دانلود مقاله فضیلت یاد خدا

«یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنوا لا تُلْهِکُمْ أمْوالُکُمْ وَلا أوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَمَنْ یَفْعَل ذلِکَ فَأُولئکَ هُمُ الْخاسِرُونَ» .

(انظر) البقره : 152 وآل عمران : 41 ، 191 والنساء : 142 والأعراف : 180 ، 205 والتوبه : 67 والکهف : 24 ، 28 وطه : 34 ، 42 والنور : 37 والشعراء : 227 والعنکبوت : 45 والأحزاب : 21 ، 35 ، 41 والجمعه : 10 ، المزمّل : 8 .

«اى کسانى که ایمان آورده‏اید، اموال و اولادتان شما را از یاد خدا به خود مشغول ندارد که هر که چنین کند، زیانکار است» .

 رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : لا تَختارَنَّ عَلى‏ ذِکرِ اللَّهِ‏شَیئاً فإنّهُ یقولُ : «وَلَذِکْرُ اللَّهِ أکْبَرُ» .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هیچ چیزى را بر یاد خدا ترجیح مده ؛ چه آن که او مى‏فرماید : «ویاد خدا بزرگتر است» .

 عنه صلى الله علیه وآله : لَیسَ عَمَلٌ أحَبَّ إلى اللَّهِ تعالى‏ ولا أنجى‏ لِعَبدٍ مِن کُلِّ سیّئهٍ فی الدنیا والآخِرَهِ مِن ذِکرِ اللَّهِ .

قیلَ : ولا القتالُ فی سبیلِ اللَّهِ ؟

قالَ : لولا ذِکرُ اللَّهِ لم یُؤمَرْ بالقِتالِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هیچ عملى نزد خداوند متعال محبوبتر و هیچ عاملى در نجات بنده از هر گناهى در دنیا و آخرت ، مؤثرتر از ذکر خدا نیست .

عرض شد : حتّى جنگ در راه خدا ؟

فرمود : اگر یاد خدا در میان نبود ، دستور جنگ داده نمى‏شد .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : الذِّکرُ لَذَّهُ الُمحِبِّینَ .

امام على علیه السلام : یاد (خدا) لذّت محبّان است .

 عنه علیه السلام : الذِّکرُ مُجالَسَهُ الَمحبوبِ .

امام على علیه السلام : یاد کردن ، همنشینى با محبوب است .

 عنه علیه السلام : ذِکرُ اللَّهِ سَجِیَّهُ کُلِّ مُحسِنٍ وشِیمَهُ کُلِّ مُؤمنٍ .

امام على علیه السلام : یاد خدا کردن ، خوى هر نیکوکار و خصلت هر مؤمنى است .

الحَثّ عَلى‏ کَثرهِ الذِّکرِ
ترغیب به بسیار یاد کردن خدا
«یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکراً کَثِیراً *وَسَبِّحُوهُ بُکْرَهً وَأصیلاً» .

«اى کسانى که ایمان آورده‏اید!

خدا را فراوان یاد کنید و او را هر صبح و شام تسبیح گویید» .

 رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : عَلیکَ بتِلاوَهِ القرآنِ وذِکرِ اللَّهِ کثیراً ، فإنّهُ ذِکرٌ لکَ فی السماءِ ونورٌ لکَ فی الأرضِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : بر تو باد به تلاوت قرآن و بسیارى یاد خدا ؛ زیرا که آن در آسمان ، براى تو نام (و آوازه) است و در زمین نور .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَن ذَکَرَ اللَّهَ فی السِرِّ فقدذَکَرَ اللَّهَ کثیراً .

امام على علیه السلام : کسى که در نهان به یاد خدا باشد ، خدا را بسیار یاد کرده است .

 الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : أکثِرُوا ذِکرَ اللَّهِ ما استَطَعتُم فی‏کُلِّ ساعهٍ مِن ساعاتِ اللیلِ والنهارِ ، فإنَّ اللَّهَ أمَرَ بکَثرَهِ الذِکرِ لَهُ .

امام صادق علیه السلام : تا آن جا که مى‏توانید در تمام لحظات و ساعات شب و روز خدا را بسیار یاد کنید ؛ زیرا که خداوند به بسیار یاد کردن خود فرمان داده است .

 عنه علیه السلام : تَسبیحُ فاطمهَالزهراءِ علیها السلام مِنَ الذِکرِ الکثیرِ الذی قالَ اللَّهُ‏عزّ و عجل : «اُذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کثیراً» .

