کیفیت آب و آلودگی های آن مقدمه آب فراوانترین مایع در کره زمین است و ما با آن سروکار زیادی داریم.
این ارتباط زیاد ما با این مایه حیات باعث گردیده که به بسیاری از خواص و مشخصات آن توجه داشته باشیم.
جالب است که بدانیم بعضی از خواص آب با هر مایع دیگری متفاوت است.
آب از ترکیب هیدروژن معمولی با اکسیژن 16، که فرمول کلی H2O نشان داده می شود، تشکیل شده و سایر ترکیبات آن بسیار جزئی می باشد.
از ترکیبات دیگر می توان به D2O اشاره کرد که آب سنگین می باشد و از نظر موجودات زنده یک جسم بی اثر است.
نقطه جوش و انجماد آن کمی بیشتر از آب معمولی است.
بذور در آن جوانه نمی زنند و عطش را برطرف نمی کند.
عناصری که از ترکیب باهم آب را بوجود می آورند، یعنی اکسیژن و هیدروژن عناصری استثنایی هستند و میل ترکیبی آنها فوق العاده زیاد است.
اکسیژن منبع انرژی است، در تنفس موجودات زنده، سوخت و ساز درون بدن آنها و نیز احتراق مواد سوختی شرکت می کند.
هیدروژن نیز از این جهت منحصر به فرد است که فقط دارای یک الکترون بوده و این الکترون می تواند در بین دو اتم سهیم گشته و پیوند هیدروژنی بوجود آورد.
پیوند هیدروژنی مولکولهای آب را به یکدیگر پیوندمی دهد و به همین دلیل آب تعدادی از مولکولهای منفرد نیست بلکه مجموعه به هم مرتبطی است.
کیفیت آب نسبی است و نه مطلق.
به این معنی که یک آب به خصوص که دارای کیفیت معینی است ممکن است برای مصرف به خصوصی مناسب باشد، اما همان آب برای کاربردی دیگر، حائز شرایط و استانداردهای لازم نباشد.
مثلاً یک آب حاوی ذرات معلق آلی و غیر آلی که کدر و احتمالاً دارای بوی بد است، برای شرب مناسب نیست اما همین آب ممکن است برای آبیاری و تولید محصولات کشاورزی کاملاً قابل قبول باشد.
حتی آبی با شوری و املاح معین ممکن است برای تولید یک گیاه به خصوص که تحمل خوبی در مقابل شوری دارد مناسب باشد، اما برای محصول دیگری که به شوری حساس است، دارای کیفیت مناسبی نباشد.
حتی آبی ممکن است در زمینی که خاک آن دارای شرایط معینی است.
مناسب و در خاک دیگری با شرایط دیگر نامناسب باشد.
با این توصیفات بایستی کیفیت آب، از لحاظ نوع مصرفی که از آن به عمل می آید، مطرح شود.
آب مصارف گوناگونی دارد.
عمده ترین آنها عبارتند از: آب مورد استفاده در آبیاری، آب شرب، آب مورد نیاز در صنایع و نیز مصارف فرعی دیگر مثلاً آب برای نیازهای مربوط به تفریحات سالم، تربیت بدنی نظیر شنا ، قایقرانی و… که در بخشهای آینده مورد توجه قرار خواهند گرفت.
همچنین آب جزئی از اکوسیستم و محیط زیست انسان است، لذا بررسی مستقل و جداگانه آن شاید چندان مطلوب نباشد.
آب محیط زیست ماهیان و سایر آبزیان است.
آب نوشیدنی همه حیوانات و جانداران است و ناگفته مشخص است که زندگی بدون این عناصر امکان پذیر نیست.
لذا میزان آلودگی آب نباید به حدی باشد که حیات آبزیان و سایر جانوران به مخاطره افتد و یا اینکه محیط زیست به واسطه آلودگی آب، دچار مخاطره گردد.
161 خصوصیات فیزیکی آب بسیاری از ویژگی های فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی آب های سطحی به حرارت بستگی دارند.
تغییرات حرارتی شدید می تواند روندهای شیمیایی را تشدیدکند و برای گیاهان و حیات وحش آبی زیان بار باشد.
افزایش دما در آب توانایی حفظ اکسیژن محلول در آن را کاهش می دهد، درحالیکه شوک های حرارتی( اغلب به علت آب های صنعتی داغ شده که دردریاچه یا جویبار رها می گردد به وجود می آید) اثرات مرگباری بر گونه های آبی دارد.
از بین بردن سایه درختان در کناره آب نیز بر حرارت کل آب اثر می گذارد به ویژه در فصول گرمتر سال.
ماهی ها به تغییرات حرارت و دمای آب واکنش نشان می دهند و هنگامی که تغییرات دما از 1 تا 4 درجه فارنهایت متغیر باشد به محل های جدیدی کوچ می کنند.
