واقعیت چیست؟
آیا دنیا یکسره درخور سرزنش است؟
آیا نمی توان دنیایی خوب را تصور کرد ومیان دو دنیای سرزنش شده وخوب، مرزهایی را ترسیم نمود؟
واساسا مراد از واژه « دنیا» چیست وبه چه اموری اطلاق می شود؟
در برخی تعابیر مراد از«دنیا» جهان هستی ومحیطی است که در آن زندگی می کنیم.
روشن است که هر مسلمان معتقدی، این جهان را آفریده خالق حکیم وهرجلوه ای از آن را، نشانه ای از پروردگار مهربان خود می داند و از این منظر،نه تنها جایی برای بدگویی از دنیا در میان نمی ماند که سیر وسیاحت در آن وجستجو در زوایای پیدا و پنهان دنیا،از برترین عبادات به شمار می رود.
اما اگراز عبارت« دنیا» زندگی وحیات انسانی را در نظر داشته باشیم،باز هم دلیلی برای مذمت نخواهیم یافت.
آیا خداوند این زندگی را برای ما رقم نزده است وآیا زندگانی دنیوی، میدانی برای کسب خشنودی پروردگار ونیل به درجات اخروی نیست؟
پس چه جای سرزنش؟!
مردم بسیاری، با اشتباه در تشخیص مصداق دنیا وآخرت، امور حقی را «دنیا» نامیده اند و به سرزنش آن برخواسته اند ودرعین حال،کارهایی را برگزیده اند که عین «دنیا»و سزاوار توبیخ ومذمت بوده اما آن کار خود را زهد وتقوا نام نهاده اند.
واقعیت آن است که تمام آن اموری که ما –به تعابیرمختلف -«دنیا» می نامیم،فی نفسه،خوب وپسندیده اند و می توانند به مثابه سرمایه حرکت وتکامل انسان،دراختیار رشد وتعالی او قرارگیرند وتنها آن هنگام که ما را از اطاعت خداوند ودوستی او وکسب درجات اخروی باز دارند،به دنیای نفرین شده وسزاوار سرزنش تبدیل می شوند.
به عبارت دیگر،تا آنجا که ظواهر دنیا،مارا به خدا وآخرت نزدیک سازند –اگر چه ظاهراً از امور دنیوی شمرده شوند وعوام آنها را به منزله دنیازدگی تلقی نمایند-عین آخرت محسوب می گردند واعمال به ظاهر اخروی ،-نظیر رهبانیت وصوفی گری-که برخلاف دستور خداوند انجام می شود عین دنیایند وسزاوار هرگونه سرزنش ونفرین هستند.1
ترجیح دنیا برآخرت ، بزرگترین اشتباهی است که از انسان سر می زند ودراحادیث،از آن به «حب الدنیا»تعبیر شده است.
امیرمؤمنان وپیشوای زاهدان،مشاهده کردند که شخصی از افراد به ظاهر زاهد و باتقوا، به سرزنش دنیا پرداخته است.
ازکردار آن فرد واز گفته های او، آزرده خاطر شدند واین گونه او را موردعتاب قرار دادند تا تصورات و اوهام او را آشکار سازند: ای نکوهنده ی دنیا که خود فریفته ی آن شده وبه نیرنگ های آن بازی خورده اما به سرزنش آن پرداخته است؛آیا فریبش را می خوری وآن گاه مذمتش می نمایی؟
تو بر دنیا ادعای گناه داری یا دنیاباید برتوادعا کند که خود گنه کاری؟دنیا چه وقت سرگشته ات ساخت وچه سان تو را به دام فریبش انداخت؟
حال آن که به گورهای پدرانت وبه استخوان های پوسیده ایشان ونیز به خوابگاه مادرانت در زیر خاک ،به تو عبرت آموخت.
بی هیچ تردید، دنیاخانه راستی است برای کسی که آن را راستگو بداند.خانه عافیت است برای کسی که دراحوال آن تدبیر نماید.خانه توانگری است برای آن که توشه آخرت خود رااز آن برگیرد.
مسجد محبان خداست ونمازگاه فرشتگان او.فرودگاه وحی خداست و تجارت خانه دوستان اوست که درآن،رحمت خدا را به دست آورند وبهشت را سود برند.
