(علم وبحث فلسفی آن)
انسان ساده ای که هنوزبه اصطلاح پشت وروی دست خود را نشناخته این معنی را در خود درمی یابد که از هر چیزی عین خارجی آن را درک کند بدون آن که توجه داشته با شد علم واسطه میان او وآن موجود است واین سادگی راهمواره دارد تا آن که درموردی دچار شک وتردید یا ظن وگمان که پایین ترازعلم است و بالاترازشک بگردد.
انسان ساده ای که هنوزبه اصطلاح پشت وروی دست خود را نشناخته این معنی را در خود درمی یابد که از هر چیزی عین خارجی آن را درک کند بدون آن که توجه داشته با شد علم واسطه میان او وآن موجود است واین سادگی راهمواره دارد تا آن که درموردی دچار شک وتردید یا ظن وگمان که پایین ترازعلم است و بالاترازشک بگردد.
(علم ، ظن وگمان ، شک) دراین مرحله متوجه می شودکه تاکنون درسیر زندگی ومعایش دنیویش هرچه رامیفهمیده ودرک می کرده به وسیله علم بوده وعلم بین اوومدرکاتش واسطه بوده است.پس از این به بعد بایدسعی کندباچراغ علم قدم بر داردبه خصوص وقتی می بیندگاهی درفهم ودرکش دچار اشتباه می شود...
«این جاست که یقین می کنددروجودش حقیقتی است به نام علم» جلد1 ص92 (آیا شک ونادانی بر علم تکیه دارد؟) برای هر ذهن جوینده وپرسنده آی این سؤال پیش می آید حال که انسان متوجه شد تاکنون هر آنچه راکه می فهمیده ودرک می کرد ه،همه و همه به وسیله علم بوده.
یعنی علم بین ا و ونادا نیش فاصله انداخته،پس زمانی که شک وظن تمام وجود او ر ا احاطه می کند علم درکجــا قرار دارد؟
!
تا او را ازمخمصه شــک وگمان نجات دهد.آیا دراین جا هم علم می تواند راهش را روشـن کند؟
پاسخ این است که مسلماَ این طور است.
زیراتازمانی که ندانی که ندانی نادانی.اماهمان زمان که شک کردی علم پیداکرده ای وقدم از نادانی بیرون گذارده ای.چون برای ذهن کنجکاو وجوینده، شک اولین مرحله ورود به دانایی وعلم است.هیچ توقفگاهی علمی وهیچ واقعه ای علمی پیش نمی آید مگر آن که تکیه گاه آدمی درآن ،علم باشد حتی آدمی شک خودرا هم با علم تشخیص می دهد وهم چنین ظن خود را وجهل خودرا،یک جا یقین دارد که علم داردجایی دیگر یقین دارد که شک داردیا ظن یاگمان و سر انجام یقین پیدا می کند که نادان است.
(تا به جایی رسید دانش من که بدانم همی که نادانم )