دانلود تحقیق بوم‌ شناسی

در فرایند فتوسنتز با کمک انرژی نورانی، دی اکسیدکربن وآب که موادی غیرآلی هستند، به مواد آلی تبدیل می‌شوند.مواد آلی بین گیاهان و جانوران ونیز بین جانوران مختلف منتقل می‌شود وسرانجام به شکل گرما وکارهای زیستی موجودات زنده به مصرف می‌رسد.

بنابراین هر موجود زنده‌ای باید پیوسته با موجودات زنده دیگر و نیز با موجودات غیرزنده اطراف خود،در ارتباط باشد.تحقیق در باره روابط بین موجودات زنده با یکدیگر و با محیط زندگی آنها، موضوع علم بوم شناسی (اکولوژی) است.

اکوسیستم: در یک محیط آبی علاوه بر موجودات زنده، موجودات غیر زنده هم یافت می‌شود: آب، گل‌های بستر، سنگ، گازها، و حتی نمک‌های حل شده درآب، همگی بر زندگی موجودات‌زنده این محیط اثر دارند.

به مجموعه موجودات زنده وغیر زنده که با هم در ارتباط‌اند، اکوسیستم می‌گویند.

انرژی در اکوسیستم P انرژی آفتاب نخست به گیاهان می‌رسد وسپس مقداری از آن به صورت مواد غذایی به بدن جانوران مصرف کننده وارد می‌شود.

بنابراین درون هر اکوسیستم،رابطه‌ای غذایی بین موجودات زنده برقرار می‌شود.به رابطه غذایی که بین موجودات زنده مختلف وجود دارد زنجیره غذایی می‌گویند.

شبکه غذایی: اگر چند زنجیره غذایی را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که یک یا چند موجود زنده در آنها مشترک است.

یعنی بین زنجیره‌های غذایی رابطه‌ای وجود دارد، مثلاً خرگوش وملخ ممکن است هر دو از یک نوع گیاه تغذیه کنند، یا آنکه شاهین نیز مانند روباه، خرگوش را صید کند و پرندگان کوچک از سوسک وپروانه تغذیه کند و خود نیز نصیب جانوران دیگر مثل شاهین یا روباه شوند.پس، مطالعه زنجیره‌های غذایی نشان می‌دهد که نه تنها موجودات زنده آنها با یکدیگر رابطه‌ای دارند، بلکه بین حلقه‌های یک زنجیره با زنجیره دیگر نیز ارتباط غذایی موجود است.

هرم انرژی: مقدار کمی از انرژی نورانی خورشید درمواد آلی که توسط گیاه سبز (تولید‌ کننده)ساخته می‌شود، به دام می‌افتد.

همه این مواد آلی به اولین مصرف‌‌کننده‌ها نمی‌رسد.زیرابخشی ازاین مواد آلی در ضمن فعالیت‌های زیستی گیاه سبز مصرف می‌شود و انرژی آن از دسترس اولین مصرف‌کننده‌ها خارج می‌شود.

بخشهای مرده گیاه نیز بوسیله موجودات تجزیه‌کننده مصرف می‌شود.

اولین مصرف‌کننده‌ها نیز همه انرژی موجود در موادی را که به دست می‌آورند، دربافت‌های خود ذخیره نمی‌کنند،زیرا بخشی از آنها از طریق فعالیت‌های مختلف بدن (مانند تنفس وگرما) وقسمتی نیز از طریق ادرار و مدفوع تلف می‌شود.

.

این موضوع در مورد دومین و سومین مصرف‌کننده نیز صادق است.

کاهش تدریجی مقدار انرژی از تولیدکننده‌ها به مصرف‌کننده‌ها در یک زنجیره غذایی را به صورت هرمی نشان می‌دهند که هرم انرژی نام دارد.بررسی‌ها نشان داده که در کره زمین، سالانه فقط 2/0 درصد از انرژی نور خورشید برای ماده‌سازی در گیاهان سبز به‌کار می‌رود و بقیه آن به صورت‌های مختلف هدر می‌رود.

زیست‌شناسانی که به کشاورزی علاقه‌مند هستند، در فکر یافتن گیاهانی هستند که بیشتر از گیاهان دیگر انرژی نور خورشید را برای ماده‌سازی به‌کار می‌برند و در نتیجه، مقدار ماده ‌‌آلی که به وسیله آنها تولید می‌شود، بیشتر است.

