ابتدا نظر خوانندگان عزیز را به پاره ای از نکات مفید زیر جلب می نماییم :
1- در تهیه مواد شوینده و شیمیایی رعایت درجه خلوص و مرغوبیت مواد اولیه واجد کمال اهمیت است که چنان چه این نکته از نظر دور بماند چه بسا که نتیجه مطلوب حاصل نشود .
2- انتخاب درجه حرارت مناسب برای ترکیبات مختلف شیمیایی از اهمیت خاصی برخوردار است در این صورت دقیقا درجات حرارت تعیین شده رعایت شود و چنانچه درجه حرارت مشخص نشده است با توجه به ترکیبات مشابه و با رعایت احتیاط اقدام گردد .
3- آزمایشها و تست های نمونه باید همواره با مقادیر کم انجام گیرد تا هم از ضایعات زیاد جلوگیری شود و هم تکرار تجربه تا حصول نتیجه مورد نظر با هزینه کمتری امکان پذیر باشد .
4- در بسیاری از موارد چنانچه به ماده اولیه مورد نیاز دسترسی حاصل نشود چه بسا که نتایج مشابه با تغییراتی جزئی از نظر وزن و درجه حرارت و غیره بتوان استفاده نمود که در این صورت با کسب مشورت فنی از افراد متخصص می توان ماده نایاب و یا کمیاب و گرانبها را جایگزین نمود .
5- اگر چه فرمولهای داده شده مستند و موثق بوده و بارها تجربه و عمل شده است با این حال ممکن است کسی که برای اولین بار به تجربه ای برای تولید یک محصول دست می زند در کار خود توفیق کامل حاصل نکند ، در این صورت کارآموز نباید دچار یاس و دلسردی و بی اعتقادی شود چون کارهای علمی به خصوص در حیطه کار ترکیبات شیمیایی دقت و حوصله و بردباری فراوانی را ایجاب می کند ، پایداری در ادامه کار و تجربه در شرایط جدید به احتمال قوی اشکالات موجود را مرتفع نموده و راه وصول به مقصد را هموار خواهد ساخت .
6- آنچه که در مطالب زیر ذکر شده است تنها نمونه های معدودی است که با توجه به حجم مطالب و از نظر سهولت دسترسی به مواد اولیه آنها انتخاب و معرفی شده تا انگیزه و محرک صاحبان ذوق و ابتکار بوده و زمینه مناسبی برای تهیه فرآورده های جدید را امکان پذیر سازد ، و اگر چه نفس تقلید و مشابه سازی در مراحل اولیه صنعت از هر نظر امکان برخورداری از تجربیات سایر صنعتگران و تولید کنندگان قابل توجیه به نظر می رسد ولکن در نهایت امرنوآوری و تولید مصنوعات جدید با استفاده از منابع طبیعی کشور بیش از هر عامل دیگر می تواند خروج کار و راه گشای تاسیس صنایع مورد نیاز جامعه باشد .
این کارخانه 2100 متر زمین حدود m 1100 زیر بنا و مابقی شامل محوطه و فضای سبز که از این m1100 زیر بنا شامل رفاهیات کارگران نمازخانه و نهار خانه سالن ساخت و تولید و بسته بندی و انبارهای کارخانه و ...
می باشد
این کارخانه شامل 40 پرسنل می باشد و در دو شیفت صبح و بعدازظهر مشغول فعالیت می باشند
مواد سوختی این کارخانه شامل نفت و گازوئیل می باشد
از سال 76 به دنبال مجوز های مربوط به تولید بوده که طی 2-1 سال طول کشیده از سال 78 کار تولید محصول شروع و در اوایل یک محصول تحت عنوان مایع دستشویی میشن و بعد از چند سال مایع ظرف شویی پدیده تولید شد و به دنبال آن شامپو سی مو تولید شد .
از سال 76 به دنبال مجوز های مربوط به تولید بوده که طی 2-1 سال طول کشیده از سال 78 کار تولید محصول شروع و در اوایل یک محصول تحت عنوان مایع دستشویی میشن و بعد از چند سال مایع ظرف شویی پدیده تولید شد و به دنبال آن شامپو سی مو تولید شد .
نمودار سازمانی و تشکیلات : مدیر عامل کارخانه هیات مدیره مدیریت کارخانه کنترل کیفیت مدیر تولید امور مالی انبار دار مسئول آزمایشگاه مسئول کنترل کیفی سرپرست کارگاه سرپرست تولید آشنایی با فرمولاسیون مواد شوینده و تست ها موارد موجود در آزمایشگاه و روند تولید و ساخت و بسته بندی از جمله وظایف رشته مایع دستشویی و مایع ظرفشویی و شامپو سیمو امور جاری در دست اقدام می باشد.
