(وظیفه حکومت اسلامی در احیاء نماز)
«یاران خدا کسانی هستند که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم ، نماز را بر پا می دارند.
و زکات را ادا می کنند و امر به معروف و نهی از منکر می نمایند و پایان همه امور از آن خداست»
این آیه خطاب به یاران خدا است که در آیه قبل وعده یاری به آنها داده شده است و مقام و اوصاف مومنین را بیان می کند آنها هرگز پس از پیروزی ، همچون خودکاگان و جبارات به عیش و نوش و لهو و لب نمی پردازند و در غرور و مستی فرو نمی روند بلکه پیروزی ها و موفقیتها را نردبانی برای ساختن خویش و جامعه قرار می دهند.
آنها پس از قدرت یافتن تبدیل به یک طاغوت جدید نمی شوند ارتباطشان با خدا محکم و با خلق خدا نیز مستحکم است.
چرا که نماز سمبل پیوند با خالق است و زکات رمزی برای پیوند با خلق و امر معروف و نهی از منکر پایه های اساسی ساختنن یک جامعه سالم محسوب می شود.
همین چهار صفت ببرای معرفی این افراد کافی است ، و در سایه آن سایر عبادات و اعمال صالح و ویپگیهای یک جامعه با ایمان و پیشرفته فراهم است.
مومنان تنها قبل از پیروزی به در خانه خدا نمی روند بلکه بعد از پیروزی هم به مقتضای «الذین ان ملکنا هم فی الارض اقاموا الصلواه...» رابطه خود را با او همچنان محکم می دارند و پیروزی به دشمن را به وسیله ای برای نشر حق و عدالت و فضیلت قرار می دهند.
در بعضی از روایات اسلامی آیه فوق به حضرت مهدی (ع) و یارانش یا آل محمد به طور عموم تفسیر شده است.
چنانکه از حدیثی از امام باقر (ع) می خوانیم که در تفسیر آیه «الذین ان ملکن هم فی الارض)».
فرمود: «این آیه تا آخر از آن آل محمد و مهدی و یاران او است.»
خداوند شرق و غرب زمین را در سیاره حکومت آنها قرار می دهد آیینش را آشکار می سازد و به وسیله مهدیب (عج) و یارانش بدعت و باطل را نابود می کند آن چنان که تبهکاران حق را نابود کرده بودند و آن چنان می شود که بر صفحه زمین اثری از ظلم دیده نمی شود.
(چرا که) آنها امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
این احادیث بیان کننده مصداقهای روشن و آشکار است و مانع عمومیت مفهوم آیه نیست بنابراین مفهوم گسترده آیه همه افراد با ایمان و مجاهد و مبارز را شامل می شود.
یکی از صفات مومنین این است که اگر در زمین تمکنی پیدا کنند و در انتخاب هر قسم زندگی که بخواهند به آنها آزادی داده شود و در میان همه انواع و انحا زندگی یک زندگی صالح را اختیار می کنند و جامعه ای صالح بوجود می آورند که جامعه نماز به پا داشته می شود و زکات داده می شود و امر به معروف و نهی از منکر انجام می شود.
«یاران خدا کسانی هستند که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم ، نماز را بر پا می دارند.
و زکات را ادا می کنند و امر به معروف و نهی از منکر می نمایند و پایان همه امور از آن خداست» این آیه خطاب به یاران خدا است که در آیه قبل وعده یاری به آنها داده شده است و مقام و اوصاف مومنین را بیان می کند آنها هرگز پس از پیروزی ، همچون خودکاگان و جبارات به عیش و نوش و لهو و لب نمی پردازند و در غرور و مستی فرو نمی روند بلکه پیروزی ها و موفقیتها را نردبانی برای ساختن خویش و جامعه قرار می دهند.
همین چهار صفت ببرای معرفی این افراد کافی است ، و در سایه آن سایر عبادات و اعمال صالح و ویپگیهای یک جامعه با ایمان و پیشرفته فراهم است.
مومنان تنها قبل از پیروزی به در خانه خدا نمی روند بلکه بعد از پیروزی هم به مقتضای «الذین ان ملکنا هم فی الارض اقاموا الصلواه...» رابطه خود را با او همچنان محکم می دارند و پیروزی به دشمن را به وسیله ای برای نشر حق و عدالت و فضیلت قرار می دهند.