این نوع بررسی‌ها از نظر تأمین غذای کافی برای جمعیت روز‌افزون مصرف‌کننده‌ها، به ویژه آدمی، اهمیت فراوان دارد.

هرم ماده و هرم تعداد: هرم انرژی،‌ هرم انرژی نیز به‌شمار می‌رود، زیرا موجودات زنده برای به‌دست آوردن انرژی، ماده (غذا ) مصرف می‌کنند، اما اگر هرم انرژی را از نظر تعداد موجودات زنده مورد بررسی قرار دهیم، چگونگی انتقال انرژی از طریق مواد آلی، به‌خوبی معلوم می‌شود.

مثلاً برای تأمین غذای یک مصرف‌کننده که در قله هرم قرار دارد وجود تعداد زیادی تولید‌کننده لازم است.

از طرف دیگر هر چه به مصرف‌کننده قله هرم نزدیک می‌شویم تعداد آنها، کمتر می‌شود.

این هرم را که در آن افراد مصرف‌کننده به‌تدریج بزرگتر، اما از تعداد آنها کاسته می‌شود، هرم تعداد نامیده‌‌‌اند.

پوسیدگی P مواد آلی بدن جانداران، پس از مرگ به موادمعدنی مرده تبدیل می‌شوند.

سرانجام این تبدیل که به آهستگی انجام می‌شود، بدن به ماده‌ای که تنها مواد معدنی دارد، تبدیل می‌شود.

به این جریان پوسیدگی می‌گویند.

سه عامل مهم در پوسیدگی نقش دارند: 1-آنزیم‌های موجود در سلول‌های جاندار: این آنزیم‌ها بلافاصله پس از مرگ، شروع به تجزیه سلول‌ها وبافت‌های خودی می‌کنند.

2-جانوران مردارخوار: مثلاً لاشخور‌ها با نوک زدن و کرم‌ها و حشرات با سوراخ کردن جسد، باعث از هم گسیختگی بافت‌های بدن می‌شوند.

3-میکروب‌ها، به‌ویژه باکتری‌ها وقارچ‌ها: این گروه از جسد تغذیه و مواد آلی آن را تجزیه می‌کنند.این جانداران که تجزیه‌کننده نامیده می‌شوند، نقش اصلی را در پوسیدگی دارند.

تجزیه‌کنند‌گان چگونه باعث پوسیدگی می‌شوند: کمی پس ازمرگ جاندار،تعدادی هاگ باکتری روی آن می‌نشینند وشروع به تولید‌مثل می‌کنند.

باکتری‌ها سپس به همه بخش‌های جسد نفوذ می‌کنند.

در‌ این‌ هنگام مثلاً در یک قاشق چای‌خوری گیاه در‌حال پوسیدگی، ممکن است بیش از یک میلیارد باکتری باشد.

میکروب‌ها برای آنکه از مواد موجود در جانداران مرده تغذیه کنند، آنها را به صورت محلول در می‌آورند،همان‌طور غذای ما نیز برای جذب شدن باید محلول باشد.

میکروب‌ها برای این کار نخست آنزیم‌های گوارشی از خود ترشح می‌کنند.

این آنزیم‌ها مواد را تجزیه می‌کنند.سپس میکروب‌ها مواد تجزیه شده را جذب می‌کنند.

بخش‌های نرم‌تر بدن، مانند ماهیچه‌ها و پوست سریعتر از بخشهای سخت، مانند استخوان‌ها و چوب پوسیده می‌شوند.

اسکلت بدن مهره‌داران وصدف‌های نرم‌تنان تا سال‌ها پس ازمرگ تجزیه نمی‌شود و باقی می‌ماند.

پوسیدگی با تولید گرما همراه است.

چون میلیون‌ها باکتری که در حال تجزیه بدن هستند، گرما تولید می‌کنند.

بوی بد حاصل از جانداران در حال تجزیه‌، به علت آن است که بعضی از باکتری‌ها به روش خاصی (بدون اکسیژن) تنفس می‌کنند وتولید گازهای بد‌بو می‌کنند.

