دانلود طرح (پروژه کارآفرینی) طرح گاوداری شیری

دستگاه های شیردوش دستگاه‌های شیردوش تمام خودکار تولید شده در این واحد، دارای ویژگی‌های برجسته‌ایست که کاربرد آن موجب سلامت دام بدون دخالت فرد گشته و آرامش دام را در تمام مدت شیردوشی حفظ می‌نماید.

شیردوش رونده دستگاه‌های شیردوش رونده (سیار) که از 1 تا 6 ایوه‌ای (واحدی) ویژه دامداری‌های غیرصنعتی ساخته می‌شود، می‌توانند همزمان دام‌ها را در مدتی بسیار محدود به گونه کاملاَ بهداشی بدوشند.

اصولاَ این دستگاه‌ها از نظر فیزیکی عملکردی بسیار طبیعی و شبیه به عمل بچه‌های دام‌ها را دارد، یعنی پالسی برابر تپش قلب حیوان، وزن خوشه دوششی برابر فشار ناشی از وزن سر بچه و نیز میزان مکشی برابر حجم تنظیمی براساس اختلاف از سطح دریا برابر میزان مکش دهان حیوان به‌ وجود می‌آورد.

ضمن این‌که رنگ این دستگاه‌ها در بیناب مورد مطلوب دید دام‌های و حدود دسی‌بل صدای تولید شده در محدوده شنوایی گوش دام‌ها را تولید می‌نماید.

شیردوش پایسته دستگاه‌های شیردوش پایسته (ثابت)، قادر است از 8 تا 32 دام را همزمان و در کوتاهترین مدت ممکن شیردوشی نماید.

ویژگی برجسته این دستگاه پیشرفته در سنسور تشخیص اتمام شیر در سینه دام است.

این دستگاه با استفاده از سیستم الکترونیکی اجازه نمی‌دهد دامی که شیر در سینه آن تمام شده است حتی یک لحظه بیشتر دوشیده شود.

هرگاه سنسور حس نماید که شیر(به عنوان یک رسانا) در سینه دام تمام شده به شیرخودکار و نهایتاًجک هواکار فرمان می‌دهد که تهی را قطع و خوشه شیردوشی را به گونه کاملاً خودکار و بدون دخالت دست از سینه دام جدا نماید و خوشه شیردوشی بدون این‌ که با زمین تماس پیدا کند و آلودگی زمین به سر پستانک‌گیرها برخورد نماید و فضولات به درون کشیده شود جمع‌آوری شده و خوشه دوشش به محل اولیه خود بازگردانیده می‌ شود.

در این سیستم به‌ منظور رکوردگیری، شیر دوشیده شده، در پایان دوشش درون ظرف نبشتاری(گلاس جار) نگهداری می‌شود تا دوشنده (اپراتور) بتواند مقدار آن را با دقت کافی یادداشت نماید و یا در صورت مشاهده آلودگی از مخلوط شدن آن با شیرهای سالم ممانعت به‌عمل آورد.

در این سیستم به منظور کنترل و آزمایش و گسیل نمونه‌برداری از شیر دوشیده شده به آزمایشگاه، مجرای خاصی در زیر ظرف نبشتاری تعبیه شده است که بسادگی و بدون تماس دست با مجموع شیر جمع آوری شده، نمونه‌برداری انجام می‌شود.

در این نوع ماشین شیردوش اتوماتیک، پس از دوشش دامها و طی مراحل فوق، به دلیل عدم دسترسی به قسمت‌های مختلف عبور شیر، از پستانک‌ها گرفته تا لوله‌های هدایت شیر و ظروف نبشتاری تا کاسه‌های محافظ پستانگیر، سیستم شستشوی خودکار وارد عمل شده و تمام مسیرهایی را که قبلاً شیر از آن‌ها عبور کرده و غیرقابل دسترس می‌باشد شسته، ضدعفونی کرده و در برنامه آخر آب‌کشی می‌نماید.

در این سیستم به واسطه لزوم شستشوی کامل و بدون باقی ماندن قسمت‌هایی به‌صورت نشسته در ظروف نبشتاری جمع‌آوری شیر، در ابتدای ورود مواد شستشو دهنده به ظرف نبشتاری، درون گلویی لوله رسانای مواد به داخل ظرف نبشتاری، فواره خاص شناوری طراحی شده است تا تمام محفظه را که غیرقابل دسترسی است، شستشو نماید.

در این سیستم ماشین‌های شیردوش تمام خودکار، در تمامی مدت دوشش دام‌ها، موزیک با ریتم تپش در سالن دوشش پخش می‌گردد که باعث به وجود آمدن آرامش خاص در سالن برای دام‌ها گشته و براساس تجربیات حاصله بین پنج تا پانزده درصد به شیردهی دام‌ها (گاو، بز و یا گوسفند) می‌افزاید.

ماشین شیردوش سیار دو واحدی برقی مدل DU-MM-2/2x25 S این دستگاه قادر است در هر نوبت دوشش حداکثر ۲۵ راس گاو را بدوشد.

شیر دوشیده شده هر گاو به صورت جداگانه جمع آوری می گردد، لذا از اخطلاط شیر گاو ها جلوگیری بعمل می آید.

هر واحد مجهز به یک واحد دوشنده مستقل می باشد.

این ماشین می تواند با ظروف شیر استیل و آلومینیومی در ظرفیت ۲۵ لیتر ارایه گردد.

دستگاه زیبا و با دوام بسیار سبک بوده و کاربری آن آسان می باشد.

همچنین این دستگاه می تواند بنا به سفارش با موتور بنزینی ارایه گردد.

