرمود: «و ما مِن نِکبَهٍ تُصیبُ العَبد الاّ بِذَنب» (422) «هیچ نکبتى به بنده نرسد مگر به خاطر گناه.» آثار گوناگون گناه با بررسى روایات بدست مى‏آید که گناهان مختلف، داراى آثار گوناگون است، که ما در اینجا به ذکر چند اثر شوم گناه مى‏پردازیم: 1- قساوت قلب امیرمؤمنان على علیه السلام فرمود: «ما جَفَّت الدّموعُ الاّ لِقَسوه القُلوب و ما قَست القُلوب الاّ لِکَثره الذّنوب» (423) «اشک چشم‏ها نخشکد مگر به خاطر قساوت و سختى دل‏ها و دل‏ها سخت نشود مگر بخاطر گناهان بسیار.» 2- سلب نعمت امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: پدرم همواره مى‏فرمود: «اِنّ اللّه قَضى‏ قَضاء حَتماً الاّ یُنعِمُ على العبد بِنِعمهٍ فَیَسلُبها ایّاه حتّى یُحدِث العبد ذَنباً یَستَحقّ بذلک النّقمه» (424) «خداوند حکم قطعى فرموده که نعمتى را که به بنده‏اش داده، از او نگیرد، مگر زمانى که بنده گناهى انجام دهد که بخاطر آن سزاوار کیفر گردد.» 3- عدم استجابت دعا امام باقر علیه السلام فرمودند: «همانا بنده از خدا حاجتى مى‏خواهد، اقتضا دارد که زود یا دیر برآورده شود، سپس آن بنده گناهى انجام مى‏دهد خداوند به فرشته مى‏فرماید: حاجت او را روا مکن و او را محروم ساز زیرا در معرض خشم من درآمد و سزاوار محرومیت شد.» (425) 4- الحاد و انکار رسول اکرم صلى الله علیه وآله در ضمن گفتارى فرمودند: «فاِنّ المَعاصى تَستَولى الضَّلال على صاحِبها حتّى تُوقِعُه رَدّ ولایَه وصىِّ رسول اللّه و دفع نبوه نبى اللّه و لا تزال بذلک حتّى توقعه فى ردّ توحید اللّه و الالحاد فى دین اللّه» (426) «همانا گناهان گمراهى را بر گنهکار مسلط مى‏نماید تا آنجا که او را به رد ولایت و امامت وصى رسول خدا و انکار نبوت پیامبر و به همین منوال انکار یکتایى خدا و الحاد و کفر در دین خدا، آلوده مى‏گرداند.» 5- قطع روزى امام باقر علیه السلام مى‏فرماید: «إنّ الرّجُل لَیَذنب الذَّنْب فَیَدرء عنه الرّزق» (427) «مردى گناهى انجام مى‏دهد و در نتیجه روزى از او دور مى‏شود.» 6- محرومیت از نماز شب امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: «إنّ الرّجل یَذنب الذَّنْب فَیحرم صَلاه اللیل» (428) «انسان بر اثر ارتکاب گناه از نماز شب محروم مى‏گردد.» 7- عدم امن از حوادث امیرمؤمنان على علیه السلام فرمودند: گنهکار نباید خود را از بلاهاى شبانه و حوادث ناگهانى ایمن بداند.

(429) و عواقب شوم دیگر که آنها را فهرست‏وار ذکر مى‏کنیم؛ 8 - قطع باران.

9- ویرانى خانه.

10- حبس صدساله قیامت.

11- خشم و لعن الهى.

12- بلاهاى بى سابقه.

13- پشیمانى.

14- پرده درى و رسوایى.

15- کوتاهى عمر.

16- زلزله.

17- فقر عمومى.

18- اندوه.

19- بیمارى.

20- تسلط اشرار روایات در این زمینه، بسیار است.

(430) براى رعایت اختصار این فصل را با پنج روایت ذیل به پایان مى‏بریم: الف پیامبر صلى الله علیه وآله مى‏فرماید: هرکس در امر نماز سستى کند و آن را سبک شمرد خداوند او را به پانزده بلا گرفتار مى‏کند: 1- کوتاهى عمر.

2- کمى روزى.

3- زدودن سیماى صالحان از چهره‏اش.

4- عدم پاداش براى اعمالش.

5- عدم استجابت دعا.

6- عدم بهره‏مندى او از دعاى صالحان.