10- مواد اولیه شامل 15-10 تا می باشد که می توان به موارد زیر اشاره کرد: فعال کننده های سطحی - شامل گروههای آنیوتیک مثل تگزاپون و اسید سولفوریک خنثی کننده ها : سود سورآور مثل گروه آلکنوآمینها نرم کننده ها و مرطوب کننده ها : مثل گلیسیرین فیلر کننده ها : سولفاتها ، نمک ها مواد جانبی : رنگ و اسانس فصل دوم مواد ضروری برای تهیه پاک کننده ها را می توان به دو قسمت تقسیم نمود : حلال ها یعنی موادی که چرک و کثافات را در خود حل می کند .
ترکیباتی که عمل شیمیایی و فیزیکی را تواما در زدودن چربی ها و لکه ها و سایر آلودگی ها به انجام می رساند .
در این فصل از انواع صابون ها ، لکه برها ، پودرها و مایعات پاک کننده سخن خواهیم داشت .
صابون ها صابون به طور کلی بر اثر واکنش مواد قلیایی بر مواد چرب حاصل می شود ، سابق بر این صابون را در منازل و از باقیمانده چربی های آشپزخانه تهیه می نمودند به این ترتیب که پیه و چربی های حیوانی زائد بر مصرف را بر روی هم انباشته و هر چند یک بار آنها را با قلیاب حرارت می دادند تا صابون به دست آید .
قلیاب را هم از مخلوطی از آب و خاکستر به دست می آورند به این ترتیب که بر روی خاکستر آب اضافه کرده به هم می زدند و پس از آنکه کربنات پتاسیم موجود در آن در آب حل و بقیه مواد ته نشین می شد این مایع را صاف کرده به عنوان قلیاب مصرف می نمودند .
اما امروزه صابون سازی هر چند که در بعضی نقاط کم و بیش به سبک سابق رواج دارد در کارخانه های عظیم و در دیگهایی به ظرفیت 120 تا 170 تن انجام می گیرد .
به این ترتیب که ابتدا مواد روغنی را حرارت می دهند تا ذوب شود ، سپس ماده قلیائی را به آن اضافه می نمایند .
در این جریان ابتدا اسیدهای چرب و گلیسیرین حاصل شده سپس اسید های چرب با مواد قلیائی تشکیل صابون می دهد که این عمل را صابونی شدن می گویند .
در این طریقه صابون حاصل را چندین بار جوشانده و تصفیه می کنند که این کار معمولا یازده روز طول می کشد آنگاه صابون تصفیه شده را با همزن های قوی به هم زده و عطر و رنگ مناسب اضافه می نمایند و در قالب های مخصوص می ریزند .
در سال 1948 این سیستم اصلاح و به جای آن شیوه خاصی ابداع گردید ، به این ترتیب که مخلوطی از چربی و ماده قلیائی به داخل دستگاه سانتریفیوژ هدایت می شود این دستگاه در هر دقیقه 15000 بار دور می زند و در نتیجه خاصیت گریز از مرکز عمل صابونی شدن با سرعت و در ظرف چند ساعت انجام می گیرد .
صابونهای حمام و آرایش به همان ترتیب ولکن با مصرف روغن های مرغوب تری از قبیل روغن زیتون ، روغن نارگیل و امثال آن تولید می شود .
صابونهای شفاف یا به حل کردن صابون معمولی در الکل یا بر اثر باقی گذاشتن مقداری گلیسیرین در صابون به دست می آید .
صابون گلیسیرین شامل مقداری مساوی گلیسیرین و صابون معمولی است و اگر مقدار گلیسیرین بیش از حد لازم باشد صابون مایع تشکیل شود .
صابونهای مخصوص ریش تراشی به صورت کرم تهیه می شوند به جای سودسوزآور از پتاس سوز آور و مقداری اسید ستاریک استفاده می شود که شرح آن خواهد آمد .
فرمولهایی که در اینجا آمده است عبارتند از حلالهایی که برای منظورهای خاص تدارک شده و یا آنکه صابون در آنها قسمت بزرگی را تشکیل می دهد .
صابون مایع فرمول شماره یک این روغن را در داخل یک بطری بزرگ و محکم بریزید و محلول زیر را به آهستگی به آن اضافه کنید بگذارید 24 ساعت بماند و در این مدت چند بار به هم بزنید تا عمل صابونی شدن محلول انجام شود .
سپس مواد زیر را اضافه می کنید .
