دانلود مقاله مکه مکرمه

حج امانتى الهى و چهارمین رکن اسلام است، سه رکن پیش از آن عبارتند از «نماز»، «زکات»، و «روزه».

در اهمیت حج همین بس که در روایت آمده است: «اگر مسلمانى مستطیع شود و به مکه نرود و بمیرد، شایسته نام مسلمانى نیست و یهودى یا نصرانى از دنیا خواهد رفت.»
شبه جزیره عربستان
‏ عربستان سعودى دو میلیون و دویست و چهل هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن حدود 13 میلیون نفر است.

این کشور در جنوب غربى آسیا واقع شده و از شمال به کشور اردن هاشمى، عراق و کویت و از شرق به‏
خلیج فارس و شیخ نشین‏هاى جنوبى آن و دریاى عمان، و از جنوب به جمهورى یمن و از مغرب به دریاى سرخ محدود است.

پادشاهى در عربستان موروثى است و شخص پادشاه بر وزیران ریاست دارد.

پایتخت عربستان ریاض است و مراکز دینى این کشور دو شهر مکه و مدینه‏اند.

ساکنان عربستان مسلمانند اما در فروع، پیرو مذهب احمد بن محمد بن حنبل (م - 242) و در اصول اعتقاد، پیرو مکتب ابوالحسن اشعرى (م - 330) مى‏باشند.

گروهى از آنان پیروان محمد بن عبدالوهاب‏اند.

وى در شهر «عُیَیْنه» از بلاد نجد متولد شد.

فقه حنبلى را از پدر خویش آموخت و سرانجام بر اثر خواندن کتاب‏هاى ابن تیمیه (661 - 728) و شاگرد او ابن قیم (691 - 751) روش آنان را پذیرفت.

این دو در اصطلاح، معروف به ظاهرى هستند؛ یعنى بر ظاهر معناى قرآن و احادیث اعتماد مى‏کنند.

محمد بن سعود سر سلسله خاندان سعودى، که در دهکده درعیه (نزدیک ریاض فعلى) اقامه داشت، به وى گروید و پس از او نیز پادشاهان دیگر از وى پیروى کردند.

محمد بن عبدالوهاب و گرویدگان به وى، ساختن قبر و هر گونه نما روى قبرها را بدعت و کفر مى‏دانند و بدین‏
جهت آثار قبرهایى را که در «بقیع»، «اُحُد»، «مکه» و دیگر جاها بود ویران کرده، قبرها را با زمین هموار ساختند.

در عربستان سعودى پیروان دیگر مذاهب اسلامى نیز وجود دارند؛ و از جمله در مدینه، مکه و قطیف، اقلیت شیعه زندگى مى‏کنند.

مکه ‏ مکه ‏ام القرى و مرکز ظهور دین اسلام است و گذشته از شرافت و قداستى که از آغاز خلقت و به خصوص از زمان حضرت ابراهیمعلیه السلام داشت، نخستین آیه‏هاى قرآن کریم نیز در آنجا بر رسول خداصلى الله علیه وآله فرود آمد.

و نیز آنجا زادگاه آن حضرت و امیر مؤمنانعلیه السلام و فاطمه زهراعلیها السلام است.

مکه در ارتفاع 330 متر از سطح دریا قرار دارد و رشته کوه‏هاى متعددى آن را فرا گرفته است.

فاصله مکه تا بندر جده حدود هشتاد کیلومتر و درجه حرارت آن در زمستان و تابستان میان 18 تا 47 درجه بالاى صفر متغیر است.

هر چند این شهر از هزاران سال پیش به قداست معروف بوده اما سراسر این تاریخ جز آغاز و آخر آن به درستى روشن نیست.

به فرموده قرآن کریم، نخستین کس ابراهیم بود که خانواده خود را در این سرزمین بى آب و علف جاى داد تا این که در دوره‏هاى پس از آن، گروهى به نام «عمالیق» بر آن مسلط شدند.

در سده چهارم میلادى بر اثر به هم خوردن اوضاع اجتماعى و اقتصادى جنوب عربستان، دسته‏هایى از مردم جنوب به دیگر نقاط شبه جزیره مهاجرت کردند.

