دانلود طرح (پروژه کارآفرینی) مشاورین مهندسی بهینه راهبر شریف

تجزیه و تحلیل swot برای بررسی و تحلیل منتقدانه وضعیت موجود در صنعت روغن نباتی و ارائه راه حل مناسب ، آن را در قالب یک فرایند حل مسئله Problem solving process بررسی و درگامهای بعدی بر مبنای یک برنامه ریزی استراتژیک تجزیه و تحلیل مینمائیم .

فرایند حل مسئله در قالب 9 قدم و بصورت نمودار ذیل میباشد : تعیین مسئله تعیین اهداف گردآوری اطلاعات ( شناخت مسئله ) ارزیابی و انجام تعدیلات نهائی کردن مدل منتخب ( فرضیه ) دسته بندی اطلاعات ساخت مدلها یا ایجاد فرضیه ها تست مدلهاو فرضیه ها اجرای مدل ( فرضیه ) نمودار فرایند حل مسئله با توجه به ماهیت کار و شرح خدمات تعریف شده میتوان 5 قدم از 9 قدم حل مسئله را در این گزارش طی نمود و طی قدمهای بعدی به اراده و تصمیم مدیران ومسولان دارای قدرت اجرایی در صنعت روغن نباتی دارد لذا در این قسمت به بررسی قدمهای پنجگانه مذکور پرداخته و رهیافتهای مؤثر برای ببهبود از وضعیت موجود را ارائه خواهیم نمود : قدم اول : تعیین مسئله تعریف مسئله در این پروژه از سوی مدیریت شرکت‏ نوسازی با هدف بهبود وضعیت موجود در صنعت روغن نباتی مطرح گردیده است بدین معنی که مدیریت مذکور سعی دارد تا با مطالعه وضعیت صنعت مورد بحث ضمن شناخت و عارضه‏یابی برنامه‏ریزیی اجرایی لازم را با توجه به ابزار و امکانات موجود در شرکت نوسازی صنایع در جهت ارتقاء صنعت روغن نباتی در کشور انجام دهد.

آنچه که مورد بحث در این پروژه می‏باشد شناخت راه‏حلهای توسعه و بهبود با توجه به وضعیت موجود می‏باشد.همانطور که مباحث در قبلی نیز بدان اشاره گردید عمده مشکل صنعت روغن نباتی کشور تامین ماده اولیه مورد نیاز می‏باشد که به دو صورت دانه روغنی در درجه اول و روغن خام در درجه دوم طرح گردید.

بنابراین با درک بهتر از آنچه که در پروژه به عنوان مشکل و مسئله تعریف می‏شود می‏توان در قدمهای بعدی برای جمع‏آوری اطلاعات و همچنین بررسی استراتژیها روشن‏تر و مشخص‏تر عمل کرد.

علاوه بر مسئله اصلی و کلانی که از سوی شرکت نوسازی صنایع ایران برای صنعت روغن نباتی مطرح گردید، با شناخت به عمل آمده از صنعت مذکور که در بحث بازار هم به نوعی به آن پرداخته شد مشکلاتی نیز وجود دارد که هر چند برگرفته از ساختار موجود درصنعت می‏باشد ولی می‏تواند به عنوان یک تشدید کننده مسئله مورد بحث در مرکز توجه مدیران و تصمیم‏گیرندگان سازمان قرار گیرد که برخی از مهمترین آنها عبارتند از: - عدم برنامه‏ریزی در مورد تامین دانه‌های روغنی به عنوان ضعف این صنعت در داخل کشور - نبرد ابزارهای مالی لازم در جهت حمایت تامین کنندگان ماده اولیه - وجود کارخانه‏های متعدد با مالکیت بخشهای مختلف و با مدیریت بخشهای خاص نظام - قدیمی بودن تکنولوژی تعدادی از کارخانه‏های بزرگ کشور - عدم دستیابی به اطلاعات شرکتهای مربوطه، کارخانجات، انجمن‏های صنفی و ...

به بهانه‏های مختلف از جمله‏ محرمانه بودن - شفاف‏ نبودن هزینه‏ها و درآمدها که خود سبب می‏گردد که عملکرد اقتصادی صنعت به خوبی قابل اندازه‏گیری و مقایسه نباشد.

4-2- قدم دوم : تعیین اهداف از دیدگاه مدیریت استراتژیک، همواره حداکثر کردن سود در کوتاه مدت بهترین راه برای رسیدن به سود آوری و توسعه پایدار نیست بلکه باید بگونه ای عمل نمود که این سود آوری مستمر و مداوم ودر جهت سیاستهای کلان کشور باشد.

به عبارتی، بجای لذت بردن از خوردن ماهی باید چگونگی توربافی و ماهیگیری را آموخت .

اغلب استراتژیستها اهداف بلند مدت را در هفت حوزه زیر تعیین مینمایند که این اهداف برای صنعت روغن نباتی نیز مورد توجه میباشد .

