بسم الله الرحمن الرحیم دست کاری ترکیبات شیراز چه زمانی شروع شده است؟
در دهه اخیر یعنی از سال 2000 میلادی به بعد در بسیاری از کشورهای پیشرفته در صنعت دامپروری از جمله: انگلیس، دانمارک، هلند، بخشهایی از آمریکای شمالی، فرانسه و غیره شیر تولیدی را بر اساس مواد جامد و ترکیبات آن خریداری می کنند و خرید شیر به صورت حجمی از موارد استثنائی است.
عوامل تأثیر گذار: عوامل تأثیر گذار بر ترکیبات شیر بسیار زیاد و ناشناخته می باشند، اما دو عامل بسیار مهم و تاثیر گذار: 1- ژنتیک و اصلاح نژاد.
2- تغذیه، می باشد.
ژنتیک و اصلاح نژاد: وراثت پذیری ترکیبات شیر بسیار بیشتر از تولید حجمی شیر می باشد.
همبستگی بین ترکیبات شیر مثبت و با تولید شیر منفی می باشد.
اولین قدمی که باید در مسیر اصلاح نژاد برداشت، انتخاب اسپرم مناسب می باشد.
برنامه های اصلاح نژادی معمولاً زمان زیادی می برند، برای این که بتوان به این برنامه ها سرعت بیشتری بخشید باید از روشها و واحدهای جدید استفاده کرد.
روشهای متنوعی از سوی شرکتهای فروش اسپرم پیشنهاد شده است.
ارزیابی گاو نر از نظر واحد PTA: برای دست یافتن به صفات بیشتر و سرعت بیشتر از این واحد می توان در انتخاب اسپرم استفاده کرد.
PTA چیست؟
توانایی انتقال ژنتیکی صفات به حیوانات دیگر را PTA می گویند.
برای ارزیابی یک گاو نر باید بیش از 30 صفت، مانند: تولید شیر، درصد چربی، درصد پروتئین، طول عمر تولیدی، امتیاز سلولهای بدنی (Scc)، تیپ ایده آل و غیره در نتایج او بررسی شود.
به این روش انتخاب اسپرم Reliability یا اعتماد پذیری می گویند.
منظور از اعتماد پذیری بررسی دختران گاو نر در مکانها و گله های مختلف می باشد.
این روش اگر در مورد گاوهای پروف انجام شود بسیار سریع و تا 80 درصد جوابگو می باشد.
روش دیگر انتخاب اسپرم مناسب توجه کردن به برخی از صفات می باشد، مانند: تولید شیر مثبت میانگین، درصد پروتئین، ترکیب پستان و غیره.
برای از میان برداشتن همین تفاوتها و برطرف کردن نیاز دامپروری و مشتریان در سراسر جهان، وزارت کشاورزی آمریکا 3 شاخص کلی از تلافی صفات اقتصادی و عملکردی را با یکدیگر جمع کرده و بیان گر یک نیاز کلی می باشد.
1- LNM: شایستگی خالص طول عمر 2- LCM: شایستگی پنیر طول عمر 3- LFM: شایستگی حجم شیر طول عمر LNM: در بیشتر کشورها از این شاخص استفاده می شود، زیرا بسیاری از صفات مانند: صفات تولیدی، سلامت، باروری، توانایی آسان زایی، تیپ و غیره را در بر می گیرد.
LCM: در برخی از کشورها که پروتئین شیر مهم می باشد و در صنعت فراوری پنیر بیشتری تولید می شود از این شاخص استفاده می کنند، کشورهایی از قبیل: سوئیس، فرانسه، دانمارک، هلند، ایتالیا.
LFM: برخی از کشورها که اهمیت کمتری به ترکیبات شیر داده و فقط حجم شیر تولیدی برای آنها مهم می باشد از این شاخص استفاده می کنند، از جمله: ایران.
تغذیه و ترکیبات شیر: منابع تامین کننده اسیدهای آمینه برای تولید شیر: 1- ساخت پروتئین میکروبی (بیش از 60 درصد) 2- منابع پروتئینی موجود در جیره (پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه یا Rup) 3- بافت جابه جا شده حیوان (منبع محدود) شکمبه گاو با وجود باکتریها و ریز موجودات می تواند از پروتئینهای کم کیفیت و نیتروژن غیر پروتئینی موجود در جیره پروتئینهای با کیفیتی بسازند، این کیفیت بالا است زیرا اسیدهای آمینه در آن به نسبتی می باشد که به نیازهای دام بسیار نزدیک است.