حرارت آب تا حد زیادی توسط عمق آب تحت نفوذ قرار می گیرد.
آب های سطحی در مناطق عمیق تر که زمان زیادتری را برای جذب حرارت نیاز دارد.
چنین تغییرات حرارتی می تواند در بهار و پاییز دریاچه را دگرگون سازد و ویژگی های کیفیتی آب را قابل تغییر سازد.
در عوض، آب های زیر زمینی در اعماق کمتر از حدود 90 متر عموماً در بردارنده حرارت ثابت تقریباً ( 10 درجه سانتی گراد) می باشد، در حالیکه آبهای سطحی در دریاچه ها می توانند از حالت منجمد تا 70 80 درجه فارنهایت ( 27 21 درجه سانتی گراد) و بالاتر در تابستان محدوده متغیری داشته باشد.
1612 تیرگی: تیرگی مقیاس نسبی شفافیت آب است و به علت وجود مواد معلق در آب است که وضوح رنگ آب را کاهش می دهد.
ممکن است این امر به علت وجود سیلت، ذرات بسیار زیر آلی، نمک، پلانکتون ویا سبزی های ازبین رفته رخ می دهد.
حضور این مواد می تواند منجر به تیرگی ظاهر آب گردد.
1613 مزه: بطور کلی مواد حل نشده در آب باعث تغییر مزه آب می شوند که اندازه گیری این مورد از مواد از ویژگی می باشد.
1614 مواد جامد در آب: مواد جامد در حالات سوسپانسیون یا محلول در آب ظاهر می شوند که به دو بخش معدنی یا آلی می توانند تقسیم شوند که مجموع مواد غیر محلول در آب به علت وجود موادی است که حالت سوسپانسیون دارد که این مواد حالت مجزا داشته و برای اندازه گیری آنها به اینگونه عمل می شود که یک نمونه آب را از یک صافی عبور داده تا عمل فیلتراسیون صورت گیرد.
مواد ته نشین شده موادی هستند که در یک پریود مشخص حدوداً دو ساعت در کاغذ صافی مانده اند.
اندازه ذرات موجود در آب به قرار زیر می باشد: الف) مواد ته نشین شده یا سوسپانسیون( مواد درشت که سریعتر ته نشین شوند)؛ ب) محلولهای کلوئیدی(مواد بسیار ریزی که در شرایط عادی ته نشین نمی شوند)؛ ج) محلولهای واقعی( یونها و مولکولهایی که هرگز ته نشین نمی شوند)؛ باید در نظر داشت که نمی توان یک حد مشخص بین این گروهها در نظر گرفت.
1615 هدایت الکتریکی: هدایت الکترولیکی یک محلول به میزان نمکهای غیر محلول موجود بستگی داشته و می توان برای محلولهای رقیق مقدار آن را حدوداً با مجموع مواد غیر محلول در آب(T.D.S) محلول مرتبط دانست: فرمول با داشتن یک K مناسب برای آب و تعیین میزان هدایت آب می توان محتوایT.D.S موجود در آب را سریعاً اندازه گیری کرد بعلاوه این عمل برای مطالعه میزان آلودگی در فاضلابها و تخمین مواد کلوئیدی بکار میرود.
T.D.S(ppm)= 640 (EC)(mmhos/cm) T.D.S(mg/lit)= 10 (EC)(mmhos/cm) 1616 چگالی: عبارت است جرم واحد حجم ماده و چگالی آب خالص 1000 و آب دریا دارای چگالی kg /m3 1025 می باشد همچنین آب در 4 سانتیگراد بیشترین چگالی را دارا می باشد.
162 خواص شیمیایی آب 1621 PH آب: PH واحد سنجشی است که درجه اسیدی یا قلیایی محلولی را تعریف می کند و یکی از چند مشخصه اولیه کیفیت آب می باشد.
مقیاسpH (p برای قدرت و H برای نماد شیمیایی هیدروژن) به قدرت یا غلظت یون های هیدروژن( اتم ها) در آب اشاره دارد.
محدوده مقادیر pH 1/0 ( بسیار اسیدی با غلظت بالای اتم های مثبت هیدروژن H+ ) تا 14 ( بسیار قلیائی با غلظت بالای اتم های منفی OH- ) می باشد.
PH هفت معرف مقدار خنثی آب در F ْ46 است که اتم های مثبت هیدروژن و یون های منفی در تعادل قرار دارند.
pH : شدت اسیدتیه یا قلیائیت نمونه بوسیله pH اندازه گیری میشود که pH نشان دهنده میزان یون ئیدروژن موجود در محلول می باشد.
PHبین صفر تا 14 تغییر می کند و 7 =pH بعنوان محلول خنثی و pH کمتر از 7 بعنوان محلول اسیدی و pH بزرگتر از 7 قلیائی بودن محلول را نشان می دهد.