1- سود آوری Profitability سود آوری یک ابزار لازم برای ادامه حیات هر بنگاه اقتصادی است بدونکسب سود هر بنگاهی از حالت اقتصادی خارج شده و تنها عوامل ناپایدار میتوانند توجیه گر بقا و دوام آن باشند .

جهت بقای سازمان در فضای اقتصادی امروز ، توجه به سود آوری سازمان امری اجتناب ناپذیر خواهدبود .

2- بهره وری Productivity بهره وری بیشتر مبنای اصلی در اندازه گیری و ارزیابی عملکرد هر مؤسسه میباشد بهره وری که بعنوان نسبت خروجی ( ستانده ) به ورودی ( داده ها و منابع ) تعریف میشود نه تنها معتبرترین معیار برای سنجش عملکردهاست بلکه بدنبال خود سود آوری را نیز بهمراه خواهد داشت .

مجهول بودن شاخصهای عملکردی در کارخانجات مورد بررسی نیز بعنوان یک مسئله ( یا زیر مسئله ) مطرح میباشد که مدیران و متولیان امر باید با تکیه بر روشهای علمی و منطقی نسبت به بررسی آن اقدام کنند .

3- ایجاد موقعیت رقابتی Competitive حضور در بازارهای فعلی تنها از طریق رقابت امکانپذیر میباشد متولیان تولید روغن نباتی نیز به این امر کاملاً واقف هستند که زمانی میتوانند به بقای سازمانهای تحت پوشش خود امیدوار باشند که توان انجام رقابت با سایر عوامل تأثیر گذار ( از جمله ئسایر تولید کنندگان داخلی و خارجی ) را دارا باشد بنابراین رسیدن به اهدافی چون افزایش سهم چند درصدی صادرات ، زمانی دستیافتنی است که بجهات رقابتی بتوان این سهم را از رقبا گرفت .

4- ارتقاء کارکنان عامل انسانی و وجود مهارتهای لازم میتواند سبب تحرک ، پویائی و توانمندی بیشتر هر سازمان شود لذا مدیر آینده نگر به افزایش توان مهارتی کارکنان فکر خواهد کرد و این موضوع لزوماً فقط کارکنان درون سازمانی را در بر نمیگیرد ، که میتوان کارکنان برون سازمانی ( نظیرپیمانکاران توانمند )را در نظر گرفت و عرصه را برای حضور بیشتر وقدرتمند تر آنان فراهم نمود لذا باید به ارتقاء بدنه کارشناسی و برنامه ریزی و سیاستگذاری سازمان توجه نمود و پتانسیلهای مدیریتی و فنی و مهندسی آنان را ارتقاء بخشید و توجه نمود که از بکارگیری نیروی انسانی بیش از نیلز پرهیز گردد.

5- روابط کارکنان بهره وری بیشتر و بهتر کارکنان به روابط بهتر آن بستگی دارد کارکنان علاقمند و دلبسته به سازمان میتوانند به رشد و شکوفائی آن سازمان کمک نمایند و از طرفی هم ،کارکنان بی علاقه و فاقد انگیزه های اجتماعی و اقتصادی نیز مشکلات زیادی را برای سازمان ایجاد مینمایند که امروزه این مشکل در اغلب سازمانها بخصوص سازمانهای بزرگ مشهود و ملموس بوده و این روابط در جهت اهداف اصلی سازمان هدایت نمیگردد و بدنبال آن پائین بودن بهره وری ، از دست دادن فضای رقابتی و فقدان سود آوری برای سازمان خواهد بودکه که برخی از کارخانجات مورد بررسی نیز در این زمینه با مشکلاتی مواجه میباشندو این مقوله نیز بعنوان یکی از زیر مسئله ها ( Sub- Problem ) میتواند مطرح باشد.

6- رهبری تکنولوژی سازمانهای امروزی همواره سعی مینمایند بجای پیروی از دیگر سازمانها خود پیشرو و خلاق باشند و سازمانی که بتواند در عرصه تکنولوژی صاحب شهرت و اعتبار باشد میتواند به تداوم حیات اقتصادی خویش امیدوار باشد .

در شرایط کنونی ، هر چند که تولید کنندگان بیشتر به صورت یک دنباله رو در پی تولید، محصولات جدید ارائه شده از سوی تولید کنندکان خارج از کشور می باشند لیکن به عنوان یک ایده ال میتوان رهبری تکنولوژی را نیز در سطح کلان (جهان) و بعنوان یک هدف پائینتر در کشور دنبال کرد .

7- مسئولیت اجتماعی اغلب بنگاههای اقتصادی علاوه بر حفظ بقای اقتصادی خود به مسئولیتهای اجتماعی نیز توجه دارند این مسئولیتهای اجتماعی میتواند بصورت ارائه خدمات به محیط اطراف و یا ایجاد امکانات رفاهی ، ورزشی برای محیط خویش ،نقش و جایگاه خود را در محیط اطراف خود تثبیت نمایند .

آنچه بعنوان مسئولیت اجتماعی برای متولیان این صنعت میتوان نام برد ارائه برنامه های آموزشی لازم در جهت بهبود مصرف می باشد.

