در جامعه علمی و هنری امروز، یکی از مهمترین کارها ایجاد بستر مناسب برای نگهداری و طبقه بندی آثار هنری است. دو عامل اصلی ما را به انجام این کار ترغیب می‌کند. اول، محافظت از آثار هنری گذشتگان و پذیرا بودن کارهای جدید و دوم، ایجاد پایگاه داده ای سازمان یافته که هم برای محققان و هم نوآموزان قابل استفاده باشد. یکی از روش های دستیابی به این مقصود می¬تواند استفاده از موزه مجازی باشد. بر این اساس ما در این مقاله ابتدا به معرفی و بیان پیشینه و سیر تکاملی موزه های مجازی پرداخته ایم و سپس انواع موزه های مجازی کنونی و نحوه استفاده از موزه های مجازی مبتنی بر اینترنت را به بحث گذاشته ایم. به دلیل اهمیت و کاربری بالای موزه های مجازی مبتنی بر اینترنت در ادامه فناوری های مرتبط با این گونه از موزه های مجازی را بررسی کرده و در نهایت به تحلیل نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدید موزه های مجازی پرداخته ایم.
در دنیای امروز کاربران با فزونی حجم اطلاعات مواجهند. بنابراین نیاز به خلاصه سازی، فشرده سازی و طبقه بندی اطلاعات جهت نگهداری و استفاده ازآن بیش از هر زمانی برای ما اهمیت میابد. انجام این فرایندها در زمینه های مختلف علمی، فرهنگی، هنری و تاریخی در جهت حفظ و استفاده بهتر از آنها نیز امری در خور توجه است. یکی از روش های پیاده سازی پایگاه داده قوی و امکان دسترسی آسان و مناسب کاربران به اطلاعات به کار گیری موزه های مجازی است.
معرفی موزه مجازی
موزه مجازی[1]،پایگاه دادهء چند رسانه ای [2] است که سازمان ها را قادر به نشر مجموعه اطلاعات می‌نماید[2]. موزه های مجازی الگوهایی استاندارد برای نمایش مجموعه های اطلاعاتی هستند که امکان جستجوی سریع و آسان را نیز فراهم می¬آورند.
یکی از تعاریف موزه مجازی، توسط جفری لوئیس بر روی قسمت مقالات بریتانیکا آن لاین به شرح زیر می-باشد[3]. موزه مجازی مجموعه ای از فایل های رقمیِ صوتی، تصویری و متنی است. این فایل ها شامل اطلاعات علمی، فرهنگی و تاریخی ای هستند که بوسیله رسانه های الکترونیکی به دست آمده اند. موزه مجازی فاقد اشیای حقیقی است و از این جهت تفاوت اساسی با موزه های سنتی دارد .
پیشینه
منشأ اولیه موزه مجازی، اینترنت نبوده است بلکه از اوایل قرن بیستم هنرمندان سعی در ارائه آثار خود به گونه ای متفاوت داشتند.هدف اصلی آنها فعال کردن بیننده اثر و تغییر بیننده از عنصری منفعل به عنصری موثر در فرایند نمایش بود. از جمله این تلاش ها میتوان به موردی در دهه دوم قرن بیستم اشاره کرد[4]که هنرمندی به نام فردریک کیسلر[3] از به کار بردن دیوار در محیط نمایشگاه خودداری نمود و آثارش را در فضای باز سه بعدی قرار داد. همچنین در اوایل قرن بیستم ایده ای به نام مغز جهانی[4] توسط ولز[5] ارائه گردید. این پیشنهاد، اشاره به ایجاد پایگاه داده ای مرکزی و در دسترس گذاشتن آن برای همگان را داشت. رسانه پیشنهادی ولز، میکروفیلم بود. در سال 1947 نیز ایده موزه خیالی بدون دیوار توسط آندره مالروکس[6] ارائه گردید.
از سال 1980 به بعد توجه ویژه ای به لزوم بیننده گرایی موزه ها در مقابل کلکسیون گرایی آنها شد[3]. به این مفهوم که هدف اصلیٍ ایجاد موزه ها [5]تاثیر گذاری افکار بر یکدیگر و به تفکر واداشتن انسان هاست و این هدف تنها با نمایش دادن آثار علمی و فرهنگی و بیننده منفعل آنها بودن، برآورده نمی¬گردد. با آغاز بحث و بررسی این گونه مسائل لزوم تغییر در سیستم موزه ها و چگونگی این عمل بیش از هر زمان مورد توجه قرار گرفت و موزه مجازی بر مبنای الواح فشرده ارائه گردید. در سال 1991 طرحی به نام موزه درون شبکه تلفن در ژاپن به اجرا گذاشته شد[4]. به علت عدم وجود اینترنت در ژاپن در آن زمان، خدمات این سامانه از طریق تلفن، فکس و شبکه های محدود کامپیوتری در دسترس عموم قرار گرفت. به دنبال این طرح نیز در سال 1995، طرح موزه درون شبکه اینترنت اجرایی گردید.