ترجمه صاحب محدث دهلوی
ای مسلمانان باید که دستوری طلبند از شما آنانکه مالک ایشان شده است دست هایی شما و آنانکه نه رسیده اند بحد احتلام از شما سه نوبت پیش از نماز فجر وقتیکه فرو می نهید جامه های خود را نیم روز و پس از نماز عشاء این سه ساعت خلوتست برای شما نیست بر شما و نه برایشان هیچ بزه بعد از اینها در آیندگانند بر شما بعض دیگر همچنین بیان میکند خدا برای شما آیات را و خدا داننده با حکمت است .
ترجمه سید رضا سراج
ای کسانی که ایمان آورده اید باید اجازه بخواهند از شما بندگان شما و کودکانی که نرسیده اند به حد بلوغ از شما سه نوبت : پیش از نماز بامداد و هنگامی که می نهید جامه های خود را به نیم روز و پس از نماز خفتن سه عورتهاست شما را نیست بر شما و بر ایشان بزهی بعد از این سه وقت بس در آیندگانند بر شما در می آیند بعضی از شما بر بعضی بدینسان بیان می کنند برای شما آیه ها را و خدا دانا و درست کردار است .
ترجمه فیض الاسلام
ای مومنین و کسانی که به خدا و رسول گرویده اید باید آنانکه دستهای راست شما مالک و دارا شده و باید آن کسانی از شما که به حد و اندازه بلوغ و مردی نرسیده اند سه بار از شما اذن و فرمان بگیرند .
پیش از نماز بامداد ( که در آن هنگام جامه شب تبدیل به جامه روز میشود ) و هنگام ظهر و نیم روز که ( در آنهنگام هوا گرم و وقت قیلوله و خواب در نیم روز است ) جامه خود را بیرون می کنید و پس از نماز خفتن ( است که در آن هنگام جامه روز تبدیل به جامه شب می شود ) این سه وقت ( بنابر عادت و روش مردم ) هنگام ظاهر و آشکار شدن عورتها است که پس از این سه وقت گناهی بر شما و بر ایشان نیست ( که اذن و اجازه نگیرند .
زیرا ) برخی از شما بر برخی بسیار طواف کننده و دور زننده اند این چنین خدا برای شما آیات و احکام را بیان می فرماید و خدا دانای درستکار است .
ترجمه محمد خواجوی شما که مومنید کسانی را که مالک آنهائید و کسانی از خودتان که به بلوغ نرسیده اند ، باید سه وقت از شما اجازه بگیرند : پیش از نماز صبح و هنگام نیمروز که جامه های خودتان را بر می نهید و بعد از نماز عشاء سه پوشش است برای شما و پس از آن بر شما و بر آنان گناهی نیست بر شما درآیند بعضی شما بر بعض دیگر ـ خداوند آیات را برای شما این گونه بیان میکند ، که خدای دانا و حکیم است .
ترجمه احمد کاویانپور ای کسانی که ایمان آورده اید ، خدمتکاران و پیشخدمتان شما و آنها که هنوز به سن بلوغ نرسیده اند ( ولی قادر به تشخیص هستند ) هنگامیکه بخواهند پیش شما ( اطاق شما ) بیایند باید سه مرتبه از شما اجازه ورود بگیرند پیش از نماز صبج و بعد از ظهر که لباستان را در می آورید و پس از نماز خفتن .
این سه وقت هنگام استراحت شماست .
غیر از این مواقع برای شما و برای آنها گناهی نیست که نزد هم رفت و آمد کنید .
بدینسان خدا آیات و احکام خود را برای شما بیان می دارد و خدا دانای با حکمت است .
ترجمه جلال الدین فارسی هان ای کسانی که ایمان آوردند .
باید کسانی که در قبضه شمایند و کسانی از شما که به حد احتلام نرسیده اند پیش از نماز صبح و هنگام نیمروز که جامه از تن فرو می نهید و پس از نماز عشاء سه بار از شما اجازه ورود بگیرند .
سه هنگام شرم است برای شما که از آنها گذشته گناهی نه بر شماست و نه برایشان که به گرد شما بگردند و به گرد هم بگردید .
بدینسان خدا آیات را برای شما بیان می کند و خدا دانایی حکیم است .
ترجمه جلال الدین مجتبوی ای کسانی که ایمان آورده اید ، باید کسانی که مالکشان شده اید و کسانی از شما که به حد بلوغ نرسیده اند در سه هنگام اجازه خواهند : پیش از نماز بامداد و هنگام نیمروز که جامه های خویش فرو می نهید و پس از نماز خفتن .