اهداف مذکور بعنوان اهداف کلان در مباحث تئوریک مطرح میباشد ولی آنچه که در میدان عمل و در عرصه صنعت روغن نباتی مطرح میباشد عبارتست از : الف ) اقتصادی نمودن تولید به منظور سودآوری بیشتر از طریق : - روان سازی فعالیتها در کارخانجات .

( افزایش بهره وری و سود آوری ) - بروز کردن ماشین آلات ( افزایش بهره وری ) .

- استفاده بهینه از نیروی انسلنی ( افزایش بهره وری) ب) برقراری مکانیزمهای لازم به منظور دستیابی به اهداف کلان دولت : - تامین کالاهای استراتژیک از جمله روغن نباتی و خوراک دام ( مسئولیت اجتماعی ).

برنامه ریزی برای تامین دانه های روغنی در داخل کشور(( ایجاد موقعیت رقابتی ).

- ایجاد فرهنگ بهینه مصرف (مسئولیت اجتماعی) .

ج) افزایش توان مدیریتی : - ایجاد فرصتهای لازم برای سیاستگذاری وبرنامه ریزی بهتر ( ارتقاء کارکنان و بهره وری ) .

- کاهش فعالیتهای اجرائی و تقویت توان رهبری و تدوین برنامه های راهبردی ( سود آوری و بهره وری ) .

4-3- قدم سوم : گردآوری اطلاعات : همه میدانیم “ پنجاه درصد حل مسئله فهم صورت مسئله است” برای شناخت بهتر مشکل و تحلیل منطقی و علمی آن ضروری است که شناخت کاملی از وضعیت موجود صنعت روغن نباتی بعمل آید این مرحله از حل مسئله توسط این مشاور و در حد امکانات موجود انجام گردیدو تصویری مشخص از وضعیت این صنعت در فصول قبل آورده شده است ، چکیده این مطالعات که بر مبنای مطالعه مستندات ، انجام مذاکره و مصاحبه با مدیران و مسئولین محترم در کارخانجات، انجمنهای صنایع روغن کشی و روغن نباتی و همچنین شرکت کشت و صنعت دانه های روغنی و نیز استنتاج مطالعه کنندگان و تهیه کنندگان این گزارش انجام گردیده را میتوان بصورت ذیل خلاصه نمود : پس از جنگ جهانی دوم یکی از اهداف کشورهای اروپایی، امریکا و کانادا برنامه ریزی برای افزایش تولید محصولات کشاورزی به منظور خاتمه بخشیدن به کمبود مواد غذایی و تامین امنیت غذایی برای جامعه بود.

کشورهای دیگر مانند هند، چین و ترکیه نیز بعدها این سیاست را پیشه کردند.اصلی ترین سیاست های تامین امنیت غذایی که دولت ها با توجه به مزیت نسبی خود دارند، خودکفایی در محصولات کشاورزی است که اقتصاددانان این سیاست را مادر سیاست ها می خوانند.

البته در این گزارش به یکی از شاخه‌های صنایع غذایی یعنی زنجیره دانه های روغنی و مقدمات آن، تولید و پس از تولید توجه شده است.کشور ما در این عرصه نسبت به سایر شاخه‌های کشاورزی ضعیف تر و معضلات کشور ما در ان بسیار شدید است.

آنچه در افزایش تولید دانه های روغنی مهم است هماهنگی تمامی پیش نیازها،فعالیت های فرابخشی مرتبط ، مسائل فنی و علم زراعت، تولید، مسائل پس از تولید و همخوانی تمامی این زنجیره و منظور کردن کامل آن در برنامه تدوینی است.

اصلی ترین نیاز زراعت، زمین، آب، نیروی انسانی، نهاده ها و ماشین آلات می باشد که برای رسیدن به تولید اقتصادی لازم است.

زمین باید وسیع و یکپارچه، تسطیح و زهکشی شده باشد.

آب با تاسیسات فنی مانند لوله و کانال بدون هرزی به مزرعه برسد.

نیروی انسانی آموزش و اطلاعات دقیق داشته باشد.

نهاده ها مناسب و اصلاح شده به موقع در اختیار قرار گیرد و ماشین آلات از جمله انواع تراکتور، دنباله بندها و کمباین فراهم شود.

در این صورت با توجه به پتانسیل خوب زراعت دانه‌های روغنی در استفاده از تکنولوژی و نتایج خوب تحقیقاتی که در اقالیم مختلف کشور بویژه در مورد گیاه گلزا بدست آمده ، افزایش تولید تا مرز خودکفایی دور از ذهن نیست.

اما فعالیتهای فرابخشی مانند قوانین گمرکی و برقراری تعرفه های مناسب برای محصولات مشابه و استحصالات آن، واگذاری تسهیلات بانکی به اندازه به موقع و متناسب با نرخ‌های جهانی به زراعت داخل و خریداران داخلی دانه‌ها ا ز واجبات است.