7- مرگ ذلیلانه.

8- مرگ در حال گرسنگى و تشنگى.

9- ماموریت فرشته‏اى از طرف خدا که او را در قبرش شکنجه دهد.

10- قبر را بر او تنگ نماید.

11- قبرش تاریک است.

12- ماموریت فرشته‏اى براى کشاندن او بر زمین از ناحیه صورت در منظر مردم.

13- حسابرسى شدید قیامت.

14- سلب نظر و توجه خدا به او.

15- ابتلا به عذاب سخت.

(431) ب پیامبر صلى الله علیه وآله فرمود: زنا کردن داراى شش اثر است که سه اثرش در دنیا است و سه اثرش در آخرت مى‏باشد، اثر دنیوى آن عبارتست از: رسوایى، کوتاهى عمر و قطع روزى.

و اما اثر اخروى آن عبارتست از: سختى حساب، خشم خدا و جاودانگى در آتش دوزخ و همچنین اعمال نیک او بدون پاداش است و دعایش به استجابت نمى‏رسد و بهره‏اى از دعاى صالحان نمى‏برد.

(432) ج معاذبن جبل مى‏گوید: در منزل ابوایّوب انصارى و در محضر پیامبر صلى الله علیه وآله بودم که از آن حضرت پرسیدم، منظور این آیه چیست؟

«یوم یُنْفخ فى الصّور فَتَأتون أفْواجاً» (433) «روز قیامت در صور دمیده مى‏شود، پس مردم گروه گروه مى‏آیند.» آن حضرت صلى الله علیه وآله در پاسخ فرمود: ده گروه از امت من در قیامت که به چهره‏هاى مخصوصى از سایرین متمایز هستند وارد صحنه مى‏شوند؛ 1- میمون.

2- خوک.

3- واژگونه.

4- کور.

5- گنگ و کر.

6- زبانشان را مى‏جوند و از دهانشان چرک که همه را ناراحت مى‏کند بیرون مى‏آید.== 7- بدبوتر از مردار گندیده.

8- پوشیده به لباس‏هاى آتشین و مس گداخته و چسبان.

9- با دست و پاى بریده.

10- آویخته شده بر دارهاى آتشین.

گروه اول؛ سخن‏چینان، گروه دوم؛ حرام خوران، گروه سوم؛ رباخوران، گروه چهارم؛ ستمگران در قضاوت، گروه پنجم؛ از خود راضى و خود بینان، گروه ششم؛ علما و قاضیان بى‏عمل، گروه هفتم؛ آزار دهندگان به همسایه، گروه هشتم؛ جاسوسان نزد ظالم، گره نهم؛ شهوترانان و مانع اداى حق خدا از اموال خود و گروه دهم؛ متکبران مى‏باشند.

(434) د رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: «مَن وَلِىَ عَشرهً فلم یَعدِل فیهم جاءَ یومَ القِیامه وَ یَداه و رِجلاه و راسُه فى ثقْب فأس» (435) (1) «هر کس سرپرست ده نفر شود ولى رفتارش با آنها عادلانه نباشد روز قیامت در حالى بیاید که دست و پا و سر او در سوراخ تبرى باشد.» ه امام صادق علیه السلام فرمود: «مَن سوّد إسمه فى دیوان ولد فُلان حَشَره اللّه یَوم القِیامه خِنزیراً» (436) «کسى که نام خود را در دفتر ادارى فرزندان فلان (یعنى حکومت طاغوتى بنى عباس و هر طاغوت دیگر) ثبت کند، خداوند او را در روز قیامت به صورت خوک محشور مى‏کند.» و رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: هنگامى که عمل زنا آشکار شود، مرگ ناگهانى زیاد مى‏گردد...

و هنگامى که در ترازو کم فروشى شود، خداوند قحطى و کمبود را بر مردم فرود مى‏آورد و هنگامى که مردم زکات اموال خود را ندهند زمین برکت‏هاى خود، از زراعت و میوه و معادن را بروز نمى‏دهد، ....و هنگامى که قطع صله‏ى رحم رواج یافت ثروت‏ها در دست اشرار قرار مى‏گیرد و هنگامى که امر به معروف و نهى از منکر ترک گردید خداوند اشرار را بر مردم مسلط مى‏کند، که هر چه نیکان آنها دعا کنند به استجابت نمى‏رسد.