کیسه پر کن دام خطوط تولید خوراک دام طراحی ، ساخت و نصب ماشین آلات خطوط تولید خوراک دام در ظرفیتهای مختلف.

- بهترین کیفیت!

- بیشترین سرعت!

- مدیریت آسان!

- کمترین هزینه نگهداری و سرویس!

- ظرفیتهای مختلف!

سیستم خوراک ریز دامپروری توزیع سریع و بهینه خوراک دام در دامپروری توسط خوراک ریز پیشگام.

- توزیع سریع!

- پخش یکنواخت!

- افزایش بازدهی!

سیستم توزین دام توزین دام در دامپروری توسط سیستمهای توزین پیشگام.

- بالاترین دقت!

- کالیبراسیون آسان!

- کاربری آسان!

- نگهداری آسان!

- ظرفیتهای متفاوت!

سیلوهای ذخیره خوراک دام نگهداری و ذخیره خوراک در دامپروری توسط سیستمهای پیشگام.

- روانی جریان خوراک!

- بیشترین زمان نگهداری خوراک!

بهداشت شیر در جایگاه شیردوشی گاوها بری شیر دوشی بایستی به محل دیگری غیرازا اصطبل نگهداری دام برده شوند این امر علاوه بررعایت بهداشت شیر دوشی اولین برنامه تحریک گاو برای ترشح هورمون اکسی توسین ( Oxytocine) است که سبب آزاد شدن شیر و شل شدن پستان وعضلات حلقوی اسفنکتر و دوشیدن کامل شیر در شیر دوشی میشود.

رعایت بهداشت در سالن شیردوشی مهمترین مرحله تولید شیر بهداشتی با بار میکروبی کم میباشد از این لحاظ بایستی دقت داشت که شیر تولیدی از دام سالم همیشه فاقد آلودگی است ودر صورتیکه مجرای پستان دام را قبلا”‌خوب ضدعفونی کرده باشیم در اینجا آلودگی شیربستگی به رعایت بهداشت و دستورالعمل های بهداشتی دارد.

دیوارها و کف شیر دوشی بایستی قابل شستشو و ضد عفونی باشد معمولا”‌سیمانی یا کاشی کاری میشود سالن شیردوشی بایستی دارای نور وتهویه کافی و درب و پنجره های توری دار دارای سیستم آب سرد وگرم کافی برای شستشو باشد.

آب مورد استفاده اهمیت زیادی در بهداشت شیردارد واز نظر فیزیکی بایستی پاک و عاری از آلودگیهای میکروبی باشد چرا که بامید شستشو خود عامل انتشار آلودگی در شیر وسیستم شیردوشی میشود.

بنابراین آزمایش آب قبل از استفاده ضروری است ودرصورت لزوم آنرا با کلرویاسیستم تصفیه بایستی بهداشتی کرد.اگر از سیستم شیردوشی استفاده میشود لوله های انتقال شیر بایستی ازنوع استیل و مخازن نیز از نوع استیل باشد سیتم فاضلاب وهدایت آب پس از شستشو دارای شیب مناسب باشد.

ضوابط بهداشتی شیردوشی هدف تعیین ضوابط و روشهای صحیح دوشش شیر از نقطه نظر بهداشتی است .

الف- مراحل مقدماتی دوشش: 1- آماده کردن دام 2- شستشو و تمیز کردن پستان دام با آب ولرم حدود 40 درجه سانتیگراد همراه ماده ضدعفونی کننده به نحوی که ضمن پاک کردن مواد خارجی و چربیهای اطراف پستان دام .

صدمه ای به اعضاء‌پوست پستان وارد ننماید.

3- خشک کردن پستان پس از شستشو و تمیز کردن با حوله یا دستمال کاغذی یک بار مصرف.

یادآوری : شستشوی و ضد عفونی پستان باید در زمان کوتاه انجام گیرد ،‌تمیز نگهداشتن محل نگهداری دام شیری بهترین راه کاهش زمان شستشو میباشد.

4- خارج کردن قطرات اولیه شیر از پستان (‌رگ گیری)‌به داخل یک ظرف یا بر روی صفحه مشبک ویا صفحه سیاه بمنظور کنترل آلودگی پستان ها ،‌ وجود ناهنجاریها در شیرخام از قبیل خون ، ‌رنگ عادی ولخته انجام میگیرد.

یادآوری : ‌رگ گیری موجب حصول اطمینان از بازکردن منافذ پستان وخروج شیر اولیه که ممکن است حاوی مقدار زیادی باکتری باشد صورت میگیرد .

بنابراین از ریختن آن برروی کف سالن شیردوشی باید اجتناب شود.

5- شخص شیردوش بایدسالم ودارای ناخن کوتاه وعاری از هرگونه ابتلاء به بیماریهای عفونی مزمن ومشترک بین انسان ودام باشد.

6- شخص شیردوش در زمان شیردوشی باید ملبس به لباس کار مناسب شامل روپوش .کلاه.دستکش وچکمه باشد.

7- محل شیردوشی بایستی داری نورکافی و تهویه مناسب بوده و دوشش شیر درمحیطی تمیز وعاری از هرگونه گردو غبار و بو انجام گیرد.

8- شیردوشی باید در محیطی ساکت وآرام انجام گیرد.

یادآوری : از هرگونه تغذیه دام درحین شیردوشی به منظور جلوگیری از ایجاد گردو خاک خودداری گردد.

ضوابط بهداشتی وفنی تاسیسات شیردوشی 1- میزان دوشش با دستگاه بستگی به وزن خوشه شیردوشی وارتفاع ظروف شیشه ای مدرج دارد.که توصیه شده وزن خوشه شیردوشی بین 5/3-5/1 کیلوگرم وظروف شیشه ای پایین تراز سطح پستان دام واقع شوند.