در بعضی از روایات اسلامی آیه فوق به حضرت مهدی (ع) و یارانش یا آل محمد به طور عموم تفسیر شده است.
چنانکه از حدیثی از امام باقر (ع) می خوانیم که در تفسیر آیه «الذین ان ملکن هم فی الارض)».
فرمود: «این آیه تا آخر از آن آل محمد و مهدی و یاران او است.» خداوند شرق و غرب زمین را در سیاره حکومت آنها قرار می دهد آیینش را آشکار می سازد و به وسیله مهدیب (عج) و یارانش بدعت و باطل را نابود می کند آن چنان که تبهکاران حق را نابود کرده بودند و آن چنان می شود که بر صفحه زمین اثری از ظلم دیده نمی شود.
این احادیث بیان کننده مصداقهای روشن و آشکار است و مانع عمومیت مفهوم آیه نیست بنابراین مفهوم گسترده آیه همه افراد با ایمان و مجاهد و مبارز را شامل می شود.
یکی از صفات مومنین این است که اگر در زمین تمکنی پیدا کنند و در انتخاب هر قسم زندگی که بخواهند به آنها آزادی داده شود و در میان همه انواع و انحا زندگی یک زندگی صالح را اختیار می کنند و جامعه ای صالح بوجود می آورند که جامعه نماز به پا داشته می شود و زکات داده می شود و امر به معروف و نهی از منکر انجام می شود.
اهمیت فریضه نماز «فارا قضیتم الصلواه فا ذکر و الله قیاماً و قعواٍ و علی جانولکم» «پس از اتمام نماز یاد خدا را فراموش نکنید و در حال ایستادن و نشستن و زمانی که بر پهلو آرمیده اید به یاد خدا باشید و از او کمک بجوئید» منظور از یاد خدا در حال قیام و عقود و بر پهلو خوابیده ممکن است همان حالات استراحت در فاصله هائی که در میدان جنگ واقع می شود باشد و نیز ممکن است به معنی حالات مختلف جنگی که سربازان گاهی در حال ایستادن و زمان نشستن و زمانی به پهلو خوابیده سلاحهای مختلف جنگی از جمله وسیله تیر اندازی را به کار می برند بوده باشد آیه فوق در حقیقت اشاره به یک دستور مهم اسلامی است که معنی نماز خواندن در اوقات معین این نیست که در سایه حالات انسان از خدا غاقل بماند بلکه نماز یک دستور انظباطی است که روح توجه به پروردگار را در انسان زنده می کند و می تواند در فواصل نماز ها خدا را به خاطر داشته باشد خواه در میدان جنگ باشد و خواه در غیر میدان جنگ.
آیه فوق در روایات متعددی به کیفیت نماز گزاران بیماران تفسیر شده که اگر بتوانند ایستاده و اگر نتوانند نشسته و اگر باز نتوانند به پهلو بخوابند و نماز را به جا بیاورند این تفسیر در حقیقت یک نوع تصمیم و توسعه در معنیب آیه است اگر چه آیه مخصوص به این مورد نیست سپس قرآن می گوید «دستور نماز خوف یک دستور استثنائی است و به مجرد این که حالت خوف زایل گشت باید نماز را به همان طرز عادی انجام دهید.» در پایان سر این همه سفارش و دقت را درباره نماز چنین بیان می دارد.
«نماز وظیفه ثابت و لا تغییری برای مومنان است.» از امیرالمومنین امیر مومنان امام علی علیه السلام چنین نقل شده است که شخصی از آن بزرگوار از معنی دو سجده در هر رکعت از نماز سوال کرده ام فرمود: «معنی سجده نخستین هنگانی که سر به زمین می گذاری آن اسن که پروردگار را من در آغاز از این خاک بودم و هنگامی که سر برمی داری مفهومش این است که مرا از این خاک بیرون فرستادی و مفهوم سجده دوم این است که مرا به این خاک باز می گردانی و هنگامی که سر از سجده دوم بر می داری مفهومش این است که تو بار دیگر مرا از خاک مبعوث خواهی کرد.
در حدیثی از حضرت علی علیه السلام می خوانیم که فرمود: «صلوا المساجد فی بقاع مختلفه فان کل بقعه تشهد للمصلی علیها یوم القیامه».