کیفیت پروتئین مصرفی: تا چند سال پیش متخصصین تغذیه نگرانی زیادی در مورد کیفیت پروتئین Rup نداشتند، اما تولید روز افزون گاوهای شیری، منبع و کیفیت این نوع پروتئین را به اندازه تغذیه گاوها مورد اهمیت قرار داده است.
چرا محققین به فکر کیفیت Rup افتادند؟
تحقیقات فراوان نشان داد که پروتئینهای عبوری تاثیر بسزایی در تولید و ترکیبات شیر دارند، اما تمامی اسیدهای آمینه ضروری به یک اندازه این قابلیت را ندارند، بلکه تحقیقاتی به ثبت نرسیده و مبهوت در انگلستان شده که نشان می دهد حتی برخی از اسیدهای آمینه محدود کننده تولید هستند.
نوع مواد غذایی، میزان Rup و سطح پروتئین شیر: با تغذیه مکملهای مختلف Rup تولید شیر و ترکیبات آن تغییرات متفاوتی را نشان داد.
طی چندین آزمایش مواد غذایی که بیشترین Rup را دارند مشخص شد: 1- کنجاله سویای اکسپلر یا حاصل از استخراج مکانیکی 2- کنجاله سویای برشته 3- پودر ماهی در اکثر گاوداریها از کنجاله سویای معمولی استفاده می شود، طی چندین آزمایش هر سه منبع کنجاله سویا مورد تغذیه سه گروه از گاوهای یکسان با پروتئین خام مساوی در جیره تغذیه شدند.
گاوهایی که از سویای اکسپلر تغذیه کردند 54 درصد پروتئین شیر آنها نسبت به گروهی که از کنجاله سویای معمولی استفاده کرده بودند، بیشتر بود.
در صورتی که طبق آزمایشات آزمایشگاهی که روی سویای اکسپلر انجام شده بود، به میزان 91 درصد پروتئین عبوری بیشتری نسبت به سویای معمولی دارد.
محققین به این فکر افتادند که مقدار اختلاف Rup سویا اکسپلر کجا رفته است.
پودر ماهی: آزمایش مشابهی با استفاده از پودر ماهی انجام دادند.
در آزمایشگاه پودر ماهی حدود دو برابر کنجاله سویا Rup دارد و وقتی توسط گاوها تغذیه شد پروتئین شیر آنها نیز دو برابر شد.
این افزایش به صورت سر به سر آزمایشات را روی پودر ماهی افزایش داد، و محققین متوجه شدند که پودر ماهی دارای کیفیت بهتر پروتئین و متیونین بیشتری است.
بنابراین نتیجه گرفتند که Rup سویای اکسپلر وقتی که متیونین جیره کافی نباشد دچار محدودیت می شود.
متیونین و لیزین: بر اثر تحقیقات فراوانی که در چند سال قبل انجام شده به تأثیر دو اسید آمینه میتونین و لیزین بر تولید و ترکیبات شیر پی بردند.
30 سال پیش پاسخهای اندکی در تولید شیر در اثر تزریق این دو اسید آمینه به شیردان گرفته شد.
15 سال پیش که هر دو اسید آمینه به صورت محافظت شده از تخمیر باکتریها ساخته شدند و توسط گاوها مصرف شدند (RP-Lys و RP-Met) افزایشهای ناچیزی در تولید و ترکیبات شیر نشان دادند.
منبع پروتئینی گران، منابع پروتئینی گیاهی و ارزان و میتونین موجود: پودر ماهی غالباً خیلی گران بوده و کیفیت بیشتر آن نسبت به بقیه اقلام غذایی هزینه آن را پوشش نمی دهد.
طی تحقیقات جدید در آمریکا برای پیدا کردن یک منبع خوب Rup و ارزان یک آزمایش مهم انجام شد: چهار گروه گاو یکسان را با چهار جیره که از نظر پروتئین خام (cp) مساوی ولی توسط چهار منبع از قبیل: اوره، کنجاله سویای حلالی، کنجاله تخم پنبه، کنجاله کلزا تامین شده بود، تغذیه کردند.