امام صادق علیه السلام : تسبیح فاطمه زهراء علیها السلام از جمله همان ذکر کثیر است که خداوند عزّ و جل فرموده است : «و خدا را بسیار یاد کنید» .

الحثُّ على‏ دَوامِ الذِّکرِ
تشویق به مداومت بر ذکر
 رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : ما مِن ساعهٍ تَمُرُّ بابنِ آدَمَ لَم یَذکُرِ اللَّهَ فیها إلّا حَسِرَ علَیها یَومَ القیامَهِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر لحظه‏اى که بر فرزند آدم بگذرد و او در آن لحظه به یاد خدا نباشد ، در روز رستاخیز براى آن لحظه افسوس مى‏خورد .

 الإمامُ علیٌّ - فی المُناجاهِ الشَّعبانیّهِ - : إلهی ، وألْهِمنی وَلَهاً بِذِکرِکَ إلى‏ ذِکرِکَ وهِمَّتی إلى‏ روحِ نَجاحِ أسمائکَ ومَحَلِّ قُدسِکَ .

امام على علیه السلام - در مناجات شعبانیه - : الهى !

مرا شیفته و سرگشته یاد خودت فرما و همّت مرا متوجّه روحِ اسمهاى فیروز و جایگاه قدست گردان .

 عنه علیه السلام : أسأَ لُکَ أن تُصَلِّیَ على‏ محمّدٍوآلِ محمّدٍ ، وأن تَجعَلَنِی مِمَّن یُدِیمُ ذِکرَکَ ، ولا یَنقُضُ عَهدَکَ .

امام على علیه السلام : (خدایا) از تو م‏0سألت دارم که بر محمّد وآل محمّد درود فرستى و مرا از آنان قرار دهى که پیوسته به یاد تو هستند و عهد تو را نمى‏شکنند .

ذِکرُ اللَّهِ حَسَنٌ على‏ کلِّ حالٍ‏ یاد خدا در همه حال نیکوست «إنَّ فی خَلْقِ السّمَاوَاتِ والْأَرْضِ واخْتِلَافِ اللَّیْلِ والنَّهَارِ لَآیَاتٍ لأُولی الْأَلْبَابِ * الّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیَاماً وَقُعُوداً وَعلى‏ جُنُوبهِمْ» .

‏«هر آینه در آفرینش آسمانها و زمین و گردش شب و روز خردمندان را عبرتهاست ؛ آنان که خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو خفته، یاد مى‏کنند» .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام - مِن وَصایاهُ لِابنِه‌ِ‏الحسنِ علیه السلام عِندَ الوَفاهِ - : وکُن للَّهِ‏ِ ذاکِراً على‏ کلِّ حالٍ .

امام على علیه السلام - از سفارشهاى آن حضرت به‏ فرزندش حسن علیه السلام در هنگام وفات - : در همه حال به یاد خدا باش .

 الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : قالَ موسى‏ علیه السلام :یا ربِّ ، إنّی أکونُ فی حالٍ اُجِلُّکَ أن أذکُرَکَ فیها .

قالَ : یا موسى ، اُذکُرْنی على‏ کُلِّ حالٍ .

امام صادق علیه السلام : موسى علیه السلام عرض کرد : پروردگارا !

(گاه) من در حالى هستم که شأن تو را بالاتر از آن مى‏دانم که یادت کنم .

خداوند فرمود : اى موسى !

مرا در همه حال یاد کن .

الذّاکِرون‏ یاد کنندگان (خدا)  رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : الذاکِرُ فی الغافِلینَ کالمُقاتِلِ فی الفارِّینَ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : کسى که در میان غافلان ، به یاد خدا باشد مانند کسى است که در میان فراریان مى‏جنگد .

 عنه صلى الله علیه وآله : کُلُّ أحَدٍ یَموتُ عَطْشانَ إلّا ذاکِرَ اللَّهِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر کسى لب تشنه مى‏میرد ، مگر ذاکر خدا .

 عنه صلى الله علیه وآله : إنّ موسى بنَ عِمرانَ علیه السلام لَمّا ناجى‏ رَبَّهُ‏عزّ و عجل قالَ : یا ربِّ ، أبَعیدٌ أنتَ مِنّی فَاُنادِیَکَ أمْ قَریبٌ فَاُناجِیَکَ ؟

فأَوحَى اللَّهُ جلّ جلالُهُ : أنا جَلِیسُ مَن ذَکَرَنی .