تیره‏اى که به نام «جُرْهم» معروف بودند در مکه ساکن شدند و کار اداره شهر را به عهده گرفتند.

پس از آنان تیره «خزاعه» بر آنجا سلطه یافتند و در آغاز سده ششم میلادى قصى فرزند کلاب، جدّ اعلاى رسول خداصلى الله علیه وآله قریش را، که در بیابان‏ها و دره‏هاى بیرون مکه مى‏زیستند، به شهر آورد و ریاست مکه را در دست گرفت و «دار الندوه» را تأسیس کرد.

دار الندوه نخستین و تنها مجلس مشاوره در سراسر عربستان بود.

این مجلس سپس منزلگاه خلفا و امرا گردید، سپس اندک اندک بناى آن رو به ویرانى نهاد و سرانجام جزو مسجد گردید و امروزه هیچ نشانى از آن نمانده است.

مسجد الحرام‏ نام مسجدى است که گرداگرد کعبه قرار دارد و قدیمى‏ترین و معروفترین مسجد در تاریخ اسلام به شمار مى‏رود.

تاریخ نشان مى‏دهد که تا پس از رحلت رسول‏ گرامىصلى الله علیه وآله مردم خانه‏هاى خود را نزدیک به خانه کعبه مى‏ساختند، سپس در دوران خلفا از آن جلوگیرى کرده و به تدریج بر مساحت مسجد افزودند؛ به شکلى که هم اکنون حدود یکصد و هشتاد هزار متر مربع مساحت دارد.

شصت و دو در بزرگ و کوچک براى آن ساخته‏اند؛ سه در اصلى و بزرگ آن به نام‏هاى «باب العمره»، «باب السلام» و «باب ملک عبد العزیز» معروف است و بر هر یک دو مناره به ارتفاع 92 متر با قاعده‏اى به ابعاد 7 * 7 متر قرار دارد و بر تارک هر مناره، هلالى به ارتفاع 6/5 متر از برنز طلاکارى است.

هفتمین مناره مسجد بر در «باب الصفا» است.

دو مناره بزرگ نیز که هر یک به ارتفاع 89 متر است در ضلع غربى مسجد، در توسعه اخیر بنا گردیده است که بدین ترتیب تعداد آنها به نُه عدد رسیده است.

مسجد با وسعت فعلى گنجایش حدود 820 هزار نمازگزار را دارد.

خانه کعبه‏ کعبه ساختمان چهار گوشه مسقفى است در داخل مسجد الحرام که نماى ظاهرى آن را سنگ‏هاى مایل به رنگ خاکسترى تشکیل مى‏دهد و در تمام مدت سال، با پرده‏اى سیاه که حاشیه فوقانى آن با نخ‏هاى طلایى قلاب دوزى شده، پوشیده است.

بلندى خانه کعبه تقریباً 15 متر است.

طول ضلع درِ کعبه، یعنى از رکن اسود تا رکن عراقى 68/11 متر طول رکن عراقى تا شامى؛ طرفى که حجر اسماعیل در آن قرار دارد 9 متر و 90 سانتى متر طول رکن شامى تا رکن یمانى 04/12 متر و طول رکن یمانى تا رکن اسود 18/10 متر است.

درِ خانه بر ضلع شرقى قرار دارد و بلندى آن از زمین دو متر است.

و در تمام سال، جز هنگامى که بخواهند داخل خانه را شستشو کنند، و یا میهمانى بلند پایه از کشورهاى اسلامى داشته باشند بسته است.

ارکان کعبه ‏ هر یک از چهار ضلع خانه یا چهار رکن آن، به نامى موسوم است، رکن شمالى را «عراقى»، رکن غربى را «شامى»، رکن جنوبى را «یمانى» و رکن شرقى را «اسود» گویند.

خانه کعبه مربع شکل و مسقف و داخل آن داراى سه ستون است.

در بازسازى سال 1375 ه ش.

دیوارهاى داخلى آن را تعمیر و سنگ‏هاى جدید بر آن نصب کرده‏اند.