(437) فردوسى مى‏گوید: به رستم چنین گفت دستان (438) که کم کن اى پور بر زیردستان ستم اگر چه ترا زیردستان بسى است فلک را در این زیر دستان بسى است مکن تا توانى دل خلق ریش وگر میکنى میکنى بیخ خویش مکن تا توانى ستم بر کسى ستمگر به گیتى نماند بسى توبه و پاکسازى از نشانه‏هاى رحمت و لطف وسیع الهى، نعمت توبه و پذیرش آن از سوى خداوند.

«فکر آینه‏ى صاف است.» و نیز: «ما زل من احسن الفکر» (349) «کسى که نیکو بیندیشد، دستخوش لغزش نمى‏شود.» 2- توجه به حضور خدا در همه جا ایمان به خدا، و یاد او در همه حال و اعتقاد به اینکه همه ما در محضر خدا هستیم از اساسى ترین اهرم‏هاى بازدارنده از گناه است، اثر و نقشى که این عقیده در کنترل انسان و جلوگیرى از طغیان غرائز حیوانى دارد، هیچ چیز چنین اثر و نقش را ندارد.

و قدرت ایمان به خدا و یاد او در ریشه‏کن نمودن گناه از همه‏ى قدرت‏ها نیرومندتر است.

سازمان‏هاى پلیسى و انتظامى با فقدان ایمان و تکیه‏گاه معنوى هرگز نمى‏توانند در اصلاح فرد و جامعه توفیق یابند.

ایمان به خدا و اعتقاد به آگاهى او بر همه چیز و حضور او در همه جا، در انسان آنچنان نیرویى در برابر گناه به وجود مى‏آورد که او را همچون سپرى فولادین و نفوذ ناپذیر در برابر گناهان مى‏کند.

نیروهاى انتظامى و امنیتى، هر چند قوى و گسترده باشند قادر به جلوگیرى از گناهان مخفى نیستند و هرگز نمى‏توانند در کنترل گناهان در خلوت نقشى داشته باشند.

ولى ایمان درونى مى‏تواند نقش خلل ناپذیرى در بازدارى انسان از گناهان آشکار و پنهان ایفا کند، بر همین اساس در آیات و روایات بر نقش ایمان در بازدارى از گناه بسیار تکیه شده است؛ به عنوان نمونه قرآن مى‏فرماید: «ألَم یَعلَم بِأنّ اللّه یَرى‏» (350) «آیا انسان نمى‏داند که خداوند همه اعمالش را مى‏بیند؟» «إنّ ربّکَ لَبِالمِرصاد» (351) «قطعاً پروردگار تو در کمینگاه است.» «یَعلَم خائِنَه الاَعیُن و ما تُخفِى الصُّدور» (352) «خداوند چشم‏هایى را که به خیانت گردش مى‏کند، مى‏داند و بر آنچه در سینه‏ها پنهان است.

آگاه مى‏باشد.» در قرآن واژه‏ى «بصیر» «خدا بیناست» 51 بار، و واژه «سمیع» «خدا شنواست» 49 بار آمده است.

این آیات به روشنى بیان مى‏کند که همه ما در محضر خداى بزرگ هستیم.

در هرجا، در خلوت و جلوت، هر کارى بکنیم و حتى اگر در فکر و مغز خود، مطلبى را تصور کنیم، خداوند به آن آگاه است و در کمین انسان گنهکار است؛ br> «نعم انه کان فى خلقه مع اهله سوء» «آرى قبر او را فشار داد، زیرا او با خانواده‏اش بد اخلاقى مى‏نمود.» (347) اهرم‏هاى بازدارنده‏ى گناه همان گونه که ترمز در اتومبیل لازم است تا آن را از سقوط در پرتگاه‏ها و خطرات کنترل کند، غرائز و خواسته‏هاى انسان نیز، نیاز به کنترل دارد.

خطوط کلى کنترل انسان در برابر گناه را مى‏توان در امور زیر خلاصه نمود: 1- تفکر در امور گوناگون.

2- توجه به حضور خدا در همه جا.

3- خودشناسى و توجه به شخصیت خود.

4- ایمان به معاد و روز حساب.

5 توجه به عرض اعمال بر پیشوایان.

6- نزدیک دیدن مرگ.

7- ترس از عواقب گناه.

8- توجه به نقش عبادت ترک معصیت.

تفکر در امور گوناگون تفکر در عاقبت گناه، عامل توبه است.

تفکر در فناى دنیا، عامل زهد است.