فرمول شماره دو صابون مایع مخصوص سرویسش دستشویی طرز تهیه – در یک شیشه دردار دهان گشاد سود و پتاس سوزآور را در 250 سانتیمتر مکعب آب مقطر حل کنید ، الکل را اضافه نمایید و روغن بزرک را به تدریج در سه یا چهار نوبت به فاصله های کم در آن بریزید و هر بار محتوای بطری را کاملا بهم بزنید تا عمل صابونی شدن انجام شود و در پایان بقیه آب مقطر را اضافه کنید .
فرمول شماره 3 طرز تهیه – سود سوز آور را در 50 سانتیمتر مکعب آب مقطر حل کنید ، سپس تمامی روغن را باضافه 50 سانتیمتر مکعب الکل در آن اضافه نمائید و به شدت به هم بزنید تا عمل صابونی شدن انجام شود و بگذارید تا 15 دقیقه به حال خود باقی بماند ، آنگاه بقیه الکل را روی آن بریزید و کاملا به هم بزنید و بعدا بقیه آب مقطر را بر محلول بیافزایید .
فرمول شماره 4 صابون مایع گلیسرین این صابون را با حرارت غیر مستقیم ذوب کنید و مواد زیر را بر آن اضافه نمائید .
این مخلوط را از پارچه کتانی مرطوب صاف کنید و یک گرم اسانس معطر بر آن بیافزایید .
فرمول شماره 5 صابون زیتون تهیه – ابتدا سود سوز آور را در 400 گرم آب مقطر حل نموده و بگذارید کاملا سرد شود .
سپس روغن را در ظرف استوانه ای شکل از شیشه سخت (مثلا لیوان های نشکن ) ریخته و محصول سود را به تدریج به آن اضافه کنید و به آهستگی با یک میله آهنی با شیشه ای بهم بزنید تا اینکه مخلوط یک دست شود ، معمولا این عمل در حدود 10 دقیقه طول می کشد .
اینک سرپوشی از کاغذ ضخیم روی استوانه شیشه ای بکشید به طوری که هوا در آن نفوذ نکند و آن را برای مدت 6 ساعت در جای گرمی بگذارید تا عمل صابونی شدن محلول انجام گیرد .
اینک مایع را به ظرفی به گنجایش 3500 سانتیمتر مکعب منتقل نموده 1600 سانتیمتر مکعب آب مقطر اضافه کنید و حرارت دهید تا آنکه قشر سطحی صابون در آب حل شده و غلیظ شود .
آنگاه ظرف را از روی آتش بردارید هم زمان با این عمل 500 گرم آب مقطر را در ظرف مناسبی بریزید و با سرعت آن را به حالت جوش کامل در آورده نمک طعام را فورا در آن حل کنید و بلا فاصله این آب نمک به محلول داغ صابون اضافه کنید و به هم بزنید تا گلیسیرین حاصل آزاد و آب اضافی از قشر سطحی جدا شود ( این عمل ظرف چند ثانیه انجام می گیرد ) اگر تشکیل صابون در این حالت بلافاصله انجام نشود (علامت تشکیل صابون آن است که محلول به رنگ شیر در می آید ) ظرف را مجددا روی آتش بگذارید و به طور ملایم حرارت دهید .
سپس این محلول را مدت 20 ساعت به حال خود باقی بگذارید تا عمل صابونی شدن به طور کامل انجام و صابون به صورت توده جامد در سطح مایع قرار بگیرد .
در این حالت در جدار ظرف در قسمت پایین آن سوراخی ایجاد کنید تا مایع اضافی از آن خارج شود و صابون حاصل را در ظرف دیگری خالی نموده و به قطعات مخلوط تقسیم کنید .
این صابون را با توجه به نوع ظرف معمولا از 35 تا 70 درصد آب در خود دارد باید با آب سرد چند بار شستشو داده و خشک کنید به طوری که تقریبا تمامی آب آن تیبخیر شود .
این نکته فوق العاده شایان توجه است که محلول قلیاب باید ابتدا کاملا سرد شده و سپس به داخل ظرف محتوی روغن ریخته شود و نه بالعکس ، یعنی هیچوقت نباید روغن را به محلول سود سوزآور و سایر مواد قلیایی اضافه نمود و همواره به خاطر جلوگیری از تاثیر واکنشهای شیمیایی باید از به کار بردن ظروف شیشه ای عادی ، ظروف سفالی و چینی و امثال آن خودداری شود و علاوه بر اینها همه ظروف ، وسائل اندازه گیری وسیله بهم زنی باید کاملا تمیز و عاری از اکسیداسیون باشد اگر صابون را بخواهیم در هوای آزاد خشک کنیم پس از 30 روز 80 درصد آب خود را از دست می دهد لکن پس از سه ماه تقریبا وزن آن ثابت می ماند و فقط مقدار کمی رطوبت که شکل قالب را حفظ کند در آن باقی خواهد ماند .