اینها سه وقت خلوت شماست و در غیر از این سه هنگام باکی بر شما و آنان نیست ( که اجازه نگیرند ) زیرا که پیرامون یکدیگر می گردید و اجازه خواستن مشقت دارد .
اینچنین خدا آیات را برای شما روشن بیان می کند و خدا دانا و با حکمت است .
تفسیر خاص روض الجنان و روح الجنان جلد 24 صفحه 176 سطر 5 ای آنان که گرویده ای باید که تا دستوری خواهند از شما آنان که مالک است دستهای شما و آنان که در نرسیده باشند به خواب از شما سه بار : از پیش از نماز بامداد و آنکه فرونهی جامه هایتان از نماز پیشین و از پس نماز خفتن سه عورت است شما را نیست بر شما و نه برایشان بزه ای پس از این گردندگان بر شما بهری بر بهری همچنین بیان کند خدا ی بر شما آیتها را و خدای داناست و محکم کار است .
جلد 14 صفحه 178 سطر 8 قوله تعالی : یا ایها الذین امنوا لیستادنکم الذین ملکت ایمانکم ـ الایه : حق تعالی به این آیت خطاب کرد با مومنان گفت : أی گرویدگان به خدا و رسول بفرمای تا دستوری خواهند بر شما آنان که بندگان شمااند .
گروهی گفتند : مراد بندگان و پرستاران اند و عموم آیت اقتضای آن میکند .
و الذین لم یبلغوا الحلم منکم .
و آنان که از شما به حد بلوغ و خواب نرسیده باشند .
یعنی آزادان .
ثلاث مرات .
در شبانه روز سه بار : یکی پیش از نماز بامداد و یکی وقت نماز پیشین که وقت قیلوله باشد و از پس نماز خفتن و آنکه علت آن بگفت که این سه وقت چرا مخصوص است ، گفت : ثلاث عورات لکم .
برای آن که سه عورت است که مردم در این وقت برهنه باشند و زنان سرگشاده و با جامه های کوتاه و ازار پای به حسب عادت بیرون کرده .
کوفیان خواندند الا حفص : ثلاث عورات لکن بر نصب " ثا" بدل ثلاث مرات باشد و اگر گویند این چه بدل است ؟
گوییم : بدل الکل من الکل .
اگر گویند نبایستی تا هر دو یکی بودی و سه عورت جز سه مرت باشد گوییم تقدیر آن است که : ثلاث اوقات « عورات» علی حذف المضاف و اقامه المضاف الیه مقامه تا مستقیم شود و باقی قراء : ثلاث عورات خواندند به رفع ثلاث عالی تقدیر هی ثلاث عورات .
آنکه گفت : لیس علیکم و لا علیهم جناح بر شما و بر ایشان حرجی و بزه ای نیست .
بعد هن ، پس از این سه بار که بیان کردن در سه وقت که وقت عورت باشد .
اکنون بدان که : جمع فعله چون جمع سلامت باشد و اگر واحد او ساکن العین باشد .
عین او را در جمع تجریک کنند ، نحو : جفه و جفات و صحفه و صحفات ، و صفحه و صفحات چون عین الفعل حرفی صحیح باشد بیشتر عرب تحریک نکنند کراهه الحرکه علی حرف العله ، فقالوا: جورات و بیضات و علی هذا لغته التنزیل فی قوله : ثلاث عورات ، و قال بعضهم : عورات و جوزات و بیضات قال الشاعر ـ شعر : ابو بیضات رائح متاوب رفیق بمسح المنکبین سبوح و در شاه اعمش خواند : ثلاث عورات بتحریک الواو .
طوافون علیکم بعضکم ، گردندگان (اند) این بندگان و کودکان بر شما یعنی هر ساعت ایشان را کاری بود بر شما ، در سرای آیند و بشنوند .
دستوری خواستن هر ساعت ایشان را متعذر بود در این سه وقت دستوری خواهند ( و ما عدا ذلک و آنچه جز این باشد این بندگان و کودکان نا بالغ اگر دستوری نخواهند ) بر ایشان و بر شما خرجی نباشد .
کذلک یبین الله لکم الایات و خدای تعالی احکام شرع شما را بیان می کند .
مقاتل گفت : آیت در زنی آمد نام او اسماء بنت مرئد .
او را غلامی بود بزرگ وقتی ناگاه در سرای شد او را از آن کراهت آمد و او بر خالتی که نخواست که او را غلام چنان بیند بیامد و گفت : یا رسول الله این غلامان و خدمتکاران در سرای ما می آیند در اوقاتی که ما را از آن کراهت است .
خدای تعالی این آیت فرستاد .