بسیاری از عکس العمل های شیمیایی آب خام و تصفیه نشده ای که در رودخانه ها و دریاچه ها یافت می شود عموماً pH بین 4 تا 9 را دارد، در حالیکه آب مقطر خالص pH هفت دارد.
ماهی ها به مقدار pH حساس هستند.
به عنوان مثال گونه ای ماهی ژاپنی،pH بین 7 تا 5/8 را ترجیح می دهد.
اب های خارج از محدوده عادی pH برای گونه های خاصی از ماهی منجر به صدمات فیزیکی به پوست، فلس ها و چشم ها می گردد و در موارد بسیار شدید می تواند مرگبار باشد.
محدوده های عادی pH در آب نوشیدنی اثر مستقیمی بر بهداشت و سلامت انسان ندارد.
نوشیدنی های کربنات دار نظیر نوشیدنی های بدون الکل مقدار pH 2 تا 4 را دارند.
محدوده های مجاز حداکثر و حداقل برای pH در آب نوشیدنی توسط موسسه بهداشت جهانی بین 5/6 تا 5/8 در نظر گرفته شده است.
متصدیان کارخانه ها در مورد افزودن مواد شیمیایی اسیدی یا قلیایی حتی به اندازه کم به آب هشدار می دهند.
PH بین 7 و 8/7 عموماً برای پرهیز از 162-2- اکسیژن محلول در آب(D.O) اکسیژن در حدود 21 درصد جو را تشکیل می دهد اما فقط کسری از آن درصد درآب است.
جایی که جو و آب باهم تلاقی می کنند.
تفاوت زیاد در آن بخش از لحاظ فشار منجر به حل شدن اکسیژن در آب می گردد.
اکسیژن محلول (D.O) تشکیل شده از حباب های بسیار ریزی از گاز اکسیژن درآب است و این برای حیات جانوران آبزی در دریاچه ها و نهرها ضروری است.
D.O تحت تاثیر حرارت، نمک، فشارجو و نیاز اکسیژن برای حیوانات و گیاهان آبزی قرار دارد.
اکسیژن محلول در برخی قسمت ها برحسب میلی گرم درمتر مکعب(ppm) ، یا میلی گرم در لیتر(mglL) سنجیده می شود.
بیشتر حیوانات و گیاهان آبزی نیاز به اکسیژن محلول در آب دارند تا به حیات خود ادامه دهند.
گونه هایی نظیر قزل آلا نیاز به حد متوسط تا بالای D.O دارند، در حالیکه ماهی آب گرم مثل گربه ماهی یا کپور نیاز به غلظت اندکی از D.O دارند.
مقدار بالای اکسیژن محلول در تمام گونه ها موجب تنوع ارگانیسم های آبزی می گردد.
بهتر است مقدار اکسیژن محلول نزدیک به سطوح اشباع در آب های سطحی باشد تا حداکثر برای ماهی ها ارائه دهد.
مقدار بالای اکسیژن محلول مزه ی آب نوشیدنی را بهتر می کند اما باعث فرسایش و خوردگی لوله های آب می شود.
اکسیژن محلول(D.O) : D.O یکی از مهمترین عوامل در کنترل کیفت آب است.
وجود D.O برای بقای فرمهای آلی بیولوژیکی ضروری است.
همچنین تلفات دبی در رودخانه بوسیله تعادل اکسیژن سیستم معین می گردد.
ولی مقدار D.O در اکثر محلولها ناچیز می باشد.
تغییرات D.O با درجه حرارت در یک محلول به فرم زیر می باشد: 30 20 10 0 C ْ درجه حرارت 6/7 1/9 3/11 6/14 D.O(mg /lit) همچنین مقدار D.O در عرضهای جغرافیایی بالاتر کمتر می باشد.
1623 قلیائیت: قلیائیت آب بعلت وجود بیکربنات HCO-3 ، کربنات CO-3 یا ئیدروکسید OH- می باشد.
وجود قلیائیت طبیعی در آب بیشتر به دلیل وجود HCO-3 که از ترکیب آبهای سطحی با لایه های آهکی بوجود می آید، می باشد.
CaCo3+ H2O + CO2 Ca(HCO3) محلول از باکتریهای غیرمحلول خاک و انتشارات درونی وجود قلیائیت در آبها مفید می باشد.
1624 اسیدتیه: در آبهای طبیعی اغلب CO2- HCO3 بعنوان یک سیستم تعادلی عمل می کند.
اسیدیته CO2 ( آبهای طبیعی) در محدوده 2/8 5/4 می باشد.
اسیدتیه های معدنی( آنهایی که به علت فاضلابهای صنعتی یا زهکشهای معدنی بوجود می آید)در 5/4 =pH و pH های کمتر از آن اتفاق می افتد.
162-5 اکسیژن درخواستی: ترکیبات آلی معمولاً ناپایدار بوده و می توانند بطور بیولوژیکی یا شیمیایی اکسید شده تا پایدار گردند.