در قسمتهای مختلف مساجد نماز بخوانید زیرا هر قطعه زمینی در قیامت برای کسی که روی آن نماز خوانده گواهی می دهد.
و در حدیث دیگری آمده است که امیر مومنان علی (ع) هنگامی که بین الهان را تقسیم می کرد و خالی می شده دو رکعت نماز بجا می آورد و فرمود: «اشهد ان ملاتک بحق و فرغتک بحق (روز قیامت) گواهی ده که من تو را به حق پر کردم و به حق خالی کردم.
آثار تربیتی نماز : بعد از ذکر گوشه ای از عذاب های قیامت به ذکر اوصاف افراد بی ایمان و در مقابل آنها مومنان راستین می پردازد تا معلوم شود چرا گروهی اهل عذابند و گروهی اهل نجات .
نخست می فرماید: انسان حریص و کم طاقت آفریده شده است.
(ان الانسان خلق هلوعاٌ) هنگامی که بدی به او برسد بسیار جزع و بی تابی می کند (اذا مسر الشر جزوعاً) و هنگامی که خوبی به او رسد از دیگران دریغ می دارد (و اذا مسر الغیر منوعاً) جمعی از مفسران و از باب لغت «هلوع» را به معنی حریص و جمعی به معنی کم طاقت تفسیر کرده اند بنات به تفسیر اول در اینجا سه نکته منفی اخلاقی در وجود اینگونه انسانها اشاره شده حرص و جزع و نجل بنا به تفسیر دوم به دو نکته جزع و نجل زیرا آبه دوم و سوم تفسیری است برای معنی (هلوع) این احتمال نیز وجود دارد که در معنی در این واژه جمع باشد ، چرا که این دو وصف لازم و ملزوم یکدیگرند آدمهای حریص غالباً نجیل اند و در برابر حوادث کم تحمل و عکس آن نیز صادق است.
رفع ناراحتی های پیامبر (ص) از طریق نماز (برای رفع ناراحتی آنان) پروردگارت را تسبیح و حمد گو و سجده کنندگان باش.
حجر 98 به عنوان دلداری و تقویت هر چه بیشتر روحیه پیامبر (ص) اضافه می کند ما می دانیم که سخنان آنها سینه تو را تنگ و ناراحت می سازد.
ولی نگران نباش برای زدودن آثار سخنان زشت و ناهنجار شان به تسبیح پروردگارت بپردازد و در برابر ذات پاکش سجده کن.
فسبح بحمد ربک و کن من الساجدین.
چرا که این تسبیح خداوند اولاً اثرات بیدگفتار آنها را از دلهای مشتاقان می زداید و از آن گذشته به تو نیرو و توان می بخشد نور و صفا می دهد روشنایی و جلا می آفریند پیوندت را با خدا محکم می کند اراده ات را نیرومند می سازد.
و به تو قدرت تحمل بیشتر و جهاد پی گیرتر و قدم راسخ تر می بخشد.
لذا در روایات از ابن عباس می خوانیم: هنگامی که پیامبر (ص) غمگین به نماز برمی خاست «آثار این حزن و اندوه را در نماز از دل می شست.» مانع شدن از نماز رسول خدا (ص): در احادیث آمده است ابوجهل از اطرافیان خود سئوال کرد آیا محمد در میان شما نیز (برای سجده) صورت به خاک می گذارد؟
گفتند آری گفت : سوگند به آنچه ما به آن سوگند یاد می کنیم اگر او را در چنین حالی ببینیم با پای خود گردن او را له می کنم!
به او گفتند: ببین او در آنجا مشغول نماز خواندن است.
ابوجهل حرکت کرد تا گردن پیامبر (ص) را بر پای خود بفشارد ولی هنگامی که نزدیک آمد عقب نشینی کرده و با دستش گویی چیزی را از خود دور کرد.
به او گفتند: این چه وضعی است در تو می بینیم گفت: ناگهان میان خودم و او خندقی از آتش دیدم و منظره وحشتناک و همچنین بال و پرهایی مشاهده کردم.
در اینجا پیغمبر (ص) فرمود: قسم به کسی که جانم در دست اوست اگر به من نزدیک شده بود فرشتگان خدا بدن او را قطعه قطعه می کردند و عضو عضو او را می ربودند.
