دانلود گزارش کارآموزی کارورزی کاربرد های خط در گرافیک

تا زمانی که طراحان گرافیک و صاحبنظران در طراحی حروف ، نخواهند هیچگونه فعالیتی در جهت رفع محدودیت های خط فارسی انجام دهند ، مشکلات خط فارسی همچنان به قوت خود باقی است .

لذا پیشنهاد می شود که مرکز و یا انجمن طراحی حروف که متشکل از خطاطان و طراحان گرافیک و دست اندرکاران حروف چینی و چاپ می‌باشد ، تاسیس شده و به فعالیت در جهت رفع مشکلات خط فارسی بپردازند .

همجهت با موضوع رساله که بحث اصلی آن پیرامون طراحی حروف فارسی است.

همجهت با موضوع رساله که بحث اصلی آن پیرامون طراحی حروف فارسی است.

مقدمه : تعریف ارتباط : ارسطو فیلسوف یونانی شاید نخستین اندیشمندی باشد که ۲۳۰۰ سال پیش در زمینه ارتباط سخن گفت.

ارتباط عبارت است از:( جستجو برای دست یافتن به کلیه وسایل وامکانات موجود برای ترغیب و اقنای دیگران .

ارتباط عبارت است : ( از فراگرد انتقال یک محرک با پیام از سوی برقرار کننده (فرستنده ) به فرد دیگری (گیرنده ) به منظور تغییر ر فتار.

با جمع بندی مطالب فوق می توان ارتباط را فراگرد انتقال پیام از سوی فرستنده برای گیرنده دانست.

مشروط بر اینکه در معنای دریافت شده توسط گیرنده و معنای مورد نظر فرستنده پیام مشابهت مشاهده شود .

بخش اول فصل اول خط : انسان خط را در طی قرون و با گذراز مراحل چند تکامل بخشیده.هر تحول به دهها و صدها سال گذشت زمان نیاز دارد.

چرا که هر تحولی به ارتقاء توان بصری مخاطبین نیاز دارد.

متکاملترین درجه ای که خط بدان رسید عبارت بود از : خط الفبایی که تا کنون نیز بدان می نویسیم .

انواع خط : خط تصویری وخط واژه نگار منبع : خوشنویسی در ایران لیلا برات زاده در میان ملل متمدن، خط منحصرا وسیله نمایش و ضبط و تفهیم مقاصد و افکار است.

ذوق لطیف ایرانی هم توانسته است از آن استفاده کند واینکه قرنهاست خط ایرانی یکی ازمظاهرهنری ظریف اسلامی- ملی می باشد .

نمونه هایی از خطوط ایرانی : خط ایرانی قریب به هزار سال است که وسیله هنر نمایی خوشنویسان است و پیوسته هنرمندان در صدد تکمیل و توسعه آن بوده اند ومدت هفت قرن پیوسته خطوط ایرانی سیر تکاملی خود را نموده و درحدود قرن دهم به حد اعلای ترقی و زیبایی و شیوایی خود رسید .

البته وضع کنونی و اقتضای زمانه و متداول شدن قلمهای تند نویس و ماشین تحریر برای کاربرد در صنعت چاپ در تسریع کار برای اهمیت دادن به زمان و قلمهای جدید کامپیوتری نیز برای راحتی کارهای چاپی و تایپی در زوال این هنر کمک نموده است .

ولی این نکته را هم نباید فراموش کنیم که باید به پیروی از راهی که نیاکان ما رفته اند، برای احیای هنرهای زیبای قدیم مانند : هنر خوشنویسی ومینیاتور و.......

به زنده نگه داشتن هنر خط و ترویج آن اهمیت دهیم .

بخش اول فصل دوم کاربرد های گرافیکی خط:( طراحی حروف) کار هنرمند بر اساس موقعیت زمانی و مکانی شکل می گیرد .

چرا که دیدگاه های زیبا شناسی در هر دوره ای متفاوت است .

ممکن است مردم در دوره ای نوعی دید گاه و برداشت از زیبایی داشته باشند که این دید گاه در دوران بعد به کلی متفاوت باشد .

امروزه کار کردن روی شکل و فرم الفبا و خط های سنتی و بومی به وسیله طراحان گرافیک برای مصارف گوناگون انجام می شود که از مهمترین آنها طراحی کامل حروف الفبا می باشد.

( طراحی کامل حروف الفبا ) : هر گروه الفبای طراحی شده باید در نوع خودش منطقی باشد .