زیرا خریداران دانه های روغنی، روغن و کنجاله در حال حاضر با توجه به نرخ های بهره جهانی از تهسیلات بانکی خارجی یا فروشندگان با بهره 3 درصد استفاده کرده و با توجه به تعرفه ناچیز، کالا را وارد کرده و فرآوری می کنند.

حال آنکه همین خریداران و یا کشاورزان اگر بخواهند از منابع بانکی داخلی استفاده نمایند.

مجبورند بین 13 تا 25 درصد بهره آن هم پس از گذراندن مراحل متعدد و پرهزینه پرداخت نمایند.

تصویب و ابلاغ به موقع نرخهای تضمینی، متولی خرید، هزینه‌های تبعی خرید و یارانه های مورد نیاز ، اعتبارات خرید تضمینی، تامین وسایل حمل و نقل به اندازه مورد نیاز و به موقع برای پیشگیری از فساد دانه‌ و ضرر کشاورزان .

مسائل پس از تولید در تمامی نباتات صنعتی بویژه دانه‌های روغنی نیز مسائل و مشکلات خاص خود را دارد و الزاما می بایست حلقه واسط بین زراعت و صنعت به صورت بسیار قوی و با امکانات علمی وجود داشته باشد و تنگناهها و مشکلات قانونی و اجرایی سریعا و به موقع حل و فصل شود .

وزارت بهداشت و موسسه استاندارد هم به عنوان متولیان سلامت غذایی جامعه در این برنامه حضور داشته باشند و مورد مشاوره فنی قرار گیرند تا مسائل بعدی روغن و کنجاله حل شود.

اصولا در کشورها زراعت این دسته از محصولات اساسی کشاورزی ( دانه‌های روغنی )که بعنوان نباتات صنعتی مطرح هستند در زمره محصولات اصلی کشاورزی مورد استفاده بوده و غذای مردم از آن بدست می‌ آید به دلیل قرار گرفتن ایران در منطقه خشک و کم آب بازار خوبی نداشته و قادر به رقابت با کشورهای آمریکایی و اروپایی نیست.

چون از سویی قیمت تمام شده بالاست و از طرفی تولیدکنندگان عمده این محصولات که در قاره آمریکا و اروپا هستند بسبار حساب شده و هنگفت وارد بازار می شوند و به کشاورزان یارانه‌های فراوانی پرداخت می‌کنند تا بتوانند بازار جهانی را داشته باشند و کشاورزان کشورهای دیگر نتوانند وارد این بازار شوند لذا کشور ما برای ورود به بازار باید مورد حمایت مستقیم دولت قرار گیرد و بخشی از یارانه ها به کشاورزانی داده شود که دانه‌های روغنی را می‌کارند.

این دانه‌ها در کشور ما مشمول نرخ‌گذاری تضمینی هستند و شرکت کشت دانه‌های روغنی از طریق کارخانه‌های روغن نباتی این بودجه را تامین می کند .

دولت باید مشابه گندم و برنج این کالا را هم در لیست خریدهای تضمینی خود قرار دهد و با در اختیار قرار دادن بودجه باعث حمایت از این تولید شود.

به دلیل ماهیت این زراعت ما در عرصه های مختلف تولید روغن نباتی ، مرغداری ، دامداری ، کشاورزی و مسائل اقتصادی فعالیت می‌کنیم.

این امر به دلیل ماهیت محصول است که تمام این عرصه‌ها را در بر می‌گیرد و ارزش ، ماهیت و جایگاه دانه‌های روغنی را در اقتصاد هر کشور نشان می‌دهد.

در حال حاضر دانه روغنی وارداتی تقریبا 3/2 نیاز ما را تشکیل می‌دهد در صورتی که اگر تولید این دانه‌ها در کشور کاربردی و با درآمدزایی بالا برای کشاورز شود، از طرفی کارخانه‌های روغنکشی را فعال می‌کند و باعث تامین بخشی از غذای مردم می شود و کنجاله آن در دامداری ها و مرغداری ها استفاده می شود و باعث خودکفایی دولت در این زمینه و ایجاد و تولید جیره مناسب دام و طیور می‌شود و اگر دولت برای کمک به این عرصه وارد نشود این قشر به صورت جدی آسیب می‌بیند .

در حال حاضر میزان نیاز مختلف دانه‌های روغنی را بیش از 3 میلیون تن ارزیابی می‌شود ولی میزان تولید این دانه‌ها در داخل 400 تا 500 هزار تن است که بقیه آن وارد می‌شود و این واردات در بلند مدت باعث نیاز بیش تر کشور می شود.

در همین راستا طرح توسعه کشت‌ گلزا در واقع قسمتی از طرح تامین روغن نباتی کشور است و سطح زیر کشت آن در چند ساله اخیر از 10 هزار هکتار به 113 هزار هکتار در کل کشور رسیده است و به تبع گسترش سطح زیر کشت کار تبلیغی ترویجی و فرهنگی هم روی فرآورده های این دانه و مصارف آن از جمله روغن و کنجاله انجام شده است .