تفکر در نعمت‏ها، عامل حب خداست.

تفکر در حوادث عبرت‏آموز، عامل تواضع است.

تفکر در مرگ عامل کنترل هوس‏هاى نفسانى است.

تفکر در احوال بزرگان، عامل مقایسه و رشد است.

تفکر در عواقب کار، عامل مصونیت از گناه است.

تفکر در عذاب الهى، عامل خوف از خداست.

تفکر در ضعف‏ها، عامل توکل است.

تفکر در تاریخ، عامل عبرت است.

تفکر در آفریده‏ها، عامل ایمان به خدا است.

تفکر در مفاسد اخلاقى، عامل تهذیب است.

تفکر در سختى‏هاى دیگران، عامل استقامت است.

تفکر در نیکى و مهربانى‏هاى والدین، عامل احسان به آنها است.

از خصوصیات فکر و تفکر این است که: فکر عبادتى است بى ریا، زیرا پیدا نیست تا ریا بردار باشد.

فکر عبادتى است بى‏وسیله، هر چیز مانند نماز و حج، نیاز به وسیله مانند مهر و لباس و وسایل نقلیه و...دارد، ولى فکر نیاز به وسیله ندارد.

بطور کلى تفکر و اندیشه‏ى صحیح، بطور مستقیم یا غیر مستقیم عامل بازدارنده از انحرافات و گناهان مى‏شود، و همچون آینه‏ى صاف نشان دهنده‏ى زیبایى‏ها و زشتى‏ها است.

چنانکه حضرت على علیه السلام مى‏فرماید: «الفکر مرآه صافیه» (348) «فکر آینه‏ى صاف است.» و نیز: «ما زل من احسن الفکر» (349) «کسى که نیکو بیندیشد، دستخوش لغزش نمى‏شود.» 2- توجه به حضور خدا در همه جا ایمان به خدا، و یاد او در همه حال و اعتقاد به اینکه همه ما در محضر خدا هستیم از اساسى ترین اهرم‏هاى بازدارنده از گناه است، اثر و نقشى که این عقیده در کنترل انسان و جلوگیرى از طغیان غرائز حیوانى دارد، هیچ چیز چنین اثر و نقش را ندارد.

و قدرت ایمان ت.

این دستورات بیانگر انواع برخوردهاى اسلام با گنهکار است، که هر کدام به نحوى نقش باز دارندگى و کنترل گناه را در فرد و جامعه دارند.

آثار و پى‏آمدهاى گناه از مسلمات دین و علم و تجربه است که کردار انسان خواه نیک و خواه بد داراى پى‏آمد و نتیجه، در دنیا و آخرت است و همچون بذرى است که در مزرعه‏ى جهان کاشته مى‏شود، اگر بذر گل بود، نتیجه‏اش گل است و اگر خار بود، نتیجه‏اش خار است.

به قول مولوى: این جهان کوه است و فعل ما ندا سوى ما آید نداها را صدا و به قول سعدى: دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر اى نور چشم من بجز از کِشته ندروى به عبارت دیگر، هر عملى داراى عکس‏العمل و هر کنشى داراى واکنش است و باید توجه داشت که مکافات عمل هم در دنیا وجود دارد و هم در آخرت، با این فرق که مکافات در دنیا نسبت به آخرت بسیار کم‏رنگتر مى‏باشد.

و نیز باید توجه داشت که کیفر یا پاداش عمل به صورت‏هاى گوناگون به سراغ انسان مى‏آید.

گرفتارى‏هاى گوناگونى که در دنیا دامنگیر انسان مى‏گردد، گاهى مکافات عمل است و گاهى براى امتحان است و براى بعضى مایه و پایه‏ى ترقّى و تکامل و پاداش افزون و مضاعف است؛ چنانکه در قرآن به این مطلب اشاره شده است؛ «وَ لَنَبلُوَنّکم بِشَى‏ء مِنَ الخَوف و الجُوع ...» (401) و روایات متعدد نیز دلالت بر آن دارد.

از جمله؛ امام صادق علیه السلام فرمودند: «إنّ أشدّ النّاس بلاء الأنبیاء ثمّ الّذین یَلونهم ثمّ الأمثل فَالأمثل» (402) «سخت‏ترین مردم از نظر بلا پیامبرانند سپس کسانى که در پى آنانند، سپس کسى که از دیگرى بهتر است به ترتیب.»