و الله علیم حکیم و خدای تعالی دانا و محکم کار است و بعضی مفسران گفتند : حکم این آیت منسوخ است و این آنکه بود که سرایها را در نبود و پرده ها آویخته نبود چون حال چنین بود و خدای تعالی در این اوقات استیذان فرمود : آنکه منسوخ کرد این حکم و این درست نیست .
تفسیر خاص ترجمه تفسیر مجمع البیان جلد 17 صفحه 167 سطر 1 ترجمه : ای مردم مومن باید بردگان شما و کودکان در سه وقت از شما اذن بگیرند : پیش از نماز بامداد و هنگام ظهر که لباستان را کنار می گذارید و بعد از نماز عشاء .
این سه وقت برای شما عورتند .
بعد از آن سه وقت بر شما و ایشان گناهی نیست بعضی بر بعضی طواف می کنید خداوند آیات خود را اینطور برای شما بیان می کند و خداوند دانا و حکیم است .
جلد 17 صفحه 167 سطر 11 قرائت : ثلاث : کوفیان ـ بجز حفص ـ به نصب و دیگران به رفع خوانده اند .
رفع بنابراین است که خبر مبتدای محذوف باشد و نصب بنابراین است که خبر از مبتدای محذوف باشد .
مقصود : قبلاً احکام مربوط به زن و مرد را بیان کرد .
اکنون درباره یک مساله مهم مربوط به آمد و رفت غلامان و اطفال در خانه ها می فرماید : یا ایها الذین امنوا لیستاذنکم الذین ملکت ایمانکم و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ثلاث مرات : ای مردم مومن غلامان و کنیزان و اطفال نا بالغ خود را امر کنید که وقتی می خواهند وارد اطاق خلوت شما شوند .
از شما اذن بگیرند برخی گفته اند : تنها غلامان باید اذن بگیرند نه کنیزان .
از امام باقر و صادق (ع) نیز چنین روایت شده است مقصود از کودک بچه ای است که عورت را تمیز می دهد .
جبائی می گوید : اذن گرفتن در همه حال واجب است مگر برای بردگان و کودکان که فقط در سه وقت واجب است .
من قبل الصلوه الفجر : یکی پیش از نماز صبح زیرا در این حال ممکن است انسان برهنه به خوابگاه رفته باشند یا اینکه به حالی باشد که نخواهد کسی او را ببیند و حین تضعون ثبابکم من الظهیره : دیگر بهنگام خواب نیمروز که لباس را از تن بیرون آورده اید .
و من بعد صلوه العشاء و نیز بعد از نماز عشاء که مرد با همسر خود خلوت می کند .
فرمان خدا این است که در این سه وقت که موقع خلوت و استراحت است .
کودکان و غلامان اجازه بگیرند .
پس از تفصیل این سه وقت ، اکنون درباره آن بطور اجمال می فرماید ثلث عورات لکم : این سه وقت برای شما عورتند .
علت اینکه وقت را عورت نامیده ، این است که انسان در این اوقات لباس را از تن بیرون می کند و عورتش ظاهر می شود .
سدی می گوید : بعضی از اصحاب دوست می داشتند که در این سه وقت با همسران خود در آمیزند و با غسل به مسجد بروند و نماز بخوانند .
خداوند امر کرد که غلامان و اطفال در این سه وقت اجازه بگیرند .
لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهن : پس از این سه وقت بر شما مومنی و بر غلامان و کودکان گناهی نیست که بدون اجازه داخل شوند .
طوافون علیکم .
اینها خدمتگزاران شمایند و چاره ای ندارند جز اینکه در اوقات دیگر بدون اجازه بر شما وارد شوند و بر آنها دشوار است که همیشه از شما اجازه بگیرند .
در جای دیگر می فرماید : و یطوف علیهم ولدان مخلدون (پسرکانی که در بهشت جاودانیند خدمتگزار آنانند واقعه17) بعضکم علی بعض : این بردگان بر شما موالی طواف می کنند و خدمتگزار شمایند .
کذالک یبین الله لکم الایات و الله علیم حکیم .
همانطوری که در این آیه دستورات خود را بر شما بیان کرد ، دلائل احکام خود را برای شما بیان می دارد .