چه شرایطی برای پوسیدگی لازم است P بر اساس آزمایش‌هایی که صورت گرفته است برای فساد کامل بقایای موجودات، شرایط زیر ضروری است: 1-رطوبت کافی: رطوبت برای رویش هاگ‌ها ورشد و تکثیر میکروب‌ها ضروری است.

اگر جسد موجودی خشک باقی بماند، پوست آن چروکیده می‌شود وپوسیدگی در آن رخ نمی‌دهد.

این روش اصطلاحاً مومیایی شدن نامیده می‌شود.

مصریان باستان از این روش برای نگه‌داری اجساد سلاطین خویش استفاده می‌کردند.

گرمای کافی: میکروب‌ها در محیط‌های گرم با سرعت رشد وتکثیر می‌کنند.

بنابر‌این پوسیدگی در گرما خیلی سریع صورت می‌گیرد.

سرما سرعت پوسیدگی را کند می‌کند به‌طوری که در دماهای زیر صفر، پوسیدگی به‌هیچ وجه صورت نمی‌گیرد.

جسد ماموت‌هایی که هزاران سال پیش در سیبری مرده‌اند، در یخ‌های قطبی سالم بر جای مانده‌اند.

به‌طوری‌که مردم محلی از گوشت آنها تغذیه می‌کرده‌اند.

اکسیژن: بعضی میکروب‌هایی که عمل تجزیه و پوسیدگی را انجام می‌دهد، برای تنفس به اکسیژن نیاز دارند.

تنفس بدون اکسیژن را تنفس بی‌هوازی می‌گویند.

هنگام تنفس بی‌هوازی اسید تولید می‌شود.

اسید از تجزیه وپوسیدگی جلوگیری می‌کند.

بنا‌بر‌این در غیاب اکسیژن، پوسیدگی بطور کامل انجام نمی‌شود.

تورب (زغال سنگ ناقص) در چنین شرایطی به‌وجود می‌آید.

وقتی جسدی که در تورب مدفون می‌شود، از پوسیدگی مصون می‌ماند.

عدم وجود ترکیبات شیمیایی که موجب مرگ تجزیه‌کنند‌گان می‌شوند: زیست‌شنا‌سان برای نگه‌داری نمونه‌ها آنها را در محلول‌های شیمیایی نگهدارنده‌ از قبیل الکل نگه می‌دارند.

گاهی جانوران بطور طبیعی در گودال‌های قیر یا دریاچه‌های حاوی مایعات روغنی می‌افتند.

در کالیفرنیا، گودال‌های پر از قیری وجود دارد که از درون آن‌ها اسکلت‌های سالم ببر‌‌های منقرض شده دندان شمشیری که میلیون‌ها سال پیش از بین رفته‌اند، پیدا شده است.

چگونه می‌توان موجب پوسیدگی شد: برای انجام پوسیدگی بایستی بقایای مرده موجودات را در جایی قرار دهیم که در آن تمام شرایط مناسب برای رشد تجزیه‌کنندگان فراهم باشد، باغبانان چنین کاری را برای تهیه کود انجام می‌دهند.

تهیه کود گیاهی: کود برگ به شاخ و برگ گیاهانی که در حال فساد وپوسیدگی هستند گفته می‌شود.

کود برگ موجب حاصلخیزی بهتر خاک می‌شوند.

از هر ترکیب قابل فسادی می‌توان در تولید کود گیاهی استفاده کرد.

از کلم‌های کهنه، پوست سیب‌زمینی و تفاله‌های چای می‌توان برای این کار استفاده کرد.

چای می‌توان برای این کار استفاده کرد.

برای تولید کود گیاهی شرایط زیر باید موجود باشد 1-جایی را انتخاب کنید که کود گیاهی از باد و خورشید در امان باشد.

2-شاخ و برگ‌های گیاهی را در جعبه‌ای قرار دهید و روی آنها را با در‌پوش بپوشانید تا باران به آن نفوذ نکند.

3-جعبه را طوری قرار دهید که هوا از زیر با شاخ و برگ گیاهان در تماس و جریان باشد.

4- وقتی مواد پوسیده را درن جعبه می‌ریزید، چند لایه خاک لا‌‌به‌لای آنها قرار دهید.

5- هر چند‌ گاه، یک‌بار مقدار کمی آهک به آن اضافه کنید.

6- اگر در ترکیب کود برگ ساقه‌های کلم وجود دارد، آنها را قبلاً بکوبید و له کنید.