بحار الأنوار : موسى بن عمران علیه السلام چون با پروردگار خویش به راز و نیاز پرداخت عرض کرد : پروردگارا !

آیا تو از من دورى تا آوازت دهم یا به من نزدیکى تا با تو نجوا کنم ؟

خداوند جلّ جلاله وحى فرمود : من همنشین کسى هستم که مرا یاد کند .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَنِ اشتَغَلَ بذِکرِ اللَّهِ طَیَّبَ اللَّهُ ذِکرَهُ .

امام على علیه السلام : هر که به یاد خدا سرگرم باشد ، خداوند او را خوشنام گرداند.

 عنه علیه السلام : ذاکِرُ اللَّهِ سبحانَهُ مُجالِسُهُ .

امام على علیه السلام : کسى که به یاد خداى سبحان باشد ، همنشین اوست .

 الإمامُ الباقرُ علیه السلام : لا یَزالُ المُؤمنُ فی صلاهٍ ما کانَ فی ذِکرِ اللَّهِ ، قائماً کانَ أو جالِساً أو مُضطَجِعاً ، إنّ اللَّهَ تعالى‏ یقولُ «اَ لَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وقُعُوداً وعَلَى جُنوبِهِم ...» .

امام باقر علیه السلام : مؤمن تا زمانى که به یاد خدا باشد ، ایستاده یا نشسته یا خفته ؛ پیوسته در نماز است ؛ خداوند متعال مى‏فرماید : «آنان که خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو خفته یاد مى‏کنند ...» .

 الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : إنّ الصاعِقَهَ لا تُصِیبُ ذاکِراً للَّهِ‏ِعزّ و عجل .

امام صادق علیه السلام : صاعقه به‏یادکننده خداوند عزّ و جل گزند نمى‏رساند .

اُذکُرُونِی أذکُرْکُم‏ به یاد من باشید تا به یاد شما باشم‏ «فَاذْکُرُونِی أذْکُرْکُمْ واشْکُرُوا لِی وَلا تَکفُرُونِ» .

«پس مرا یاد کنید تا شمارا یاد کنم ، سپاسگزار من باشید و به من کفر و ناسپاسى نورزید» .

 الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : قالَ اللَّهُ تعالى‏ : ابنَ آدمَ ، اُذکُرْنی فی نَفسِکَ أذکُرکَ فی نَفسی .

ابنَ آدمَ اُذکُرنی فی الخَلاءِ أذکُرکَ فی خَلاءٍ .

ابنَ آدمَ اُذکُرنی فی مَلَأٍ أذکُرْکَ فی مَلَأٍ خَیرٍ مِن مَلَئِکَ .

امام صادق علیه السلام : خداوند متعال فرمود : اى پسر آدم !

در درون خود به یاد من باش ، تا من نیز در جانم به یاد تو باشم ؛ اى پسر آدم !

در خلوت به یاد من باش تا در خلوت به یاد تو باشم ؛ اى پسر آدم !

در میان جمع مرا یاد کن ، تا تو را در میان جمعى بهتر از جمع تو یاد کنم .

ثَمَراتُ الذِّکرِ پیامدهاى یاد خدا «الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» .

«آنان که ایمان آوردند و دلهایشان به یاد خدا آرام مى‏گیرد .

بدانید که با یاد خدا دلها آرام مى‏گیرد» .

 رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : ذِکرُ اللَّهِ شِفاءُ القُلوبِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : یاد خدا ، شفاى دلهاست .

 عنه صلى الله علیه وآله : مَن أکثَرَ مِن ذِکرِ اللَّهِ فقد بَرِئَ مِنَ النِّفاقِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر که خدا را بسیار یاد کند ، از نفاق به دور ماند.

 عنه صلى الله علیه وآله : مَن أکثَرَ ذِکرَ اللَّهِ أحَبَّهُ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر که بسیار به یاد خدا باشد ، خداوند دوستش بدارد .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَن عَمَرَ قَلبَهُ بدَوامِ الذِکرِ حَسُنَت أفعالُهُ فی السِّرِّ والجَهرِ .

امام على علیه السلام : هر که دل خویش را با یاد پیوسته خدا آباد کند ، در نهان و آشکار نیک کردار شود . عنه علیه السلام : أصلُ صلاحِ القلبِ اشتِغالُهُ بذِکرِ اللَّهِ .

امام على علیه السلام : ریشه صلاح و پاکى دل ، پرداختن آن به ذکر خداست .

