دانلود مقاله لیله القدر در نگاه علامه طباطبایى رحمه الله

اشاره:
مهم‏ترین مناسبت ماه مبارک رمضان، شب قدر است که هماره مورد توجه مؤمنین بوده و خواهد بود.

آنچه در پیش روى دارید بحثى پیرامون شب قدر بر اساس نظرات مرحوم علامه طباطبایى رحمه الله در تفسیر شریف المیزان است که در دو سوره «قدر» و «دخان‏» مطرح گردیده است.

امید کمورد توجه مبلغان ارجمند واقع شده و راهنماى خوبى براى معرفى این شب در شب‏هاى احیاء باشد.

شب قدر یعنى چه؟

مراد از قدر، تقدیر و اندازه ‏گیرى است و شب قدر شب اندازه ‏گیرى است و خداوند متعال در این شب حوادث یک سال را تقدیر مى ‏کند و زندگى، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسانها و امورى از این قبیل را در این شب مقدر مى ‏گردان


شب قدر کدام شب است؟

در قرآن کریم آیه ه‏اى که به صراحت ‏بیان کند شب قدر چه شبى است دیده نمى‏ شود.

ولى از جمع ‏بندى چند آیه از قرآن کریم مى‏ توان فهمید که شب قدر یکى از شب‏هاى ماه مبارک رمضان است.

قرآن کریم از یک سو مى ‏فر


«انا انزلناه فى لیله مبارکه‏»1 این آیه گویاى این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک نازل شده است و از سوى دیگر مى ‏فرماید: «شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن‏»2 و گویاى این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است.

و در سوره قدر مى ‏فرماید: «انا انزلناه فى لیله القدر»3.

از مجموع این آیات استفاده مى ‏شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است.

پس شب قدر در ماه رمضان است.

اما ایه کدام یک از شب‏هاى ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزى بر آن دلالت ندارد.

و تنها از راه اخبار مى ‏توان آن شب را معین کرد.

در بعضى از روایات منقول از ائمه اطهار علیهم السلام شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخى دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگرى متعین در شب بیست و سوم است4.

و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.

پس از دیدگاه روایات ائمه اهل بیت علیهم السلام شب قدر از شب‏هاى ماه رمضان و یکى از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است.

اما روایات منقول از طرق اهل سنت‏ به طور عجیبى با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولى معروف بین اهل سنت این است که شب بیست و هف ماه رمضان.

شب قدر است5 و در آن شب قرآن نازل شده است.

تکرار شب قدر در هر سال: شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالى که قرآن در آن نازل شد نیست‏ بلکه با تکرار سالها، آن شب نیز تکرار مى ‏شود.

یعنى در هر ماه رمضان شب قدرى است که در آن شب امور سال آینده تقدیر مى‏شود.

دلیل بر این امر این است که اولا: نزول قرآن بطور یکپارچه در یکى از شب‏هاى قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولى تعیین حوادث تمامى قرون گذشته و آینده در آن شب بى ‏معنى است.

ثانیا: کلمه «یفرق‏» در آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم‏»6.

در سوره دخان به خاطر مضارع بودنش، استمرار را مى ‏رساند و نیز کلمه «تنزل‏» در کریمه «تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر»7 به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دا ثالثا: از ظاهر جمله «شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن‏»8 چنین برمى ‏آید که مادامى که ماه رمضان تکرار مى ‏شود آن شب نیز تکرار مى ‏شود.

پس شب قدر منحصر در یک شب نیست ‏بلکه در هر سال در ماه رمضان تکرار مى ‏ در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسى از ابوذر روایت ‏شده که گفت: به رسول خدا (صل?

الله عل?ه واله) عرض کردم یا رسول الله آیا شب قدر شبى است که در عهد انبیاء بوده و امر به آنان نازل مى‏ شده و چون از دنیا مى ‏رفتند نزول امر در آن شب تعطیل مى ‏شده است؟

ف: «نه بلکه شب قدر تا قیامت هست‏»9.

عظمت‏ شب قدر: در سوره قدر مى‏ خوانیم: «انا انزلناه فى لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر» .

خداوند متعال براى بیان عظمت‏ شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما ادریک ما هى هى خیر من الف شهر» یعنى با این که مى ‏توانست در آیه دوم و سوم به جاىمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند.

و با آیه «لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به این که این شب از هزار ماه بهتر است.

منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است.

چه این که مناسب با غرض قرآن نیز چنین است.

چون همه عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند.

و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.

از امام صادق علیه السلام سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟

(با اینکه در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است) .

حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهى که در آن شب قدر نباشد.»10.

وقایع شب قدر: نزول قرآن: ظاهر آیه شریفه «انا انزلناه فى لیله القدر» این است که همه قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگى و دفعى بودن دارد نه تنزیل که ظاهر در نزول تدریجى است.

قرآن کریم به دو گونه نازل شده است: 1- نزول یکباره در یک شب معین.

2- نزول تدریجى در طول بیست و سه سال نبوت پیامبر اکرم (صل?