7- اگر در ترکیب کود برگ علف‌های بریده وجود دارد، ابتدا آنها را با سایر مواد درشت‌تر مخلوط کنید.

8- مجموعه خاک وبرگ را مرطوب نگه دارید، ولی خیس نکنید.

9-قطعات چوب، ظروف پلاستیکی یا موادی که آغشته به روغن، رنگ و غیره شده‌اند، در توده گیاه‌خاک وجود نداشته باشد.

10- توده مواد گیاه‌خاک را خوب با همدیگر مخلوط کنید.

اهمیت پوسیدگی در چیست؟

اگر پوسیدگی صورت نگیرد و بقایای موجودات زنده در محیط انباشته شود، فکر می‌کنید در این صورت چه اتفاقی خواهد افتاد؟

پوسیدگی به‌دلیل دیگری نیز ضروری است.

چرخه عناصر شیمیایی از قبیل کربن و نیتروژن در طبیعت با کمک پوسیدگی کامل می‌شود تا از عناصر شیمیایی در طول حیات بارها مورد استفاده قرار گیرد.

مواد پوسیده، به شکل کود، برای گیاهان بسیار مفیدند.

گیاهان، مواد غذایی کود را مورد استفاده قرار می‌دهند.

ما به روش‌های مختلف از پوسیدگی استفاده می‌کنیم، تصفیه فاضلاب‌ها یکی از آنهاست.

پوسیدگی همچنین در از بین بردن زباله‌ها اهمیت دارد.

چیزهایی از قبیل: غذاهای مانده، پوست سیب‌زمینی و تفاله‌های چای باید به‌وسیله تجزیه‌کنندگان از محیط طبیعی پاکسازی شوند.

این نوع زباله‌ها تجزیه‌پذیر هستند‌ و مواد شیمیایی موجود در بقایای موجودات را به چرخه طبیعی بر‌می‌گردانند تا مجدداً مورد استفاده قرار بگیرند.

انواع دیگر موار زاید تجزیه‌ناپذیرند، چون این مواد، از موادی ساخته شده‌اند که میکروب‌ها قادر نیستند از آنها استفاده کنند.

موادی از قبیل پلاستیک و بسیاری از مواد مصنوعی از این دسته‌اند.

اگر شما سیبی را در محیط رها کنید، سر‌انجام تجزیه و ناپدید خواهد شد.

اما اگر شما یک بسته پلاستیک را دور بیاندازید مرتی طولانی در آنجا باقی خواهد ماند.

مگر اینکه شخص دیگری آن را بر‌دارد و از محیط دور کند.

روش های نگهداری غذا نگهداری غذا به منظور جلوگیری از فساد و تجزیه آنها صورت می‌گیرد.

این کار چگونه انجام می‌شود؟

در اصل میکروب‌ها از قبیل باکتری سالمونلا موجب سمی شدن غذا می‌شود.

بنابراین بسیار ضروری است که این گونه میکروب‌ها را از بین ببریم.

غذا‌ها به پنج روش عمده نگهداری می‌شوند.

حرارت دادن: دمای بالا میکروب‌ها را می‌کشد.

چنین حرارتی غذا را بدون باکتری می‌کند.

غذای حرارت داده شده را باید در قوطی‌هایی بسته‌بندی کرد که میکروب‌ها نتوانند به آن نفوذ کنند.

در صنایع کنسروسازی یا شیر پاستوریزه این کار صورت می‌گیرد.

انجماد: میکروب‌ها را نمی‌کشد، ولی سرعت رشد آنها را کم و از تکثیر آنها جلوگیری می‌کند.

به محض ذوب شدن آب غذای یخ زده، میکروب‌ها در آن شروع به رشد می‌کنند و غذا فاسد می‌شود.

بنابراین،باید غذای یخ‌زده را در اسرع‌وقت، بلافاصله بعد از ذوب شدن آنها، مصرف کرد.

خشک کردن: موجب از دست رفتن رطوبت غذا می‌شوند تا موجب مرگ میکروب‌ها شوند، ولی به انسان ضرری نمی‌رسانند.روش‌هایی از قبیل ترشی انداختن مواد غذایی در سرکه، دودی کردن با سوزاندن چوب (موادی که در دود وجود دارد میکروب‌ها را ازبین می‌برد) و شور کردن برای نمک سود کردن، غذا را در محلول نمکی غوطه‌ور می‌کنند.