 عنه علیه السلام : مَن ذَکَرَ اللَّهَ سبحانَهُ أحیا اللَّهُ‏قَلبَهُ ونَوَّرَ عَقلَهُ ولُبَّهُ .

امام على علیه السلام : هر که به یاد خداى سبحان باشد ، خداوند دلش را زنده و اندیشه و خردش را روشن گرداند .

 عنه علیه السلام : ذِکرُ اللَّهِ قُوتُ النُّفوسِ ومُجالَسَهُ الَمحبوبِ .

امام على علیه السلام : یاد خدا ، خوراک جانها و نشستن با محبوب است .

 عنه علیه السلام : عَلیکَ بِذِکرِ اللَّهِ ، فإنّهُ‏نورُ القلوبِ .

امام على علیه السلام : بر تو باد به ذکر خدا ، که آن روشنایى دلهاست .

 عنه علیه السلام : دَوامُ الذِکرِ یُنیرُ القلبَ والفِکرَ .

امام على علیه السلام : مداومت بر یاد خدا ، دل و اندیشه را روشن مى‏کند .

 عنه علیه السلام : إنَّ اللَّهَ سبحانَهُ جَعَلَ الذِّکَر جَلاءً للقُلوبِ ، تَسمَعُ بهِ بَعدَ الوَقْرَهِ ، و تُبصِرُ بهِ بَعدَ العَشْوَهِ ، وتَنقادُ بِهِ بَعدَ المُعانَدَهِ .

امام على علیه السلام : خداى سبحان یاد خویش را صیقل دهنده دلها قرار داده است ، گوشهاى سنگین شده دلها ، با یاد خدا شنوا مى‏شوند و چشمهاى ضعیف شده دلها ، به وسیله آن تیز و بینا مى‏گردند و دلهاى معاند و ستیزه‏‌گر ، با آن رام مى‏شود .

 عنه علیه السلام - فی الدُّعاءِ - : یا مَنِ اسمُهُ دواءٌ وذِکرُهُ شِفاءٌ .

امام على علیه السلام - در دعا - : اى آن که نامش داروست و یادش شِفا .

 عنه علیه السلام : الذِّکرُ مِفتاحُ الاُنْسِ .

امام على علیه السلام : یاد خدا ، کلید انس است .

 عنه علیه السلام : إذا رَأیتَ اللَّهَ سُبحانَهُ یُؤنِسُکَ بِذِکرِهِ فقد أحَبَّکَ ، إذا رَأیتَ اللَّهَ یُؤنِسُکَ بِخَلقِهِ ویوحِشُکَ مِن ذِکرِهِ فقد أبغَضَکَ .

امام على علیه السلام : هر گاه دیدى که خداوند سبحان تو را انیس یاد خود کرده‏است ، بى‏گمان دوستت دارد و هرگاه دیدى که تو را با خلقش انیس کرده و از یاد خویش جدایت ساخته است ، بى‏گمان تو را ناخوش مى‏دارد.

 عنه علیه السلام : ذِکرُ اللَّهِ مَطرَدَهُالشیطانِ .

امام على علیه السلام : یاد خدا ، دور کننده شیطان است .

 عنه علیه السلام : ذِکرُ اللَّهِ جَلاءُ الصُّدورِ وطُمأنِینَهُ القُلوبِ .

امام على علیه السلام : یاد خدا سینه‏ها را صیقل مى‏دهد و دلها را آرامش مى‏بخشد .

 عنه علیه السلام : الذِّکرُ یَشرَحُ الصَّدرَ .

امام على علیه السلام : یاد خدا شرح صدر مى‏بخشد .

الحَثّ عَلى‏ ذِکرِ اللَّهِ فی مَواقِفَ‏ تشویق به یادآورى خدا در برخى جاهاى خاص‏ أ - عِندَ لِقاءِ العَدُوِّ «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إذا لَقِیتُمْ فِئَهً فَاثْبُتُوا واذْکُرُوا اللَّهَ‏کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» .

«اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید!

اگر به فوجى از دشمن برخوردید پایدارى کنید و خدا را فراوان یاد نمایید ، باشد که پیروز شوید» .

الف - هنگام رویارویى با دشمن‏  الإمامُ علیٌّ علیه السلام : إذا لَقِیتُم عَدُوَّکُم فی الحَربِ فَأَقِلُّوا الکلامَ وأکثِرُوا ذِکرَ اللَّهِ‏عزّ و عجل .