با توجه به مطالب عنوان شده اهمیت زراعت دانه‌های روغنی که بعنوان یکی از نباتات عمده صنعتی در جهان مطرح است در صورت توسعه در کشور از طرفی سبب ایجاد اشتغال ، درآمد و بهره‌وری در بخش کشاورزی شده و از طرف دیگر باعث گسترش اشتغال فعال و مولد در صنایع روغن‌کشی و روغن نباتی و بهره‌برداری از سرمایه‌گذاریهای انجام شده و جلوگیری از واردات بی‌رویه روغن خام و کنجاله خواهد شد.

در حال حاضر نقطه ضعف اصلی کشور در تولید و تامین دانه‌های روغنی و روغن نباتی است که باعث کاهش قدرت چانه‌زنی مملکت شده‌است .

در بررسی علل این ضعف ملی ، گذشته از شرایط خاص اقلیمی، دلیل عمده و مهم عدم توسعه کشت دانه‌های روغنی در کشور را در واردات آسان ، ارزان و فراوان روغن خام و کنجاله می توان عنوان کرد.

زیرا در کتاب قانون مقررات صادرات و واردات سالهاست که این کالاها با حقوق گمرکی و سود بازرگانی صفر حضور دارد و به رقابت با کشاورزی داخل پرداخته که پیوسته درگیر تورم، کمبود نهادها ، نامرغوبی خاک ، خشکسالی ، بحران نقدینگی کشاورزان و غیره می‌باشد.

مطالعات انجام شده توسط این مشاور نشان دهنده این موضوع میباشد که در صورتی که حمایتهای دولتی از صنعت روغن نباتی حذف گردد و راه ورود کالاهای خارجی به درون کشور هموار گردد صنعت روغن نباتی ضرر و زیان فراوانی با توجه به وضعیت موجود خواهد دید.

از جمله سایر مروارد میتوان به نکات ذیل اشاره داشت: - بقای فعالیتهای تعدادی از کارخانجات با وضعیت موجود قطعاً با مشکل جدی مواجه خواهد شد و فضای رقابتی روز ، تهدیدات جدی برای آن بهمراه خواهد داشت .

- در نگاه به آینده ، اصل رقابت اجتناب ناپذیر خواهد بود و شرایط موجود نتیجه ای جزء شکست در این بازار ببار نخواهد آورد .

- اقتصادی بودن فعالیتها در مجموعه ( کارخانجات تولید روغن نباتی ) ضمن حفظ منافع سازمان ، افزایش منافع کارکنان را نیز در پی خواهد داشت که وضعیت موجود چنین افقی را نشان نمیدهد .

- با ایجاد دانش و اطلاعات کافی در درون مجموعه ، میتوان ارتباط با محیط بیرون ، از جمله مصرف کنندگان را روشنتر کرد و ارائه محصول مناسب را انتظار داشت.

با افزایش اختیارات مدیران و مسئولان از جمله صنایع روغن کشی و روغن نباتی میتوان از آنان عملکرد بهتری را انتظار داشت و با اتکا به شاخصها و معیارهای مشخص میتوان راهکارهای مناسب برای برون رفت از وضعیت موجود به وضعیت بهینه را ارائه داد .

- ورود ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO) در این بخش از صنعت کشور نیز همانند بسیاری دیگر از صنایع کشور مشکلات عدیده‏ای را ایجاد می‏کند لذا لازم است با نوسازی صنعت مذکور زمینه‏های لازم در جهت رشد و امکان رقابت در آن بازار را فراهم کرد.

- شرکت توسعه کشت دانه‌های روغنی با بهره‏گیری از امکانات مناسب می‏تواند به عنوان مجموعه‏ای راهبر در قسمت روغن نباتی عمل کند.

- وضعیت تولید دانه‏های روغنی در کشور در سطح فعلی بسیار نامطلوب می‏باشد لذا پیگیری طرح ملی افزایش دانه‌های روغنی می‏تواند اولین و مهمترین گام دستیابی به وضعیت مناسب در قسمت روغن نباتی باشد.

نبود آشنایی کافی و انگیزه‏های لازم اقتصادی (قیمت تضمینی خرید محصول) در نزد کشاورزان بی‏رغبتی آنها را به تولید دانه‌های روغنی در پی داشته است که می‏توان با ایجاد یارانه‏ای مستقیم به حمایت از این بخش پرداخت.

- سالانه مبلغ ارزی بسیار بالایی در جهت تامین روغن نباتی و خوراک دام کشور به‏گونه‏های متفاوت پرداخت می‏شود که با برنامه‏ریزی صحیح می‏توان سالانه میزانی از همین مبلغ را صرف بهبود وضعیت موجود نمود.

- تامین ماده اولیه مورد نیاز صنعت از طریق کشت گلزا با استفاده از امکانات بالقو‏ه‌ای که در سطح کشور موجود می‏باشد امکان‏پذیر بوده لذا می‏توان با اجرایی کردن برنامه‏های موجود از جمله طرح ملی افزایش تولید دانه‏های روغنی به اهداف مذکور دست پیدا کرد.