تفسیر خاص جامع جلد 4 صفحه 516 سطر 16 در کافی ذیل آیه یا ایها الذین آمنوا لیستاذنکم الذین ملکت ایمانکم از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده فرمود : باید غلام ها و کنیزان و اطفال نا بالغ اذن و اجازه بگیرند تا وارد بر اولیا خود شوند یکی پیش از نماز صبح دیگری موقع استراحت میانه روز سوم بعد از نماز عشاء خداوند در این سه موقع نهی فرموده کسی بر اطاق و منزل شخ بدون اجازه وارد شود اعم از پدر و برادر و یا خادم منزل و سایر اوقات را مجاز فرموده اند که کسب اجازه بکنند یا نه سبب نزول آیه آن بود زنی موسوم به اسما دختر مرشد حضور پیامبر (ص) شرفیاب شد ، عرض کرد غلامی دارم بدون اجازه در حالتی که نمی خواهم او مرا در آنحالت مشاهده کند وارد بر من می شود بسیار از این وضع رنج می برم جبرئیل فرود آمد ، آیه فوق را نازل کرد .
تفسیر خاص ترجمه تفسیر المیزان جلد 15 صفحه 225 سطر 4 ترجمه آیات : شما ای کسانی که ایمان دارید باید به کسانی که شما مالک آنان شده اید و کسانیکه هنوز به عقل نرسیده اند دستور دهید در شبانه روز سه وقت از شما اجازه ورود بگیرند یکی پیش از نماز صبح دوم هنگام نیمروز که جامه های خویش از تن در می آورید و سوم بعد از نماز شبانگاه که این سه هنگام خلوت شما است و پس از آن می توانند بدون اجازه و ورود شوند و گناهی بر شما و ایشان نیست که هنگام تحرک و برخورد با یکدیگر است خدا این چنین آیه ها را برای شما بیان می کند که خدا دانا و فرزانه است .
جلد 15 صفحه 226 سطر 9 یا ایها الذین امونا لیستاذنکم الذین ملکت ایمانکم … وضع ثبات در جمله تضعون ثبابکم به معنای کندن لباس و کنایه است از اینکه اهل خانه در حالی باشند که چه بسا میل نداشته باشند بیگانگان در آن حال ایشان را ببینند و کلمه ظهیره به معنای وقت ظهر است و کلمه عورت به معنای عیب است و اگر آن را عورت نامیده اند چون هرکس عار دارد از اینکه آن را هویدا کند و شاید مراد از آن در آیه شریفه هرچیزی باشد که سزاوار است پوشانده شود .
پس جمله یا ایها الذین امنوا دنباله جمله سابق است که می فرمود : یا ایها الذین امنوا لا تدخلوا … که حکم می کرد به اینکه داخل شدن به خانه هر کس موقوف به اجازه گرفتن است .
در نتیجه آیه مورد بحث به منزله استثناء از آن حکم عمومی است .
چون در خصوص غلامان و کنیزان اجازه گرفتن در سه هنگام را کافی می داند و بیش از آن را واجب نمی داند و معنای اینکه فرمود : لیستاذنکم الذین ملکت ایمانکن این است که به ایشان دستور دهید که از شما اجازه دخول بخواهند و از ظاهر جمله ملکت ایمانکم بر می آید که مراد از آن تنها غلامان است ( چون کلمه الذین برای مردان است ) هر چند که لفظ عمومیت دارد و اگر آن خاص را به لفظ عام تعبیر کرده از باب تغلیب است و از روایت هم این اختصاص بر می آید که به زودی روایاتش خواهد آمد و معنای الذین لم یبلغوا الحلم اطفالی است که به حد تمیز رسیده اند ولی بالغ نشده اند و دلیل بر رسیدن به حد تمیز جمله ثلاث عورات لکم است و منظور از جمله ثلاث مرات سه نوبت در هر روز است به دلیل اینکه دنبالش آن را تفصیل داده و فرموده اول قبل از نماز فجر و دوم هنگام ظهر که به خانه می آیید و جامه می کنید سوم بعد از نماز عشاء و در جمله ثلاث عورات لکم به وجه حکم اشاره نموده و می فرماید این سه موقع سه عورت است برای شما که طبعاً شایسته نیست غیر از شما کسی بر وضع شما مطلع شود و معنای اینکه فرمود : لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهن این است که مانعی نیست که بعد از این سه موقع مامورشان نکنید به اجازه دخول خواستن و مانعی هم برای ایشان نیست که از شما استیذان نکنند و در جمله طوافون علیکم بعضکم علی بعض به وجه این حکم ( یعنی رفع مانع مذکور ) اشاره نموده و می فرماید : چون در غیر این سه موقع غلامان و کنیزان دائماً در آمد و شد و خدمتند پس تنها در اجازه خواستن به این سه هنگام اکتفاء کنند .
کذالک یبین الله لکم الایات ـ یعنی خداوند احکام دین خود را بیان می کند ، چون این آیات دلالت بر آن احکام دارد و الله علیم حیکم احوال شما را می داند و آنچه را که حکمت اقتضاء می کند نیز مراعات می کند .