ب - عِند دُخولِ الأَسواقِ‏ امام على علیه السلام : هرگاه در جنگ با دشمن خود رو به رو شدید ، کمتر سخن بگویید و بیشتر خداوند عزّ و جل را یاد کنید .

ب - هنگام ورود به بازارها  الإمامُ علیٌّ علیه السلام : أکثِرُوا ذِکرَ اللَّهِ‏عزّ و عجل إذا دَخَلتُمُ الأسواقَ عِندَ اشتِغالِ الناسِ ، فإنّهُ کَفّارهٌ لِلذُّنوبِ وزِیادَهٌ فی الحَسَناتِ ، ولاتُکتَبُوا فی الغافِلینَ .

ج - عند الهَمِّ والحُکمِ والقِسمَهِ امام على علیه السلام : وقتى به بازار مى‏روید و مردم سرگرم کارند خداوند عزّ و جل را بسیار یادآور شوید ؛ زیرا این کار ، گناهان را مى‏زداید و بر حسنات مى‏افزاید و در زمره غافلان نوشته نمى‏شوید .

ج - هنگام غم ، داورى و تقسیم‏  رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : اُذکُرِ اللَّهَ عِندَ هَمِّکَ إذا هَمَمتَ ، وعِندَ لِسانِکَ إذا حَکَمتَ ، وعِندَ یَدِکَ إذا قَسَمتَ .

د - عند الغَضَبِ‏ پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هرگاه اندوهى به تو دست داد خدا را به اندوه خود یاد آورى کن ، هرگاه خواستى داورى کنى خدا را به یاد زبان خود بیاور و هرگاه خواستى چیزى را تقسیم کنى خدا را به دست خود یاد آورى کن .

د - هنگام خشم‏  رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : أوحَى اللَّهُ إلى‏ نبیٍّ مِن أنبیائهِ : ابنَ آدَمَ ، اذکُرنِی عِندَ غَضَبِکَ أذکُرْکَ عِندَ غَضَبِی ، فلا أمحَقُکَ فیمَن أمحَقُ .

ه - فی الخَلَواتِ وعند اللَذّاتِ‏ پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : خداوند به یکى از پیامبرانش وحى فرمود که : اى پسر آدم !

در هنگام خشم به یاد من باش ، تا من نیز در هنگام خشم خود به یاد تو باشم و تو را با دیگران هلاک نگردانم .

ه - در تنهایى و هنگام لذّتها  الإمامُ الباقرُ علیه السلام : فی التَّوراهِ مَکتوبٌ : ...

یا موسى‏ ...

اُذکُرْنی فی خَلَواتِکَ وعِندَ سُرورِ لَذَّتِکَ أذکُرْکَ عِندَ غَفَلاتِکَ .

امام باقر علیه السلام : در تورات نوشته شده است : ...

اى موسى !

...

در تنهاییها و هنگام شادىِ لذّتها و خوشیهایت مرا یاد کن ، تا در غفلتهایت به یاد تو باشم .

حقیقهُ الذِّکرِ حقیقت یاد خدا  رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : مَن أطاعَ اللَّهَ‏‌عزّ و عجل فَقَد ذَکَرَ اللَّهَ وإن قَلَّتْ صلاتُهُ وصِیامُهُ وتلاوَتُهُ لِلقرآنِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر کس خداوند عزّ و جل را فرمان برد ، خدا را یاد کرده‏است ، هرچند نماز خواندن و روزه گرفتن و قرآن خواندنش اندک باشد .

 الإمامُ الصّادقُ علیه السلام - فی قولِهِ تعالى‏ : «ولَذِکْرُ اللَّهِ أَکبَرُ» - : ذِکرُ اللَّهِ عِندَ ما أحَلَّ وحَرَّمَ .

امام صادق علیه السلام - درباره آیه «ویاد خدا بزرگتر است» - : (مراد) به یاد خدا بودن در هنگام رو به رو شدن با حلال و حرام خدا است .

 عنه علیه السلام : الذِّکرُ ذِکرانِ : ذِکرٌخالِصٌ یُوافِقُهُ القَلبُ ، وذِکرٌ صارِفٌ یَنفِی ذِکرَ غَیرِهِ .

امام صادق علیه السلام : ذِکر بر دو گونه است : ذِکر خالص ، که با دل سازگار و همراه است و ذِکر بازدارنده ، که یاد هر کس جز او را از دل مى‏زداید .