پس از گذشت مدتی ترکیبات شیر گروهی که از کلزا تغذیه کرده بودند بیشترین میزان را نسبت به بقیه مواد پروتئینی نشان داد.
این عکس العمل را نمی توان با میزان Rup توجیه کرد زیرا تخم پنبه در بین این چهار ماده بیشترین Rup را دارا می باشد، اما به همان اندازه نتوانسته روی ترکیبات شیر تأثیر گذار باشد، بلکه این عکس العمل به دلیل کیفیت بهتر اسید آمینه ای و میتومنین بیشتر می باشد.
مکمل میتونین: در برخی از کشورها به دلیل تأمین کیفیت اسید آمینه ای از پروتئین خام بالاتری در جیره استفاده می کنند.
طی گذشت زمان و آزمایشات فراوان مشخص شد که مقدار اضافی پروتئین از طریق دفع از بین رفته و ضمن این که مقرون به صرفه نمی باشد حتی مقدار نیتروژن وارد شده به خاک و آبهای زیرزمینی را بالا می برد.
در آزمایشی جدید یک گروه گاو یکسان را طی چند مرحله تغذیه کردند، در این آزمایش هر مرحله 3/1 واحد از پروتئین خام جیره کم کرده و در عوض 8 گرم میتونین عبوری یا Mepron به جیره اضافه شد.
پروتئین خام جیره از 6/18 درصد به 1/16 درصد کاهش یافت و در عوض 17 گرم میتونین محافظت شده اضافه شد، شیر و ترکیبات گاوها بدون تغییر مانده و حتی در برخی آزمایشها نیز افزایش یافت.
هنگامی که پروتئین خام جیره به 14 درصد رسید، افت شدیدی در تولید و ترکیبات شیر اتفاق افتاد و حتی میتونین اضافه هم نتوانست از این افت جلوگیری کند.
از این آزمایش نتیجه گرفتند که می توان پروتئین خام جیره را بدون تغییر در ترکیب شیر، کاهش داد.
این کاهش صرفه اقتصادی، کاهش آلودگی آب و خاک و بازده خوراک را در پی دارد.
استفاده از مکمل اسید آمینه ای محافظت شده در ترکیبات شیر تأثیر می گذارد، اما این تأثیر طولانی مدت نمی باشد.
پاسخ گاو به RP-Met نسبتاً سریع و در طول 7 روز خودش را نشان می دهد و در طول 28-21 روز به طور کامل مشاهده می شود.
نقش انرژی در تولید پروتئین شیر: تحقیقات نشان داده که افزایش پروتئین جیره به ندرت باعث افزایش میزان پروتئین شیر می شود.
باکتریهای شکمبه برای ساخت پروتئین میکروبی نیاز به انرژی دارند، به این انرژی FME می گویند.
این انرژی توسط نشاسته که واحد پایه ای آن گلوکز می باشد، تامین می شود.
به طور خیلی ساده در یک جمله می توان گفت که مواد غذایی فیبری چربی شیر، نشاسته و قندها نیز پروتئین شیر را تأمین می کنند.
در اثر تامین انرژی پروتئنهای میکروبی بیشتری تولید شده و از طریق ورود به روده جذب شده و میزان آن در خون بالا می رود.
مقداری از این انرژی دست نخورده باقی مانده و به روده کوچک می رسد، روده کوچک خود به تنهایی به مقدار فوق العاده زیادی انرژی نیاز دارد که از همین مسیر دریافت می کند.
اگر انرژی مورد نیازش تامین نشود از اسیدهای آمینه استفاده می کند، اسید آمینه عامل آمین NH خود را از دست داده و به عنوان انرژی مصرف می شود.
با تحقیقات بیشتر پی بردند که افزایش میزان کنسانتره تولید و ترکیبات شیر را افزایش می دهد، اما امکان به وجود آمدن مشکلاتی از قبیل: اسیدوز وجود داشته و در ضمن مقرون به صرفه هم نمی باشد.
بنابراین آزمایشات روی علوفه صورت گرفت و متوجه شدند که علوفه هم می تواند با تولید انرژی، غیر مستقیم پروتئین شیر را افزایش دهد به شرطی که علوفه با کیفیت و خوش خوراکی بالایی داشته باشد به طوری که باعث افزایش مصرف شود.