و محصولات نهایی حاصل از این اکسیداسیون وپایداری ترکیبات خنثایی مانند CO2 و NO3 وH2O می باشد.
یکی از نشانه های میزان وجود مواد آلی در آب میزان اکسیژن لازم برای پایدار شدن این مواد می باشد.
اکسیژن بیولوژیکی مورد نیاز (B.O.D) عبارت است از اندازه گیری اکسیژن مورد نیاز برای میکروارگانیسمها، همچنین برای شکستن ماده آلی و معمولاً اندازه گیری آن حدوداً در 5 روز و در درجه حرارت C ْ 25 انجام می گیرد.
میزان پرمنگنات (P.V) : در این روش اکسیداسیون شیمیایی با بکارگیری پرمنگنات پتاسیم انجام می گیرد.
که این میزان نشان دهنده سهولت اکسید شدن مواد را نشان می دهد.
میزان اکسیژن شیمیایی مورد نیاز(C.O.D) : در این روش اکسیداسیون شیمیایی برای بجوش آوردن دی کرومات پتاسیم و غلیظ شدن اسید سولفوریک انجام می گیرد.
از نظر مقدار سه حالت اخیر می توان نوشت: P.V 1626 سختی: « سختی» مقدار کلسیم، منیزیم و آن حل شده موجود درآب می باشد.
آب « سخت» برخی اوقات به عنوان عدم قابلیت ایجاد کف توسط صابون هنگام شستشو اطلاق می گردد.
سختی آلودگی نیست اما ویژگی آبی است که در سراسر جهان بسیار متفاوت است.
آب سخت اغلب چیزهایی جرم مانند را در آب گرم ها، دوش ها و سطوح چینی ایجاد می کد.
جرم توسط کلسیم و منیزیم به وجود می آید که رسوب جامدی را تشکیل می دهد.
این ساختار معدنی می تواند لوله های آب گرم، آب گرم و دیگ ها را مسدود کند و برای اغلب بخش ها این مشکلی کاملاً اقتصادی است .
سختی بیش از حد را می توان از طریق فیلتر گذاری در آب های سخت از طریق لایه های نمکی از بین برد.
آب « نرم» به سختی برای شستشو به کارمی رود زیرا صابون به سادگی از روی پوست یا سطوح دیگر زدوده نمی شود.
آب سطحی نرم تر از آب های زیر زمینی است زیرا تماس کمتری با مواد معدنی خاک دارد و بیشتر سرچشمه آن از آب باران است.
درجه سختی را می توان بر اساس میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم(CaCo3) تعریف کرد: 0-75 mg/l نیمه سخت =75-150 mg/l سخت= 150-300 mg/l بسیار سخت= و بالاتر 300 mg/l سختی آب عاملی برای از بین بردن بیماری های قلبی منجمله اضطراب بیش از حد و حمله های قلبی می باشد.
بر اساس آکادمی ملی علوم، میزان مرگ و میر برای افرادی که از آب های بسیار نرم استفاده می کنند در مقایسه با افرادی که از آب سخت استفاده می کنند 15 تا 20 درصد افزایش می یابد.
دلایل واقعی بیولوژیکی به خوبی فهمیده نشده است اما ممکن است جوانب فرسایشی آب نرم باشد که در تجزیه فلزهای سنگین از لوله ها نقش دارد.
1627 1628 کلر: کلر باعث ایجاد مزه ای شور در آب شده و یک نشانه از آلودگی می باشد.
آستانه مزه برای احساس Cl- ، (mg/lit) 500 250 می باشد، اگر چه میزان بیش از حد (mg/lit) 1500 برای سلامتی انسان، گوسفندان و گوشت گاوها مضر می باشد ولیکن گله های حیوانات می توانند حد بیش از آن نیز تحمل کنند .Cl- یونی است که در آبهای دریاها به قرار زیر می باشد: 1629 مشخصات ویژه: پارامترهای دیگری برای نشان دادن خطرهایی از قیل مواد سمی، روغنها، حشره کشها و… وجود دارد.
که هنوز در حال بررسی می باشد.
طبقه بندی شمیایی آب: طبقه بندی آب صرفاً بر اساس پایه های شیمیایی اندکی مشکل است.
زیرا که تعداد زیادی یون در آب های طبیعی وجود دارد.
به هر حال خوشبختانه تعداد کمی از این یونها یطور کافی معمول بوده وبرای کاربردها تجربی همچنین برای تعبیر طبقه بندی آب مورد استفاده قرار می گیرد.
ازاین میان آنیونهای معمول عبارتند از: « سولفات ، کلرید،کربنات، بی کربنات» و کاتیونها عبارتند از:« سدیم، پتاسیم.
کلسیم.
منیزیم».
آنیونها عناصری غیر مستقل فرض می شوند در حالی که کاتیونها متغیرهای مستقلی می باشند.