الله عل?ه واله) .

آیاتى چون: «قرانا فرقناه لتقراه على الناس على مکث ونزلناه تنزیلا»11 نزول تدریجى قرآن را بیان مى ‏کند.

در نزول دفعى (و یکپارچه)، قرآن کریم که مرکب از سوره‏ ها و آیات است‏ یک دفعه نازل نشده است‏ بلکه بصورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتى که درباره وقایع شخصى و حوادث جزیى نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصه‏اى دارد که درباره آن ص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتى درست در نمى ‏آید مگر اینکه زمان و مکانش و واقعه‏اى که درباره‏ اش نازل شده رخ دهد به طورى که اگر از آن زمان‏ها و مکان‏ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهارد آن آیات حذف مى ‏شود و دیگر بر آنها تطبیق نمى ‏کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دوبار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است.

همان اجمال و تفصیلى که در آیه شریفه «کتاب احکمت ایاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر»12 به آن اشارهده است.

و در شب قدر قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (صل?

الله عل?ه اله) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.

تقدیر امور: خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگى، وسعت‏ یا تنگى روزى، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و...

تقدیر مى ‏کند.

در آیه شریفه «انا انزلناه فى لیله القدر»13 کلمه «قدر» دلالت‏بر تقدیر و اندازه‏گیرى دارد و آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم‏»14 که در وصف شب قدر نازل شده است‏بر تقدیر دلالت مى ‏کند.

چون کلمه «فرق‏» به معناى جدا سازى و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است.

ور امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‏اى که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‏ گیرى مشخص سازند.

امور به حسب قضاى الهى داراى دو مرحله ‏اند، یکى اجمال و ابهام و دیگرى تفصیل.

و شب قدر به طورى که از آیه «فیها یفرق کل امر حکیم‏» برمى ‏آید شبى اسامور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون مى ‏آیند.

نزول ملائکه و روح: بر اساس آیه شریفه «تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر»15، ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل مى‏ شوند.

مراد از روح آن روحى است که از عالم امر است و خداى متعال درباره‏ اش فرموده است «قل الروح من امر ربى‏»16.

در این که مراد از امر چی بحث‏هاى مفصلى در تفسیر شریف المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث‏ به دو روایت در مورد نزول ملائکه و اینکه روح چیست‏ بسنده مى ‏شو الف: پیامبر اکرم (صل?

الله عل?ه وآله وسلم) فرمود: وقتى شب قدر مى‏ شود ملائکه‏اى که ساکن در «سدره المنتهى‏» هستند و جبرئیل یکى از ایشان است نازل مى ‏شوند در حالى که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏هایى را به همراه دارند.

یک پرچم بالاى قبر من، و یکى بر بالا المقدس و پرچمى در مسجد الحرام و پرچمى بر طور سینا نصب مى‏ کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏اى در این نقاط نمى ‏ماند مگر آنکه جبرئیل به او سلام مى ‏کند، مگر کسى که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت‏ خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد ب: از امام صادق علیه السلام در مورد روح سؤال شد.

حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائکه است و روح از آن سنخ نیست مگر نمى‏ بینى خداى تعالى فرموده: «تنزل الملئکه والروح‏» پس معلوم مى ‏شود روح غیر از ملائکه است18 سلام و امنیت: قرآن کریم در بیان این ویژگى شب قدر مى‏ فرماید: «سلام هى حتى مطلع الفجر»19.

کلمه سلام و سلامت ‏به معناى عارى بودن از آفات ظاهرى و باطنى است.

و جمله «سلام هى‏» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهى تعلق گرفته است ‏به این که رحمتش شامل همه آن بندگان بشود ک سوى او روى مى ‏آورند و نیز به اینکه در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد.

به این معنا که عذابى جدید نفرستد.

و لازمه این معنا این است که در این شب کید شیطان‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضى از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.

البته بعضى از مفسرین گفته‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر ملائکه از هر مؤمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام مى ‏دهن حسین ملانورى مبلغان/ شماره 1 -------------------------------------------------------------------------------- پى ‏نوشت‏ها: 1- دخان / 3 .

2- بقره / 185 .

3- قدر / 1 .

4- ر.

ک.

مجمع البیان، ج 10، ص‏519 .

5- ر.ک.

تفسیر الدر المنثور، ج‏6 .

6- دخان / 6 .

7- قدر / 4 .

8- بقره / 185 .

9- تفسیر البرهان، ج‏4، ص‏488، ح‏26 10- فروع کافى، ج‏4، ص‏157، ح‏4 11- اسراء / 106 .

12- هود / 1.

13- قدر / 1.

14- دخان / 6 .

15- قدر / 4 .

16- اسراء / 85 .

17- مجمع البیان، ج‏10، ص‏520 .

18- تفسیر برهان، ج‏4، ص‏481، ح‏1 19- قدر / 5 .

.

د.

ه به.

17.

ى بیتد.

ست؟

ت که فرق ه شرا مواشخا کل رمودشود.

رد.

: تم نک ماید: د.

ه