حتی برای خودش خوراک کردن علوفه و تامین مواد قندی از ملاس استفاده می کنند.
بنابراین به این نتیجه رسیدند که جایگزینی 75-33 درصد کل ماده خشک را می توان با علوفه هایی که دارای قند و نشاسته هستند، برای افزایش پروتئین شیر دست یافتنی است، این کار ضمن این که ترکیبات شیر را افزایش می دهد، مقدار کنسانتره مصرفی را پایین آورده و مقرون به صرفه می باشد.
افزایش میزان پروتئین در دوران خشکی و نمره بدنی: گاو های چاق با نمره بدنی بیش از 5/3 اشتهای کمتری و چربی بیشتری ذخیره می کنند، بنابراین مصرف انرژی کمتر شدن پروتئین شیر می شود.
گاوهای چاق با نمره بدنی بیش از 5/3 اشتهای کمتری و چربی بیشتری ذخیره می کنند، بنابراین مصرف انرژی کمتر شدن پروتئین شیر می شود.
طی تحقیقات زیادی که انجام شده: تغذیه یک دوره کوتاه مدت گاوهای خشک که با دوره خشکی کوتاه شده مواجهند با جیره ای که حاوی 24 درصد پروتئین خام که غالب آن Rup باشد در افزایش پروتئین شیر، تولید شیر، تولید مثل و باروری پس از زایمان تاثیر بسیار زیادی دارد.
میزان مصرف ماده خشک یک گاو در دوران خشکی نسبت به یک گاو پر تولید تقریباً می باشد (10 کیلوگرم به 20-18 کیلوگرم) بنابراین عبور مواد غذایی از شکمبه کاهش می یابد و تجزیه پذیری پروتئین بیشتر می شود.
در این صورت توصیه می شود که خوراک این گونه گاوها از Rup بیشتری تشکیل شود، از جمله: پودرماهی.
مورد استفاده قرار نگرفتن پودر ماهی: پودر ماهی دارای کلسیم فراوانی می باشد و پروتئین بسیار زیادی دارد، این دو عامل باعث افزایش پروتئین خام جیره شده و احتمال بروز تب شیر حین زایمان به وجود می آید.
استفاده از موادی که هم دارای Rup باشند و هم از این تجزیه پذیری پایینی برخوردار باشند توصیه می شود، یکی از این مواد خوراکی گلوتن ذرت می باشد.
روش دیگر برای استفاده از پودر ماهی یا مکملهایی با پروتئین خام زیاد، استفاده از علوفه های فقیر از cp مثل کاه می باشد.
گلوتن ذرت: گلوتن ذرت خوراک بسیار ایده آلی برای چنین روشهایی می باشد.
دانه ذرت از نظر نشاسته غنی است، برای تهیه نشاسته خالص این دانه را با محلول اسید سولفوریک ضعیف به مدت 48-36 ساعت می خیساند.
این عمل باعث نرم شدن مغز دانه (جنین) می شود و پروتئینهای محلول زیادی آزاد می شود.
پس از گذشت این مدت مغزدانه روی مایع شناور مانده و برای تهیه نشاسته جدا می شود.
الیاف باقی مانده (پوسته دانه)، مقداری جنین و مقداری مایع ذرت برای تهیه گلوتن ذرت برداشت می شود.
مایع باقی مانده که از پروتئینهای محلول زیادی برخوردار است، همراه با ملاس مخلوط شده و برای تامین مواد قندی و پروتئینی با علوفه گلوتن ذرت دارای 20 درصد پروتئین که مقدار زیادی از آن Rup نیز می باشد، همچنین از انرژی سهل الهضم بسیار بالایی برخوردار است.
MUN شیر: MUN همان ازت غیر پروتئینی شیر می باشد.
MUN شیر ارتباط بسیار نزدیکی با درصد پروتئین خام جیره دارد، همچنین با دفع نیتروژن از طریق ادرار نیز همبستگی زیادی دارد.
با استفاده از یک فرمول خاص می توان مقدار نیتروژن دفعی روزانه توسط گاو را پیش بینی کرد.
این فرمول به راحتی به ما می فهماند که مقدار پروتئین خام جیره زیاد یا کم است.