- افزایش سالانه مصرف روغن نباتی با توجه به دو عامل افزایش جمعیت و افزایش مصرف ناشی از تغییر الگوی مصرف می‏باشد که لازم است توجهات ویژه با توجه به استانداردهای موجود به این مورد معطوف گردد.

- توفیق در اجرای طرح ملی افزایش تولید دانه‌های روغنی و طرح تامین منابع روغن نباتی مستلزم ایجاد یک اراده سیاسی بر مبنای تصمیم آگاهانه، راسخ و پایدار مسئولین کشور در همه رده‏ها می‏باشد.

- استفاده از امکانات شرکتهای تعاونی خدمات کشاورزی در جهت گسترش کشت دانه‌های روغنی به خصوص گلزا می‏تواند راهگشایی در جهت دستیابی به اهداف طرح‏های مربوطه باشد.

4-4- قدم چهارم : دسته بندی اطلاعات مطالعات این مشاور بر مبنای مطالعه مستندات ، انجام مصاحبه با مدیران و مجریان و مشاهده واقعیتهای موجود استوار بوده است همانگونه که مشخص میباشد مطالعات مشاور بر مبنای شرح خدمات مورد توافق میباشد به همین منظور در اغلب مصاحبه ها واخذ نظر از مدیران ، مسئولین و متخصصین سعی بر آن بوده که وضعیت صنعت در حال حاضر مورد بررسی قرار گیرد 4-5- قدم پنجم : ایجاد مدلها و فرضیه ها شناخت بعمل آمده در قدمهای قبلی و دسته بندی کردن اطلاعات ما را به ساخت مدل تصمیم گیری هدایت مینماید تا مسئله را در قالب یک مدل تصمیم ، بررسی و تحلیل نماییم.

مدل تصمیم را میتوان بصورت نمودار ذیل ترسیم نمود : شرایط محیطی راه حل ( راه حلهای) مناسب راه حلهای ممکنه ( آلتر نا تبوها ) مدل تصمیم ما را به سمت راه حلهای مناسب هدایت میکندبنابراین در اینجا باید راه حلها ی ممکنه ( (Alternatives را بررسی کرده و با توجه به شرایط محیطی و معیارها بتوانیم راه حلهای مناسب را عرضه نمائیم برای رسیدن به اهداف عنوان شده در مباحث قبل، کل صنعت روغن نباتی را بصورت یک واحد تجاری استراتژیک ( SBU ) Sterategic Business unit مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میدهیم .

یکی از روشهای ساخت‌یافته تجزیه و تحلیل SWOT است که از واژه‌های قوتها و ضعفها SW(strengths and weakness) و فرصتها و تهدیدها OT(opportunities and threats) تشکیل شده است که قوتها و ضعفها درون‌سازمانی و فرصتها و تهدیدات نیز برون سازمانی است.

برای روشن تر شدن موضوع به تشریح هر یک از چهار عبارت SWOT می پردازیم.

1)قوتها: (strengths) شامل مزیتها و امتیازاتی است که یک SBU(strategic business unite) در درون از آن برخوردار است و می توان از آن در توسعه فعالیتها استفاده نمود.

مهم‌ترین این قوتها در صنعت روغن نباتی عبارتند از : نقاط قوت((strengths وجود امکانات بالقوه برای توسعه کشت دانه‌های روغنی بویژه گلزا معرفی گیاه گلزا به عنوان منبع جدید دانه روغنی کشور : وجود مزیت نسبی تولید توان و قدرت بالای گیاه در جهت مقابله با شرائط نامساعد محیطی استفاده از گلزا به عنوان کشت دوم تهیه و تامین ماشین آلات کاشت ، داشت و برداشت گلزا افزایش سطح زیر کشت گلزا در سالهای اخیر استفاده از کنجاله در تغذیه دام ( بخصوص گلزا در سالهای اخیر) بی نیازی از واردات بذر هیبرید گلزا در آینده‌ای نزدیک ( ظرف 3 سال آینده میزان تولید گلزا به 250 هزار تن می‌رسد.) خرید تضمینی محصولات دانه‌های روغنی بهبود دانش و مدیریت کشاورزان به کمک آموزش مستمر کشاورزان در سالهای اخیر کاربرد بهینه عوامل تولید در سالهای اخیر افزایش میزان تولید روغن نباتی در سالهای اخیر در سال 78 تولید روغن نباتی 974 هزار تن بوده و در حال حاضر یک میلیون و 172 هزار تن است.

2- ضعفها W(weakness) شامل مسائل و محدودیتهایی است که مانع از عملکرد صحیح سازمان می گردند.

عمده ضعفهای موجود در صنعت روغن نباتی کشور عبارتند از : کمبود دانه‌های روغنی کشور: هم اکنون حدود 90 درصد روغن خام مصرفی کشور از خارج وارد می‌شود و کارخانه های روغن کشی به دلیل کمبود دانه روغنی با ظرفیت پایین کار می کنند.