اختراع الفبا یکی از برجسته ترین فعالیتهای زیبا شناسی به حساب می آید .

امروزه هر کس در زمینه طراحی دارای ذوقی است که گاه منجر به اختراع یک حرف زیبا می شود و خصوصیات فردی جالبی را در آن اجرا می نماید و چه بسا که با ریزه کاری های تزئینی آن را سرشار از زیبایی می کند ولی از آن پس طرح باید یک رابطه صحیح و منطقی را نسبت به حرف اولش دنبال کند .

او باید قدرت برقرار کردن یک جریان قیاسی سلیس و روان را داشته باشد و در عین حال تخیل او فلج نگردد.

استاد ممیز درباره طراحی حروف فارسی در عصر معاصر می گوید : در زمینه طراحی حروف بسیار کم کار کرده ایم و اغلب قلم هایی که این روزها به وسیله کامپیوتر طراحی شده معیوب و ناقص اند .

زیرا اولا الگوی فرنگی دارند و دوما به خوش نویسی و اسکلت حروف فارسی در آنها کمتر توجه شده است .

چفت و بست اغلب این حروف به طور فنی طراحی نشده است و از همه بد تر اینکه این قلم ها به طور کامل با روحیات ایرانی منطبق نیستند .

بطور مثال قلم های: Ï»H : اول ³I¿²H : الهام در طراحی حروف شیوه های مختلفی وجود دارد که می توان آنها را در دو بخش عمده جای داد : الف : طراحی در قالب خوشنویسی سنتی یا خطا طی ب : طراحی خارج از قالبهای خوش نویسی سنتی الف : در این نشانه ها کاملا از قلم های خوش نویسی استفاده شده است ولی با ترکیب بندی و جای گذاری منطقی و مناسب در یک کادرمشخص .

دراین شیوه اصولا طراح به هیچ عنوان ازقوانین، فرمول، قواعد و قلم خوشنویسی دوری نمی کند و نیز به آن وفادار می ماند و سعی در هر چه زیباتر جلوه دادن آن در یک ترکیب بندی درست و اصولی دارد .

مثال : طراحی عنوان موزه رضا عباسی ب : دراین نوع نشانه ها قواعد خوشنویسی رعایت می شود ولی فرم اصلی حروف با طراحی گرافیک ، تازگی و پویایی خاصی می یابد و سعی درایجاد طرحی نو می نماید .از این رو هر چه ساده تر کردن طرح اصلی و ترکیب بندی جدید هدف اصلی می باشد .

به عنوان مثال : طراحی های قالی سلیمان و اخبار عناصر در طراحی حروف عبارتند از : ١- نقطه ٢- خط ٣ – سطح(جرم) ۴- فضا ، مکان ۵- بافت نیروهای اصلی یک ساختار یا یک کمپوزیسیون هستند .

این اجزای اصلی به هرروشی که مورد نظر طراح باشد با هم ترکیب می شوند.

اینها خالص ترین عناصر طراحی بوده و هر یک خصوصیات خاص خود را دارند .

١- نقطه : نیروهای زیادی وجو د دارد که بر نقطه وارد می شوند .

نقطه همچنین در فضا جای می گیرد ، مطرح می شود و به نسبت فضا ( کادر) در نظرگرفته می شود و یا سنجیده می شود .

این نقطه ها هستند که با در کنارهم قرار گرفتن ، خط را به وجود می آورند.

و آن خط جرم دارد .

پس خود نقطه هم جرم خاصی دارد و در هر جایی از فضا حا لت خاصی دارد و نقطه ها یکسان نیستند ، بلکه دارای اشکال متفاوتی هستند و می توانند معنا پیدا کنند و مهم شوند.

٢- خط : خط نیرویی است که می تواند تقسیم شود ، نفوذ کند درمیان بگیرد و یا حتی معنی فضا یا شکل بدهد .

خطوط غا لب آنهایی هستند که حرکت ، نیرو و تضاد و یا شکل را ایجاد می کنند .

دیگر خطوطها راهنما هستند که خطوط فیزیکی یا شکل حروف را هدایت می کنند .

آنها روان بودن طبیعی حروف را موجب می شوند .

دیگر خطوط از پیش تعیین شده یا گرید ها هستند که مکان عناصر را روی کاغذ مشخص می کنند .

این نیروها هستند که حروف را شکل می دهند.

همینطورشکل حروف موجب ایجاد نیرو می شود.