صابون کرچک طرز تهیه – این دو را در داخل ظرف نسبتا بزرگی بریزید و تا حد جوش حرارت بدهید و بگذارید سرد شود و سپس آن را به داخل ظرف محتوی 100 گرم روغن کرچک خالی کنید و مرتب به هم بزنید و حرارت دهید تا زمانی که مایع حالت شفاف به خود بگیرد ، در این صورت عمل صابونی شدن کامل شده است .
حرارت را تا آنجا ادامه دهید که چند قطره از مایع روی میله شیشه ای در هوای آزاد پس از سرد شدن به صورت جامد در آید .
سپس محلول را در داخل قالب هایی که قبلا چرب شده است بریزید و بگذارید بماند و هنگامی که کاملا سخت شد به قطعات مناسب تقسیم کنید .
صابون ضد عفونی کننده فرمول شماره یک طرز تهیه – ئیدروکسید ها را در 120 سانتیمتر مکعب آب حل کنید و تمامی روغن و 200 سانتیمتر مکعب الکل را بر آن اضافه نمائید و مرتبا تکان بدهید تا عمل صابونی شدن محلول انجام شود ، سپس بقیه الکل و آب را بر آن بیافزائید تا حجم محلول به 5 لیتر برسد .
فرمول شماره دو اسید اولئیک 420 گرم محلول پتاس سوزآور به قدر کافی الکل 95 درصد 160 سانتیمتر مکعب اتر تا 2/1 لیتر اسانس معطر به قدر کافی طرز تهیه - اسید اولئیک و الکل را مخلوط کرده و با محلول پتاس سوزآور محلول را خنثی نمائید ( با محلول فنول فتالئین آزمایش کنید ) بگذارید خنک شود ، سپس اتر و اسانس را اضافه کنید تا حجم محلول به 2/1 لیتر برسد .
صابون استون مخصوص جراحان فرمول شماره یک صابون مایع 25 قسمت آب 30 قسمت استون 45 قسمت طرز تهیه – صابون و آب را حرارت دهید تا حل شود ، سپس استون را به محلول اضافه نمائید .
صابون بادام 100گرم محلول 30 درصد سودسوز آور 50 گرم الکل 30 گرم طرز تهیه – روغن بادام ، الکل و محلول سود سوز آور را مخلوط کنید و بگذارید تا 12 ساعت به حال خود باقی بماند و در این مدت دو سه بار مایع را به هم بزنید ، سپس محلول را در حرارت غیر مستقیم گرم کنید (منظور از حرارت غیر مستقیم آن است که محلول را در داخل ظرف فلزی ریخته و این ظرف را در داخل ظرف بزرگتری که تا نیمه آن آب ریخته شده و روی آتش قرار دارد بگذارید .
در این شرایط حرارت محلول هیچگاه از 100 درجه سانتیگراد که حد نهایی نقطه جوش آب در کنار دریا است بالاتر نخواهد رفت ) و گهگاه اندکی آب به میزان آب تبخیر شده به آن اضافه کنید تا آنجا که مقداری از محلول به عنوان نمونه کاملا در آب گرم حل شود ، سپس این مایع را در دو برابر حجم خود آب جوش بریزید و به آن 25 گرم نمک طعام که قبلا در 75 سانتیمتر مکعب آب حل شده است اضافه نمائید و بگذارید تا خنک شود .
آنگاه صابون را از سطح محلول جدا نموده بلا فاصله چند بار با آب سرد شستشو دهید ، در قالب بریزید و خشک کنید .
پودر صابون فرمول شماره یک پودرصابون خشک 28قسمت کربنات سدیم 68قسمت اسید بوریک 1قسمت کلروآمونیوم(نوشادر) 1قسمت فرمول شماره 2 پودرصابون خشک 6قسمت سود سوز آور 2قسمت کربنات سدیم 1قسمت سولفات سدیم 1قسمت پودرها را کاملا" مخلوط کنید.
پودرصابون آمونیاکال پودر صابون 200گرم کربنات سدیم کلسینه 200گرم آب 250سانتیمتر مکعب این مواد را با هم حرارت دهید تا ذوب وکاملا" مخلوط شوند وآنگاه پس از سرد شدن تبدیل به پودر کنید سپس 20گرم روغن تر بانتین و3گرم آمونیاک برآن اضافه نمائید.
صابون ضد چربی این صابون منحصرا" برای کارگران رشته های مکانیک که با ماشین آلات چرب و پوشیده از دوده و گردو خاک سرو کار دارند تهیه میشود و بسهولت چربی و کثافات را از روی دست پاک میکند .