 عنه علیه السلام : اِجعَلْ ذِکرَ اللَّهِ مِن أجلِ ذِکرِهِ لکَ ، فإنّهُ ذَکَرَکَ وهُو غَنِیٌّ عنکَ فَذِکرُهُ لکَ أجَلُّ وأشهى‏ وأتَمُّ مِن ذِکرِکَ لَهُ وأسبَقُ ...

فَمَن أرادَ أن یَذکرَ اللَّهَ تعالى‏ فَلْیَعلَمْ أ نَّهُ ما لَم یَذکُرِ اللَّهُ العَبدَ بالتوفیقِ لِذِکرِهِ لا یَقدِرُ العَبدُ عَلى‏ ذِکرِهِ .

امام صادق علیه السلام : اگر به یاد خدا هستى ، این را به آن سبب دان که او به یاد توست ، او تو را یاد مى‏کند در حالى که بى‏نیاز از توست .

پس یاد او از تو ، ارزشمندتر و خواستنى‏تر و کاملتر و زودتر است تا یاد تو از او ...

بنابراین ، هر که مى‏خواهد خداوند متعال را یاد کند ، باید بداند که اگر خداوند توفیق یاد خود را به یاد بنده نیاورد ، بنده قادر به ذکر و یاد او نیست .

 الإمامُ الرِّضا علیه السلام : مَن ذَکَرَ اللَّهَ ولم یَستَبِقْ إلى لِقائهِ فَقدِ استَهزَأ بنَفسِهِ .

امام رضا علیه السلام : هرکه خدا را یاد کند و به دیدار او نشتابد خود را ریشخند کرده است .

ما یوجِبُ دوامَ الذِّکرِ عوامل مداومت بر ذکر  فی حدیثِ المعراجِ : یا أحمَدُ ...

دُمْ على‏ ذِکرِی ، فقالَ : یا ربِّ ، وکیفَ أدُومُ على‏ ذِکرِکَ ؟

فقالَ : بالخَلوَهِ عنِ الناسِ ، وبُغضِکَ الحُلوَ والحامِضَ ، وفَراغِ بَطنِکَ وبَیتِکَ مِنَ الدنیا .

بحار الأنوار : در حدیث معراج آمده‏است که خداوند تبارک و تعالى فرمود : اى احمد !

بر یاد من مداومت کن .

عرض کرد : پروردگارا ، چگونه یاد تو را مداومت بخشم ؟

فرمود : با خلوت‏گزینى از مردم و بیزارى از ترش و شیرین و تهى داشتن شکم و خانه‏ات از دنیا .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَن أحَبَّ شیئاً لَهِجَ بِذِکرِهِ .

امام على علیه السلام : هرکه چیزى را دوست بدارد ، یاد آن ورد زبانش شود .

مَوانِعُ الذِّکرِ بازدارندگان از یاد خدا «یا أیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أمْوالُکُمْ وَلا أوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَمَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ» .

«إنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَهَ والْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ والْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکرِ اللَّهِ وَعَنِ الصّلاهِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ» .

«اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید!

داراییها و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکند و کسانى که چنین کنند پس هم آنان زیانکارند» .

«همانا شیطان مى‏خواهد با شراب و قمار میان شما دشمنى و کینه افکند و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد .

آیا بس مى‏کنید؟» .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لَیسَ فی المعاصِی أشَدُّ مِنِ اتِّباعِ الشَّهوَهِ ، فلا تُطِیعُوها فَتَشغَلَکُم عَنِ اللَّهِ .

امام على علیه السلام : در میان گناهان (گناهى) سخت‏تر از پیروى شهوت نیست ، پس آن را فرمان نبرید که شمارا از خدا غافل مى‏سازد .

 عنه علیه السلام : کُلُّ ما ألهى‏ عن ذِکرِ اللَّهِ فهو مِن المَیسِرِ .

امام على علیه السلام : هر چیزى که از یاد خدا غافل کند ، در شمار مَیسر (قمار) است .

 عنه علیه السلام : کُلُّ ما ألهى‏ عن ذِکرِ اللَّهِ فهو مِن إبلیسَ .

امام على علیه السلام : هر آنچه که از یاد خدا غافل کند ، از ابلیس است .

 الإمامُ زینُ العابدینَ علیه السلام : إنَّ قَسوَهَ البِطنَهِ وفَترَهَ المَیلَهِ وسُکرَ الشِّبَعِ وغِرَّهَ المُلکِ مِمّا یُثَبِّطُ ویُبطِئُ عَنِ العَمَلِ ویُنسِی الذِّکرَ .

امام سجّاد علیه السلام : پُر خُورى و سستى اراده و مستى سیرى و قدرت ، از عوامل بازدارنده و کند کننده در عمل است و ذکر (خدا) را از یاد مى‏برد .