خط مهم ترین عنصری است که به حروف شکل می دهد .

این چگونگی طراحی با خط است که شخصیت نوشته را مشخص می کند .

٣ – جرم( سطح): منظور ما از جرم در اینجا فضای معینی است که شکل و حجم مشخصی را دارد .

جرم به وزن یک مجموعه یا گروهی از عناصر از لحاظ بصری اشاره می کند .

با افزایش وزن حروف و کم کردن فواصل بین کلمات و فضای داخلی حروف و همچنین تنگ کردن سطور معمولا می توان به یک ساختار قوت بخشید .

نیروی بین خطوط در یک حرف b b ضخامت و انرژی حروف نسبت به فضای اطراف ¥ ¥ تغییرات بصری از حروف سیاه تا تو خالی ³ عوامل زیادی در وزن یک توده تاثیر می گذارند و ترکیب این عوامل است که جای یک عنصر را در ساختار کار تعیین می کند .

بعضی از این خاکستری ها عبارتند ا ز : قوت ، شدت ، تیرگی و کنتراست حرف .

٤- فضا ، مکان : فضا محیطی است که دیگر عناصرطراحی نیز د رآن عمل می کنند ، همانند محیط اطراف ما .

این عنصردر طراحی عبارت است ازمحیط خالی که عناصر درآن جای گرفته اند و با اشغال ابعاد همانگونه که عناصر دیگر به آن اضافه می شوند ، طراحی شکل می گیرد .

فضا شبیه به یک بوم و یا یک مکان خالی عمل می کند که زمینه و همینطوردیگرچیزها به آن اضافه می شود.

موفقیت یک کمپوزیسیون به انتخاب وچگونگی قراردادن عناصر گوناگون در یک فضای طراحی بستگی دارد .

٥- بافت : درجه شدت رنگها در هنگام تکثیر به صورت سیاه و سفید هنگامی که در کنار هم قرار می گیرند مطرح است .

در آن هنگام سیاهی ذاتی خود را از دست داده و در مجموع به صورت یک سطح خاکستری دیده می شوند .

درجه شدت این خاکستری بستگی به نوع حروف ، وزن و تراکم آنها در ارتباط با هم دارد .

ارزش های خاکستری مورد استفاده بایستی با انتخاب و اندازه صحیح حروف به وجود بیاید .

بافت می تواند بوسیله تکراراشکال یکسان به وجود بیاید یا اجزا تشکیل دهنده آن در ساختار سطح تفاوت داشته باشد .

بافت ا لگویی از ترکیب روشنایی و تاریکی در هم بافته شده است که بوسیله تکرارشکل حروف در ارتباط با فضای اطراف آن به وجود می آید .

الف : ارتباط بین جرم وفضا ٤ ٣ ٢ ١ ب : نیروی وارد آمده بر خط قواعدهایی برای طراحی حروف فارسی : هر اثر هنری زمینه ای را به وجود می آورد که تمامی عناصر موجود در ساختار آن بایستی در رابطه با یکدیگر عمل کرده و معنی هر قواعد طراحی تئوری های اساسی هستند که چگونگی استفاده و کار با عنصر خط را مشخص می کنند .

این ۶ قاعده عبارت اند از : ۱ - ارتباط و هماهنگی : گرچه یک کمبود مشخص ممکن است از تمامی قواعد طراحی که در بالا ذکر شده استفاده کند ولی قاعده ارتباط تقریبا همیشه در اجزا هر طرحی موجود است .

چرا که این نیرویی است که اجزا را مر تبط کرده و طرح را منسجم می کند .

یکی از قواعد در ایجاد هماهنگی استفاده از تناسبات طلایی است .

هر چه که بر مبنای این قاعده طراحی شود ، به خودی خود دارای هارمونی است که اجزای آن با هم رابطه برقرار می کنند و دیگری حفظ هماهنگی در خانواده حروف است .

نسبت میان اجزائ شکل حروف: R¼¤IÄ نسبت میان ضخامت : HoTö  نسبت فضای مثبت و منفی در یک حرف : kÃ\¶ kÃ\¶ با نگاهی دقیق می توان اصل هماهنگی را در شکل حروف فارسی یافت ، که درک و رعایت اصول آن موجب هماهنگی و توازن در طراحی خط فارسی شده و در نهایت هماهنگی و و حدت طرح را نیز تضمین می کند .

برای یافتن این اصول هم ابتدا به ساده سازی حروف می پردازیم ، تا عناصر اصلی به دست بیایند .