گروههای شیمیایی اصلی در آب گروههایی هستند که بوسیله وجود و شیوع آنیونها در آب معین می گردد.
بر اساس این اصل می توان سه گروه اصلی آب طبیعی را شناسایی کرد.
آبهای بی کربناته آبهای کلرید آبهای سولفاته اگر در آب دو گروه آنیون از دیگر آنیونها بیشتر باشد می توان بعنوان مثال ازالفاظ: آب سولفاته کربناته یا آب کلرید سولفاته استفاده کرد.
که همواره آنیون معمول در ابتدا بکار برده می شود.
الفاظ « آب خالص» و « آب حاوی نمک» غالباً برای توصیف آب بکار برده می شود.
حد بالای آب خالص یک درصد شوری می باشد.
حد نمک مجاز برای مصرف شرب انسانی 5/0 % می باشد اگرچه بعضی از مواد درآب وجود دارند که حد شوری را تا 8/0% بالا می برند ولیکن هیچگونه ضرری قابل ملاحظه ای برای سلامتی ندارند.
آبی که حاوی نمک بین 5/3 1% باشد آب شور نام می گیرد.
( این حد، حد بالای شوری برای آب اقیانوسها می باشد) آبهای با غلظت بلاتر از 5/3% آب نمک نامیده می شود.
163- آلودگی آب آلودگی به نمای تغییر در کیفیت آب است که آن را برای مصرف مورد نظر مناسب نمی سازد.
آلودگی می تواند به شکل طبیعی یا توسط فعالیت های انسان رخ می دهد.
آبی آلوده شده فرض می شود که برای مورد خاصی غیر قابل مصرف باشد.
روندهای طبیعی مثل واکنش های شیمیایی بین سنگ ها و آب، فرسایش و رسوب به دست آمده توسط آب جاری و نفوذ آب سطحی به آب های زیر زمینی می تواند منجر به آلودگی شود.
دربرخی مناطق آب به شکل طبیعی از چنان کیفیت پایینی برخوردار است که گیاهان و حیوانات قادر به زیستن نمی باشند متاسفانه انسان مقادیر بسیار عظیمی از آلودگی آب را به وجود آورده است.
بر اساس تحقیقات انجام شده اکثر آب جویبارها، دریاچه ها و رودخانه ها برای مصارفی نظیر ماهیگیری و شنا به اندازه کافی تمیز نیستند.
آلاینده های عمده در این آبهای هدر رفته شامل، رسوبات.
باکتری ها، فلزات و غیره می باشند.
جریان های مناطق شهری و زمین های کشاورزی منابع اولیه این آلاینده ها می باشند.
اما اثرات منفی قابل اندازه گیری از نشت منابعی مانند منابع ذخیره سازی آب های زیر زمینی، سیستم های فاضلاب و محل دفن زباله ها مشخص شده است.
163-1- آلودگی منبع نقطه ای و غیر نقطه ای آلودگی از کجا منشا گرفته و چگونه رودخانه ها، دریاچه ها و مخازن آب زیر زمینی منتقل می گردد؟
منابع آلودگی به دو بخش تقسیم شد است: منابع نقطه ای و منابع غیر نقطه ای.
منبع نقطه ای آلودگی عموماً به عنوان آلوده کننده ای تعریف می شود که از طریق لوله یا هر بخش دیگر درمحل قابل تشخیص تخلیه می گردد.
آلودگی از یک منبع نقطه ای را نسبتاً به سادگی می توان تعیین کرد و اثرات آن را می توان به شکل مستقیم ارزیابی نمود.
منبع غیر نقطه ای آلودگی از خارج و منابع انتشاری تولید می گردد که تعیین و برآورد آن کار بسیار مشکلی است.
آلاینده های منبع غیر نقطه ای از طریق سطح و جریان آب های زیر زمینی وارد رودخانه ها، دریاچه ها و سایر منابع آبی می گردد حتی از هوا و از طریق نزولات آسمانی.
آلودگی منبع نقطه ای و غیر نقطه ای به وسیله فعالیت های انسان ایجاد می گردد.
جداسازی این فعالیت ها از تجزیه کیفی آب طبیعی امر بسیار مهم است که گاهی، آلودگی پیش زمینه ای یا آلودگی طبیعی نامیده می شود.
همان طور که بعداً بررسی خواهد شد.
تجزیه کردن طبیعی کیفیت آب می تواند ناشی از واکنش های شیمیایی بین آب و فلزات و مواد معدنی، فرسایش طبیعی، زباله جنگلی، مهاجرت طبیعی نمک ها و سایر روندهای عادی چرخه هیدرولوژی باشد.
منابع عمده آلاینده های منبع نقطه ای کارخانه ها و دفع آب های زاید آنان می باشد.