این قبیل مواد پاک کننده ترکیبی است از صابون معمولی با ضافه یک حلال و یک ماده ساینده که به شرح زیر تهیه میشود.
فرمول شماره یک صابون مایع 100گرم تترا کلرورکربن 100گرم پودر سنگ خارا 1000گرم متیل سیکلو هگزا نول 24گرم فرمول شماره 2 پودرصابون خشک 460گرم کربنات سدیم خشک 270گرم متاسیلیکات سدیم 180گرم پودر براکس 90گرم فرمول شماره3 روغن نارگیل 480گرم متیل سیکلو هگزا نول 50گرم این مخلوط را تا 50 درجه حرارت بدهید و بتدریج محلول زیر را به آن اضافه کنید .
محلول سود سوز آور (30درصد) 250گرم آب 30گرم و پس از آنکه عمل صا بونی شدن انجام شد 190گرم پودر سنگ پا به آن اضافه نمائید.
برای تهیه این صابون بصورت خمیر بجای سود سوز آور مخلوطی از سود سوز آور 30 درصد پتاس سود سوز آور 50درصد بکار می برند.
فرمول شماره4 صابون 80قسمت محلول آمونیاک 5 قسمت روغن تربانتین 5/2 قسمت پودر سنگ 30 قسمت فرمول شماره5 پودر صابون 10 قسمت پودر سنگ 1قسمت کائولن 15 قسمت براکس 7 قسمت مقدار بسیار کمی از این مخلوط توام با قدری آب دستها را تمیز و سفید می کند.
فرمول شماره6 صابون معمولی 3 قسمت روغن تربانتین 20 قسمت طرز تهیه- ابتدا صابون را در یک ظرف دهن باز حرارت دهید تا ذوب شودِ،سپس از روی آتش بردارید و تربانتین را بتدریج اضافه نموده و بهم بزنید.
برای مصرف مقدار کمی از این مخلوط را به دستها بمالید و با آب گرم بشوئید.
می توان به این مخلوط مقداری گلیسیرین نیز اضافه نمود.
فرمول شماره7 پودر سنگ 200 گرم صابون خشک 60 گرم کربنات پتاسیم 2 گرم گلیسیرین 6سانتیمتر مکعب آب 78سانتیمتر مکعب طرز تهیه- ابتدا صابون و کربنات سدیم را بوسیله حرارت در آب حل کنید سپس گلیسیرین را اضافه نموده و این مخلوط را با پودر سنگ خوب بهم میزنید تا اینکه بصورت خمیر در آید.
فرمول شماره8 صابون مایع 700 گرم محلول آمونیاک 40 گرم بنزین 50 گرم پودر سنگ 210 گرم طرز تهیه- محلول آمونیاک و صابون را کاملا"مخلوط کنید،سپس بنزین و در آخر پودر سنگ را اضافه نمائید.
فرمول شماره9(بصورت پودر) پودر براکس 600 گرم پودر سنگ 25 گرم پودر سنگ 375 گرم فصل سوم مایع ظرفشویی: کمتر از 30 سال است که مخلوط سنتی شستشوی ظروف ، یعنی گرده آجر و چوبک و خاکستر ، جای خود را با مایع ظرفشویی عوض کرده است و آنرا به صورت یکی از الگوهای مصرف و استفاده از این کالای ضروری و مفید نمی گذرد ، مایع ظرفشویی براحتی توانسته حتی به منازل روستائیان نیز نفوذ کند و تیزاژ مصرفی بالغ بر یکصد میلیون واحد (بطری) در سال را به خود اختصاص دهد.
با توجه به آمار اخیر ، مصرف سرانه مایع ظرفشویی برای هر فرد ایرانی معادل 2 لیتر در سال و برای هر خانواده ایرانی را بطور متوسط در حدود 10 لیتر در سال برآورد نموده اند.
در دوران گذشته زمانی که هنوز مایع ظرفشویی وارد زندگی ما نشده بود مخلوطی از چوبک و گرد آجر و خاکستر ، ترکیبی قابل استفاده و مفید برای تمیز کردن ظروف به شمار می رفت و با آنکه خاکستر از نظر شیمیایی ، ماده بسیار فعالی بوده اما کمتر شکایت و گلایه ای از بروز ناراحتیها و حساسیتهای پوستی و عوارض ناشی از آن ابراز می شد که شاید یکی از دلایل عمده آن عدم توجه بانوان به حفظ بهداشت و سلامت پوست دست بوده است.
مایع ظرفشویی چیست؟
قبل از شناخت مایع ظرفشویی لازم است یک نکته علمی را یاد آور شویم و آن PH است که میزان اسیدی بودن و یا قلیائی بودن مایعات را با آن تعیین می کنند.
آب به عنوان یک مایع کاملاً شناخته شده دارای PH=7 و خنثی است.