یادآوری : ‌شیر باقیمانده پس از دوشش در پستان دام میتواند موجب بروز بیماری ورم پستان گردد.

2- به منظور جلوگیری از انتقال عفونت بین پستانها باید با قطع مکش قبل از خارج سازی خوشه شیردوشی از جریان معکوس شیرداخل خوشه شیردوشی ممانعت کرد.

3- دستگاه شیردوشی باید مرتبا”‌مورد بازرسی قرارگیرد.

4- حداقل یکبار در سال کل تاسیسات شیردوشی به وسیله یک فرد متخصص کنترل وبازرسی شود گزارش آن بمنظور رفع نواقص به دامدار و دامپزشکی ارائه گردد.

5- ابعاد سالن شیردوشی باید متناسب با ظرفیت تعداد دام که در هر وعده باید دوشیده میشوند بوده ودام بتواند به راحتی رفت آمد نماید.

6- دیوارها باید سطحی صیقلی وصاف داشته وقابل تمیز کردن و غیر قابل نفوذ بودن ودارای رنگ روشن باشد.

7- سالن شیردوشی باید دارای تهویه مطلوب بوده ،‌در صورت استفاده از پنجره ها به این منظور پنجره ها باید مجهز به توری برای جلوگیری از ورود حشرات باشند .

8- کف سالن نیز قابل شستشو و ضدعفونی بوده ودارای کانال فاضلاب با شیب مناسب باشد.

9- چاله شیردوشی باید دارای طول وعرض و ارتفاع مناسب وفاضلاب آن بقسمی باشد که شستشوی سالن بسهولت انجام گرفته و بهیچوجه آب در محل جمع نگردد.

10- دارای آب گرم وسردکافی قابل شرب وتصفیه شده جهت شستشوی مرتب وسائل شیردوشی وحمل شیر وهمچنین شستشوی پستان دام باشد.

11- موتور دستگاه دوشنده باید دراتاق مخصوص که دور از سالن شیردوشی بوده نصب ومجهز به سیستم صداگیر باشد که صدای آن دام را در موقع دوششی ناراحت ننماید.

12- دستگاههای شیردوشی باید دراتاق شیردوشی متناسب با مقدار تولید شیرروزانه نصب شود.

13- سالن شیردوشی باید مجهز به فضای جهت توقف دام بوده تا در هنگام دوشش دام بدون حرکت دراین اتاقکها قرار بگیرد.

14- کف سالن شیردوشی غیر قابل نفوذ وقابلیت تحمل بار اضافی به طور مثال مقرهای شیردوشی را داشته باشد (‌مقر شیر دوشی عبارت است از جایگاهی که دام شیری در هنگام دوشش درآن مستقر میگردد).

15- کف باید با پوشش سخت مفروش شده غیر لغزنده ومقاوم به مواد شیمیائی باشد.

16- کلیه سطوح داخلی دیوارها وسقف ها باید کاملا”‌صاف و بدون پستی وبلندی بوده و به گونه ای طراحی شوندکه دارای استحکام کافی باشد و بار اضافی را بدون تغییر شکل تحمل کند.

17- سالن شیردوشی باید قابلیت دسترسی به تسهیلات جمع آوری وتوزیع دام شیری را داشته باشد.

18- ورودی وخروجی های سالن شیردوشی باید به گونه ای ساخته شوند که فقط یک دام شیری هم زمان قادر به عبور از آنها باشد واز هرگونه انقطاعی در حرکت دام ممانعت بعمل آید.

19- تعبیه حوضچه ضد عفونی در محل ورودی به سالن شیردوشی به طوری که دام مجبور به عبور از آن باشد.

20- سالن شیردوشی باید درمکانی احداث گردد که خطر آلودگی شیرخام به حداقل برسد .

21- کلیه ورودی های سالن شیردوشی باید سنگفرش شده وقابلیت شستشو و ضد عفونی را داشته وآب روی آن به طرف تجهیزات دفع فاضلاب الزامی است.

یادآوری : ‌شیر گاو هائیکه تحت درمان با آنتی بیوتیک یا مواد هورمونی ویا داروئی دیگر قرار گرفته اند تا زمان دفع باقیمانده دارو (‌براساس دستور کارخانه سازنده )‌قابل مصرف نمی باشد ونباید با شیر سایر دامها مخلوط گردد.

22- شیر تولیدی پس از دوشش بایستی ازصافی عبورداده شود تا ذرات خارجی موجود در شیر گرفته شود 23- پس از انجام شیردوشی سالن و دستگاههای شیر دوشی بایستی شستشو و ضدعفونی گردد.

ضوابط شستشو و ضد عفونی دستگاههای شیردوش شستشوی دستگاههای شیردوش ممکن است با دست یا با سیستم CIP شستشو در مدار بسته )CLEANINIG IN PLACE انجام گیرد که درهرحال باید نکات ذیل رعایت گردد: 1- قسمتهای که امکان بازکردن آنها وجود دارد مثل خرچنگی ،‌پستانک ها غلاف پستانک باید پس از آخرین دوشش بازکرده وقطعه قطعه شستشو شوند.

2- در آب مورد مصرف برای شستشوی دستگاههای شیردوشی نباید به هیچ وجه از مواد کف کننده استفاده شود.

3- مواد شستشو و ضدعفونی کننده باید در دمائی که سازنده مواد توصیه نموده استفاده شود 4- شستشو دارای نظم مخصوص بوده که میبایستی توسط شخص شیردوش رعایت وانجام گردد.