اینجا بود که آیه ای به پیغمبر نازل شد.
در آیه نازل شده آمده اگر این شخص طغیانگر که رهروان راه حق را از نماز و هدایت و تقوی باز می دارد اگر تکذیب حق کند و از آن روی گرداند چه سرنوشت دردناکی خواهد شد.
نماز حضرت علی در کتاب (کافی) از امام صادق (ع) می خوامی «کان علی (ع) اذا اهاله امر فزع قام الی الصلواه ثم تلاهذه ادیه و استعینوا بالصبر والصلواه».
هنگامی که مشکلی مهم برای علی (ع) پیش می آمد به نماز بر می خاست سپس این آیه را تلاوت فرمود «واستعینوا بالصبر والصلوا» آری نماز انسان را به قدرت لایزانی پیوند می دهد که همه مشکلات برای او سهل و آسان است و همین احساس سبب می شود که انسان در برابر حوادث نیرومند و خونسرد باشد.
در قرآن مجید دو دستور به مومنان داده می شود یکی «نماز» که در انجام آن ارتباطی مخلص بین آنان و خداوند ایجاد می شود دیگری «زکات» که با ادای آن همبستگی های اجتماعی محکمی به وجود می آید > و این هر دو برای پیروزی به دشمن لازم می باشد چرا که پیروزی در پرتو اراده های نیرومند و ایمان قوی و اتحاد و همبستگی های ملتها صورت می پزیرد.
اقامه نماز یکی از مصادیق وفاء به عهد الهی و حتی مصداق زنده ای برای حفظ پیوندهای الهی و از یک نظر ازم صادیق صبر و استقامت است ولی از آنجا که این مفاهیم کلی پاره ای از مصداقهای بسیار مهم دارد که در سرنوشت انسان فوق العاده موثر است در این جمله و جمله های بعد روی آنها انگشت گذاشته شده است.
چند حدیث در مورد فلسفه نماز: رسول خدا (ص) می فرماید: هر کس که نمازش او را از فحشاء و منکر باز ندارد هیچ بهره ای از نماز جز دوری از خداوند تبارک حاصل نکرده و نیز می فرمایند: کسی که اطاعت فرمان نماز نکند نمازش نماز نیست و اطاعت نماز آن است که نهی آن را از فحشا و منکر به کار بندد.
و در حدث سومی از همان بزرگوار چنین می خوانیم که جوانی از انصار نماز را با پیامبر (ص) ادا می کرد اما با این حال آلوده به گناهان زشتی بود این ماجرا را به پیامبر (ص) عرضه داشتند و ایشان فرمودند: «ان صلاه تنها یوما» سر انجام نمازش روزی وی را از این اعمال پاک می کند.
این اثر نماز به قدری اهمیت دارد که در بعضی از روایات اسلامی به عنوان معیار سنجش نماز مقبول و غیر مقبول از آن یاد شده چنانکه امام صادق (ع) می فرمایند: «هر کسی دوست دارد بداند نمازش قبول شده یا نه ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتی باز داشته یا نه؟
پس به هر قدر که نمازش او را از گناه باز داشته به همان اندازه نمازش قبول شده است.
دعای ابراهیم (ع) باری اقامه نماز: ابراهیم قهرمان توجید و نیایش و مبارز با بت و بت پرستی و ظالم و ستمگر هفت تقاضا از خداوند می کند نخستین تقاضا بامنیت شهر مکه آن کانون بزرگ جامعه توحیدی است (و چه پر معنی است این تقاضا) دومین تقاضایش دور ماندن از پرستش بتهاست که اساس و پایه همه عقاید و برنامه های دینی را در بر می گیرد.
سومین تقاضایش تمایل دل ها و توجه افکار عمومی توده های خدا پرستان که بزرگترین سرمایه یک انسان در اجتماع است ، نسبت به فرزندان و پیروان مکتبش می باشد.
چهارمین تقاضایش بهره مند شدن از انواع ثمرات.
آن هم به عنوان مقدمه ای برایس شکر گذاری و توجه بیشتر به خالق آن نعمتها است.
پنجمین تقاضایش توفیق برای بر پا داشتن نماز که بزرگترین پیوند انسان با خداست می باشد نه تنها برای خودش که برای فرزندانش نیز همین تقاضا را می کند.