آثارُ الإعراضِ عنِ الذِّکرِ آثار روى گرداندن از یاد خدا «وَمَنْ أعْرَضَ عَنْ ذِکرِی فَإنَّ لَهُ مَعیشَهً ضَنْکاً وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ القِیامَهِ أعْمى‏» .

«وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکرِ الرَّحمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ» .

«وَلا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأنْسَاهُمْ أنْفُسَهُم أُوْلَئکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» .

«و هر کس که از یاد من اعراض کند ، زندگیش تنگ شود و در روز قیامت نابینا محشورش سازیم» .

«و هر کس که از یاد خداى رحمان روى گرداند ، شیطانى بر او مى‏گماریم تا همدم او باشد» .

«و مانند آن کسانى مباشید که خدا را فراموش کردند و خدا نیز چنان کرد تا خود را فراموش کنند .

ایشان همان فاسقانند» .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : مَن نَسِیَ اللَّهَ سبحانَهُ أنساهُ اللَّهُ نفسَهُ وأعمى‏ قَلبَهُ .

امام على علیه السلام : هر که خداى سبحان را فراموش کند ، خداوند خودش را از یادش ببرد و دلش را کور کند .

الذِّکرُ الخَفیُ‏ ذکر نهانى‏ «واذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَخیفَهً وَدُونَ الجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالغُدُوِّ والآصالِ وَلا تَکُنْ مِنَ الْغافِلِینَ» .

«و پروردگارت را در دل خود به تضرّع و ترس ، بى آن که صداى خود را بلند کنى ، هر صبح و شام یاد کن و از غافلان مباش» .

 رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : خیرُ الذِّکرِ الخَفِیُّ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : بهترین ذِکر ، ذِکر خفىّ است .

 الإمامُ الباقرُ أو الإمامُ الصّادقُ علیهما السلام : لایَکتُبُ المَلَکُ إلّا ما یَسمَعُ ، قالَ اللَّهُ‏عزّ و عجل : «وَاذْکُرْ رَبَّکَ فی نَفسِکَ ...» : لا یَعلمُ ثوابَ ذلکَ الذِّکرِ فی نَفسِ العَبدِ غیرُ اللَّهِ تعالى‏ .

امام باقر یا امام صادق علیهما السلام : فرشته ننویسد جز آنچه را که مى‏شنود .

خداوند عزّ و جل فرموده است : «و پروردگارت را در دل خود یاد کن ...» : (اندازه) ثواب این ذکر درونى بنده را کسى جز خداوند متعال نمى‏داند .

149) الذِّلَّه - خوارى‏ الذِّلَّهُ خوارى‏  الإمامُ علیٌّ علیه السلام : التَّقَلُّلُ ولا التَّذَلُّلُ .

امام على علیه السلام : به اندک بسنده کنید و تن به خوارى ندهید .

 عنه علیه السلام : المَنِیَّهُ ولا الدَّنِیَّهُ ، والتَّقَلُّلُ‏ولا التَوَسُّلُ .

امام على علیه السلام : مرگ آرى ، امّا پستى و خوارى هرگز و به اندک بسنده کردن آرى ، امّا دست سوى این و آن دراز کردن هرگز .

 عنه علیه السلام : ساعَهُ ذُلٍّ لا تَفِی بِعِزِّ الدَّهرِ .

امام على علیه السلام : یک ساعت ذلّت به عزّت روزگار نمى‏ارزد .

 عنه علیه السلام - فی مُناجاتِهِ - : اللّهُمَّ اجعَل نَفسِی أوَّلَ کریمَهٍ تَنتَزِعُها مِن کرائمِی ، وأوَّلَ وَدیعَهٍ تَرتَجِعُها مِن وَدائعِ نِعَمِکَ عِندی .

امام على علیه السلام - در مناجات خود - : خدایا !

نخستین چیز گرامى که از من مى‏گیرى و نخستین امانت از نعمتهاى امانت داده‏ات به من که باز مى‏ستانى جان من باشد .

 الإمامُ الحسینُ علیه السلام : مَوتٌ فی عِزٍّ خَیرٌ مِن حیاهٍ فی ذُلٍّ ، وأنشَأ علیه السلام یَومَ قُتِلَ : الموتُ خیرٌ من رُکُوبِ العارِ والعارُ أولى‏ من دُخُولِ النارِ واللَّهِ ما هذا وهذا جارِی‏ امام حسین علیه السلام : مرگ با عزت بهتر از زندگى ذلت بار است .