نمک سود کردن موجب می‌شود که آب موجود در میکروب‌ها با پدیده اسمز از آنها خارج شود.

در نتیجه میکروب‌ها از بین می‌روند.

پرتو‌دهی: پرتو‌‌هایی از قبیل اشعه گاما، موجب مرگ میکروب‌ها می‌شوند.

این روش یکی از راههای جدید نگهداری مواد‌ غذایی است.

مشکلی که در این روش وجود دارد این است که پرتو‌دهی، میکروب‌ها را می‌کشد، ولی ترکیبات سمی مضر آنها از بین نمی‌‌رود.

لذا از این روش باید با‌احتیاط استفاده کرد.

روشهای سترون کردن شیر: شیر را به دو روش حرارت می‌دهند واستریلیزه می‌کنند: دمای بالا: در این روش شیر را تا 150 درجه سانتیگراد به مدت چند ثانیه گرم و سپس در بسته‌هایی، بسته‌بندی می‌کنند.

در این روش شیر بی میکروب می‌شود و واقعاً همه میکروب‌های آن از بین می‌رود.

چنین شیری تا چند ماه بدون فساد خواهد ماند، البته‌ طعم آن تا حدی در این روش تغییر می‌کند.

پاستوریزه کردن: شیر را در دمای پایین‌تر برای مدت طولانی‌تر (70 درجه، سانتیگراد به مدت‌15 ثانیه) گرم نگه می‌دارند.

این نحوه گرم کردن،میکروب‌های مضر را می‌کشد، ولی برخی از میکروب‌ها هنوز در آن زنده باقی می‌مانند.

این شیر را تا چند روز می‌توانیم سالم نگه‌داریم، در این روش طعم شیر تغییر پیدا نمی‌کند.

کاربرد گرم کردن برای کشتن میکروب‌های شیر اولین بار در سال 1885 به وسیله لوئی پاستور مطرح شد.

امروزه در بسیاری از کشور‌ها این روش برای جلوگیری از ابتلای مردم به بیماری‌های جدی از قبیل سل رواج یافته است.

باکتری مولد بیماری سل بیشتر در شیر گاو وجود دارد.

چرخه، مواد در طبیعت: عناصر شیمیایی همواره در حال چرخش در طبیعت هستند.

این مواد از بدن جانداران وارد محیط می‌شوند و ممکن است دیر یا زود وارد بدن جاندار دیگری شوند و به‌صورت جزئی از پیکر آن درآیند.

به‌ عبارت دیگر هر عنصر ممکن است بار‌‌ها توسط جانداران مختلف جذب شود وبار دیگر به محیط باز گردد.

حرکت عناصر و مواد مختلف از محیط به بدن جاندار وخروج دوباره آن از بدن جاندار به محیط که همیشه در حال تکرار است، چرخه مواد می‌گویند.

چرخه کربن: درصد دی اکسید کربنی که در هوای اطراف ما وجود دارد ، در حدود 03/0 است.

این co2 همواره توسط گیاهان به قند‌ها و سایر مواد آلی تبدیل می‌شود.

جانوران این مواد آلی را بار دیگر به co2 و آب تجزیه و از انرژی نهفته در آنها استفاده می‌کنند.

تبادل co2 بین جانداران و محیط چرخه کربن را تشکیل می‌دهد.

چرخه نیتروژن نوعی ترکیب نیتروژن‌دار غیر آلی به‌نام نیترات در خاک وجود دارد.

نیترات در آب موجود در خاک حل و سپس جذب گیاهان می‌شود.

گیاهان این نیترات را به اسید‌های آمینه و سپس اسید‌های آمینه را به پروتئین تبدیل می‌کنند.

هنگامی که جانداری بخشی از گیاه را می‌خورد، نیتروژنی را که در آن به صورت پروتئین یا اسید نوکلئیک وجود دارد، به بدن خود منتقل وبخشی از آن را به جسم خود تبدیل می‌کند.

بدن گیاهان و جانوران پس از مرگ تجزیه می‌شود.

باکتری‌ها و قارچ‌های تجزیه‌کننده پروتئین‌های بدن جانداران را به آمونیاک تبدیل می‌کنند.