5-درابتدا خط مسیر عبور شیر با آب سرد برای مدت چند دقیقه ،سپس با آب گرم وبعد با محلولهای شیمیائی شستشو کننده مخلوط با ضد عفونی کننده ویا بطور جداگانه شستشو وضدعفونی گردند.

6- در مرحله آخر با آب تمیز وسالم وسردآثار وبقایای مواد شستشو و ضد عفونی کننده را از مسیرخارج نمود.

7- عمل شستشو و ضد عفونی دستگاه در هروعده شیردوشی بلافاصله انجام شود .

یادآوری :آب مورد مصرف شستشوی دستگاههای مورد استفاده دامداری باید آب آشامیدنی ومطابق استاندارد باشد.

چنانچه شیر تولیدی را نتوان حداکثر ظرف مدت 2 ساعت به مراکز جمع آوری ویا کارخانجات منتقل نمود باید هرچه سریعتر شیررا جهت سرد کردن به اتاق نگهداری شیر انتقال داد وتا 8 درجه سانتیگراد خنک نمود واگر جمع آوری شیرروزانه نیست باید دردمای 6 درجه سانتیگراد نگهداری شود.

وقتی شیر به کارخانجات صنایع لبنی منتقل میشود نباید دمای آن بیش از 10 درجه سانتیگراد باشد.

چگونه می توانیم شیر خام استاندارد تولید کنیم: برای اینکه بتوانیم شیر خام استاندارد تولید کنیم بایستی اهداف زیر را دنبال کنیم مشخصات کیفی شیرخام استاندارد برای تحویل به کارخانه بشرح زیر است : 1-در داخل دامداری شرایطی فراهم گردد که شیر تولیدی دارای رنگ ،‌بو،‌وطعم طبیعی باشد .

2-شیر تولیدی کاملا‌تمیز بوده وعاری از مواد خارجی باشد.

3- شیر تولیدی یخ نزده باشد ولی دمای آن حداکثر 5 ساعت پس از دوشش به 4 درجه رسیده باشد.

4-عاری از مواد خنثی کننده و ضد عفونی وآنتی بیوتیک ومواد بازدارنده رشد میکروبی وآغوز باشد.

5-وزن مخصوص یا دانسیته شیر درمای 15 درجه معادل 290/1 تا320/1 باشد .

6-نقطه انجماد شیر در شرایطی طبیعی 540/ - 530/.

درجه سانتیگراد باشد.

7-اسیدیته شیر خام حداکثر 16 درجه دور نیک باشد.

8-چربی شیر حداقل 2/3 درصد باشد.

9-ماده خشک بدون چربی حداقل 5/8 درصد نسبت وزنی باشد.

10-پروتئین شیرخام حداقل 3 درصد باشد.

11-توتال کانت شیرخام یک میلیون باکتری باشد و سوماتیک سل کانت بیش از 400 هزار نباشد.

12-زمان تست ردوکتاز حداقل 2 ساعت باشد.

13-در مقابل الکل 68 درجه پایدار باشد.

برای رسیدن به مشخصات بالاراه طولانی را بایستی طی کرد .

خوشبختانه قسمتی از این راه در ایران بخصوص در استان آذربایجان غربی طی شده که نمودارها وگزارش های شرکت سهامی صنایع شیرایران موید این امر است .

اما متاسفانه در سایر کارخانجات بعضا‌هنوز قدمهای اولیه را برنداشته اند و نیاز به اعمال ضوابط قانونی بر حسب آئین نامه های اجرائی دامپزشکی است.

راههای دستیابی به شیرخام استاندارد.

راههای دستیابی به این هدف دو دسته هستند .

یکی از کارههای اصلی و اصولی است که پایه های اساسی وکلیدی را تشکیل میدهند .

دیگری اقدامات اجرائی برای رسیدن به کارهای اصولی وپایه ایست .راه کارهای اصلی عبارتند از : 1-آموزش 2-رعایت بهداشت در کلیه مراحل تولید و جمع آوری .

3-- خنک کردن شیر بلافاصله پس از دوشش.

4-کم کردن فاصله زمانی دوشش تا تحویل شیر.

1-- بازنگری و تغییر سیستم مدیریت مراکز جمع آوری شیر.

2-برقراری جوائز بهداشتی وجرائم تقلب.

3-تداوم در اجرای برنامه ها وثبات در دستورالعمل ها.

برای رسیدن به اهداف بالا بایستی اقدامات اجرائی زیر انجام پذیرد.

آموزش مهمترین اصل دستیابی به هدف استاندارد کردن شیر تحویلی به کارخانجات آموزش مسئولین فنی دامداریها ‌شیر جمع کن ها ، مسئولین فنی ومدیران و خدمه های مراکزجمع آوری شیر ومدیران و اعضاء ‌تعاونیهای دامداران ، آموزش راننده ها در مقاطع مختلف جمع آوری حمل به مراکز جمع آوری رانندگان حمل شیر به کارخانجات و آموزش پرسنل بهبود شیر و آزمایشگاه کارخانجات است .

آموزشها میتواند از طریق مختلف تشکیل کلاس های حضوری ، انتشار بولتن، ‌پوستر نشریه، ‌فیلم و اسلاید ، برنامه های رادیوئی ،‌تلویزیونی ، مجلات .مقالات وغیره باشد.مطالب آموزشی شامل : ‌مشخصات استاندارد شیرخام ‌شناسا ندن عوامل آلوده کننده شیر درجایگاه دام و در شیردوشی رعایت بهداشت در مراکز جمع آوری شیر،‌ نحوه حمل ونقل شیر ، آموزش شستشو ظروف و وسائل در شیردوشی CIP شیرسرد کن وتانکر حمل شیر ،‌نحوه سردکردن شیر و نحوه کار با دستگاههای برودتی وشیردوشی تاثیر بیماریها ،‌تغییر کیفیت و کمیت شیر بخصوص ورم پستان ،‌ تاثیرتغذیه در کیفیت شیر و نحوه انبار کردن علوفه ،‌تاثیر آغوز وداروها ومواد شیمیائی در کیفیت شیرو اثرات نامطلوب آنها بر بهداشت عمومی ،‌تقلب های شیر و……..