مکانیزه شدن در طول عمر صنعتی نیمه دوم قرن نوزدهم نیازمند نیروی کار عظیمی بود و این امر منجر به رشد سریع جمعیت شهری در نزدیکی مراکز تولد عمده گردید.
افزایش جمعیت منجر به تجمع زباله های انسانی بیشتری شد تا جائیکه روش های دفع فاضلاب به شکل ناقص باقی ماند و یا اصلاً به وجود نیامد.
مکانیزه شدن کارخانه ها نیز منجر به افزایش تخلیه منبع نقطه ای آلاینده ها به منابع آبی محلی طی روندهای تولید گردید.
بسیاری از عرضه کنندگان آب های محلی و منطقه ای به کار افتادند و به زودی تا حد زیادی آلوده شدند.
کارخانه ها اغلب نزدیک به مسیرهای آب تاسیس می شدند تا زباله ها راحت تخلیه شوند.
محل های دفن زباله قدیمی شایع ترین منبع آلوده کننده آب های زیر زمینی می باشد.
منابع آلوده اغلب شامل فلزهای سمی و سایر ضایعات خطرناک به دست آمده از رسوب نادرست رنگ ها، حلال ها، شوینده های خانگی، روغن و سایر موارد رسوبی غیر قانونی می باشد.
نزولات آسمانی با خود، آلاینده ها را به منابع زیر زمینی می برند و اغلب ناحیه زیر زمینی آلوده شده ای را به وجود می آورند و این منابع به آهستگی در منابع زیر زمینی محلی حرکت می کنند.
معادن متروکه و معادن رها شده منابع مهمی از آلودگی منبع نقطه ای می باشد.
عملیات مربوط به معدن نظیر معادن نقره و عملیات استخراج سایر مواد اغلب تپه هایی از مواد زیاد را در مجاورت معدن یا محل های تصفیه بر جای می گذارد.
این مواد طبیعی می توانند از طریق روند چرخه آب از بین بروند و در آب های زیر زمینی یا تحت کنترل جریان های نزدیک به جویبارها نفوذ کنند.
دفع مواد معدنی اسیدی می تواند اثرات مرگباری را درگیاهان آبزی و ماهیان داشته باشد.
جریان آب از یک معدن متروکه زغال سنگ PH دو دارد که بسیار اسیدی است و بیشتر آبزیان زنده جریان های پایینی را خواهد کشت.
ظرف های ذخیره سازی زیرزمینی برای ذخیره سوخت در پمپ بنزین ها ومایع های حلال صنعتی در کارخانجات به کار می روند.
ظرف های ذخیره سازی اغلب از فولاد ساخته می شود و پس از چند سال مصرف، نشتی پیدا می کند.
هزاران ظرف دارای نشتی و ظرف های غیر کارآمد پس از گذشت 20 سال و یا صرف هزینه ای گزاف اما سودمند و پر از فایده برای انسان و محیط زیست تعویض می گردد.
منابع غیر نقطه ای آلودگی از مسیرهای آبی مثل جریان های زمین های بلند، نفوذ آب های سطحی به آبهای زیرزمینی و سایر منابع انتشار وارد می شود.
منابع غیر نقطه ای آلودگی اغلب به علت استفاده شیمیایی در چمن ها باغچه ها و زمین های بازی گلف و اجرای موارد کشاورزی، پاکسازی خیابان و فعالیت های ساخت و ساز بنا و لایروبی کردن دریاچه های مصنوعی به وجود می آید.
تعیین، کمیت و قانون مند کردن منابع غیر نقطه ای کار مشکلی است و این به علت مصارف وسیع و عمومی آن می باشد.
چمن ها، باغچه ها و زمین های گلف، منابع مهم آلاینده های غیر نقطه ای است.
کودهای زیاده از حد و نامناسب حشره کش ها، زباله های خانگی به شکل نامناسب و سایر آلاینده ها به منابع آبی راه پیدا می کنند یا توسط جوی های خیابانی به جویبارها و گنجینه های آب منتقل می شود.
اعمال کشاورزی، منبع نهفته اصلی آلاینده های غیر نقطه ای برای یک حوضه آبریز می باشد.
نمونه هایی که شامل فرسایش خاک، کود و نفوذ حشره کش ها به آب های زیر زمینی یا رودخانه های مجاور نفوذ پیدا می کند و منجر به رسوب نمک از خاک های آبیاری شده می گردد.
فضولات حیوانی منابع آلاینده ای برای آب های جاری می باشد.
زباله خیابانی آلودگی مواد آلی ناشی از نفت و بنزین، پلاستیک، ترکیبات آسفالت آفت کش ها، کودها، تکه های چمن رسوب فلزات سنگین و تجمع مواد باکتریایی از خاک همه می تواند ناشی از زباله های خیابانی باشد.