ادرار جانوران نیز پس از مدتی به آمونیاک تجزیه می‌شود.

انواعی باکتری در خاک وجود دارد که سرانجام آمونیاک را به نیترات تبدیل می‌کنند.

به این ترتیب نیترات بار دیگر به خاک باز می‌گردد ودو باره مورد استفاده گیاهان قرار می‌گیرد.

چنین باکتری‌هایی که خاک را برای رشد گیاهان مناسب می‌کنند، باکترهای‌های شوره گذار نامیده می‌شوند.

تبادل نیتروژن بین جانداران و محیط، چرخه نیتروژن نام دارد.

بعضی باکتری‌ها نیترات خاک را به آمونیاک، یاحتی نیتروژن در می‌آورند.

چنین باکتری‌هایی که نیترات خاک را کاهش می‌دهند، باکتری‌های شوره‌زدا نام دارند.

گیاهان نمی‌‌‌توانند نیتروژن موجود در هوا را جذب کنند.

بعضی باکتری‌ها چنین کاری را انجام می‌دهند.

این باکتری‌ها که نیتروژن هوا را جذب می‌کنند و با آن پروتئین می‌سازند، باکتری‌های تثبیت‌‌کننده نیتروژن نام دارند.

بعضی از این باکتری‌ها به صورت آزاد، یعنی خارج از بدن جانداران دیگر، به‌صورت مستقل زندگی می‌کنند، اما بعضی دیگر وارد ریشه گیاهانی از خانواده نخود، مانند نخود، لوبیا، شبدر و یونجه می‌شوند.

هنگامی که ریشه این گیاهان در خاک پوسیده وتجزیه می‌شود، پروتئین‌های موجود در آنها توسط باکتری‌های شوره ‌گذار به نیترات تبدیل می‌‌شود.

بنابراین باکتری‌‌های تثبیت‌کننده نیتروژن سودمند‌ند، چون نیترات خاک را افزایش می‌دهند.

درصد گاز‌های مختلف موجود در هوا همیشه کم و بیش یکسان است مهم‌ترین گاز‌های هوا نیتروژن ( درحدود 79 درصد )، اکسیژن ( در حدود 20 درصد ) و دی‌اکسید‌ کربن (03/0 درصد ) هستند.

این درصد در محیط‌های طبیعی ثابت است.

تنفس دی‌اکسید کربن را به هوا می‌افزاید، در حالی که فتوسنتز از مقدار آن می‌کاهد.

تنفس (جانوران و گیاهان ) و سوزاندن مواد در طبیعت، افزاینده co2 هوا هستند.

بنابراین در صورتی که مقدار زیاد‌تری co2 از راه‌های غیر طبیعی، مانند سوزاندن ترکیبات نفتی و زغال‌سنگ به هوا واردمی‌شود،چه اتفاقی می‌افتد؟

افزایشco2 هوا موجب گرم‌تر شدن هوا می‌شود، چون co2 موجود در هوا، گرما را در خود نگه می‌دارد.

گرم‌تر شدن هوای پیرامون کره زمین عواقب خطرناکی به دنبال دارد، آب و هوا را تغییر می‌دهد و یخ‌های قطبی را ذوب می‌کند.

متوسط دمای هوا، در صد سال اخیر دو درجه سانتیگراد افزایش یافته است.

انسان و زنجیره‌‌های غذایی: گیاهان مقدار بسیار اندکی از انرژی نورانی را که بر سطح برگ‌های آنها می‌تابد، جذب می‌کنند.

مقداری از انرژی که به سطح برگ می‌رسد منعکس می‌شود و مقدار اندکی از آن نیز از برگ عبور می‌کند‌ و از سطح زیرین آن خارج می‌شود.

آن مقدار انرژی که در گیاهان به صورت مواد آلی ذخیره می‌شود، بازده تبدیل انرژی نامیده می‌شود.

اگر بهترین شرایط را برای رشد گیاهی که حداکثر بازده تبدیل انرژی را دارد، فراهم کنیم، این مقدار به ندرت به 5 درصد می‌رسد.

بازده تبدیل انرژی گیاه گندم در بهترین شرایط در حدود یک درصد است حتی نیشکر نیز در‌صورتی‌که در بهترین شرایط محیطی گرمسیری رشد کند، حداکثر 5/2 درصد بازده تبدیل انرژی دارد.