حجر الاسود حجر الاسود که در رکن شرقى است و به ارتفاع تقریبى یک و نیم متر از زمین قرار گرفته، سنگى است سیاه مایل به سرخى و بیضى شکل به قطر سى سانتیمتر که در آن نقطه‏هاى قرمز دیده مى‏شود و در پوششى از نقره قرار گرفته است.

ناودان ‏ ناودان بر بام خانه، میان رکن عراقى تا شامى و بر فراز حجر اسماعیل واقع است.

گویند آن را نخست حجاج بن یوسف نهاد تا باران بر بام خانه جمع نشود.

در روایت آمده است که دعا در زیر ناودان کعبه مستجاب است.

حجر اسماعیل‏ حجر اسماعیل میان رکن شامى و عراقى و با دیواره‏اى به صورت نیم دایره، به ارتفاع 30/1 و عرض 50 سانتیمتر قرار دارد.

گویند هاجر و اسماعیل و حدود 70 پیامبر در آنجا مدفون اند.

مُلْتَزَم ‏ آن قسمت از دیوار خانه، که میان حجر الأسود و درِ خانه کعبه واقع است را ملتزم نامند؛ زیرا حاجیان خود را موظف و ملزم مى‏دانند که در آنجا دعا کنند.

مستجار مستجار در کنار رکن یمانى و در قسمت مقابل درِ کعبه واقع شده و آن زمان که کعبه دو در داشته، درِ دیگر آن در این محل بوده و سپس مسدود گردیده است و گویند همان جایى است که براى فاطمه بنت اسد هنگام ولادت مولود کعبه، علىعلیه السلام شکافته شد.

شاذروان ‏ برآمدگى کوتاهى را که در اطراف دیوار کعبه - جز سمت حجر اسماعیل - وجود دارد «شاذروان» نامند.

مقام ابراهیم ‏ در فاصله حدود 13 مترى دیوار کعبه و در سمت حجر الاسود، بنایى با قبه‏اى کوچک و طلایى رنگ وجود دارد.

درون آن سنگى است که جاى پایى در آن دیده مى‏شود و آن‏منسوب به‏جاى پاى‏ابراهیمعلیه السلام است.

در گذشته، بر روى این محل قبه‏اى بزرگ از آجر و سنگ و چوب بنا شده بود که اطراف آن را با آیات قرآن مزین کرده بودند و چون از فضاى مطاف مى‏کاست در سال 1385 ه .

ق.

به دستور دولت سعودى تخریب و به جاى آن ضریحى کوچک به شکل کنونى ساخته شد.

پرده کعبه ‏ بر روى کعبه پوششى است سیاه رنگ که آن را «کسوه» و یا «پرده کعبه» مى‏نامند.

نخستین کسى که خانه کعبه را پرده پوشانید به قولى «تُبع حمیرى» پادشاه یمن بود.

امیرمؤمنان على بن ابى طالبعلیه السلام نیز همه ساله از عراق براى کعبه پرده‏اى مى‏فرستاد.

چون مهدى عباسى به خلافت رسید خادمان کعبه از انبوهى پرده‏ها بر روى کعبه شکایت کردند و گفتند بیم آن مى‏رود که خانه صدمه ببیند.

مهدى دستور داد پرده‏ها را بردارند و تنها یک پرده بر آن بگذارند و سالى یک بار آن را عوض کنند این سنت تا به امروز ادامه دارد.

و بر آن آیه‏هایى از قرآن کریم قلاب دوزى شده است.

زمزم‏ هنگامى که ابراهیم همسرش هاجر و اسماعیل را به مکه‏ آورد و کنار کعبه سکونت داد، اسماعیل به شدت تشنه شد و مادر به دنبال آب میان صفا و مروه دوید و سرانجام جبرئیل بال و یا پاشنه پاى خود را بر زمین کوفت و زمزم جوشید، پس از مدتى آثار چاه از میان رفت تا آن که عبدالمطلب بار دیگر آن را حفر نمود و از آن زمان تا کنون حاجیان از این آب بهره‏مند مى‏شوند.