نمک ریزی بزرگ راه ها گرچه در بعضی نواحی کاهش یافته اغلب به رودخانه ها و آب های زیر زمینی نفوذ پیدا می کند پس از این که برف و یخ ذوب می شوند.
فعالیت های ساخت و ساز بنا فرسایش خاک در نواحی ساختمان سازی می تواند رسوب در مخازن آب محلی را افزایش دهد.
ذخیره نادرست مصالح ساختمانی و شیمیایی و سوخت نیز منابع آلاینده ای درطی ساخت و ساز می باشد.
مدیریت صحیح منطقه ساختمانی می تواند تا حد وسیعی از آلودگی مخازن محلی آب های جاری به شکل آلودگی غیر نقطه ای جلوگیری کند.
فعالیت های لایروبی و رسوب زدایی: انجام لایروبی در رودخانه ها و دریاچه ها می تواند منجر به مشکلاتی در کیفیت آب گردد.
آلاینده ها اغلب از آب زدوده می شوند و می تواند پس از رسوب شدن ده ها سال باقی بماند.
ذرات جامد اکثراً فلزات سنگین را با خود حمل می کنند که این خود بر کیفیت آب تأثیر گذار است.
روندهای شیمیایی و بیوشیمی که بر کیفیت آب اثر می گذارد نتیجه طبیعت است.
خیلی پیش تراز آنکه انسان ها در حاشیه رودخانه ها سکنی گزینند نظیر رودهای یانگ تسه در چین و نیل درمصر، طغیان رودخانه ها و رسوبات به جا مانده از آن فلزات و مواد معدنی را با خود همراه می آورد که در کیفیت آب نقش داشت.
طغیان های قدیمی رودخانه می سی سی پی دریاچه های مجاور را با موادآلی نظیر گیاهان فرسوده و حیوانات مرده پر می کرد.
16ـ3ـ2ـ آلودگی فیزیکی آب ـ رنگ: آب خالص زلال است و رنگ در آب نشانه ناخالصی است.
برخی از مواد معدنی آب را رنگین می کنند، باید خاطر نشان نمود که رنگ آب همیشه بیانگر مضر بودن آن نیست.
ـ کدورت: آب خالص زلال است، کدورت معمولاً به دلیل وجود ذرات معلق خاک و به ویژه رس است.
اما در برخی موارد خاکستر، ذرات زغال، چوب و برگ درختان می توانند باعث کدر شدن آب گردند.
در بهار و پس از هر بارندگی، آب ذرات خاک را که قابل حمل باشند با خود به آبراهه ها منتقل و آب را کدر می سازد.
کدورت رشد گیاهان را کاهش داده و بر جای گذاردن یک لایه گل و لای در بستر، تخم ریزی و تولید مثل ماهیان را با مشکل مواجه می سازد.
کدورت همچنین آب را برای مصارف خانگی و صنعتی نامطلوب می نماید.
ـ حرارت: بالا رفتن درجه حرارت یک نوع آلودگی فیزیکی است.
کف: در حین استفاده از مواد پاک کننده نظیر پودرهای رختشویی، این مواد به منابع آب وارد شده که در حین تلاطم آب به صورت کف در سطح آب شناور می شوند.
جداکردن این مواد بسیار دشوار است.
حتی پس از تصفیه نیز مقداری از آنها باقی می ماند.
باید گفت که حتی غلظت های کم این مواد نیز برایماهیان مضر محسوب می شود.
ـ رادیو اکتیویته: در نیروگاههای اتمی و پژوهشهای علمی از عناصر رادیواکتیو استفاده می شود.
مواد حاصل از این عناصر خاک، آب و محیط زیست را آلوده می کنند.
انفجارهای هسته ای آزمایشی، ابرهای عظیمی از مواد رادیواکتیو ایجاد می کنند که به تدریج روی خاک و منابع آب سطحی می نشینند و سبب آلودگی گسترده می شوند.
این مواد برای جانداران مضر بوده و به بافتهای بدن آنها آسیب می رسانند.
در آبها از این نظر حائز اهمیت است که وارد بافتهای گیاهان و آبزیان شده و وارد چرخه غذایی می گردند.
16ـ3ـ3- آلودگی فیزیولوژیکی آب آلوده کننده هایی که باعث تغییر بو و طعم آب می گردند آلوده کننده های فیزیولوژیکی نامیده می شوند.
که این نوع آلودگی به علل زیر صورت می گیرد: ـ مواد آلی در حال تجزیه و فساد ـ وجود خزه ها و سایر جاندارانی محتوی مواد بودار ـ وجود ترکیبات آهن و منگنز و سایر فلزات در آب ـ مواد موجود در فاضلابهای صنعتی ( دباغی، کاغذ سازی…) ـ ترکیبات ضد عفونی کننده نظیر کلر( چنانچه بیش از اندازه استفاده شود) ـ وجود بعضی از گازها مثلH2S در آب ( مثل آبهای معدنی حاوی گوگرد) این نوع آلودگی نه تنها آب را از لحاظ شرب نامطلوب می سازد، بلکه گوشت ماهیها و سایر آبزیان خوراکی را نامطلوب می نماید چنین آبی از لحاظ تفریحات و شنا نیز مطلوب نیست.