سایر مایعاتی که PH کمتر از 7 دارند اسیدی و آنهای که دارای PH بیشتر از 7 هستند قلیایی هستند.
در مخلوط سنتی تمیز کننده ظرف که به فعال بودن خاکستر اشاره شد این دلیل وجود داشت که خاکستر با PH بالاتر از 10 بسیار قلیایی است و به همین لحاظ می تواند به روی پوست اثر گذاشته و حساسیت ایجاد نماید.
در اصطلاح علمی ، مایع ظرفشویی به ترکیب خنثی شده اسید سولفونیک اطلاق می شود و این به آن معنی است که چنانچه اسید سولفونیک از نوع نرم را با ماده ای قلیایی خنثی نموده ، سپس مواد افزودنی دیگری نظیر رنگ ، اسانس نرم کننده پوست ضد باکتری و غلظت دهنده به آن بیفزاییم مایع ظرفشویی بدست می آید.
در شناخت مایع ظرفشویی ، این موضوع اهمیت زیادی دارد که ماده خنثی کننده اسید سولفوریک در کیفیت و قدرت پاک کنندگی نقش مهمی را ایفا می کند .
ماده خنثی کننده اسید همواره یک ماده قلیایی است و می توان این نکته را یکی از نقاط ضعف در صنعت تولید مایع ظرفشویی دانست.
زیرا به عنوان مثال می توان اسید سولفونیک از سود سوزآور استفاده کرد که در نتیجه مایع ظرفشویی حاصل از این واکنش ، علاوه بر اینکه فاقد محافظت مناسب است برای پوست دیت و نسوج اسان بسیار زیان آور و مصرف آن خطرناک است.(1) برای خنثی نمودن اسید سولفونیک ، بهترین روش استفاده از مواد الکلی مخصوص ، نظیر «تری اتانول آمید » یا « دی اتانول آمید » است که مایع حاصله از آن بنابر دلایل علمی از کیفیت مناسبتری برخوردار بوده و از نظر ایجاد حساسیت پوستی به دلیل غیر فعال بودن عوامل همراه با الکل مرغوبیت بسیار بالاتری دارد.
در این مورد باید توجه داشت که نمی توان از هر نوع الکلی برای خنثی نمودن اسید سولفونیک استفاده شود.
به دلیل وزن ملکولی کمتر و فعال بودن ملکول حساسیت شدید روی پوست ایجاد می شود.
مورد دیگری که در ایجاد حساسیتهای پوستی حایز اهمیت است استفاده از ماده « فرمالین » به منظور جلوگیری از فساد تدریجی و یا میکروبی شدن مایع ظرفشویی است.
چنانچه درصد استفاده از این ماده از 3/0 درصد افزونتر گردد موجب بروز حساسیت پوستی می شود.
به طور کلی مایع ظرفشویی استاندارد به مایعی اطلاق می شود که دارای PH در حدود 2/7 بوده و خنثی باشد.
طرز تهیه برخی از معرفهای شیمیایی در آزمایشگاه کنترل شوینده چسب نشاسته : خمیری از اختلاط 5 گرم نشاسته محلول در آب ، 10 میلی گرم یدورمرکوبیک و 5 میلی لیتر آب در بشر 100 یا 150 میلی لیتر تهیه کنید.
در یک بشری 3 لیتری ، 2 لیتر آب مقطر را تا جوش گرم کنید و خمیر بدست آمده را در حال به هم زدن به آن بیفزایید.
پس از خنک شدن در ظرف قهوه ای ریخته نگهداری کنید.
فنل فتالئین : 5/0 گرم از پودر فنل فتالئین را در 100 میلی لیتر اتانل 70% حل کرده در شیشه معرف بریزید.
متیل اورانژ : 100 میلی گرم متیل اورانژ را در 100 میلی لیتر اتانل 20% حل کرده در شیشه معرف بریزید.
متیل رد: خمیری از اختلاط 10 میلی گرم متیل رد ، 1/0 میلی لیتر سود یک دهم نرمال و 5 میلی لیتر اتانل تهیه کنید.
زمانی که پودر متیل رد کاملا حل شد 100 میلی لیتر اتانل 50 % اضافه کنید.
برموکرزول گرین : خمیری از اختلاط 40 میلی گرم برموکرزول گرین ، 6/0 میلی لیتر سود یک دهم نرمال و 5 میلی لیتر اتانل تهیه کنید.
زمانی که رنگ پودر معرف آشکار شد 100 میلی لیتر اتانل 20% اضافه کنید.
برموتیمول بلو : خمیری از اختلاط 40 میلی گرم برموتیمول بلو 65/0 میلی لیتر سود یک دهم نرمال و 5 میلی لیتر اتانل تهیه کنید.
