این سوره مبارکه مسلمانها را از مداهنه با دشمنان دین منع کرده ودستور صراحت ودرس شجاعت وقاطعیت می دهد .
به همه آنها می آموزد که با کافران سازش وهمکاری در امر دین نکنند بلکه با کردار خود به مخالفت بپردازند ودر گفتار از آنها بیزاری جویند.
مثال بارز آن اجتماعات عمومی مسلمانان در مراسم برائت از مشرکین در ایام حج می باشد.
هیچ ملتی به اندازه ملت مسلمان نسبت به مخالفانشان وسعت نظر وگذشت نداشته است وهیچ دینی مثل اسلام تا این حد با پیروان ا دیان دیگر مدارا کننده وبی آزار نیست وبه اصطلاح تساهل مذهبی ندارد.
قران به صراحت بیان می دارد که خداوند شما را از نیکی کردن وعدالت نمودن در حق کفاری که با شما مقاتله نکرده اند وشما را از دیارتان خارج- نکرده اند نهی نمی کند ولی دوستی وهمکاری وسازش امر دیگری است ومحبت ونیکی وعدالت با آنها چیزی دیگر.
قران به صراحت می فرماید: یهود ونصاری را دوست خود نگیرید که هرکس چنین کند از آنهاست نه از مسلمانها .
اقلیتهای دینی که در پناه حکومت اسلامی زندگی می کنند ، در صورتی که نظام اسلامی را محترم شمرده، وعلیه رهبری وحکومت ومردم مسلمان توطئه نکنند، مورد احترام بوده، ودارای حقوق ویژه ای هستند، قران مجید با صراحت تمام به حقوق طبیعی آنان اعتراف کرده، وآنان را از عدل وقسط بهره مند می داند .
لا ینهاکم عن الذین لم یقاتلوکم فی الدین ولم یخرجوکم من دیارکم ان تبروهم وتقسطوا الیهم ان الله یحب المقسطین2 خدای متعال شما را منع نمی کند از اینکه نسبت به کفاری که با شما برسر دین نمی جنگند، واز وطنتان بیرونتان نمی کنند، نیکی کرده وعادلانه رفتار کنید، همانا خداوند دادگران را دوست دارد .
آری قران مسلمین را به معاشرت وارتباط دوستانه وعادلانه با اقلیتها فرمان می دهد : «انما ینهاکم الله عن الذین قاتلوکم فی الدین واخرجوکم من دیارکم وظاهروا علی اخرجوکم ان تولوهم ومن یتولهم فاولئک هم الظالمون » 3 خداوند شمارافقط از دوستی وپیوند صمیمانه با کسانی که بخاطردینتان جنگیده وازوطن بیرونتان کرده اند بازمی دارد وآنها که با آنان دوستی کنند از ستمگران می باشند.
اهل کتاب یعنی مسیحیان ویهودیان ، در صورتی که حقوق اکثریت مسلمان را محترم شمرده وضدیت ومبارزه با اسلام نداشته باشند می توانند در رفاه وآسایش کامل بسر برده واز امن وآسایش واقعی برخوردار شوند ، اسلام پیروان خود را به معاشرت نیک واحترام به افکار وعقاید اهل کتاب وابقاء آنان بر دینشان درصورتی که خودشان چنین بخواهند تشویق می کند ، رسول خدا شخصا اهل کتاب را گرامی داشته وبا آنان به بهترین وجه رفتار می فرمود، حتی مردگان آنان را نیز محترم می شمرد.
جابربن عبدالله می گوید : جنازه ای را از جلو ما عبور دادند ، پیامبر اکرم صلی الله علیه واله به احترام آن از جا برخاسته، ما نیز به پیروی از آن حضرت از جا برخاستیم وبه آن حضرت عرض کردیم : این مرده یک یهودی بود، فرمود : هرگاه جنازه ای دیدید به احترام برخیزید .
امیرالمومنین علی علیه السلام نیز وقتی پیرمردی مسیحی را در حال گدایی دید، سئوال فرمود که این کیست ؟
گفتند: مردی مسیحی است، فرمود: از او کا ر کشیدید، اکنون که پیر وناتوان شده، اورا با این وضع رها کرده اید، دستور داد از بیت المال به اندازه رفع نیازش به او کمک کنند.
4 حق مسلمان بر مسلمان: معلی بن خنیس از امام صادق علیه السلام پرسید : حق مسلمان بر مسلمان چیست؟
حضرت فرمودند: هفت حق واجب است ، هیچ حقی از آنها نیست مگر اینکه براو واجب است ، اگر چیزی از آن را تباه کند ، ازولایت واطاعت خدا بیرون می رود، وبرای خدا در او بهره ای نیست، گفتم : فدایت شوم این حقوق چیست؟
فرمود : ای معلی ، من برتو نگرانم می ترسم این حقوق را پاس نداشته ضایع سازی ، وبدانی وعمل نکنی ، می گوید : گفتم : ( هیچ نیروئی نیست جز به عنایت خداوند) فرمود: ساده ترین آنها آن است که دوست بداری برای او آنچه را برای خود دوست داری ، وهرچه را برخود نمی پسندی برا و نپسندی.
◄ وحق دوم این است که از خشمگین ساختن او پرهیز داشته وبه دنبال خرسندی او باشی وامرش را اطاعت کنی.
◄ وحق سوم این است که او را با جان ومال وزبان ودست وپایت یاری کنی.
◄ وحق چهارم آن است که چشم او وراهنمای او ، وآئینه او باشی ( عیوبش را برای خودش منعکس کنی ) .
◄ وحق پنجم آن است که تو سیر نباشی واو گرسنه ، وتو سیراب نباشی واو تشنه ، وپوشیده نباشی واو برهنه .
◄ وحق ششم این است که اگر خدمتگزاری داری وبرادرت ندارد، واجب است خدمتگزارت را بفرستی تا لباسش را بشوید ، وغذایش را فراهم کند ، وبستر او را بگستراند .
◄ وحق هفتم این است که سوگند او را باور کرده ، ودعوت او را پذیرفته ، ودر حال مریضی عیادتش کنی ودر تشییع جنازه اش حاضر باشی ، وهرگاه دانستی که نیازی دارد خود به رفع آن اقدام کنی، بدون اینکه صبر کنی تا او از تو بخواهد ، در رفع نیازش بکوشی وهنگامی که چنین کردی دوستی خود را به او ودوستی او را به خود متصل ساخته ای.
پی نوشتها : 1- قران – سوره کافرون – آیه 6 2- همان- سوره ممتحنه – آیه 8 3- همان- آیه 19 4- وسائل الشیعه – کتاب الجهاد – باب 11- حدیث 11