افزایش اقتصادی کسب جوائز درآمد حاصل از آن بطور سالانه و افزایش شیر با کیفیت مناسب و غیره……….

رعایت بهداشت درکلیه مراحل تولید وجمع آوری.

مهمترین وعمده ترین اصلی که بایستی در کلیه مراحل تولید تا جمع آوری و حمل ونقل تا تحویل شیر به کارخانه رعایت شود مسئله بهداشتی شیر است .

برای دستیابی به این هدف بایستی اقدامات زیر انجام داد.

1-جلوگیری از کپک زدگی علوفه در دامداری که میتواند باراحتی به انبار کردن صحیح علوفه میسر گردد .

ازدو جهت مفید است .

اول آنکه ارزش غذائی علوفه کاهش نیافته درنتیجه هزینه تولید شیر افزایش نخواهد یافت .دوم آنکه سموم حاصل از فعالیت کپک ها و قارچ ها که مهمترین آنها آفلاتوکسین است وارد شیر نمیشود وخطرات بهداشتی برای مصرف کننده ندارد .

2-رعایت موازین بهداشتی در اصطبل است که شامل نظافت کف اصطبل ها بخصوص خشک بودن دام.

-رعایت موازین بهداشتی هنگام شیردوشی است از جمله شستشوی پستان با آب ولرم و خشک کردن آن قبل از شیردوشی .

تخلیه قطرات اولیه شیر پستان در ظرف دیگری که بعدا‌دور ریخته میشود زیرا قطرات اولیه شیر حاوی تعداد زیادی باکتری می باشد و با استفاده از استریپ کاپ میتوان بیماری ورم پستان را تشخیص داد .

استفاده صحیح از شیردوشی و جلوگیری از دوشش پستان خالی از شیر ، ضد عفونی کردن خرچنگی پس ازدوشیدن هر راس گاو ، ‌استفاده از محافظ سرپستانک (teatgard ) یا ضد عفونی سر پستانک ها پس از خاتمه شیردوشی.

4-تغذیه دام خارج از شیردوشی : پس از شیردوشی سر پستانکها و اسفنکتر و ماهیچه های پستان در اثر ترشح هورمون اکسی توسین (oxitocin ) و کشش آنها در اثر دوشش شل است و مجرای پستان باز بنابراین نبایستی اجازه داده شود که گاو بخوابد زیرادر اثر تماس با کف اصطبل و کود و موادو فضولات سبب نفوذ عوامل عفونی بداخل مجرا و آلوده شدن مجرا میشود و سبب نفوذ عوامل عفونی بداخل مجرا وآلوده شدن شیر وموجب ورم پستان میشود برای جلوگیری از خوابیدن گاو را با موادغذائی مورد علاقه اش که معمولا‌مواد سیلو شده .کنستانتره یا یونجه است تغذیه میکنند وتا مدت یکساعت گاو سرپا نگه میدارند.

5-شستشوی CIP کامل دستگاه شیردوشی ، شیرسرد کن ، ظروف و تانکر حمل شیر پس از هر بار استفاده بسیار مهم است مواد مورد استفاده در شستشو از اهمیت زیادی برخوردار است.

روش CIP به این شرح است : - آبکشی با آب سرد در ابتدا ( آب گرم موجب انعقاد شیر و ایجاد لخته شیر در مسیر میشود).

- شستشو با مواد پاک کننده وبرطرف کننده چربی.

- آب کشی.

- شستشو با محلول سود سوز آور با درجه حرارت 70درجه سانتیگراد.

- آب کشی با آب داغ.

- آب کشی با آب ولرم.

- درهر هفته یک بار با اسید نیتریک بمنظور برطرف کردن اجرام معدنی شستشو میدهند.

- هریک از مراحل بالا زمان خاصی باید بطول بیانجامد.

- مواد شوینده بایستی طبق دستورالعمل شرکت سازنده و از مواد مجاز باشد.

6-استفاده از لوله اتصالات و پمپ های استیل در مراکز جمع آوری شیر و در اتاق شیردوشی دامداریهای صنعتی.

7-تحویل شیر دردونوبت مانع از باقیماندن شیر دردامداری وترشیدگی آن میشود بخصوص در دامدرایهای سنتی که فاقد امکانات برای سردکردن شیر هستند.

اغلب مشاهده شد بیش از 12 ساعت شیردر محیط آزاد در ظروف ( مناسب یا نامناسب)‌رها شده است که باکتریهای شیر و باکتریهای محیط تکثیر می یابند وموجب فساد شیر میشوند بایستی زمینه هائی فراهم گردد تا دامداران بتوانند بلافاصله پس ازدوشش شیر تولیدی را به مراکز جمع آوری شیر تحویل دهند.