در توسعه اخیر سالن‏هاى جداگانه‏اى براى زنان و مردان، در طبقه زیرزمین مطاف، در کنار چاه ساخته شده و زائران از شیرهاى آبى که در آنجا نصب شده و نیز از ظرف‏هاى ویژه‏اى که در نقاط مختلف مسجد الحرام از آب زمزم پر مى‏شود استفاده مى‏کنند.

صفا و مروه‏ صفا و مروه نام دو کوهى است که در مسعى قرار دارد و در موسم حج، حاجیان هفت بار فاصله میان آن دو را طى مى‏کنند.

با افزایشى که در مساحت مسجد الحرام صورت گرفته، مسعى و مسجد الحرام به هم متصل شده است.

طول آن 5/394 و عرض آن 20 متر است و ارتفاع طبقه اول 12 و طبقه دوم 9 متر مى‏باشد.

هم اکنون قسمتى از کوه صفا باقى مانده ولى بخش عمده‏اى از کوه مروه در سال‏ 1374 شمسى با هدف گسترش محل، برداشته شده و تنها بخشى از کوه در محل دور زدن زیر پاى سعى کنندگان باقى مانده است.

مسعى مجموعاً 18 در دارد.

حِرا در شمال مکه کوهى است بلند، مشرف بر منا به نام کوه نور که در دامنه جنوبى‏اش به فاصله 160 مترى از قله آن، غارى است به نام «حرا» و یکى از مکان‏هاى مقدس شهر مکه است.

حضرت محمدصلى الله علیه وآله پیش از بعثت، در آنجا با خدا خلوت مى‏کرد و نخستین آیه‏هاى قرآن در آنجا بر پیامبر نازل شد.

زادگاه رسول خداصلى الله علیه وآله ‏ رسول خداصلى الله علیه وآله در خانه‏اى، در شعب ابى طالب چشم به جهان گشود.

چون آن حضرت از مکه به مدینه هجرت کرد، عقیل آن خانه را گرفت و سپس به محمد بن یوسف ثقفى فروخت، سپس خیزران مادر هارون، آن را مسجد کرد تا مردم در آن نماز بگزارند.

در سال 1009 ه .

سلطان محمد پسر سلطان مراد آن را از نو عمارت کرد و براى آن قبه و مناره ساخت و مؤذن و خادم و امام جماعت گمارد.

آن جا اکنون کتابخانه عمومى شهر مکه است.

دار ارقم ‏ این همان منزلى است که پیامبرصلى الله علیه وآله و مسلمانان نخستین، در آغاز اسلام، پنهانى در آنجا جمع مى‏شدند و خدا را عبادت مى‏کردند.

دار ارقم نزدیک صفا و خارج مسجد الحرام بوده است.

سپس در آن جا کتابخانه‏اى ساختند که در سال 1395 ه .

ویران شد.

و در توسعه‏اى که در زمان سعود بن عبدالعزیز صورت گرفت، داخل مسجد گردید.

غار ثور کوه ثور در سه کیلومترى جنوب شهر مکه و در جنوب منطقه‏اى به نام «مسفله» قرار دارد که غار ثور بر روى آن واقع است.

این غار به ثور بن عبد مناف منسوب بوده و پیامبرصلى الله علیه وآله هنگام هجرت به طرف مدینه، سه شبانه روز در آن پنهان شدند و خداوند با بستن تار عنکبوت بر دهانه غار، آن حضرت را از شر مشرکان نگاه داشت و پس از رفع خطر به مدینه هجرت کرد.

شعب ابى طالب‏ شعب ابى طالب، یا شعب على، جایى است که مشرکان مکه پیامبرصلى الله علیه وآله و بنى هاشم را حدود سه سال در آنجا محصور کردند و مردم را از دیدار و معامله با آنان منع نمودند.

این دره به سوى کوه ابوقبیس سرازیر است و همان جایى است که کتابخانه مکه - هم اکنون - در آن جاست و در کنار مسجد الحرام واقع است.

عرفات‏ صحرایى است، در شرق مکه اندکى متمایل به جنوب در فاصله بیست و یک کیلومترى، بر سر راه طائف.

گفته‏ اند در آنجا آدم و حوا با هم آشنا شدند.