مقداری از انرژی موجود در نشاسته‌ای که در گیاهان وجود دارد، وارد بدن جانوران گیاه‌خوار، مانند گاو، می‌شود.

مقدار اندکی از این در بافت‌های بدن او ذخیره می‌شود.

غذاهای گیاهی یا جانوری: انسان غذا‌‌های گیاهی و جانوری می‌خورد.

از نظر اقتصاد محیط زیست خوردن غذا‌های گیاهی باصرفه‌تر است، چون در این صورت مقدار انرژی که در زنجیره‌ها هدر می‌رود، کاهش می‌یابد.

بنابراین گیاهانی مانند گندم، ذرت و برنج نسبت به جانورانی مانند گاو و گوسفند، برای تعداد بیشتری انسان غذا فراهم می‌کند.

این امر در مناطق پر‌جمعیت‌تر، اهمیت بیشتر دارد: (( اگر در مساحت خاصی از زمین گیاه بکاریم، تعداد بیشتری انسان را می‌توانیم سیر کنیم، تا هنگامی که در همان مساحت گاو و گوسفند پرورش دهیم.

)) موادی که از زنجیره‌های غذایی به دست می‌آوریم: ما، علاوه بر انرژی، بسیاری از موادی را که برای ادامه زندگی لازم داریم، از زنجیره‌های غذایی به‌دست می‌آوریم.

تراکم بعضی از این مواد در طول زنجیره‌های غذایی افزایش می‌یابد.

مثلاً ویتامین D توسط جانداران ریز فتوسنتز‌کننده‌ای که در آبهای دریا‌ها زندگی می‌کنند، ساخته می‌شود.

جانوران کوچک دریا‌ها این ویتامین را وارد بدن خود می‌کنند.

ماهی‌ها با خوردن این جانوران کوچک این ویتامین را از آنها می‌گیرند.

ویتامین D در جگر‌ماهی انباشته می‌شود.

به همین دلیل است که روغن جگرماهی سرشار از ویتامین D است.

سم در زنجیره‌های غذایی همه موادی که در زنجیره‌های غذایی متراکم می‌شوند، سودمند نیستند.

سم‌‌های مختلف نیز گاه در این زنجیره‌ها از جانداری به جاندار دیگر منتقل می‌شوند.

ماده حشره‌کش DDT یکی از این سم‌هاست.

این سم مدت زیادی در طبیعت و در بدن جانداران پایدار باقی می‌ماند.

اگر این ماده وارد آب رودخانه‌ها یا دریا‌ها شود، به بدن ماهی‌ها راه می‌یابد و در بافت‌های بدن آنها انباشته می‌شود.

افزایش غلظت آن در زنجیره‌های غذایی برای انسان نیز خطرناک است.

به همین دلیل مصرف آن در بسیاری از کشور‌ها ممنوع است.

ترکیبات جیوه نیز به همین شیوه عمل می‌کنند.

در چند سال پیش تعدادی از مردم ژاپن به‌دلیل خوردن ماهی آلوده به ترکیبات جیوه که از کارخانه‌ها وارد آب دریا شده بود، جان خود را از دست دادند.

زیستگاه محلی که هر موجود زنده به‌طور طبیعی در آن زندگی می‌کند، زیستگاه نامیده می‌شود.

آبگیر، صخره‌ای در کنار آب، زمین چمن، هر یک زیستگاه گروهی از موجودات زنده هستند.

حتی یک درخت، با وجود آن که خود موجودی زنده است،‌ زیستگاهی برای بعضی دیگر از موجودات زنده، یعنی حشرات، پرندگان و غیره محسوب می‌شود.

بسیاری از جانداران فقط در محیط‌های خاصی زندگی می‌کنند.

مثلاً کرم خاکی برای زندگی در درون خاک‌هایی که مواد آلی دارند، سازش دارد.

این کرم نمی‌تواند در سطوح صاف مانند سنگ‌ها به زندگی عادی خود ادامه دهد.

بنابراین بسیاری از جانداران زندانی محیط زیست خود هستند.

بعضی جانداران نیز در محیط‌های متنوع‌‌تری قادر به ادامه زندگی هستند.

مثلاً خزه‌ها فقط در محیط‌های مرطوب زندگی می‌کنند، در‌حالی‌که گیاهان که گلدارند در بسیاری محیط‌ها یافت می‌شوند.