چه کسی دنیا راسرزنش کند؛درحالی که بانگ برداشته است که جداشدنی است؛و فریاد کرده است که ناماندنی است.
پس مردمی در بامداد پشیمانی،بد گوی او بودندوگروهی دیگر نیزبه روز رستاخیز او را ستودند؛ زیرا آنچه را که دنیا به یادشان آورد،ازآن متذکر وهوشیار شدند.
دنیا با آنان سخن گفت وایشان نیز گفته او را راست شمردند.
دنیا پندشان داد وآنان نیز از پندهای آن سود بردند.2 علی علیه السلام می فرمود: دنیا خانه ای است به سان گذرگاهی به سوی خانه استقرار.
مردم در این خانه بردودسته اند:یکی آن که خود رافروخت وخویش رابه تباهی انداخت؛دیگری که خود را خرید وآزاد ساخت.3 امام سجادعلیه السلام درانتهای سخنی بلند،فرمود: دنیا،دو گونه دنیا است.
دنیایی که به وسیله آن به آخرت ورضایت پروردگارمی رسند ودنیایی که نفرین شده است وانسان را از خداوند وخیر وسعادت دور می سازد.4 امام صادق علیه السلام می فرمود : برای کسب آخرت،چه کمکی خوبی است دنیا!5 ابن ابی یعفور،از اصحاب امام صادق علیه السلام می گوید:«به آن حضرت عرض کردم :«ما دنیا را خیلی دوست داریم .»حضرت به من فرمود: با دنیا چه می کنی؟
به ایشان عرض کردم : ازثروت دنیا ازدواج می کنم ، به حج می روم و به خوانواده ام انفاق می کنم وبه برادران خود کمک و صدقه می دهم.
امام علیه السلام به من فرمود: این اموری که برشمردی،از جنس آخرت است.6 سخن را با گفتاری از عارف واصل،امام راحل،خمینی بزرگ(ره) درباره دنیا ومفهوم دنیا دوستی به پایان می بریم : دنیای هر کس،همان آمالش است.از دنیا تکذیب شده است.
از عالم طبیعت تکذیب نشده.
دنیا همان است که پیش شماست.
خود شما وقتی به نفستان توجه دارید،خودتان دنیایید.
دنیای هر کس آن است که در خودش است.
آن تکذیب شده است.
اما از شمس وقمر وطبیعت،هیچ تکذیب نشده وتعریف شده است.
اینها مظاهر خداست.
آنی که انسان را بعید می کند از ساحت قدسی وکمال،دنیاست وآن هم پیش خود آدم است،توجه به نفس است7...
خیال نکنید که اهل دنیا عبارت ازآنهایند که مثلاً کاخ دارند؛ممکن است یک نفر خیلی هم کاخ داشته باشد اهل دنیا نباشد،یک طلبه ای یک کتاب داشته باشد واهل دنیا باشد، علاقه داشته باشد،میزان؛علاقه است.میزان دنیا، آن علایقی است که انسان به این اشیا دارد.8 پی نوشت ها: 1- مرحوم علامه مجلسی درباره معنای دنیا ودنیای مذموم وپسندیده،بحث مبسوط ومستدلی را در دو کتاب گرانسنگ خود انجام داده اند.
علاقه مندان می توانند به این دو اثر ارزشمند مراجعه نمایند: الف: مرآت العقول،الجزء الثامن،باب ذم الدنیا والزهد فیها،ذیل احادیث 11و 12 ب: عین الحیات،باب«در بیان معنای دنیا» 2- نهج البلاغه،کلمات قصار شماره 132.
3- همان ،شماره 133.
4- اصول کافی،کتاب الایمان والکفر،باب ذم الدنیا والزهد فیها،حدیث شماره1894.
5- وسائل شیعه،ج17،باب الاستحباب الاستعانه بالدنیاعلی الاخره،حدیث شماره21898 6- علامه مجلسی،بحارالانوار،ج70،ص62، العقول،الجزء الثامن،باب ذم الدنیا والزهد فیها،ذیل حدیث 12.
7- امام خمینی(ره)،تفسیر سوره حمد،ص131.
8- همان،ص147.