مثال: یک گاو 680 کیلوگرمی که میزان MUN شیر آن 14 میلی گرم در دسی لیتر باشد روزانه 271 گرم نتروژن دفع می کند.
اگر جیره طوری تنظیم شود که MUN شیر آن به 10 میلی گرم در دسی لیتر برسد، میزان نیتروژن دفعی او 194 گرم می شود.
این تفاوت 77 گرمی مقدار نیتروژنی است که در یک کیلوگرم کنجاله سویا 48 درصد پروتئین یا در 170 گرم اوره یافت می شود.
بنابراین نیتروژن اوره ای شیر به این دامداری می فهماند که او از نیتروژن جیره اش به طور کارآمد بهره نمی گیرد و هدر رفت درآمد ایجاد شده است.
تحقیقات نشان می دهد که با افزایش سطح نیتروژن اوره ای شیر تبدیل پروتئین جیره به پروتئین شیر کاهش می یابد.
اقدامات کلی برای تغییر پروتئین شیر: 1- ساخت پروتئین میکروبی و عبور آن به سمت روده را به حداکثر برسانید.
2- مصرف خوراک و انرژی مصرفی برای رشد بهینه میکروبهای شکمبه را افزایش دهید و بخشهای مناسب کربوهیدراتی را در جیره لحاظ کنید.
3- الیاف فیزیکی به مقدار کافی توسط دام مصرف شود تا از اسیدوز جلوگیری شود.
4- در جیره به میزان 26-24 درصد از مواد نشاسته ای استفاده شود.
5- در جیره از 6-4 درصد مواد قندی استفاده شود.
6- برای جلوگیری از دفع پروتئین منابع پروتئین عبوری قابل هضم را مورد تغذیه گاو قرار دهید.
7- منابع مختلفی از پروتئینهای عبوری را مورد مصرف قرار دهید تا ترکیب اسیدهای آمینه متعادل و تغییرات ترکیبات غذایی کم شود.
8- اسیدهای آمینه محافظت شده مخصوصاً لیزین و میتونین را با دقت به جیره اضافه کنید.
9- نسبت لیزین به متیونین 3 به 1 حفظ شود.
10- اگر از اسیدهای آمینه محافظت شده در جیره استفاده می کنید باید پس از مصرف ظرف 2 هفته در تولید و ترکیبات شیر تغییری مشاهده شود.
11- از تامین نیازهای پروتئینی و انرژی گاو انتظار زایش مطمئن شوید، زیرا اسیدهای آمینه اضافی به صورت گلوکز استفاده می شوند که نه اقتصادی و نه مطلوب می باشد.
برای دست یافتن به تغییر در ترکیبات شیر تولید خود باید از کجا شروع کنیم: 1- هر ماه نسبت کل پروتئین به چربی شیر گله باید به دست آید تا اثرات فصلی، تنشهای گرمایی، تغییرات غذایی و غیره مشخص و مدیریت گردد.
2- این نسبت را براساس تعداد دوره شیردهی، سن، اندازه گله، احتیاجات رشد، تراکم بیش از حد، الگوی گروه بندی، حساب کنید.
این موارد اگر به درستی مدیریت نشوند تأثیر منفی بر ترکیبات شیر می گذارند.
3- این نسبت را بر اساس تعداد روزهای شیردهی حساب کنید، زیرا این گونه متوجه می شوید که آیا جیره دوره انتقال مطلوب بوده یا خیر.
4- تغییرات شیر طی سه سال گذشته را مورد بررسی قرار دهید تا به پیشرفت ژنتیکی در گوساله ها برای انتخاب اسپرم مناسب پی ببرید.
منابع: 1- جیره نویسی و تغذیه گاوهای شیری: مترجم دکتر مسگران 2- مجله دیری من جلد 16 و 17.
3- مجله شماره شش شرکت Cri.
4- غذاهای دام و طیور: دکتر فرهومند 5- راهنمای خوراکهای دام و طیور: مترجم دکتر کامیاب 6- مواد خوراکی در تغذیه گاوهای شیری: مترجم دکتر ناصریان 7- احتیاجات پروتئینی در گاوهای شیری: مترجم دکتر ناصری 8- اسیدهای آمینه در تغذیه دام: مترجم دکتر مسگران.