تفسیر خاص نمونه جلد 14 صفحه 538 سطر 1 ترجمه : ای کسانی که ایمان آورده اید باید بردگان شما و همچنین کودکانتان که به حد بلوغ نرسیده اند در سه وقت از شما اجازه بگیرند : قبل از نمار فجر ، در نیمروز هنگامیکه لباسهای خود را بیرون می آورید و بعد از نماز عشاء .
این سه وقت خصوصی برای شما است .
اما بعد از این سه وقت گناهی بر شما و بر آنها نیست ( که بدون اذن وارد شوند .
) و بر گرد یکدیگر طواف کنید ( و با صفا صمیمیت به یکدیگر خدمت نمائید ) اینگونه خداوند آیات را برای شما تبیین می کند و خداوند عالم و حکیم است .
جلد 14 صفحه 538 سطر 23 نخست می گوید : ای کسانی که ایمان آورده اید باید مملوکهای شما ( بردگانتان ) و همچنین کودکانتان که به حد بلوغ نرسیده اند در سه وقت از شما اجازه بگیرند .
قبل از نماز فجر و در نیمروز هنگامی که لباسهای ( معمولی ) خود را بیرون می آورید و بعد از نماز عشاء .
ظهیره چنانکه راغب در مفردات و فیروز آبادی در قاموس می گویند : به معنی نیمروز و حدود ظهر است که مردم در این موقع معمولاً لباسهای روئی خود را در می آورند و گاه مرد و زن با هم خلوت می کنند .
این سه وقت پنهانی و خصوصی برای شما است .
عوره در اصل از ماده عار به معنی عیب است و از آنجا که آشکار شدن آلت جنسی مایه عیب و عار است در لغت عرب به آن عورت اطلاق شده .
کلمه عوره گاه به معنی شکاف در دیوار و لباس و مانند آن نیز آمده است و گاه به معنی مطلق عیب می باشد .
و به هرحال اطلاق کلمه عورت بر این اوقات سه گانه به خاطر آن است که مردم در این اوقات خود را زیاد مقید به پوشانیدن خویش مانند سایر اوقات نمی کنند و یک حالت خصوصی دارند .
بدیهی است این دستور متوجه اولیای اطفال است که آنها را وادار به انجام این برنامه کنند .
چراکه آنها هنوز به حد بلوغ نرسیده اند تا مشمول تکالیف الهی باشند و به همین دلیل مخاطب در اینجا اولیاء هستند .
ضمناً اطلاق آیه هم شامل کودکان پسر و هم کودکان دختر می شود .
و کلمه الذین که برای جمع مذکر است مانع از عمومیت مفهوم آینه نیست .
زیرا در بسیاری از موارد این تعبیر به عنوان تغلیب بر مجموع اطلاق می گردد همانگونه که در آیه وجوب روزه تعبیر به الذین شده و منظور عموم مسلمانان است .
ذکر این نکته نیز لازم است که آیه از کودکانی سخن می گوید که به حد تمیز رسیده اند و مسائل جنسی و عورت و غیر آن را تشخیص می دهند ، زیرا دستور اذن گرفتن خود دلیل بر این است که این اندازه می فهمند که اذن گرفتن یعنی چه .
و تعبیر به ثلاث عورات شاهد دیگری بر این معنی است .
اما اینکه این حکم در مورد بردگان مخصوص به بردگان مرد است یا کنیزان را نیز شامل می شود روایات مختلفی وارد شده هرچند ظاهر عام است و شامل هر دو گروه می شود و به همین دلیل روایت موافق ظاهر را می توان ترجیح داد .
در پایان آیه می فرماید : بر شما و بر آنها گناهی نیست که بعد از این سه وقت بدون اذن وارد شوند و بعضی به دیگری خدمت کنند و گردهم بگردند .
آری این چنین خداوند آیات را برای شما تبیین می کند و خدا عالم و حکیم است .
واژه طوافون در اصل از ماده طواف به معنی گردش دور چیزی است و چون به صورت صیغه مبالغه آمده به معنی کثرت در این امر می باشد و با توجه به اینکه بعد از آن بعضکم علی بعض آمده مفهوم جمله این می شود که در غیر این سه وقت شما مجاز هستید بر یکدیگر بگردید و رفت و آمد داشته باشید و به هم خدمت کنید .
و به گفته فاضل مقداد در کنزالعرفان این تعبیر در حقیقت به منزله بیان دلیل برای عدم لزوم اجازه گرفتن در سایر اوقات است .
چراکه اگر بخواهند مرتباً رفت و آمد داشته باشند و در هر بار اذن دخول بخواهند کار مشکل می شود .