16ـ4ـ4ـ آلودگی زیستی آب منظور وجود موجودات زنده آلوده کننده نظیر میکروبها می باشد.
فاضلابها حاوی انواع باکتریها، ویروسها و انگلها می باشند که سبب آلودگی زیستی منابع آب می گردند.
بارش نیز جانداران ذره بینی را از هوا و همچنین از خاکهای سطحی آلوده وارد منابع آب می کند.
بسیاری از آنها بیماریزا هستند، آشامیدن آبهایی که بدین گونه آلوده شده اند سبب انتشار بیماریهای عفونی می گردد.
16ـ3ـ5ـ آلودگی شیمیایی عبارت است از ورود مواد شیمیایی درآب به حدی که آب را از نظر مصرف نامناسب کند.
این نوع آلودگی می تواند حاصل فعالیتهای صنعتی، کشاورزی، تجارتی و یا سایر فعالیتهای انسان باشد.
آلودگی شیمیایی خطرناکترین نوع آلودگی است، این امر به دو دلیل است: یکی اینکه تأثیرات برخی از سموم و ترکیبات شیمیایی بر انسان و سایر موجودات زنده خیلی زیاد و زیانبار است و دیگر اینکه تصفیه آب در این حالت بسیار مشکل است..
بطور کلی می توان گفت که علل و منابع آلودگی آب در محیط زیست به اندازه انواع مصارف آن متنوع است.
از آنجا که آب حلال همگانی است و در نتیجه گردش دائم در طبیعت همه نوع مواد زاید و پسمانده را با خود حمل می کند، باید قبول کرد که دامنه آلودگی آب در محیط زیست بسیار وسیع است.
هر چه ترکیب مواد زاید آلوده ساز پیچیده تر باشد، اطلاعات دقیقتر و کاملتری در مورد منابع اولیه و خواص آنها باید معلوم گردد تا مبارزه علیه آنها توأم با موفقیت بیشتری گردد.
16ـ3ـ6ـ 16ـ4ـ کیفیت آب آشامیدنی آب آشامیدنی با سلامت انسان و بهداشت او مربوط است.
لذا آلودگی آب آشامیدنی می تواند اثرات زیانبار و غیر قابل جبرانی را به همراه داشته باشد.
برخی از دانشمندان معتقدند که حتی پیدایش انواع مختلف سرطان و بروز بیماریهای روانی و عصبی، ناراحتیهای هورمونی و ژنتیکی بستگی مستقیم و غیر مستقیم به مواد سمی آلوده کننده در محیط زیست و از جمله آلودگی آب دارند، امروزه و حتی از زمانهای خیلی گذشته معلوم گردیده است که آب انتقال دهنده بسیاری از بیماریهای مسری و خطرناک بوده است.
با این توصیفات آب آشامیدنی باید سالم، تمیز و از نظر ظاهری دلپذیرو زلال، بدون کدورت و رنگ و حتی الامکان خنک باشد.
با توجه به اهمیت سلامت آب برای جامعه، سازمانهای مختلف و معتبر جهانی، منطقه ای و ملی استانداردهای دقیقی برای آب آشامیدنی وضع کرده اند.
که برخی از این استانداردها عبارتند از: استاندارد سازمان بهداشت جهانی برای آب آشامیدنی و نیز دستورالعملهای مجمع اروپایی، استانداردهای سازمان خدمات بهداشت عمومی آمریکا، در کشور ما نیز استانداردهایی وجود دارد.
حفظ منابع آب در مقابل خطر آلودگی بهترین روش جهت رسیدن به استانداردها و کیفیت بالای آب است و نسبت به روشهای مربوط به تصفیه ارجحیت دارد.
در این خصوص بایستی بیشتر مراقبت کرد تا آب با فضولات انسانی و حیوانی که حاوی عوامل بیماریزا هستند، آلوده نگردد.
اگر آب با چنین آلاینده هایی آلوده شود، کنترل پیامدهای بعدی آن بسیار مشکل است.
مشکلات مربوط به مواد شیمیایی و استانداردهای مربوط به آنها که خطرات زیادی ایجاد می کنند در درجه دوم اهمیت هستند مواد آلاینده با خاصیت سمی و مواد سرطان زا از اهمیت خاصی برخوردارند.
مشکلات مربوط به مواد رادیو اکتیو بایستی در نظر گرفته شوند.
گرچه در شرایط معمولی مقدار آنها در آب اندک است اما در موارد خاصی ممکن است بسیار مشکل آفرین باشند( مثلاً در حالت رها شدن تصادفی مواد رادیواکتیو در محیط).