برمونفل بلو : خمیری از اختلاط 40 میلی گرم برموفنل بلو ، 6/0 میلی لیتر سود یک دهم نرمال و 5 میلی لیتر اتانل تهیه کنید.
زمانی که رنگ پودر معرف آشکار شد به آن 100 میلی لیتر اتانل 20% اضافه کنید.
«معرف اونیورسال» مخلوط معرفهای زیر می تواند به عنوان معرف اونیورسال باشد: را در یک لیتر اتانل 50 درصد حل کنید ، آنقدر محلول سود یک دهم نرمال اضافه می کنیم تا رنگ مخلوط سبز گردد.
این معرف در PH های مختلف رنگهای زیر را خواهد داشت : محلول استاندارد آهن 65/8 گرم سولفات مضاعف آهن IIIآمونیوم ((so4)3 Fe2 , so4 (NH4)2 ,2HH2O را با 50 میلی لیتر اسید نیتریک غلیظ مخلوط کرده ، با آب مقطر به حجم یک لیتر برسانید.
این محلول در هر میلی لیتر یک میلی گره آهنIII دارد.
برای تهیه محلولی که 00001/0 گرم آهن در میلی لیتر از محلول اولیه را در بالن ژوژه به حجم 100 میلی لیتر برسانید ، این محلول باید بلافاصله تهیه و مورد استفاده قرار گیرد.
«فرمالین» تعریفی که از فرمالین در کتابها به چشم می خورد به شرح زیر است : به مخلوطی از 37% آلدئید فرمیک (HCHO) ، 15% متانول (C3HOH) و 48% آب (H2O) فرمالین گفته می شود و مایعی است کاملاً شفاف و زلال.
فرمالین ماده اولیه ای است که در صنایع تولید شامپو ، مایع ظرفشویی و دیگر پاک کننده ها به عنوان ضد عفونی کننده و پرزرواتیو مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً حدود درصد مصرفی آن 1/0 تا 4/0 درصد است .
این ماده اولیه نسبت به سرما حساس بوده و بلافاصله شروع به پلیمریزه شدن می نماید و از این پلیمریزاسیون ابتدا به صورت کدری و سپس به صورت تکه های جامد در مایع و نهایتاً به صورت کاملاً جامد در می آید که قابل استفاده نیست.
لذا باید در نگهداری به لحاظ درجه حرارت دقت زیادی به عمل آورد.
جهت کنترل کیفی و تعیین درصد فرمالدئید از فرمالین به روش زیر در هر آزمایشگاهی با حداقل وسایل عملی است.
محلولهای لازم: آب مقطر خالص.
محلول 125 گرم در لیتر سولفیت سدیم : 125 گرم سولفیت سدیم خشک را در آب مقطر حل کرده به حجم یک لیتر برسانید.
اسید سولفوریک نرمال.
مصرف تیمول فتالئین1/0 درصد الکلی : یک گرم از مصرف تیمول فتالئین را در 100 میلی لیتر متانول ، اتانول یا انیروپروپانل حل کرده با الکل مربوط در بالن ژوژه به حجم یک لیتر برسانید.
روش آزمایش : در یک ارلن 500 میلی لیتری 100 میلی لیتر محلول سولفیت سدیم را به عنوان شاهد بریزید ، در ارلن 500 میلی لیتری دیگر ، 2 گرم از نمونه فرمالین را وزن کرده به آن 100 میلی لیتر محلول سولفات سدیم بریزید .
به هر دو ارلن چند قطره معرف تیمول فتالئین افزوده با اسید سولفوریک تیتر کنید.
نقطه پایانی بی رنگ شدن است.
[(V-B)*N*F]*100 =درصد فرمالدئید V: میلی لیتر حجم اسید سولفوریک مصرفی برای نمونه B: میلی لیتر حجم اسید سولفوریک مصرفی برای شاهد N: نرمالیته اسید سولفوریک.
F:03003/0 (میلی اکی والان آلدئید فرمیک) S: وزن نمونه فرمولاسیون مایع ظرفشویی در اکثر قریب به اتفاق فرمولاسیون مایع ظرفشویی در ایران شاهد مصرف فقط یک نوع ماده فعال در سطح هستیم که عبارت از املاح آلکیل بنزن سولفونیک اسید است که فعلاً آلکیل بنزن آن وارداتی است ، امید است پس از راه اندازی واحد LAB اصفهان و سولفونه کردن آن در 8 واحد فعلی سولفوناسیون شاهد خود کفایی در تولید این گروه پرمصرف آنیونی باشیم.