نبودن حمایتهای کافی دولت از کشت دانه‌های روغنی کمبود و سنتی بودن ادوات و ماشین آلات کشاورزی و تاسیسات آبیاری محدودیت منابع تولید در کشور و کاهش سهم تولید داخلی وجود بستر فرهنگی ضعیف برای ایجاد تنوع در تولید متاسفانه در کشور ما بدلیل سابقه ذهنی مردم‌در مصرف روغن حیوانی که از سالها پیش با ظاهری جامد و با بو و طعم خاص وجود داشته از ابتدا به تقلید از ذائقه مردم روغن‌های نباتی جامد با ظاهر روغن حیوانی ساخته شده‌اند.

عدم تغییر الگوی مصرف روغن‌ها به جهت نبود کار فرهنگی مناسب در این زمینه وجود نوسانات قیمتی در محصولات کشاورزی از جمله دانه‌های روغنی کمبود تنوع در محصولات تولیدی کمبود بذور با کیفیت پائین بودن سطح آموزش وجود مشکلات حمل و نقل دانه‌های روغنی به کارخانجات نبود انگیزه‌های کافی برای امور اجرایی ارزبری بالای کنجاله و دانه های روغنی نیاز 3/1 میلیون تنی کشور به خوراک دام در سال، توسط واردات یک میلیون تنی کنجاله و دانه های روغنی تامین می‌شود.

3- فرصتها O (opportunity) فرصتها عبارتند از موقعیتهای مطلوب در محیط سازمان که سازمان قادر به جذب آن در کوتاه مدت می‌باشد این فرصتها برای صنعت روغن نباتی می تواند شامل موارد زیر باشد.

استفاده از سیاستهای تشویقی برای فراگیر کردن فرهنگ توجیه کشت دوم به عنوان مثال 230 هزار هکتار از اراضی حاصلخیز شالیزاری استان گیلان پس از برداشت برنج ، 6 ماه در سال بی استفاده است در حالیکه در صورت کاشت دانه روغنی گلزا به طور متوسط 100 میلیارد تومان عاید کشاورزان استان خواهد شد.

افزایش جمعیت و تغییر الگوی مصرف جهانی توسعه دامداری‌ها و مرغداری های صنعتی فعال شدن شرکتهای بخش خصوصی و حذف انحصار خرید تضمینی دانه‌های روغنی توسط کارخانجات روغن نباتی زراعت گلزا پس از شالی در مناطق شمالی حمایت دولت از صنعت مذکور در جهت خودکفایی کشور با توجه به حمایت از طرح تولید دانه‌های روغنی تدوین طرحهای ملی افزایش تولید دانه های روغنی و تامین منابع روغن نباتی و تصویب آن در وزارت جهاد کشاورزی 4-تهدیدات T( threat ) تهدیدات نقطه مقابل فرصتها می‌باشند و بعنوان موقعیتهای نا مطلوب در محیط ( برون سازمانی ) شناخته می شود.

مهمترین این تهدیدات در شرایط کنونی عبارتند از: واردات آسان و ارزان به کشور دسترسی دشوار به بذور اصلاح شدنی و گرانی ها وابستگی شدید و خروج مبالغ هنگفت ارز از کشور وجود تعرفه‌های بالابر کالاهای ایرانی افزایش نرخ تورم: کالاهای تولید داخلی که قیمت آنها در اثر تورم داخلی سالیانه افزایش می یابد.

زمینه ورود کالاهای خارجی مشابه را باز می‌گذارد.

رو به کاهش بودن ذخایر روغن سویا در جهان نبود ذخایر کافی از روغن‌های گلزا و پالم باعث استفاده بیشتر از روغن و کنجاله سویا در اکثر کشورهای تولید کننده و صادر کننده این دانه روغنی شده است .

در سالهای گذشته نیز میزان مصرف روغن سویا از میزان تولید آن بیشتر بوده و همین امر باعث شده ذخایر جهانی روغن سویا در انتهای سپتامبر 2003 به 85/2 میلیون تن برسد.

نبودن خریدار مناسب دانه‌های روغنی در کشور کاهش قیمتهای جهانی دانه‌های روغنی ورود رقبای اروپایی به بازارهای منطقه : به نقل از نشریه oil world محصول گلزای اتحادیه اروپایی در تابستان سال 2003 به 20/10 میلیون تن افزایش یافت.

ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک (space) موقعیت استراتژیک داخلی 1)قدرت مالی بازده سرمایه اهرم مالی قدرت نقدینگی سرمایه در گردش جریان‌های نقدی سهولت خروج از بازار خطرهای ناشی از تجارت موقعیت استراتژیک خارجی ثبات محیط (ES) تغییرات فن‌آوری نرخ تورم تغییر در تقاضا قیمت محصولات مشابه خارجی فشارهای ناشی از رقابت کشش تقاضا از لحاظ قیمت تشخیص و درک صحیح قوتها و ضعفها و فرصتها و تهدیدات از طرف دیگر می تواند در انتخاب راه حل مناسب از بین راه حلهای ممکنه بسیار موثر باشد و ذکر این نکته حائز اهمیت می باشد که تعیین و تشخیص هر یک از چهار پارامتر SWOT در بسیاری از موارد کیفی و قضاوتی است لذا موضوعی که از دیدگاه یک تحلیلگر یا مدیر به عنوان قوت تلقی می شود ممکن است توسط تحلیلگران دیگر به عنوان ضعف مطرح گردد.