در جهت شمالى این دشت کوهى است که آن را جبل الرحمه یا جبل عرفات نامند.

صحراى عرفات در این سال‏ها درختکارى شده و هر حاجى باید از ظهر روز نهم ذوالحجه تا غروب شرعى آن روز، در این صحرا به قصد قربت وقوف نماید.

مشعر الحرام‏ مشعر یا مزدلفه جایى است که حاجیان پس از عرفات‏ بدان جا مى‏روند و تا سر زدن آفتاب در آن مى‏مانند.

مشعر میان دو تنگناى عرفه از یک سو و محسِّر از سوى دیگر واقع شده است.

منا دره‏اى است به عرض تقریباً پانصد متر و طول حدود سه کیلومتر و نیم که حاجیان باید از طلوع خورشید روز دهم تا ظهر روز دوازدهم - جز ساعاتى که اجازه داده شده - آنجا را ترک نکنند و در آن مکان بمانند.

آن جا را «مُنى»، «مَنى‏» و «مِنى‏» هر سه خوانده‏اند و براى هر یک وجه تسمیه‏اى نیز ذکر کرده‏ اند.

جمرات‏ جمع جمره، به معناى توده‏اى از سنگ است.

جمره‏هاى سه گانه، در منا و نزدیک به مکه است.

نوشته‏اند در اینجا بود که آدم شیطان را که در پى وى مى‏رفت با افکندن سنگ ریزه از خود راند.

و حاجیان با تأسى به آن حضرت و به عنوان یک واجب دینى، روزهاى 10 تا 12 به طرف ستون‏هاى سنگى هر یک از جمره‏ها سنگ پرتاب مى‏کنند.

مساجد مکه ‏ مسجد تنعیم ‏ این مسجد نزدیک‏ترین مسجد به حدود حرم، و در راه مدینه واقع است که غالباً براى عمره مفرده از این مسجد محرم مى‏شوند.

مسجد جن ‏ این مسجد در پایین کوه حجون، به سمت حرم، حدود 50 متر پس از پل حجون و نزدیک قبرستان ابوطالب واقع است.

سبب نامیده شدن آن به جن، آن است که سوره مبارک جن در این مکان بر پیامبرصلى الله علیه وآله نازل شد.

نام دیگر آن مسجد الحرس است.

مسجد خَیف ‏ مسجد خیف بزرگ‏ترین مسجد منا است و در سمت جنوبى و بر جانب چپ کسى است که از سوى عرفات به منا مى‏آید.

گویند رسول خداصلى الله علیه وآله در حجه الوداع خیمه خود را در این مکان زد و در جایى که محراب مسجد است، پنج نماز، از نماز ظهر تا نماز صبح خواند.

معتمد عباسى به سال 256، محمد بن على اصفهانى به سال 559، ابن مرجانى به سال 720، قایتباى به سال 874، سلطان محمد قزلویه به سال 1072 و سلیمان آغا از جانب سلطان محمد به سال 1092 هر یک تعمیراتى در آن انجام داده‏اند.

و در سال‏هاى اخیر بناى قدیمى ویران و مسجد زیبا، با گنجایشى وسیع در آن مکان، ساخته شده است.

این مسجد تنها در ایام منا باز است و متأسفانه اجتماع افراد بى سرپناه در آنجا مانع از حضور زائران - جز در اوقات نماز - مى‏شود و به سختى مى‏توان در آنجا نماز گزارد.

قبرستان ابوطالب‏ محوطه وسیعى است که در کنار پل حجون قرار دارد و اکنون گورستان مردم مکه است.

در گذشته به نام «شِعب ابى دُب» معروف بوده و عبدمناف، عبدالمطلب، ابوطالب، خدیجه کبرىعلیها السلام و تعداد زیادى از صحابه، تابعین و علما در آنجا مدفون اند.

برخى به غلط گمان کرده‏اند شعب ابى طالب این‏جاست.

نام این قبرستان، مَعلاه است ولى در میان ایرانیان به قبرستان ابوطالب شهرت دارد.

+ نوشته شده در پنجشنبه نوزدهم مرداد 1385ساعت 11:23 توسط امیر | 7 نظر