ساختار الفبای فارسی از سه شکل اصلی : مستطیل افقی ، مستطیل عمودی و بیضی تشکیل شده است .

مستطیل عمودی بیضی مستطیل افقی در این میان شکل بیضی نقش تعیین کننده ای در کیفیت تصویری الفبای فارسی دارد .

چرا که بیضی اساس نقوش اسلیمی در هنرهای مشرق زمین و به خصوص هنر های اسلامی بوده و باعث تنوعات چشمگیری در خطوط اسلامی شده است .

علی رغم اینکه این تنوعات بر زیبایی خط افزوده است ولی موجب سختی و پیچیدگی طراحی قلم نیز شده است .

بنا براین در طراحی قلم فارسی باید جزئیات متنوع حروف را به سمت جزئیات مشترک سوق داد تا از یک طرف به هماهنگی قلم و از طرف دیگر به کاهش تنوع و سادگی شکل حروف بیانجامد .

سه شکل اصلی در الفبای فارسی عبارت اند از : مستطیل عمودی ، مستطیل افقی و دایره ٢ - تغییر حالت و جهت : این قاعده جهت ایجاد یک فرآیند به شرطی که مراحل انتقالی بین یک عنصربه عنصر دیگرهمگی به زمینه اصلی کار، وفادار باقی بمانند ، لازم است .

همینطور برداشت مشترک از مسیر حرکت فضا وگذشت زمان برای شناخت این قائده ضروریست .

توجه به جهت نیز بسیار مهم است .

شناخت این عامل تاثیر بصری خط را دو چندان می کند .

در خط فارسی سه جهت اصلی وجود دارد که عبارت اند از : الف : حرکت عمودی که به حروف وقار خاصی می بخشد .

ب : حرکت افقی که روند مستمر حروف را به یکدیگر پیوند می دهد.

ج : حرکت چرخشی که زیبایی خط فارسی را دو چندان کرده و ارتباط نزدیکی با عامل بصری دارد .

ج : تکرار ( ریتم ) : استفاده ازعلائم یا موضوعات مشابه ، یک رابطه هارمونیک را میان آن عناصر تشکیل می دهد این رابطه توالی هر شکل ، حالت و حرکت مشابه طبق یک نظم معین را تکرار یا ریتم می گویند این قاعده در میان تمامی عناصر مشترک است .

به طور مثال با کمی دقت در قطعات موسیقی می توان این قاعده را یافت .

ساده ترین فرم ریتم در جریان مداوم سطور، نوشته های روی صفحه می باشد .

در اینجا عناصر مورد استفاده طراح بایستی به نحوی در کنار هم قرار گیرند که تشکیل یک تداوم بصری از حرکت را بدهند .

ریتم را می توان ضربان کنترل کننده تغیرات تدریجی میان عناصر یک اثر دانست .

الف : گاهی ریتم از شکل های کاملا مشابه از نظر اندازه و جهت تشکیل می شود .

ب : گاهی ریتم از شکل های مشابهی به وجود می آید که از نظر اندازه و جهت و موقعیت متفاوت اند .

۴ – تاکید و تضاد : در میان تمامی خواص تاکید و کنتراست، شاید مهمترین آنها باشند .

از نظر بصری تاکید موجب نوعی تغیر ماهیت در موضوع می شود که در عین حال با طرح هماهنگی دارد .

در حالی که کنتراست تغیر ناگهانی ایجاد می کند و موجب جلب توجه شدید بصری می شو د.

تاکید را با تغیرات کوچک و جزئی می توان به وجود آورد همانگونه که فقدان کنتراست و تضاد موجب خستگی و کسالت موضوع می گردد که بیش از حدآن هم نیز آزار دهنده است .

تفاوت و تضاد جذابیت کار را به حداکثر خود می رساند .

این قاعده هنگامی که به طور موثر به کار برده شود می تواند موجب تحریک هیجان و فشار شود .

نمونه هایی از تضاد در حروف فارسی : تضاد بین کوچک و بزرگ : b b تضاد بین اول و آخر : b e تضاد بین نازک و ضخیم : b b تضاد بین نرم وسخت ، تضاد بین پهن و باریک ، تضاد بین مثبت و منفی ، تضاد بین راست ومورب وبین روشن و تیره ، تضاد در بافت ، تضاد بین ریز و درشت .

۵ – برتری : برتری مشخص می کند که کدام عنصر در میان عناصر مختلف یک طرح بر دیگران حاکم است .

