قرآن وگسترش جهان
والسماء بنیناها بِاَیدٍ وانّا لموسعون1
ما آسمان را با قدرت بنا کردیم، وهمواره آن را وسعت بخشیدیم.
تفسیر هدایت:
وآسمان را به نیرو آفریدیم .«واید» ،به معنی قوت ونیرواست ،شاید کلمه بنا الهام بخش آن باشد که در آفرینش واستحکام آسمان وارتباط میان اجزاء آن تدریج درکار بوده است .
واین همه درباره آسمان صحت دارد.
«وانا لموسعون» ، وما اسباب فراخی را فراهم می آوریم .
درباره کلمه موسعون مفسران نظراتی داده اند.
ابن عباس می گوید: معنی آن این است که ما توانائیم وبه قولی: سعه وگسترش در نزد ما است، ویا رزق را بر مخلوقاتمان گسترش می دهیم، ویا اینکه زمین را وسعت دادیم وبالاخره اختلافات بسیاری که در آن روزها غامض وغیر قابل فهم به نظر می رسید مشاهده می شود.
ولی این را می دانیم که معنی ظاهری آیه این است که پروردگار توانای ما بنای آسمان را پیوسته وسعت می دهد، که با حقایق علمی هم مطابقت دارد.
■ این که زمین وکرات دیگر مواد اثیری پراکنده در فضا را به خود جذب می کنند، گویی همچون دستگاههای بزرگ پاکسازی هستند که پیوسته به رفت وروب فضا اشتغال دارند وهمین سبب رشد ونمو دایمی آنان می شود.
■ آسمان پیوسته در حال گسترش است گویی که روزی صورت کره واحدی داشته ودر آن انفجار عظیمی صورت گرفته وپس از آن به گسترش ادامه داده وفاصله میان جرمهای آن پیوسته در حال افزایش بوده است وبه گفته جورج گاموف، فضای محیط ما از میلیاردها کهکشان تشکیل شده که در حال گسترش سریع است.
درواقع جهان ما ساکن نیست، ومعرفت پیدا کردن به این حقیقت، کلیدی برای معماهای جهان است.
واکنون جهان در حال انبساط وانقباض وگسترش دائمی قرار گرفته است .ومایه شگفتی آن که بنابر آنچه گفته اند،هرچه از یکدیگر دورتر می شوند سرعت دور شدن آنها از یکدیگر افزایش پیدا می کند .
وحالا این گسترش تا چه اندازه امتداد پیدا می کند وکجا متوقف خواهد شد؟دانش همه اینها درنزد خدا می باشد ولی این گسترش عظیم بدون تدبیر ونگهبانی از جانب سلطان عالمی که توازن آن را حفظ می کند وبه تدبیر امور آن می پردازد صورت پذیر نمی باشد.
واما معماهای آسمانی هنوز بسیار است وامکان دارد با ساختن وسایل پیشرفته بعضی از این معماها گشوده شود واین آیات الهی به صورت بهتر شناسائی وخوبتر شناخته شوند.
ودراین جا به این گفته اکتفا می کنیم که عدد کهکشانها قابل شمارش نیست واین مطلب از تصاویری که به وسیله دوربینهای نزدیک کننده آسمانی گرفته شده است آشکار می شود.2 در تفسیر منهج الصادقین هم به قوت کامله خداوند وبنا کردن آسمان ووسعت دادن روزی بر بندگان اشاره شده است .3 در تفسیر نمونه آمده است که : اید، به معنی قدرت وقوت است همان گونه که در دیگر آیات قرآن نیزبه این معنی آمده است وبعضی از مفسران به معنی نعمت هم ذکر کرده اند،اما در اینجا اشاره به قدرت کامله خداوند بزرگ در آفرینش آسمانها دارد.
به هر حال جمله انّا لموسعون ، ما پیوسته وسعت می بخشیم، به وضوح می رساند که خداوند، آسمانها را که با قدرت کامله اش آفریده است پیوسته گسترش می دهد و از آنجا که این مطلب در گذشته بر دانشمندان و مفسران روشن نبود ،بسیاری این جمله را به معنی توسعه رزق از سوی خدا بر بندگان از طریق نزول باران ،یا از طریق مختلف تفسیر کرده اند .و بعضی آن را به معنی غنا و بی نیازی خداوند می دانند که هر قدربخشش و عطا کند از خزائن کاسته و کم نمی شود.
ولی با توجه به مساله آفرینش آسمان ها در جمله قبل و با توجه به کشفیات اخیر دانشمندان در مساله گسترش جهان که از طریق مشاهدات حسی نیز تایید شده است معنی لطیف تری برای آیه می توان یافت و آن اینکه خداوند آسمان ها را آفریده و دائماً گسترش می دهد.4 به این ترتیب به تفسیر روشنی در زمینه آیه فوق و گسترش آسمان ها پی می بریم که پرده از راز یکی از معجزات علمی قران بر می دارد.
و این نکته نیز قابل توجه است که تعبیر (انا لموسعون) که در آن از جمله اسمیه اسم فاعل استفاده شده دلیل بر تداوم و استمرار است و نشان می دهد که این گسترش بطور مرتب ادامه دارد.
گردآورنده:منصوره فرقانی استاد راهنما:خانم پورحسینی مدرسه علمیه نرجس (س) - مشهد پی نوشتها: 1- ذاریات /47 2- تفسیر هدایت ،ج14،ص60 3- منهج الصادقین ،ح9،ص47 4- تفسیر نمونه ،جلد 22،ص 372