پیشنهاد : برای بهبود کیفیت شیر دراستان آذربایجان غربی پیشنهاد می شود برای جمع آوری شیر از روستاها وایجاد اشتغالزائی برای جوانان دیپلمه روستائی تانکرهای500 لیتری تا 1000لیتری مجهز در محیط مناسب در یکی دو روستا نزدیک هم تعبیه شود ودامداران روزانه خود شیرراتحویل دهند وشیر جمع کن ها یا همین افراد دیپلمه شیر را با تانکر به نزدیکترین مرکز جمع آوری شیر حمل نمایند -وجود یک چک لیست بهداشتی در محل شیردوشی دردامداری ومرکز جمع آوری شیر برای کارگران شیردوش وشیر جمع کن باعث جلوگیری اشتباهات و یا فراموشی کاری آنها میشود این چک لیست شامل اقداماتی باشد که کارگر از ابتدا تا انتهای ساعت کاری خود بایستی انجام دهد ضمنا‌با خودکار هر کدام از موارد را تیک یا علامت بزند.

9-متاسفانه در برخی مراکز جمع آوری شیر مشاهده میشود شیر جمع کن ها یا دامدران شیر تحویلی را با ظروف پلاستیکی وغیر بهداشتی حمل وتحویل مینماید .

لازم است از ابتدای شیردوشی شیر در بیدونهای آلومینیومی در اندازه های مختلف دوشیده ونگهداری و حمل شود .حمل شیر از مراکز به کارخانه حتما بایستی با تانکرهای استیل دوجداره باشد.

10-از تحویل گرفتن شیردامهای بیمارو تحت درمان با آنتی بیوتیک یا شیر ‌آغوزی خودداری شود وافراد خاطی را آموزش داده و درصورات تکرار جریمه کرد بموجب آئین نامه اجرائی دامپزشکی مسئولین فنی بهداشتی ونمایندگان دامپزشکی در محل بایستی اینگونه شیرها را معدوم کنند.

11-در مراکز جمع آوری شیر طوری عمل شود که پس از تخلیه شیر تانکر یا بیدون ها در همانجا شستشو سپس تحویل دامدار شود 12-یکی از مهمترین عوامل ایجاد کننده آلودگی در شیرخام که معمولا‌به چشم نمی آید و حتی برعکس عامل نظافت تصور میشود استفاده از آب آلوده است دراکثر روستاها آب لوله کشی وجود دارد ولی آلودگی آب تحت کنترل بایستی با شد و در دامدرایها و مراکزی که مستقیما‌ از آب چاه برای شستشو استفاده میکنند نیز بایستی پس از آزمایش آب در صورت قابل شرب بودن تصفیه یا کلرزنی شود .لازم است این مورد در آموزش ها گنجانده شود.

13-از ایجاد گرد وغبار وتردد مگس وپرندگان و غیره در اتاق شیر دوشی و مرکز جمع آوری شیر جدا‌جلوگیری شود همراه این عوامل باکتریها و اسپور یا هاگ باکتریها وارد شیر میشود که بعدا‌حتی در حرارت شدید استرلیزاسیون نیز این هاگ ممکن ست از بین نرود بلکه فعال شده و بعدا‌ سبب آلودگی و انتقال بیماری مصرف کننده شود.

14-اما گاهی اوقات منشاء ‌قسمتی از آلودگی به کارخانجات شیر برمیگردد از جمله استفاده از ظروف نمونه برداری که در محل دریافت شیر مورد استفاده قرار میگرید گاها‌با زمین و دیوار و خاک تماس دارد یا پس از نمونه برداری از شیر یک دامدار شستشو نشده ومجددا‌برای تانکر دیگر استفاده میشود.

بعلاوه تانکرهای حمل شیر بعد از تخلیه در کارخانه بایستی در محل کارخانه CIP شوند که بدلائل مختلف ناقص یا اصلا ‌انجام نمیشود.

خنک کردن شیر بلافاصله پس از دوشش شیر تولیدی درهنگام خروج ازبستادن درجه حراراتی معادل بدن دام 5/38-5/37 درجه سانتیگراد دارد این درجه حرارت در محیط آزاد شرایط مناسبی برای رشد و تکثیر باکتریهای مزوفیل (‌میاندوست )‌دارد این باکتریها میتوانند بیماریزا یا گندرو باشد بنابر این بایستی بعد از دوشش تا 4 درجه سانتیگراد خنک شود ودرتمام طول مدت از تولید تا حمل به مراکز جمع آوری شیر و از آنجا تا کارخانه وتا مصرف در همین درجه نگهدرای شود.

کم کردن فاصله زمانی دوشش تا تحویل شیر 1-شیر دوشیده شده از پستان سالم تقریبا‌عاری از باکتری است تا مدتی پس از دوشش ـ(‌حدودا‌دو ساعت یا بعضا‌گفته شده شش ساعت)‌در اثر وجود آنزیم لاکتورپراکسیداز سبب جلوگیری از تکثیر باکتریها میشود .

اگر در همن مدت شیر سرد شود وبه درجه حرارات 4 درجه برسد تامدتی که شیر به کارخانه تحویل گردد از تکثیر و افزایش این باکتری جلوگیری شده است .

2-تحویل شیر دردونوبت .

چنانچه دوشش شب و صبح روز بعد به مرکز جمع آوری شیر یا کارخانه تحویل شود ( بدون خنک کردن )و دوشش صبح پس از سپری شدن زمان تاثیر آنزیم لاکتوپراکسیداز (LP ) در گرمای روز به مرکز تحویل شود عامل زمان در اختیار باکتری ها قرار خواهد گرفت تا بسرعت امکان تکثیر را بدست آورند .

برای حذف عامل زمان از چرخه تکثیر باکتریها لازم است شیر بلافاصله پس از دوشش خنک شود و چنانچه دامدار راسا‌وسائل سردکننده در اختیار نداشته باشد باید فورا‌پس از دوشش شیر را به مراکز جمع آوری تحویل دهد بدین ترتیب لازم میگردد که مراکز جمع آوری شیر روزانه دو نوبت شیر تولید دامداران را دریافت نمایند وزمان دریافتی بایستی با هماهنگی دامدار باشد بطوریکه بلافاصله پس از خاتمه از دوشش حمل وتحویل گردد.