ششمین خهواسته ابراهیم پذیرش دعای او است و می دانیم خدا دعایی را می پذیرد که از قلبی پاک و روحی بی آلایش بر می خیزد که در واقع این تقاضا به طور ضمنی مفهومش تقاضای توفیق پاک داشتن قلب و روح یاز هر گونه آلایش یمی باشد و سر انجام هفتمین و آخرین تقاضایش آن است که اگر لغزشی از او سر زده خداودند بخشنده و مهربان او را مشمول لطف و آمرزش خود قرار دهد و همچنین پدر و مادرش و همه مومنان را از این لطف و مرحمت در روز رستاخیز بهره مند سازد.
«الذین هم علی صلاتهم دائمون» نمازگزاران بطور پیوسته بر نلماز مراومت دارند.
مراومت بر نماز: این نخستین ویژگی نمازگزاران است که ارتباط مستمر با پروردگار دارند و این ارتباط از طریق نماز تامین می گردد.
نمازی که انسان را از فحشا و منکر باز می دارد نمازی که روح و جان انسان را پرورش می دهد و او را همواره به یاد خدا می اندازد و این توجه مستمر مانع از غفلت و غرور و فرو رفتن در دریای شهوات و اسارت در چنگال شیطان و هوای نفس می شود.
بدیهی است منظور از مداومت بر نماز این نیست که همیشه در حال نماز باشد بلکه منظوراین است که در اوقات معین نماز را انجام می دهند.
اصولاٌ هر کار خیری آن گاه انسان اثر مثبت می گذارد که تداوم داشته باشد رسول بخدا (ص) در حدیثی می فرماید ب«ان احب الاعمال یالی الله مادام و ان قل» «محبوبترین اعمال نزد خدا چیزی است که مداومت داشته باشد هر چند کم باشد» در حدیثی از امام باقر (ع) آمد که منظور این است که هر گاه انسان چیزی از نوافل را بر خود فرض می کند همواره به آن ادامده دهد.
در حدیثی دیگر از اما صادق (ع) آمده این آیه فوق منظور به نافله است و آیه «والذین هم علی سلاتهم یحافظون» ناظر بر نماز فریضه است.
این تفاوت ممکن است از اینجا باشد که تعبیر به محافظت مناسب نماز های واحب است که دقیقاٌ آنها را باید در وقت های معین انجام داد اما تعبیر به تداوم مناسب نمازهای مستحب است چرا که انسان می تواند آنها را انجام دهد و گاه ترک کند.
آثار و برکات نماز: ظاهر جمله فوق این است که بیان فلسفه مهم تری برای نماز می باشد یعنی یکی دیگر از آثار و برکات مهم نماز که حتی از نهی از فحشا و منکر نیز متهمتر بودن آن است که انسا را به یاد خدا می اندازد که یریشه و مایه اصلی هر خیر سعادت است و حتی عامل اصلی نهی و فحشا و منکر نیز همین ذکر «الله» می باشد در واقع برتری آن به خاطر آن است که علت و ریشه محسوب می شود.
یاد خدال مایه حیات قلوب و آرامش دلها است و هیچ چیز به پایه آن نمی رسد.
«بذکر الله تطمئن القلوب» آگاه باشید یاد خدا مایه اطمینان و آرامش دلها است.
اهمیت فوق العاده نماز: در روایات متعددی که ذیل آیات فوق از پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) نقل شده تعبیراتی دیده می شود که از اهمیت فوق العاده نماز در مکتب اسلام پرده بر می دارد.
ابو عثمان می گوید: من با سلطان فارسی زیر درختی نشسته بودم او شاخه خشکی را گرفت و تکان داد تا تمام برگهایش فرو ریخت ، سپس رو به من کرد و گفتن سوال نکردی چرا این کا را کردم.
گفتم: بگو ببینم منظورت چه بود؟
گفت: این همان کاری بود که پیامبر (ص) انجام داد هنگامی که خدمتش زیر درختی نشسته بودم سپس پیامبر این سوال را از من کرد و گفت: سلطان نمی پرسی پرا من چنین کردم؟
من عرض کردن بفرمائید چرا؟
فرمود: هنگامی کره سملمان وضو بگیرد و خوب وضو بگیرد سپس نمازهای پنجگانه را بجا آورد گاناهان او فرو می ریزد همانگونه که برگهای این شاخه فرو ریخت سپس همین آیه «اقم الصلواه» را تلاوت فرمود.