در عمل خنثی کردن سولفونیک اسید از آلکانول آمین ها و سود استفاده می شود و آلکانول آمینهای مصرفی با توجه به روند بازار و سیاست های اتخاذ شده در حدوده (مونو ، دی و تری اتانول آمین) تغییر می کند.
در برخی از محصولات از یک گروه ماده فعال غیر یونی که معمولاً آلکانول آمید است استفاده می شود .
از این گروه به طور عمده اسید چرب کوکونات دی اتانول آمید بعنوان عامل تثبیت کننده کف و حالت دهنده مورد مصرف قرار می گیرد.
جهت افزایش گرانروانی از یک الکترولیت ( معمولاً سدیم کلراید ) استفاده شده و به عنوان ماده محافظ در بسیاری از فرمولها فرمالین مصرف می شود.
تنها اختلاف مختصر در فرمولهای مختلف را می توان در رنگ و اسانس جستجو نمود.
اکثر فرمولها بر اساس استاندارد ملی ایران شماره 2288 فقط در محدود حداقل 16% تنظیم شده و کمتر شاهد افزایش این میزان حتی بر مبنای فقط همان یک نوع ماده فعال در سطح مصرفی هستیم.
براساس توصیه بند نشانه گذاری استاندارد ملی شماره 2288 پیشنهاد شده است هنگام مصرف مایع ظرفشویی از دستکش استفاده شود ولی با توجه به فرهنگ مصرف جامعه ایرانی معمولاً خانم خانه دار حوصله ندارد برای شستشوی یک لیوان یا یک فنجان و شستشوی ظروف منفرد به دفعات دستکش بپوشد مگر در مواقعی که باید بعد از خوردن صبحانه ، نهار و یا شام ، مقدار قابل توجهی ظروف در آشپزخانه شسته شوند.
نحوه مصرف مایع ظرفشویی نیز در جامعۀ ایرانی متفاوت است.
خانمهای خانه دار همواره مقداری از مایع ظرفشویی را بر روی اسفنج ریخته و هر بار تعدادی ظرف با آن شسته و مجدداً این عمل را تکرار می کند ، در حالیکه باید ظروف در محلول آماده شده از مقدار کمی مایع ظرفشویی در لگن دستشویی آشپزخانه خیسانده شود و سپس شسته شوند.
دانش فنی فرمولاسیون مایع ظرفشویی دانش فنی فرمولاسیون مایع ظرفشویی، اساسا بر پایه تئوریهای فیزیکوشیمیایی پاک کنندگی مواد فعال در سطح با در نظر گرفتن محدودیت قانونی و بازار پسندی محصول و نیز بگونه ای که پارامترهای کارآیی و قیمت محصول نیز در آن رعایت شود.
بر این اساس برای تولید مایع ظرفشویی و شوینده های نظیر سیستم دوتایی (Binary) و سه تایی (Ternary) مواد فعال در سطح شامل مواد فعال آنیونی غیر یونی و آمفوتری به طوری که نسبت امتزاج آنها بتواند حداکثر قدرت کف کنندگی و پاک کنندگی را به دست دهد مورد استفاده قرار می گیرند.
ملاکهای پاک کنندگی (Detergency) مواد فعال در سطح برگزیده برای مایع ظرفشویی شامل غلظت کم بحرانی میسل (CMCکوچک) جذب سطحی زیاد و قرارگیری مناسب ماده فعال در سطح بین دوفاز است .
این ملاکها با ایجاد توازن در فاکتورهای شکل فضایی بخش هیدروفیل ملکولی ، درجه اتوکسیلاسیون (در مواد فعال غیر یونی ) و مؤثر بودن کاهش تنش سطحی قابل حصول است.
با توجه به شکل شماره 1 ، بیان ساده تر مطلب آن است که ملکولهای ماده فعال در سطح که متشکل از دو بخش آبدوست و آبگریز است ، از طریق آبگریز خود در سطح لایه چرک و چربی جذب می شوند و این عمل سبب تغییر پتانسیل جذب سطحی بین لایه چربی و ظرف از سویی و لایه چربی و آب از سوی دیگر می گردد.
به این ترتیب لایه چربی تکه تکه شده ، از سطح ظرف دفع شده و به صورت قطرات بسیار ریز کلوئیدی که میسل نامیده می شود ، در آب شستشو معلق شده و شسته می شوند.
طبعاً با توجه به موارد بالا ، ماده فعالی که در غلظتهای کم بتواند تعداد میسلهای بیشتری تشکیل داده ، مقدار چرک بیشتری را به صورت معلق و کلوئیدی در آورد ، کارآمدی بیشتری دارد.
به عبارت دیگر ، غلظت بحرانی لازم این نوع ماده فعال برای تشکیل میسل کم است.