آن حضرت در روز شهادت خود این ابیات را مى‏خواند : مرگ بهتر است از ننگ‏ به خدا سوگند که نه ننگ را به خود لا یَنبغی للمؤمنِ أن یُذِلَّ نفسَهُ‏ مؤمن را نشاید که خود را خوار سازد  رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : مَن أقَرَّ بالذُّلِّ طائعاً فَلَیسَ مِنّا أهلَ البیتِ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر که مطیعانه خوارى و زبونى را بپذیرد از ما خاندان نیست .

 الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : إنَّ اللَّهَ تَبارَکَ وتعالى‏ فَوَّضَ إلى المؤمنِ کُلَّ شی‏ءٍ إلّا إذلالَ نَفسِهِ .

امام صادق علیه السلام : خداوند تبارک و تعالى اختیار هر کارى را به مؤمن داده است ، مگر اختیار خوارکردن خویشتن را .

 عنه علیه السلام : لا یَنبَغی للمؤمنِ أن یُذِلَّ نفسَهُ ، قیلَ لَهُ : وکیفَ یُذِلُّ نَفسَهُ ؟

قالَ : یَتَعَرَّضُ لِما لایُطیقُ فَیُذِلُّها .

امام صادق علیه السلام : مؤمن را نشاید که خویشتن را خوار سازد .

عرض شد : چگونه خود را خوار مى‏سازد ؟

فرمود : دست به کارى مى‏زند که توانش را ندارد و بدین سان خود را خوار و سرافکنده مى‏کند ما یورِثُ الذُّلَ‏ عوامل خوارکننده‏  رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله : إذا ضَنَّ الناسُ بالدِّینارِ والدِّرهَمِ وتَبایَعُوا بالعِینَهِ وتَبِعُوا أذنابَ البَقَرِ وتَرَکُوا الجِهادَ فی سبیلِ اللَّهِ ، أدخَلَ اللَّهُ علَیهِم ذُلّاً لا یَرفَعُهُ عَنهُم حتّى‏ یُراجِعُوا دِینَهُم .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : هر گاه مردم به دینار و درهم بخیل شوند (انفاق نکنند) و مبادله عینه*** 1 عینه آن است که شخص کالایى را به بهاى معینى نقداً بخرد و سپس به بهایى بیشتر به صورت نسیه به فروشنده بفروشد یا برعکس - م .

*** کنند و دنبال گاو و گوسفند خود روند و جهاد در راه خدا را واگذارند ، خداوند آنان را به خوارى افکند و طوق ذلّت را از گردنشان بر ندارد ، مگر آن گاه که به دین خود برگردند .

 عنه صلى الله علیه وآله : أذَلُّ الناسِ مَن أهانَ‏الناسَ .

پیامبر خدا صلى الله علیه وآله : زبونترین مردم کسى است که مردم را خوار کند .

 الإمامُ علیٌّ علیه السلام : الناسُ مِن خَوفِ الذُّلِّ مُتَعَجِّلُو الذُّلِّ .

امام على علیه السلام : مردم از ترس خوارى به سوى خوارى مى‏شتابند .

 عنه علیه السلام : رَضِیَ (ب) الذُّلِّ مَن کَشَفَ (عن) ضُرِّهِ .

امام على علیه السلام : کسى که از گرفتارى خود پرده بردارد ، به خوارى تن داده است .

 الإمامُ الباقرُ علیه السلام : لا ذُلَّ کَذُلِّ الطَّمَعِ .

امام باقر علیه السلام : هیچ خوارى و خفّتى چون خوارى و خفت طمع نیست .

 الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : مَن أحَبَّ الحیاهَ ذَلَّ .

امام صادق علیه السلام : هر که زندگى را دوست بدارد ، خوار شود .

 بحار الأنوار : وفی نَقلٍ : شَکا إلَیهِ علیه السلام رجُلٌ جارَهُ فَقالَ : اِصبِرْ عَلیهِ ، فقالَ : یَنسُبُنِی الناسُ إلى الذُّلِّ ، فقالَ : إنّما الذلیلُ مَن ظَلَمَ .

بحار الأنوار- در نقلى آمده‏ است - : مردى از همسایه خود به آن حضرت شکایت کرد ، حضرت فرمود : تحملش کن .

عرض کرد : مردم مرا به زبونى متّهم مى‏کنند .

حضرت فرمود : زبون کسى است که ظلم مى‏کند .