این قاعده بر طبق درجه اهمیت عناصر را سازماندهی می کند و برای خلق منطق یک طرح لازم است .

با استفاده از تکنیک های گوناگون از عناصر می توان راه های جدید را برای برتری بصری بدست آورد .

ایجاد برتری به معنای آن نیست که عنصراولیه بایستی نسبت به طرح از یک حاکمیت فوق العاده برخوردار باشد .

بلکه این عنصر به منزله نقطه شروعی برای سفر چشم محسوب می شود تا چشم حرکت خود را بر روی کاغذ از آنجا آغاز کند .

دیگر عناصری که چشم را به سوی باقی طرح حرکت می دهند نیز تداوم را در کمپوزسیون ایجاد می کند .

۶ – توازن : قراردادن یک عنصریا عناصر در یک محدوده آن چنان که از نظر بصری به نظرمساوی آیند را توازن یا تعادل می نامند .

این خاصیت یک پدیده اساسی در طبیعت و یک برداشت مقبول و همگانی در هنر است .

نمونه های فراوانی از تقارن در طبیعت به چشم خورده است.

از تقارن در یک گل تا تقارن در بدن انسان .

توازن فیزیکی قادر به اندازه گیری است ولی ، در هنر هیچ روش عملی و فیزیکی برای سنجش وزن یا شکل عناصر وجود ندارد و ایجاد توازن با تخمین بصری وزن اشکال صورت می گیرد .

از نظر بصری جرم بیشتری از خاکستری می تواند با قطعه کوچکتری از سیاه توازن ایجاد کند .

اما وزن بصری عناصر ثابت نیستند .

چشم ما در یک ترکیب بندی حرکت می کند و عناصر ایجاد کننده توازن را جستجو می کند .

وقتی عناصر حدودا در وسط صفحه تصویر قرار بگیرند بوسیله فضای اطراف خود حفظ و حمایت می شوند ، ولی هر گاه آنها بطرف کناره های صفحه تصویر تغیر مکان دهند ، توازن می تواند هم به صورت متقارن و هم به صورت نا متقارن باشد .

در توازن متقارن از نظر بصری کیفیت و تیرگی دو طرف با یکدیگر برابر است .

بخش دوم فصل اول ( نکات قابل توجه در طراحی حروف فارسی ) تحول قراردادها و عادات بصری : -١ قراردادهای بصری در نزد گروههای مختلف دارای وجوهی کاملا متمایز و هویت های پیچیده است که به علت پایبند بودن آنها به ارزشها، این وجوه عدیده کار طراحان حروف را بسیارمشکل گردانیده است .

با یافتن علل پایبندی بینند گان به قراردادهای بصری می توان تصاویر یا اجزایی از آن را که قدرت تغییر پذیری دارند را شناخته و متقابلا تصاویر یا اجزا و صور را معین وآشکار نمود .

در طراحی حروف اصولا یک طراح با اشکالی سر و کار دارد که به عنوان سمبل هایی برای حروف مختلف شناخته شده هستند و شکل این حروف با گذشت زمان و با مما رست استفاده کنند گان از اشکال خاص به عنوان سمبلی برای حروف به گونه ایی ریشه دار بهره برده است.

حرکت خاص قلم به عنوان سمبل یک حرف مثلا : ن شناخته شده و حرکتی دیگر برای حرفی دیگر .

در طراحی حروف اصولا با دریافت مفاهیم انتزاعی نا مشخص از شکل حروف مواجه نیستیم .

متد هایی برای طراحی حروف : -٢ برای انجام تغییرات بر روی شکل پایه حروف متد های مختلفی را می توان مطرح نمود که با بهره گیری از آن متدها و با اعمال راههای پیشنهادی در هر متد به نتایجی در جهت وصول به طرح های نو دست یافت .

١ - طراحی حروف گرافیکی ٢ - طراحی حروف بر پایه اقلام سنتی ١ - طراحی حروف گرافیکی : بر انگیختن اعجاب بیننده به واسطه سهل و ممتنع بودن اثر و توام نمودن طرح با تزئینات خاص اجزای بسیار ویژه طرح نمود و شکلی خاص به تصویری نو داد .

نتایج طراحی در این شیوه به تصاویر گرافیکی انتزاعی شبیه هستند .

در طراحی های موسوم به گرافیکی ، اجراهای پیچیده ، اغراق در برخی اجزا و یا تضعیف و حذف برخی اجزای دیگر.