در حدیث دیگری از یکی از یاران پیامبر (ص) بنام «ابی امامه» می خوانیم که می گوید: روزی در مسجد خدمت پیامبر (ص) نشسته بودیم که مردی آمد و عرض کرد یا رسول الله من گناهی کرده ام که حد بر آن می شود ، آن حد را به من اجرا فرما ، فرمود: آیا نماز با ما خواندب: عرض کرد آری ای رسول خدا فرمود: خداوند گناه تو را بخشید.
و نیز از علی (ع) نقل شده که می فرماتیند با رسول خدا در مسجد در انتظار نماز بودیم که مردی برخاست و عرض کرد ای رسول خدا من گناهی کرده ام پیامبر (ص) روی از او برگرداند هنگانی که نماز تمام شد همان مرد برخاست و سخن اول را تکرار کرد پیامبر فرمود: آیا با ما این نماز را انجام ندادی؟
و برای آن بخوبی وضو نگرفتی؟
عرض کرد آری این کفاده گناه تو است!
و نیز از علی (ع) از پیامبر (ص) نقل شده که فرمود: نمازهای پنج گانه برای امت من همچون یک نهر آب جاری است که بر در خانه یکی از شما باشد آیا خواهد ماند؟
مسلماٌ همچنین است به خدا سوگند نمازهای پنج گانه برای امت من.
یبه هر حال جای تردید نیست که هر گاه نماز با شرایطش انجام شود ، انسان را در عالمی از معنویت و روحانیت فرو می برد که پیوندهای ایمانی او را با خدا چنان محکم می سازد که آلودگیها و آثار گناه را از دل و جان او شستشو می دهد.
نماز انسان را در برابر گناه بیمه می کند و نیز نماز زنگار گناه را از آئینه دل می زداید نماز جوانه های ملکات عالی انسان را در اعماق جان بشر می رویاند نماز اراده را قوی و قلب را پاک و روح را تطهیر می کند و به این یترتیب نماز در صورتی که به صورت جسم به روح نباشد مکتب عالی تربیت است.
نماز حضرت زکریا (ع): همسر زکریا و مادر مریم خواهر یکدیگر بودند و اتفاقاٌ هر دو در آغاز عقیم و نازا بودند هنگامی که مادر مریم از لطف پروردگار صاحب چنین فرزند شایسته ای شد و زکریا اخلاص و ویژگیها شگفت آور او را دید آرزو کرد که او هم فرزندی پاک و با تقوی و پرهیزگار و همچون مریم داشته باشد؟
که چهره او آیت و نشانه عظمت هداوند و توحید گردد!
و با این که سالیان درزای از عمر زکریا و همسرش گذشته بود از نظر موازین طبیعی بسیار بعید به نظر می رسید که صاحب فرزندی شوند عشق به پروردگار و مشاهده وجود میوه های تازه در غیر فصل در کنار محراب عبادت مریم ، قلب او را لبریز از احساسات که ممکن است در فصل پیری میوه فرزندی بر شاخسار وجودش آشکار شود و لذا هنگامی که مشغول نیایش بود از خداوند تقاضای فرزندی کرد.
زکریا از خداوند طلب فرزند نمود و فرمود خداوند فرزند پاکیزه ای به من عطا کن که تو دعای بندگان خود را می شنوی.
چیزی نگذشت که دعای زکریا به اجابت رسید و موقعی که در محراب عبادذت مشغول نیایش بود فرشتگان او را صدا زدند و بشارت دادند که خداوند به زودی پسری بنام یحیی او خواهد داد..
سفارش لقمان به فرزندش در مورد نماز : بعد از تحکیم پایه های مبدا و معاد که اساس همه اعتقادات مکتبی است به مهمترین اعمال یعنی مسئله نماز پرداخته می گویند: «یا بنی اقم الصلواه» «پسرم نماز را به پا دار» چرا که نماز مهمترین پیوند تا با خالق است نماز قلب تو را بیدار و روح تو را مصفا و زندگی تو را روشن می سازد.
آثارز گناه را از جانت پاک می کند و نور ایمان را در سرای قلبت پرتو افکن می کند.