بازنگری و تغییر سیستم مدیریت مراکز جمع آوری شیر فکر احداث مرکز جمع آوری شیر زمانی آغاز شد که کارخانجات شیر بزرگ در شهرهای بزرگ احداث گردید به عبارت دیگر بازار خرید و مصرف شیر از دامداران روستائی فاصله گرفتند و حمل مقادیر اندک شیر از روستاهای دور یا تقریبا دور به کارخانجات شیر مقرون بصرفه نبود از طرف دیگر دامداران صنعتی موجود به آن اندازه شیر تولید نمی کردند که بتوانند تمامی ظرفیت کارخانجات تازه احداث شده را تکمیل و تولید را اقتصادی نمایند .

لذا بنظر می رسید که حلقه ای در زنجیر تولید ، فرآوری و توزیع شیر مفقود گردیده وآن حلقه جمع آوری شیر است که زنجیره تولید ،‌جمع آوری ‌فرآوری وتوزیع شیر را تکمیل می نماید .

این مراکز در روستاها ونزدیک به محل دامداریهای خرده یا احداث می گردد بدین منظور مکانی بصورت بهداشتی از نظر کاشی کاری دیوارها ، ‌موزائیک سقف نقاشی شده ، سیستم جمع آوری فاضلاب ، لوله کشی آب بهداشتی آب گرم کن وغیره بازسازی میشد سپس انشغاب برق سه فاز خریداری و خط دریافت شده در آن نصب میگردد این خط شامل طشتک دریافت جهت تخلیه شیر دامدار قپان توزین شیر پمپ جهت انتقال شیر و بالاخره شیر سردکن با مخازن 5/2 تن که دارای دستگاه اپراتور متصل به کمپرسور و تبادل دما در دیواره مخازن وتجهیزات برودتی است .

برای تغییر در سیستم مدیریت مراکز جمع آوری شیر بایستی اقدامات زیر انجام شود: 1-شورای صدور پروانه استانها واقع در سازمان جهاد کشاورزی استان متشکل از نمایندگان اداره کل دامپزشکی و معاونت امور دام و ریاست سازمان وافرادی از ادارت تابعه برحسب ضرورت ودبیر شورا از دفتر صدور پروانه وجود دارد این شورا برحسب نیاز مناطق بخشها وروستاها نیاز سنجی مراکز جمع آوری شیر را انجام میدهد و برای متقاضیان پروانه و مجوز احداث مرکز جمع آوری شیر صادر می نماید برحسب نقشه و مشخصات و اقداماتیکه سازمان دامپزشکی کشور پیش بینی کرده می بایستی متقاضیان مرکز را احداث نمایند.

حسن این کار آن است که مراکز جمع آوری شیریکه از قبل احداث شده وفاقد شرایط بهداشتی است که میبایستی بتدریج تحت نظارت بهداشتی دامپزشکی قرار گیرند و با اخذ پروانه تاسیسات جدید برقرار نموده وبهداشتی شوند.

2-استخدام مسئول فنی برای مراکز حسب آئین نامه اجرائی کنترل بهداشنی تردد ، نقل وانتقال واردات وصادرات دام زنده وفرآورده های خام دامی موضوع بند( د) ماده 3 و بند( ب) ماده 5 قانون سازمان دامپزشکی کشور.کلیه مراکز تولید وجمع آوری و فرآوری و توزیع دام وفرآورده های خام دامی بایستی تحت نظارت بهداشتی دامپزشکی باشند و حمل ونقل آنها با صدور مجوز بهداشتی صورت پذیرد .

بنابراین هم در احداث و هم نظارت بهداشتی این مراکز تحت نظر دامپزشکی قرار میگرد حسن اجرای این کار آن است که شیرهای غیر قابل مصرف و غیر بهداشتی را از شیرهای قابل مصرف و بهداشت تفکیک میشوند و با مجوز بهداشتی وسلامت به کارخانجات تحویل میگردد.

3-- حذف واسطه ها : یکی از عوامل مهم کاهش کیفیت شیر خریداران دوره گرد هستند که به قیمت کم از دامداران روستائی شیررا خریداری وتا تحویل شیر مدتی در روستاها گشت زنی وفاصله زمانی دوشش وتحویل را افزایش میدهند ودراثر عدم رعایت شرایط حمل شیر سبب کاهش کیفیت شیر وآلودگی شیر میشوند برای توجیه اشتباهات خود شیر را دستکاری واقدام به تقلبات می کنند وبه قیمت دولتی به مراکز بفروش می رسانند.

امروز خوشبختانه با هوشیاری دامداران سبب تشکیل تعاونیهای دامداری و تعاونیهای حمل شیر کرده اند که این موضوع باعث شده دست واسطه ها وافراد سود جو و مخرب از این سیستم کوتاه شود دراین راستا بایستی دست اندرکاران صنعت شیر ومسئولین حمایت های بیشتری داشته باشند تا نسبت به هدایت دامداران وتشکیل تعاونیها سرعت بیشتری داشته باشد.

4-پرداخت جوائز بهداشتی توسط مراکز جمع آوری شیر : اصولا‌هدف از تدوین طرحهای جائزه بهداشتی ارسال پیام وعلامت به تولید کننده است وهرچه این تشویق وجائزه بیشتر وبالاتر باشد پیام داده میشود که تولید مطلوب تر است وچنانچه دامدار در این راستا سرمایه گذاری نماید از طریق دریافت جائزه جبران خواهد شد.