استفاده از تداعی های بصری بینند گان در طراحی حروف برای کاربرد هایی خاص در جهت استفاده کاملا انحصاری و ویژه را می توان ملاحظه نمود .

ا زجمله نکات قابل توجه در این عرصه باز بودن میدان عمل طراح است که دارای زمینه ای کاملا گسترده است .

چرا که از جهات عدیده امکان هر نو آوری و ابداع موجود است و محدودیت وتبعیت محض از چهار چوب های بسته خطوط کلاسیک را ندارد و تغیرات در عناصر هر جزئی قابل انجام است .

٢ - گروه قلم های استوار شده براقلام سنتی گروهی هستند مانند نسخ کتابی و یا قلم هایی که درفرهنگ مردمان کاربرد قدیمی و رواج عام داشته است .

برخی از این گونه قلم ها را که امروزه در انواع حروفچینی کاربرد گسترده دارند عبارت اند از : لوتوس ، بدر، زر و یاقوت ، نتایجی از این قلم سنتی نسخ هستند .

و اما گروه قلم های کلاسیک محدوده ایی کاملا معین و شناخته شده دارند و در این محدوده باید طراحی صورت پذ یرد .

بنا بر این در این شیوه از هر ابزار گرافیکی می توان استفاده نمود .

چهار چوب های تعیین شده برای هر شیوه این امکان را به ما می دهد تا برخی از عملیاتی که طراح با استفاده از آن می تواند به نتایج جدیدی واصل شود را مشخص و معین نما ید .

به عنوان مثال : تغییر ضخامت : Sw¼P¶I¨  تغییر ارتفاع :  ¾º¼Q تغییر فواصل : ¦ÃÎHoU  ٣ – به کار گیری متد های خطاطی در طراحی حروف : وفادار ماندن شکل حروف نسبت به قلم های سنتی امری است که می تواند از محسنات طرح حروف باشد .

این گونه برخورد با شکل حروف طبعا مسئله ایی مطلوب و پسندیده در فرهنگ ما است واینکه چگونه از آنچه داشته و داریم بتوانیم با حرکتی جهشی استفاده های امروزی راحاصل نماییم ، کاری پر فایده خواهد بود .

هدف این نیست که عینا قلم های سنتی را برای حروفچینی آماده کنیم بلکه هدف این است که الگو هایی را از قلم سنتی برگیریم که علاوه بر اینکه طراحی حروف صورت گرفته ، سنتی محض نیستند ، لیکن با قلم های سنتی ارتباطی بیش از یک طراحی حروف معمولی داشته باشد .

نمونه هایی از خطوطی که با استفاده از خطوط سنتی تهیه شده اند : : با بهره گیری از خط نسخ ¦ÃÎHoU : با بهره گیری از خط نسخ : با بهره گیری از خط نسخ R¼¤IÄ 4- نتایج سهل و ممتنع در طراحی حروف : وصول به نتایجی سهل و ممتنع همواره از نقاط برجسته آثار گرافیکی است بدین مفهوم که اگر یک طراح با استفاده از سمبل ها و ابزاری آشنا و شناخته شده برای بیننده به طرح هایی بدیع و نو دست یابد در واقع بهترین نتیجه را از عملکرد اثر خویش را دریافت خواهد نمود .

اینکه چگونه می توان حروفی که بارها دیده شده را با اندک تغییر و تحول به حروفی جدید مبدل ساخت که علاوه بر اینکه آشنای دیده بیننده و بهره گیرنده حروف است ، دارای ویژگیها و نکاتی است که بهره گیرنده را در کاربردی هر چه بیشتر مجاب و متمایل می سازد .

یعنی برای طراحی حروف به اصلاح ، تکمیل و باز پروری حروف موجود از قبل طراحی شده بپردازیم .

در این حال درمی یابیم که بین حروف به ظاهر شبیه به هم چقدر تفاوت وجود دارد به عنوان مثال قلم های محقق ، ریحان ، توقیع ، جملگی از قلم نسخ ریشه گرفته و رشد کرده اند .

لیکن تفاوت بین این ها امری محرز و قطعی است حتی اگر با چشم احساس نشود .

در طراحی حروف همواره لازم نیست که میزان تغییر و دگرگونی گسترده و قابل توجه باشد حتی امکان اینکه جزئی و محدود باشد نیز وجود دارد ، اما محدوده و نوع تغییر و تحول حروف بسیار حائز اهمیت است .