و تو را از فحشا و منکرات باز می دارد.
بعد از برنامه نماز به مهمترین دستور اجتماعی یعنی امر به معروف و نیهی از منکر پرداخته می گوید: مردم مردم را به نیکی ها و معروف دعوت کن و از منکرات و زشتی ها باز دار و بعد ازا ین سه دستور مهم عملی به مسئله صبرو استقالمت که در برابر ایمان همچون سر نسبت به تن است پرداخته می گوید: و در برابر مصائب و مشکلاتی که بر تو وارد می شود صابر و شکیبا باشد که این از وظایف حتمی و کارهای اساسی هر انسانی است.
توصیه به حضرت مریم برای نماز: «یا مریم اقنتی لربک و اسجدی و ارکعی مع الراکعین» «ای مریم (به شکرانه این نعمت) برای پروردگار خود خضوع کن و سجده بجا بیاور و با رکوع کنندگان رکوع نما» این آیه دنباله سخن فرشتگان را با مریم شرح می دهد که آنها به دنبال بشارت دادن به مریم درباره برگزیده شدن از طرف خداوند به او گفتند: اکنون در برابر پروردگار خضوع کن و سجده و رکوع بجا بیاور و این در حقیقت شکرانه ای در برابر آن نعمت بزرگ بود.
در اینجا سه دستور از طرف فرشتگان به مریم داده شده: نخست (قنوت) در برابر پروردگار و این واژه همان طور که سابقاً اشاره کردیم به معنی خضوع و دوام اطاعت و دیگر سجود که آن نیز نوعی از خضوع کامل در برابر خدا است و دیگر رکوع که آن هم نوع دیگری از خضوع و تواضع می باشد.
نماز و حضرت محمد (ص) و زنان ایشان: «و امر اهلک بالصلواه و اصطبر علیها لا نسئلک رزقاً برزقک و العاقبه للتقوی » «و خانواده خود را به نماز دستور ده و به انجام آن شکیبا باش از تو روزی نمی خواهیم بلکه ما به تو روزی می دهیم و عاقبت نیک برای تقوی است.»ای پیامبر خانواده ات را به نماز دستور ده زیرا که برای تو و خاندانت دوام یاد خدا مایه پاکی و صفای قلب است و چیزی بر عظمت پروردگار نمی افزاید بلکه سرمایه بزرگی باری تکامل انسانها و کلاس عالی تربیت است و منافع و برکاتش تنها متوجه خود شما است.
علاوه بر تمام سفارشات زنان پیامبر را به طور خاص مورد خطاب قرار داده و ضمن بیان سفارشاتی آنها را به بر پا داشتن نماز دعوت می کند.
و قرن فی بیوتکن و لا تبر جن الجاهلیه الا ولی اهمن الصلواه ...
«در خانه های خود بمانید و همچون جاهلیت نخستین ظاهر نشوید و نماز را بر پا دارید...» سفارش به نماز تنها اختصاص به پیامبر گرامی اسلام نداشته است بلکه صقبل از ایشان حضرت عیسی (ع) به بر پایی این فریضه الهی دعوت می کرده اند.
و جعلنی مبارکاً این ماکنت و اوصانی بالصلواه و الذکوه ما دمت حیا و مرا وجودی پر برکت قرا د اده در هر کجا باشم و مرا توئصیه به نماز و زکات کرده است مادام که زنده ام.
عیسی هنگامی که در گهواره بزبان آمد و شروعغ به سخت گفتن کرد بعد از اظهار بندگی به درگاه خدا و کذر این نکته که وجودی پر برکت است بلافاصله به سفارش خدا به او برای بر پایی نماز و پرداخت زکات اشاره می کند که تا هنگامی که زنده است مامور به انجام آنهاست.
جالب توجه است که او از میان تمام عبادات ابتدا از نماز و سپس از زکات یاد می کند.
نماز پیامبران: خداوند به وسیله فرشتگان بشارت به یحیی را در محراب نماز به زکریا داد و این موضوع مبین این است که او هم نماز گزار بوده است.
«در آنجا که زکریا با پروردگار خویش را خواند عرض کرد خداوند از طرف خود فرزند پاکیزه ای به من عطا فرما که تو دعا را میی شنوی و هنگامنی که او در محراب ایستاده مشغول نماز بود فرشتگان او را صدا زدند کهع خدا تو رزا به یحیی بشارت می دهد.