و فراوان‌تر از سایر گیاهان می باشند.

اکوسیستم‌هاو جوامع جاندارانی را که در یک اکوسیستم زندگی می‌کنند، می‌توان در سه گروه تولید‌کننده، مصرف‌کننده و تجزیه‌کننده جای داد.

این جانداران، همه با هم، یک جامعه را تشکیل می‌دهند.

جامعه‌ای که در هر اکوسیستم زندگی می‌کند، ویژه همان اکوسیستم است.

معمولاً در هر اکوسیستم یک یا چند گونه ویژه از جانداران وجود دارد.

مشخص‌ترین گونه‌ای که در هر اکوسیستم یافت می‌شود، گونه شاخص آن اکوسیستم نام دارد.

گونه شاخص شهر انسان است.

در هر اکوسیستم، هر جاندار یا خورده می‌شود یا جانداران نوع دیگر را می‌خورد.

به‌عبارت دیگر هر گونه جاندار جایگاه خاصی در هر زنجیره غذایی دارد.

این جایگاه خاص را در بوم‌شناسی کنام می‌گویند.

شرایط محیطی زیستگاه‌ها همیشه یکنواخت نیست.

تغییرات فصول باعث تغییر زیستگاه و در نتیجه فراوانی گونه‌های مختلف می‌شود.

مثلاً در فصل پاییز برگ درختان جنگل‌های برگ‌ریز، می‌ریزد و جوانه‌های درختان خواب زمستانی خود را آغاز می‌کنند.

فراوانی گیاهان علفی نیز کاهش می‌یابد و بعضی پرندگان از آنجا به مناطق گرم‌تر مهاجرت می‌کنند.

بعضی جانوران دیگر در این زمان خواب زمستانی خود را آغاز می‌کنند و دانه‌های گیاهان تا بهار سال بعد به‌صورت نهفته باقی می‌مانند.

در بهار پرندگان مهاجر بار دیگر باز می‌گردنند، جوانه‌های درختان شروع به رویش می‌کنند و گیاهان علفی سر از خاک در می‌آورند.

بهار فصل تولید‌‌مثل بسیاری از جانوران است.

هوای گرم‌تر بهار و طول روزهای بلند‌تر آن باعث چنین تغییراتی می‌شود.

تغییرات شبانه‌روزی نیز بر زیستگاه اثر می‌گذارد.

معمولاً روزها گرم‌تر و روشن‌‌‌تر از شب‌‌ها‌ست.

تغییرات روزانه در جمعیت گونه‌ها را می‌توان در مناطق ساحلی که در معرض جزر و مد قرار دارند، مشاهده کرد.

اکنون باید اثر توالی و جایگزینی را بر اکوسیستم‌ها بررسی کنیم، سرزمینی بی‌آب و علف و خشک را در نظر بگیرید که به علت تغییر آب و هوا محیط آن مرطوب می‌شود و علف‌ها بر سطح این زمین شروع به رشد می‌کنند.

هنگامی که جاندارانی برای اولین بار در محیطی جدید استقرار می‌یابند، می‌گویند که آن جانداران در محل جدید جایگزین شده‌اند.

مدتی پس از جایگزینی گیاهان علفی در محیط جدید، بوته‌ها بلند‌تر و سپس درختچه‌ها و سر‌انجام درختان بزرگ در آنجا جایگزین می‌شوند.

این مجموعه تغییرات را توالی گویند.

گیاهانی که در هر مرحله از توالی حضور دارند، محیط را برای رشد گونه‌های خاصی مساعد می‌کنند.

مثلاً درخت بلوط در پایان توالی جایگزین می‌شود، چون در این حال بوته‌ها و گیاهان علفی روی زمین سایه می‌اندازند و از رشد سایر گیاهان جلوگیری می‌کنند.

دانه بلوط می‌تواند در سایه بروید، بنا‌بر‌این می‌تواند با سایر گیاهان رقابت کند ودر چنین محیطی رویش انجام دهد.

تغییر در گیاهان هر اکوسیستم، موجب تغییر در جانوران آن اکوسیستم می‌شود.

منبع تحقیق کتاب علوم زیستی و بهداشت سال اول دبیرستان – 1/212 مؤلف: گروه زیست‌شناسی دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتابهای درسی