طراح با این تفکرمی باید حروفی که پایه قرار داده را در محدوده و چهار چوبی معین به تحول کشاند .

این تحول می تواند تغییر در اجزا محدودی از فرم و شکل حروف باشد .

برای مثال : ١- با زاویه در حروف چه برخوردی باید داشت؟

٢- در خطوط منحنی چه تغییر وتحولی باید ایجاد نمود ؟

٣- ضخامت در خطوط عمدی چگونه اجرا می شود ؟

طراح در این شیوه برای وصول به طرح هایی جدید با در نظر داشتن محدوده ای از پیش تعیین شده ا قدام به طراحی جدید خواهد نمود .

با در نظر داشتن مبنا و اصلی ترین فرم حروف در قلم های جدید خلق شده را مرحله به مرحله دچار تغییرات محدود ساخت .

مثلا می توان به عنوان قلم مبنا و مادر از قلم نسخ استفاده کرد که امروزه قلم یاقوت معرفی می شود .

۵ – ترکیب بندی در کلمات : در خط فارسی دو گروه از حروف وجود دارند : ( حروف متصل ، حروف غیر متصل ) حروف متصل در کنار حروف دیگر قرار گرفته اند و بدانها متصل می شوند و این اتصال در ترکیب با حروف دیگر دارای روشی متمایز است که چطور ترکیب حروف وضعیتی کاملا متمایز ، کاملا موزون و متعادلی را ایجاد می کند .

بهترین گام در حل یک مسئله بصری کمپوزیسیون یا ترکیب بندی آن است که در جلب توجه بیننده نقش بسیار مهمی را ایفا می کند .

در این مورد جابه جایی یا......

اتصالات تا اندازه ایی که به خوانایی آن لطمه وارد نکند را می توان پیشنهاد کرد .

نمونه ای از حروف متصل : ى ، ه نمونه ای از حروف غیر متصل : آ ، ژ ٦ – تغییر شکل فرم ها در مراحل طراحی : در مراحل طراحی باید نسبت به فرمها و حرکت هایی که در مراحل تغییر و تحول طراحی بیشتر دچار دگرگونی می شوند ، شناخت وآگاهی کامل داشته باشد .

با توجه به پایه قرار دادن حروف خاص به عنوان خط پایه تغییر و تحول پذیری حرف با توجه به پایه های خاص خودشان سنجیده می شوند .

به عنوان مثال : : بر گرفته از خط کوفی Âμ¨ : بر گرفته از خط نسخ R¼¤IÄ ۷ – فشرد گی و کشید گی حروف : افزودن به ارتفاع حروف همواره با افزایش ضخامت ، بدون تغییر در طول افقی حروف ، خود امری است که می تواند منجر به جمع شدن صوری طرح حروف گردد .

به عنوان مثال : : کشید گی I¹Ãw : فشرد گی ۸ – وصل حروف : رعایت وصل حروف از جمله الزامات طراحی حروف است که این خصیصه جوانب متععدی را برای طراحی حروف فارسی پدید آورده است .

در این مرحله رعایت این ویژگی از آن جهت حائز اهمیت است که طراح می تواند علاوه بر رعایت اصول اولیه ترکیب بندی و زیبا شناختی اجزای حروف ، هنگامی که حروف با یکدیگر ترکیب شده اند ، بتواند ابتدا ترکیبی مناسب برای شکل حروف در نظر بگیرد و پس از آن به ترکیب حروف با یکدیگر می اندیشد .

همچنین وصل حروف غالبا بر روی خط کرسی انجام می گیرد .

وصل حروف به یکدیگر از اجزائی است که به کلیت طرح و حرف تاثیر گذار خواهد بود .

۹ – نقطه در حروف : در خط فارسی حروف به واسطه یکسان بودن شکلشان در چند گروه دو ، سه ویا چهارتایی قراردارند ، که دارا بودن و یا نبودن نقطه تنها عامل ایجاد تمایز بین این دسته حروف مشابه است .

این چند گروه عبارتند از : ب ، پ ، ت ، ث .

ج ، چ ، ح ، خ .

د ، ذ .

ر ، ز ، ژ .

س ، ش .

ص، ض .

ط ، ظ ع ، غ .

ف ، ق .

نقطه در خط فارسی به خاطر نقشی که حامل آن است ، می‌بایست از حیث اندازه و نحوه به کارگیری به گونه ایی طراحی شود که بتواند تمایز بین حروف مشابه را حاصل نماید .

محل قرارگیری نقطه در ارتباط با حرف است .