لیکن این مشاور سعی نمود با انجام مصاحبه با مدیران ومسئولان در سطوح مختلف اداره کل نیروی کشش و تعدادی از مدیران سطوح بالاتر ، بتواند نقاط مشترک آنها را درک نموده ، طبقه بندی کرده و به عنوان نقاط ضعف یا قوت بیان سازد.

6) تدوین استراتژی: میدانیم که استراتژی شامل فعالیتها و یا مسیرهائی است که ما را به اهداف تعریف شده میرساند ولی نتایج آن برای تصمیم گیرندگان کاملاً مشخص نیست بنابراین ضروری است در اینجا به تعریف انواع استراتژیها بپردازیم تا با شناخت بهتر آن بتوان استراتژیهای مناسب با شرایطصنعت روغن نباتی را انتخاب و براساس آن حرکت نمائیم .

متخصصان و برنامه ریزان استراتژیک ، استراتژی را به 12 نوع استراتژی تقسیم مینمایند که در اینجا به معرفی مختصرهر یک از آنها می پردازیم .

1)استراتژی تمرکز (Concentration) این استراتژی به حفظ شرایط موجود تاکید دارد و سعی می شود با تمرکز بر روی فعالیتها و محصولها مشخص سودآوری در سازمان را به حداکثر خود برساند .

در این استراتژی با تولید بیشتر و انبوه سعی می شود هزینه های سربار کاهش یافته و از این طریق بتوان رقبا را از میدان به در کرد.

ریسک این استراتژی از دست دادن بازار با تغییر الگوی مصرف ، مصرف کنندگان میباشد در تطبیق این استراتژی با وضعیت موجود در صنعت روغن نباتی باید به این واقعیت توجه نمود که با توجه به تغییر الگوی مصرف ، مصرف کنندگان در طول زمان پیگیری این استراتژی مستلزم داشتن مدیریت مستقل و برخورداری از قدرت تصمیم گیری و اختیار کافی و وافی است که در ساختار کنونی صنعت روغن نباتی این اختیارات محدود و در چارچوب مقررات و ضوابط دولتی محصور می باشد ضمن اینکه تعقیب این استراتژی مستلزم برخورداری از حسن شهرت و قدرت در یک عرصه رقابتی است که در حال حاضر با توجه به واقعیتهای موجود ، چنین شرایطی فراهم نیست.

2) استراتژی نفوذ در بازار ( market penetration) این استراتژی نیز تقریبا مشابه استراتژی تمرکز می باشد.

با این تفاوت که سعی می شود با حضور در بازارهای جدید و انجام تبلیغات بیشتر حوزه نفوذ و گستره بازار را توسعه داد.

بکارگیری این استراتژی در صنعت روغن نباتی با توجه به پتانسیل بالقوه صدور محصول به کشورهای همسایه قابل پیگیری می باشد.

البته نیاز به سرمایه گذاری وتبلیغ کافی می باشد.

3) استراتژی توسعه محصول (product development) در این استراتژی سعی می شود محصول فعلی با تکنولوژی و کیفیت بهتر در بازارهای فعلی ارائه شود و با تنوع بخشیدن به محصول بازار را حفظ نمود و یا توسعه داد.

با انتخاب این محصول به نوعی هر محصولی که پایان سیکل عمر خود رسید محصول جدیدی را به بازار عرضه می کند و از طریق تداوم تامین نیازها همواره بازارها را در اختیار داشته و تلاش می شود بدینوسیله به حسن شهرت و قدرت سازمان افزوده شود.

با توجه به محصول مورد نظر و شرایط کشور تعقیب این استراتژی سازگاری معناداری خواهد داشت .

4) استراتژی نوآوری (Innovation) در این استراتژی مدیریت سازمان با ایجاد نوآوری و خلاقیت سعی می نماید همواره رهبری تکنولوژی در بازار را بر عهده داشته باشد و از این طریق همواره به عنوان پیشرو و پیشگام در عرصه های کسب و کار و در بازار مطرح شود.

ریسک این نوع استراتژی بالابودن هزینه ها و قیمت تمام شده محصولات و خدمات می باشد بخصوص برای بازاری که پذیرای این نوآوریها و تنوع نباشد .

تعقیب استراتژی نوآوری نیز همانند توسعه محصول با توجه به نوع محصول استراتژی مناسبی می تواند باشد لیکن دارای هزینه بالایی خواهد بود به عبارت دیگر سازمان مجبور می باشد هزینه بالایی برای تبدیل ایده ها به عمل پرداخت کند که با شناخت بعمل آمده از صنعت روغن نباتی این امر عملا امکانپذیر نیست .