متاسفانه این علامات وپیام ها در اکثر موارد به مراکز جمع آوری شیر ختم میشود و به دامدار تولید کننده شیر نمیرسد چنین مراکزی همیشه دچار مشکل هستند واغلب دارای شیر با کیفیت نامناسب و شمارش میکروبی بالا می باشند زیرا اداره کننده مرکز صد در صد توان کنترل کیفی شیر را نداردو 50 درصد کنترل کیفی شیر در دست تولید کننده یا دامدار است مسئولین فنی مراکز بایستی افرادی باشند که بتوانند بهر طریق به دامداریها سرکشی نمایند یا با مسئولین فنی دامداریها ارتباط برقرار کنند و مشکل را به دامدار برسانند وبا خود هدایت گر بهداشتی خوبی برای دامداران باشند.

5-دسته بندی شیر از نظر کیفیت :‌یکی از اشکالات مراکز جمع آوری شیر مخلوط شدن شیرمرغوب باشیر نا مرغوب است .چنانچه دامدارانی با رعایت موازین فنی و بهداشتی شیر با توتال کانت زیر 500 هزار تولیدکنند این شیر نبایستی با شیرهای با شمارش میکربی بالاتر یا نامرغوب مخلوط شود وافرادیکه رعایت بهداشت میکنند بایستی جوائز بهداشت مناسب دریافت کنند زمانیکه این شیر با شیرهای نامرغوب مخلوط میشود دو مشکل بودجود میآید اول آنکه شیرهای سالم وبهداشتی با شیرهای نامرغوب مخلوط شده دوم آنکه جوائزی که به مراکز تعلق میگیرد بر روی کلیه دامداران آن مرکز تقسیم میشود و حق افراد دارای شیر مرغوب ضایع میگردد.

6- ضرورت داشتن مراکز جمع آوری شیر به یک آزمایشگاه کوچک ومجهز: با عنایت به مطالب بالا اصلح است مراکز جمع آوری شیر با انجام آزمایش ساده ای مانند تست الکل (‌مخلو ط کردن یا سانتیمتر مکعب الکل اتیلیک با یک سانتی متر مکعب شیر چنانچه باعث انعقاد شیر نشود سالم است ودر غیر اینصورت شیر ناسالم یا کهنه است ).

یا تست ردکتاز و با تست اکومیلک ویا سایر آزمایشات که امکان آزمایش در مراکز جمع آوری شیر وجود دارد انجام شود تا شیر مرغوب وشیر نامرغوب (‌ولی قابل دریافت در دو مخزن جداگانه نگهداری گردند.

برقراری جوائز بهداشتی وجرائم تقلب در اکثر کشورهای تولید کننده پرداخت جائزه ویا کسر جریمه رواج دارد دلیل اصلی این موضوع آنست که اگر چه شیر تولیدی همه گاوها رنگی مشابه دارد لکن ترکیبات و کیفیت آن می تواند با یکدیگر تفاوت فاحش داشته باشد واین تفاوت ها در آزمایشگاه بخوبی مشخص شده وتاثیر مطلوب ویا نامطلوب خود را بر روی کیفیت محصولات فرآوری شده (‌پنیر ،خامه ،‌کره و….)‌وراندمان تولید محصول برجای میگذارد .

لذا نمیتوان برای کلیه محموله های شیر تحویلی قیمت یکسان قائل شد ولازم است تفاوت هائی داشته باشند .

این تفاوت قیمت را میتوان بدو عامل تقسیم کرد.

الف- کیفیت شیمیائی 1-1- کیفیت شیمیائی : عبارتست از اجزاء‌تشکیل دهنده شیر است که در تولید محصولات لبنی نقش مهمی ایفا می نمایند.همانند چربی ،پروتئین ،‌قند (‌لاکتوز)‌مواد معدنی که اگر مجموع این مواد نسبتا‌زیاد باشد ومقدار آب شیر کم باشد ارزش غذائی آن برای مصرف کننده بیشتر است .دراکثر کشورها پرداخت بهای شیر ارتباط تام با اجزاء‌آن دارد ممکن است فقط چربی و ماده خشک شیر تعیین کننده قیمت باشد ویا پروتئین و چربی ویا هر سه ماده خشک پروتئین و چربی ملاک تعیین قیمت و پرداخت باشد .

2-کیفیت بهداشتی : منظور از کیفیت بهداشتی کلیه عواملی است که در فساد شیر و سلامت مصرف کننده آن دخالت دارندو این عوامل عبارتند از باکتریهای بیماریزا برای انسان و دام و باکتریهای ساپروفیت یا غیر بیماریزا که سبب تجزیه وتخریب پروتئین و مواد شیر میشوند که با آزمایش PLATECOUNT مشخص میشود عامل دیگر وجود مواد خارجی موجود در شیر است که بایستی دامدار شیر را صاف کرده باشد که میتوان با آزمایش رسوب (SEDIMANT) آنرا مشخص کرد.

فعالیت باکتریهاسبب از بین رفتن ترکیبات شیر وتخریب آنزیمها از جمله لاکتو پراکسیداز شیر که یک ماده نگهدارنده شیر درمقابل باکتریهاست میشود.

با آزمایش ردوکتاز نیز مشخص میشود .

امروزه با آزمایش تست پلیت کانت ویا تعیین توتال کانت از تست ردکتاز استفاده نمیشود.

عامل غیر بهداشتی دیگر وجود گلبولهای سفید و سلولهای دیواره مجاری پستان به تعداد بیش از 400 هزار در شیر است که اغلب در اثر بیماری ورم پستان بوجود میآید و با آزمایش شمارش گلبولهای سفید وسلولهای شیر (Somaticcellcount)‌یا SCC مشخص میشود