یعنی انتخاب مکانی مناسب که در مجموع ضمن بر آورده کردن اهداف کاربردی ، از حیث زیبایی هم دارای اهمیت است .

اشکال دایره و مربع می تواند همواره برای نقا ط از همساز ترین عناصر با انواع طراحی های قلم باشد .

• , ٠ 10- اجرا در طراحی حروف و تکنیک های آن : اجرا در طراحی حروف همواره همانند طراحی قلم ، کاری پر اهمیت و شایان توجه است ، که صور ت عملی وکاربردی پیدا می کند .

اجرای حروف حدود و چهار چوب های بین قلم های مختلف را نمودی عینی می بخشد .

در طراحی اولیه طراح ، صرفا کلیاتی از نوع تغییر را به تصویر می کشد اما در اجرای نهایی طراح امکان می یابد تا طرحی ارائه کند که با شکل دیگر حروف ها متفاوت باشد .

مثلا چه ابزار و عناصری در مرحله اجرا وجود دارند که می تواند از آنها بهره جوید .

آماده سازی فنی و تکنیکی که منجر به عینیت بخشی ایده و طرح اولیه طراح خواهد شد ، را می توان به عنوان تعریفی از اجرا قلمداد نمود .

در این شیوه صرفا عملکرد فنی نخواهد بود بلکه طراح پیش طرح هایی اولیه، پس ا ز تکامل بخشی به اجرا می دهد .

بخش دیگر مسئله زیبا شناسی و زیبا سازی ترکیب حروف است .

بنا بر این اجرا دو بخش دارد: 1-اجرای با دست 2- اجرای با کامپیو تر اما چند سالی است که اجرای با کامپیو تر بسیار رواج یافته و کار طراحان را بسیار ساده تر نموده اجرای با کامپیو تر به نسبت اجرا های با دست بسیار سرعت یافته و نتایج قابل توجه و متنوعی را می توان با آن تجربه نمود .

که طراح با دفرماسیون های بسیار متعدد تجارب بیشتری را مشاهده و پس از آن حق انتخاب با طراح است .

نتیجه : خط همانند دیگر عناصر بصری وآثار گرافیکی نقشهای گوناگونی را ایفا می کند .

خط می تواند عنصر اصلی و تعین کننده اثر باشد یا در تصویر نفوذ کرده و مساحت واحدی به وجود آورد.

یا به عنوان سطحی از مجموعه و عناصر همگن در کنار دیگرسطوح مطرح می شود ، می تواند به عنوان واحد اطلاع و خبر در ساختمان کار دخالت داشته باشد .

به هر حال حروف الفبا مجموعه ای از نشانه های تصویری هستند که هر حرف الفبا از یک نشان یا علامت ساده تشکیل شده که خصوصیت های تصویری هر حرف ، آن را به وضوح از دیگر حروف متمایز می سازد .

این اشکال در ترکیب با یکدیگر به خلق هزاران کلمه می پردازند که در زبان گفتار و نوشتار انسان ها بکار می روند .

ولی روابط میان انسان ها و قرار گیری در موقعیت های گوناگون است که در کاربرد کلمات منجر به پیدایش لحن ها ، مضامین و معانی می شود و ارزش کاربردی خط را در گرو بکارگیری درست آن قرار می دهد .

بنابر این بدیهی است که هر نوع خط هنگامی بالاترین اهمیت خود را پیدا می کند که در مناسب ترین حالت و موقعیت ، یعنی در رابطه تام و تمام با شکل و محتوای پیام باشد .

در این میان خط فارسی با گذشت از دوران های تاریخی و هنری نه تنها روحیه خاص خود را یافته است ، بلکه بر ریشه خود یعنی خط عربی نیز تاثیربسیاری گذاشته است.

ا لبته شاید عده ای با عنوان خط فارسی موافق نباشند، چرا که شکل الفبای آن را مرهون الفبای عربی می دانند و به همین دلیل آنرا فارسی و یا به عبارتی ایرانی نمی دانند ، ولی تاثیرات تصویری خطوط ایرانی چون در خط کوفی ابتدائی ، که منجر به پیدایش کوفی شرقی شده از یک طرف ، شکل گیری تناسبات و کاربرد جغرافیایی خط نستعلیق و از طرف دیگر قانونمند شدن خطوط اسلامی توسط خطاطان ایرانی ، همگی دلیل بر تاثیرات روحی ایرانیان بر خط مذکور است .