و قابل ذکر است قبل از حضرت عیسی (ع) حضرت موسی (ع) نیز هنگامی که برای اولین بار مورد خطاب خداوند قرار گرفت به اقامه نماز سفارش شد «بی شک من خدای یکتا هستم.
معبودی حز من نیست مرا پرستش کن و نماز را برای یاد من به پا دار.» در این آیه پس از بیان مهمترین اصل دعوت انبیا یعنی توحید مردم به عبادت خداوند دعوت و به دنبال آن به نماز یعنی بزرگترین عبادت دستور داده شده است.
همچنین قرآن ضمن آیه دیگری این موضوع را یاد آوری می کند « و به موسی و برادرش وحی کردیم که برای قوم خود خانه هایی در سرزمین مصر انتخاب کنید و خانه هایتان را مقابل یکدیگر قرار دهید و نماز را بر پا دارید و به مومنان بشالرت دهید.» درا ین آیات به موسی دستور می دهد برای تمرکز بخشیدن به بنی اسرائیل خانه هایی را انتخاب و مقابل یکدیگر بسازند و علاوه بر آن برای تقویت روحیه معنوی و شستشوی روح از آلودگی گناه و جدا شدن از خلق و پیوند به خالق امر به اقامه نماز می کند.
در سوره بقره می فرماید«و (به یاد آورید) زمانی که از بنی اسرائل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و نسبت به پدر و مادر و نزدیکان و یتسمان و بینوایان نیکی کنید و به مردم نیک گوئید و نماز را به پا دارید ...
» علاوه بر موسی (ع) قبل از آن پدر زن او حضرت شعیب (ع) نیز نماز را اقامه می کرده است.
«گفتند: ای شعیب آیا نمازت تورا دستور می دهد که ما آنچه را پدراتان می پرستیدند ترک گوئیم...» این قوم چشم وگوش بسته که از پدرانشان در پرستش بحقا پیروی در مقابل دعوت حضرت شعیب(ع) به پرستش خدای یگانه وترک بتها این دعوت را به نماز او نسبت می دادند که آیا نمازت دستور به ترک پرستش آنها می دهد واین سخنان بر اقامه نماز توسط حضرت شعیب(ع) دلالت دارد.
علاوه برآنها، فرزندان حضرت ابراهیم نیز نمازرابرپا می داشتند .
در آیاتی از سوره مریم ضمن یاد از اسماعیل (ع) اورابه صفاتی می ستاید که از جمله آنها دعوت خانواده اش به نماز است.«ویادکن در کتاب خود اسماعیل را که دربسیار در وعده صادق وپیامبری بزرگوار بود- وهمیشه اهل خود را به نماز وزکات امر می کرد واو نزد خدا بنده ای پسندیده بود.» ودرآیه ای دیگر « و(به ابراهیم) اسحاق ویعقوب را عطا کردیم وهمه را صالح وشایسته گرداندیدیم –وآنان را پیشوای مردم قرار دادیم تا خلق را به امر ما هدایت کنند وانجام کارهای نیک وبرپاداشتن نماز وادای زکات را به آنها وحی کردیم وآنها مرا عبادت می کردند.» در این آیات مواهب اعطایی به ابراهیم که از جمله آنها بخشیدن اسحاق ویعقوب به اوست را یادآوری می کند وسپس آنچه که برآنها امر شده است از جمله برپا داشتن نماز را ذکر می کند.
آری علاوه بر اسماعیل (ع) فرزندان دیگر ابراهیم هم نیز نماز را اقامه می کرده اند قبل از همه ابراهیم از خدا خواسته بود که نه تنها خودش بلکه فرزندانش را از نمازگزاران قرار دهد و حتی فرزندش را در سر زمین بی آب و علف (مکه) ساکن کرد تا بر پا کننده نماز باشد.
«پروردگارا من بعضی از فرزندانم را در سرزمین بی آب و علفی در کنار خانه ای که حرم تو است ساکن ساختم تا نماز را بر پا دارند.» و آن گاه چنین دعا می فرماید: پروردگارا مرا بر پا دارنده نماز قرار ده و فرزندان من را نیز چنین کن پروردگارا دعای ما را بپذیر.»